ترس در کودک و راه کارهای موثر برای کاهش ترس در کودکان توسط مراقبین

کودکان در زمان‌های مختلف از چیز‌های گوناگونی می‌ترسند. این ترس در بسیاری از موارد طبیعی است و باگذشت زمان و افزایش سن کودک بهبود می‌یابد. اما بعضی ترس‌ها در برخی کودکان تا سالیان سال ادامه‌دار می‌شود و باعث بروز مشکلاتی همچون کاهش اعتماد به نفس و یا مشکل در برقراری ارتباط در افراد خواهد شد.

همچنین کودکانی که توسط پرستار کودک نگهداری می‌شوند، به دلیل جدایی از پدر و مادر،  امکان ایجاد ترس در آنان وجود دارد. از این رو، در ادامه مقاله به بررسی انواع ترس در کودکان و راهکار‌های مرتبط با حل این مشکل خواهیم پرداخت.

دلایل ترس در کودکان

ترس در کودک، بسیار معمول و طبیعی است و از هنگام تولد این حالت در افراد دیده‌می‌شود. در صورتیکه این ترس‌ها شدت زیادی را به همراه نداشته‌باشند و باعث دوری فرد از خطر شوند، نه تنها زیان‌آور نیستند، بلکه مزایای فراوانی را به همرا خواهند داشت.

اما دلایل ترس بسیار متنوع بوده و آن‌ها در هر سنی ممکن است از شی خاص و یا فرد خاصی بترسند، اما به مرور زمان ترسشان برطرف خواهدشد. برخی از مهم‌ترین دلایلی که باعث بروز ترس می‌شوند، عبارت است از:

1. یکی از دلایل وجود ترس، این است که والدین الگو‌هایی را به فرزندان خود آموزش می‌دهند که موجب ترسو شدن آنان می‌شود. درحقیقت چنین پدر و مادرانی خود از جمله افرادی بوده‌اند که به دلایل گوناگون، الگو‌های نامناسبی از ترس در ذهنشان شکل گرفته‌است. به همین دلیل، حتی گاهی به صورت ناخودآگاه آن‌ها را به کودکان خود منتقل می‌کنند.
2. داشتن پرستار در منزل که به طرز نادرستی با کودک رفتار کند نیز منجر به بروز ترس در او خواهد شد.
3. بکارگیری برخی از جملات برای ترغیب کودک به انجام کاری نیز موجب می‌شود تا آن‌ها از مکان‌های خاص همچون مراکز درمانی ترس داشته‌باشند. به عنوان مثال برخی از والدین با این جمله که (اگر فلان کار را انجام بدی، می‌گم دکتر آمپولت بزنه) موجب ایجاد وحشت و دلهره در کودکان می‌شوند.
4. یکی دیگر از دلیل ترس در کودک، انتظارات بیش از اندازه والدین از کودک بشمار می‌رود.
5. تجربه اتفاقات ناگوار و یا حوادث دلهره‌آور نیز موجب ایجاد ترس می‌شود.
6. یکی دیگر از دلایل ترس، به ویژگی‌های شخصیتی خود کودک مرتبط می‌شود. همچنین عوامل محیطی همچون اتاق خواب کودک و وضعیت بدنی او، از عوامل تأثیر‌گذار بر ترس کودک است.
7. رشد ناکافی از لحاظ عاطفی و مغزی در کودک نیز موجب ایجاد ترس در او می‌شود.
8. وجود پدر و مادری بسیار محتاط، محافظ کار و یا حمایت‌کننده، موجب بروز ترس می‌شود.
9. یکی دیگر از دلایل ایجاد ترس روبه روشدن با افراد غریبه، ‌اشیای جدید، صدا‌های غیر عادی و بلند و ناگهانی، موقعیت‌های جدید و نا آشنا است.

انواع ترس در کودکان

کودکان در برهه‌های زمانی مختلف، از موارد گونانی ترس دارند. ترس کودکان، مسأله‌ای رایج میان افراد محسوب می‌شود که توسط پزشکان متخصص، راهکار‌های متنوعی برای کاهش آن‌ها ارائه می‌شود. اما به هر حال گاهی کنترل این ترس‌ها در کودکان برای والدین دشوار می‌شود. انواع ترس‌هایی که در کودکان بروز می‌کنند، شامل موارد زیر هستند:

ترس کودک از جدایی از والدین

کودکان در بسیاری از موارد، از والدین خود می‌خواهند که آن‌ها را ترک نکنند. زیرا این تفکر در سر کودکان وجود دارد که (اگر پدر و مادر من برنگردند چی؟)  این نوع از ترس در میان کودک بسیار شایع است و اغلب افراد در سنین پایین این ترس را تجربه کرده‌اند.

