فقر آهن در کودکان از آن جهت که می تواند منجر به کم خونی شده و در روند رشد جسمی و ذهنی کودک تاثیرگذار باشد، بسیار حائز اهمیت است. آهن یک ماده معدنی مهم در رژیم غذایی است که در ساز و کار های مختلف بدن از جمله انتقال اکسیژن در خون نقش دارد و برای تامین انرژی روزمره و فرآیند رشد لازم است. نوزادان، کودکان و نوجوانان به دلیل ضرورت وجود آهن برای رشد جسمی و در صورت فقدان آهن کافی در رژیم غذایی، دچار کمبود آهن و نیز کم خونی خواهند شد. در صورتی که احساس می کنید کودک شما دارای علائمی از فقر آهن است، با پزشک متخصص در این زمینه مشورت کرده و از آن ها راهنمایی بگیرید. در این مقاله به بررسی علل فقر آهن در کودکان، علائم و روش های درمان آن خواهیم پرداخت:
چه عواملی زمینه ساز فقر آهن در کودکان است؟
رژیم غذایی فاقد آهن کافی: آهن مورد نیاز برای بدن از طریق رژیم غذایی حاوی آهن تامین می شود. اما تنها مقدار کمی از آن می تواند توسط کودکان جذب شود. نوزادان تازه متولد شده، آهن مورد نیاز خود را از بدن مادر و در سه ماه پایانی دوره بارداری دریافت می کنند و به همین دلیل نوزادانی که زودتر از زمان تعیین شده متولد می شوند، دچار مشکلات ناشی از کمبود آهن هستند. بنا بر توصیه متخصصان، در شش ماه ابتدایی تولد، کودک باید فقط از شیر مادر تغذیه کند که آهن کافی و مورد نیاز برای نوزاد را تامین می کند. در چنین مواقعی لازم است با مشورت پزشک، از مکمل های مخصوص استفاده کرد.
تغییرات جسمانی: بدن نوزادان، کودکان و نوجوانان با پشت سر گذاشتن هر یک از دوره ها و مراحل رشد، نیاز به مقدار زیادی آهن پیدا می کند که باید توسط رژیم غذایی مفید و یا مکمل های غذایی آهن دار تامین شود.
مشکلات سیستم گوارشی بدن: در برخی از افراد دارای سابقه بیماری های گوارشی، جذب آهن بسیار ضعیف صورت می گیرد و سبب می شود بیشتر آهن موجود در غذا، توسط روده جذب شود و فقر آهن و به دنبال آن، کم خونی فرد را به دنبال داشته باشد.
کم خونی: از دست دادن خون در طی خونریزی های گوارشی، قاعدگی و یا خونریزی به دنبال آسیب دیدگی های جسمی می تواند منابع آهن در خون را کاهش دهد.
کدام دسته از کودکان در معرض فقر آهن هستند؟
- نوزادانی که زودرس به دنیا می آیند یا کمبود وزن دارند.
- کودکانی که پیش از یک سالگی شیر گاو یا بز می نوشند.
- نوزاداتی که پس از شش ماهگی مکمل های دارای آهن مصرف نمی کنند.
- کودکانی که دارای شرایط خاص مانند عفونت های مزمن هستند.
- کودکانی که دارای اضافه وزن هستند.
- دختران نوجوان که دوران قاعدگی را پشت سر می گذارند.
پیشنهاد مطالعه: استخدام پرستار کودک
علائم فقر آهن در کودکان شامل چه مواردی است؟
- رنگ پریدگی
- سرد شدن دست ها و پاها
- کاهش اشتها
- خستگی، بی حالی و کاهش انرژی بدن
- ضربان قلب سریع
- متورم شدن زبان و گلو
- بزرگ شدن طحال
- میل به خوردن خاک، سیب زمینی خام و …
فقر آهن در کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟
در بیشتر موارد، فقر آهن در کودکان با آزمایش خون ساده قابل تشخیص است. از آن جایی که فقر آهن در کودکان و نوزادان بسیار شایع و غالبا بی علامت است، متخصصان تست غربالگری کم خونی را برای تمامی نوزادان در سن 12ماهگی توصیه می کنند. در صورتی که سطح هموگلوبین کودک کم باشد، آزمایشات تشخیصی بیشتری صورت خواهد گرفت.
تست هموگلوبین و هماتوکریت: این تست غالبا اولین آزمایش غربالگری کم خونی در کودکان است که میزان هموگلوبین و گلبول های قرمز خون را اندازه گیری می کند.
شمارش کامل خون: یک شمارش کامل خون شامل گلبول های قرمز و سفید، وضعیت سلول های لخته کننده خون (پلاکت ها) و بعضی گلبول های قرمز جوان (رتیکولوسیت ها) را بررسی می کند و جزئیات لازم جهت بررسی وضعیت خون را به متخصص مربوطه ارائه می دهد.
برای پیشگیری از بروز فقر آهن در کودکان چه اقداماتی باید انجام شود؟
برای پیشگیری از بروز فقر آهن در کودکان می توان اقدامات زیر را انجام داد:
- نوزادان شیرخوار باید در کنار تغذیه از شیر مادر از مکمل های غذایی سرشار از آهن استفاده کنند.
- نوزادان و کودکان نوپا در سنین 1 تا 3 سال، باید از غذاهای سرشار از آهن شامل غلات، گوشت قرمز و سبزیجات تغذیه کنند. هم چنین میوه هایی مانند طالبی، توت فرنگی و مرکبات که دارای منابع ویتامین C هستند، به جذب آهن کمک می کنند.
- کودک در طی سنین یک تا پنج سال، بیشتر از 700 میلی لیتر در روز نباید شیر مصرف کند.
- در صورت پیروی از رژیم غذایی گیاهخواری، برای اطمینان از دریافت مقدار کافی آهن باید مراقبت زیادی انجام شود.
درمان فقر آهن در کودکان به چه صورتی شکل می گیرد؟
مکمل های آهن: برای افزایش سطح آهن در خون، می توان از مکمل های دارای آهن که به صورت قرص یا قطره عرضه می شود، استفاده کرد. مکمل های آهن با تحریک معده و روده به جذب آهن کمک می کنند و بهتر است با معده خالی یا همراه با آب پرتقال مصرف شوند. این مکمل ها بسیار بیشتر از رژیم های غذایی به جذب آهن کمک می کنند. هم چنین ضروری است که این مکمل ها دور از دسترس کودکان نگه داری شود چرا که مصرف بیش از حد این مواد توسط نوزادان و کودکان، می تواند بسیار خطرناک و کشنده باشد.
رژیم غذایی غنی از آهن: رژیم غذایی کودک با غذاهای سرشار از آهن می تواند به درمان فقر آهن و افزایش جذب آن در بدن کمک کند. منابع مغذی دارای آهن عبارت اند از:
- غلات، ماکارونی، برنج، نان سبوس دار
- گوشت گاو و طیور
- ماهی و جگر
- سبزیجات
- حبوبات
تزریق خون: در موارد بسیار نادر که سطح هموگلوبین کودک بسیار پایین باشد، ممکن است نیاز به درمان تزریق خون یا آهن باشد.
پیشنهاد مطالعه: ویژگی های یک مرکز پرستاری کودک مناسب