البته این ترسیدن کودکان کاملاً طبیعی است و با انجام راهکار‌هایی ساده، می‌توان بر این ترس غلبه کرد. به عنوان مثال، شما می‌توانید یک برنامه مشخص، هنگام خداحافظی از کودک خود ترتیب دهید و آن را به یک عادت تبدیل کنید. همچنین اگر قصد دارید که فرزند خود را ترک کنید، بهتر است او را پیش پرستاری قابل اعتماد و آشنا بگذارید تا کودک در کنار او احساس آرامش کند.

هنگام خداحافظی از کودک، بهتر است از عبارت‌های کوتاه استفاده کنید. این کار موجب می‌شود تا اعتمادی در کودک بوجود آید که پیش او بازمی‌گردید و او را تنها نخواهید گذاشت. همچنین این نکته را مدنظر داشته‌باشید که حتماً از کودک خود خداحافظی کنید و بدون این کار او را ترک نکنید. لازم است، پس از خداحافظی با کودک، دیگر به خانه یا محلی که کودک در آنجاست، بازنگردید. این امر موجب می‌شود تا فرزند شما با شرایط جدید وفق پیدا کند.

ترس کودک از تاریکی

کودکان در مکان‌های تاریک احساس خطر زیادی می‌کنند و این امر موجب بروز ترس در آن‌ها می‌شود. در حقیقت کودکان از تاریکی به دلیل احساس ناآشنا، ترس دارند. این ترس نیز جزء رایج‌ترین ترس‌ها در کودکان بشمار می‌رود.

برای غلبه بر ترس از تاریکی در کودکان، خوب است تا نحوه روشن کردن چراغ‌ها را به او آموزش دهید. همچنین، می‌توانید چراغ مناسبی را تهیه کرده و در داخل اتاق او بگذارید و به او اجازه دهید تا در هنگام شب، میزان روشنایی اتاقش را خودش تنظیم نماید. یکی دیگر از راهکار‌هایی که موجب می‌شود حس ناشناخته بودن تاریکی در کودک کاهش یابد، این است که در هنگام شب با او به پیاده‌روی بروید و در مورد چیز‌هایی که قادر است در تاریکی ببیند، صحبت کنید.

ترس کودک از موجودات خیالی

با توجه به اینکه قوه تخیل کودکان بسیار قدرتمند است، آن‌ها قادر هستند در تاریکی و یا مکان‌های مختلف موجودات خیالی را تصور کنند. این امر موجب بروز ترس در کودک می‌شود. به منظور غلبه بر این ترس لازم است تا نگرانی آن‌ها را جدی بگیرید و مکان‌هایی که آن‌ها تصور می‌کنند که موجودات عجیب و غریب قرار دارند، بگردید.

این کار باعث می‌شود تا آن‌ها متوجه شوند که چیزی برای ترسیدن وجود ندارد. همچنین می‌توانید از یک بطری اسپری آب نیز استفاده کنید و مکان‌هایی را که کودکان می‌ترسند، اسپری بزنید و به آن‌ها بگویید دیگر موجودات خیالی نمی‌توانند به این مکان وارد شوند.

ترس کودک از شرایط آب وهوا

در شرایط مختلف آب و هوایی، کودکان از بوجود آمدن صدا‌های ناآشنا مثل صدای زوزه باد و رعد و برق و… ترس دارند. در چنین شرایطی، کودکان حس می‌کنند که به کمک پدر و مادر خود برای محافظت، نیازمند هستند.

برای غلبه بر ترسیدن کودکان از شرایط آب وهوایی، بهتر است که با او در هوای آزاد و یا بارانی بازی کنید تا با شناخت بیشتر صدا‌های مختلف، ترس او کاهش یابد. همچنین می‌توانید آب و هوای مربوط به هر فصل را برای کودک خود شرح دهید تا با آگاهی از اتفاقات مربوط به هر فصل، احساس آرامش بیشتری داشه‌باشد.

ترس کودک از تنهایی

بسیاری از کودکان تا زمانی که در کنار پدر و مادر خود هستند احساس آرامش دارند. اما وقتی آن‌ها را تنها می‌گذارند، حس ترس و نگرانی در آن‌ها بروز پیدا می‌کند.

یکی از راهکار‌هایی که کمک می‌کند تا کودک بر ترس از تنهایی غلبه کند، تدارک نوعی بازی است. در این بازی، لازم است پدر و یا مادر کمی از فرزند خود فاصله بگیرند و در مراحل بعد میزان این فاصله را افزایش دهند و در نهایت کامل او را تنها بگذارند. البته در حین این بازی لازم است تا نکاتی را نیز مدنظر داشت.

اول اینکه در ابتدا کامل کودک را تنها نگذارید و در فاصله‌های زمانی مناسب این کار را انجام دهید. دوم اینکه، حتی اگر کودک به تنهایی عادت کرد، در مدت طولانی کودک خود را تنها ر‌ها نکنید. اینکار برای کودک خطرناک است.

ترس از لباس‌های عروسکی و یا ماسک‌های مختلف

برخی کودکان از لباس‌های عروسکی و یا ماسک ترس دارند. زیرا آن‌ها دارای قوه تخیل بالایی هستند و در برخی موارد نمی‌توانند، تفاوتی بین واقعیت و خیال قائل شوند. همچنین چون شخص پشت ماسک و یا لباس را نمی‌بینند، حس ترس به دلیل ناشناخته بودن به آن‌ها دست می‌دهد. برای غلبه بر این ترس در کودکان نیز می‌توانید در هنگام بازی با لباس‌های عروسکی و یا ماسک، این کار را انجام دهید.

ترس کودک از پزشک

یکی از رایج‌ترین ترس‌ها در بین کودکان، ترس از پزشک است. زیرا از نظر کودکان، کار‌های آن‌ها باعث ایجاد درد می‌شوند. از این رو، در هنگام حضور در مطب پزشکان احساس نگرانی و ترس کرده و شروع به گریه می‌کنند. در این شرایط بهتر است اتفاقات زیبایی که در مطب می‌افتد را توضیح دهید و برای او جایزه تهیه نمایید تا میزان ترسیدن در کودکان کاهش یابد.

ترس کودک از سرویس بهداشتی یا حمام

یکی دیگر از انواع ترس ‌ترس از حمام و یا سرویس بهداشتی است. به خصوص در کودکانی که تازه شروع به استفاده از این مکان‌ها کرده‌اند. به منظور غلبه بر این ترس، بهتر است که نحوه کار وسایل موجود در حمام و یا سرویس بهداشتی را به کودک خود آموزش دهید.

ترس کودک از حیوانات

یکی دیگر از ترس‌های موجود در کودکان، ترس از حیوانات است. این ترس از طریق آموزش و نشان دادن عکس‌های مختلف حیوانات و یا تلاش برای نوازش برخی حیوانات، می‌تواند موجب برطرف شدن این ترس شود.

راه‌های کنترل ترس در کودکان

برای کنترل ترسیدن کودکان، می‌توانید به توصیه‌های زیر عمل کنید:

1. بدون وارد کردن فشار زیاد، کودک خود را در معرض چیزی که از آن می‌ترسد، قرار دهید. همچنین خود به عنوان الگویی برای او باشید که در هنگام برخورد با آن شرایط، احساس آرامش دارید.
2. تفاوت میان خیالات و واقعیت را برای کودک خود مشخص کنید.
3. نحوه وقوع اتفاقات طبیعی همچون رعد و برق و طوفان و.. را برای کودک خود بازگو نمایید.
4. اگر قرار است تا تجربه‌ای دردناک و یا ترسناک برای کودک شما اتفاق افتد با او صادق باشید و حقیقت را به او بگویید. این کار باعث می‌شود تا کودک به شما اطمینان کند و با گذشت زمان، بتواند بر ترس‌هایش غلبه کند.
5. چیز‌هایی که باعث ترس و نگرانی در شما می‌شود را برای کودکان خود تعریف نکنید. زیرا آن‌ها باید در کنار شما احساس امنیت داشته‌باشند و این زمانی رخ می‌دهد که شما را در آرامش ببینند.
6. کتاب‌ها و داستان‌هایی را برای کودک خود تعریف کنید که در آن‌ها افراد توانسته‌اند بر ترس‌های خود غلبه کنند. این کار باعث می‌شود تا کودک شما نیز از آن‌ها الگوبرداری کند و ترس کم شود.

بنا به گفته های سایت healthychildren :

به عنوان مثال، ترس از تنها ماندن در تاریکی، ترس رایج دوران کودکی است. ترس از حیوانات، مانند سگ های بزرگ که پارس می کنند نیز همین است. برخی از کودکان از آتش سوزی، مکان های مرتفع یا رعد و برق می ترسند. دیگران، با آگاهی از تصاویر رسانه ای، نگران جنگ یا تروریسم هستند. اگر اخیراً یک بیماری جدی یا مرگ در خانواده رخ داده باشد، ممکن است در مورد سلامت اطرافیان خود مضطرب شوند.

ترس های فرزند شما ممکن است بیایند و بروند. بیشتر ترس های دوران کودکی خفیف هستند. اما حتی زمانی که بدتر می شوند، با اطمینان و حمایت، معمولاً پس از مدتی خود به خود از بین می روند.

عوارض ترسیدن در کودکان

ترس در کودکان با عوارضی همراه بوده که ممکن است برروی سلامت جسمی و روانی و همچنین آینده کودکان تأثیرگذار باشد. از مهم‌ترین این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عوارض ذهنی

در برخی موارد ترس شدید در کودکان موجب می‌شود تا از نظر ذهنی، توانایی مقابله و کنترل احساسات خود را از دست بدهند. این امر موجب بروز اضطراب و یا ناراحتی بیش از اندازه در کودکان خواهد شد و توانایی حل مشکلات را از آن‌ها می‌گیرد.

عوارض رفتاری

ترس سبب بروز برخی عادات رفتاری نامناسب در کودکان می‌شود. به عنوان مثال چنین کودکانی به طور مداوم با دیگران پرخاشگری می‌کنند و توانایی برقراری ارتباط درست را نخواهند داشت. همچنین در برخی موارد دیده می‌شود که کودک از دیگران دوری می‌کند و منزوی می‌شود.

عوارض تحصیلی

یکی از شایع‌ترین عوارض ترسیدن در کودکان، ایجاد اختلال در تحصیل آن‌هاست. در واقع ترس موجب می‌شود تا توانایی تمرکز و حل مسأله را نداشته‌باشد و به دنبال آن در تحصیل خود دچار افت شدید شود.

علائم ترس در کودکان

ترس در کودک با علائم و نشانه‌های مختلفی بروز می‌کند که شایع‌ترین آن‌ها عبارت است از:

• فرار کردن از شرایط ترس‌آور
• وابستگی به دیگران و کمک خواستن مداوم از آن‌ها
• خشکی در دهان
• چنگ زدن به بدن خود
• جیغ زدن
• وجود لرزش در اندام‌ها
• رنگ پریدگی در صورت
• گرفتگی صدا و تنگی نفس
• افزایش ضربان قلب
• تعرق شدید
• احساس خستگی بیش از حد
• ناتوانی در مهار ادرار
• کاهش قدرت تصمیم‌گیری
• لکنت زبان
• نگاه‌های غیر طبیعی
• انزوا و خجالتی بودن
• اختلال در خواب
• اختلالات گوارشی
• جویدن ناخن
• حسادت
• پرخاشگری و عصبانیت

چگونه ترس در کودکان را کاهش دهیم؟

به منطور کاهش ترس در کودکان، لازم است تا نکاتی را مدنظر داشته‌باشید:

• کودک خود را به خاطر ترس‌هایش مسخره، تهدید و یا سرزنش نکنید.
• برای کاهش ترس لازم است او به پدر و مادر خود اطمینان کافی داشته‌باشد. برای این منظور والدین بهتر است تا برای انجام کوچک‌ترین کار شجاعانه، کودک را تشویق کنند.
• یکی از راهکار‌هایی که به کاهش ترس کمک می‌کند، روبه رو شدن با آن‌هاست. به همین دلیل، افراد می‌توانند با راهکار‌های مختلف همچون بازی، کودک را با ترسش مواجه کنند تا به مرور زمان این ترس در او کاهش یابد.
• در صورتیکه راهکار‌های مختلف را در جهت کاهش ترس خود به کار گرفتید، اما پاسخ مطلوب دریافت نکردید، بهتر است به روانشناس کودک مراجعه نمایید.

سخن پایانی

والدین در طی تکامل و رشد فرزندان خود با مسائل مختلفی همچون ترسیدن در کودکان مواجه هستند. این مسأله، بسیار طبیعی بوده و در هر کودکی ممکن است بروز کند. اما باید این نکته را مدنظر داشت که والدین لازم است تا از راهکار‌ها و روش‌های برخورد با این ترس‌ها و شرایط اطلاعات کافی را داشته‌باشند تا بتوانند در هنگام پرورش فرزندان خود به بهترین نحو عمل کنند. شرکت پرستاری سلامت اول با در اختیار گذاشتن خدمات پرستاری در حوزه‌های مختلف همچون کودک، سالمند و… ، به افراد جهت کسب آگاهی در زمینه‌های گوناگون کمک می‌کند.

سوالات متداول

آیا ترس برای کودکان طبیعی است؟

بله. تمامی افراد از بدو تولد ممکن است دچار ترس‌های مختلفی شوند که به مرور زمان و با افزایش سن این ترس‌ها برطرف خواهند شد.

آیا ترس در کودکان خطرناک است؟

در صورتیکه ترس به مدت طولانی و طی سالیان سال ادامه داشته‌باشد و موجب ایجاد اختلال در روند زندگی او شود، خطرناک خواهد بود و نیازمند توجه ویژه است.

ترس برای کودک از چه زمانی شروع می‌شود؟

ترس‌ها ممکن است از هنگام تولد نوزاد بروز پیدا کنند. به عنوان مثال ممکن است کودک تازه متولد شده از صدا‌های بلند وحشت کرده و شروع به گریه کند.