عفونت گوش در کودکان و نوزادان (Ear Infections) بسیار شایع است. در واقع، طبق گفته متخصصان، از هر شش کودک، پنج کودک قبل از تولد سه سالگی خود دچار عفونت گوش می‌شوند. بر طبق نظر محققان بسیاری از والدین نگران هستند که عفونت گوش کودک به طور غیر قابل برگشتی بر شنوایی فرزندشان تأثیر بگذارد – یا آنکه عفونت گوش نوزاد یا کودک، به موقع تشخیص داده نشود یا آنکه درمان به موقع صورت نگیرداما آنچنان جای نگرانی نیست زیراکه عفونت گوش کودکان و نوزادا عموما خود به خود درمان می شود و آنهایی که درمان نشوند سطحی هستند. با بروز این اتفاق در کودک و نوزاد، بیقراری در آنها بیشتر شده و ممکن است مادرانی که تجربه قبلی از این عارضه ندارند، در مراقبت و نگهداری از کودک دچار مشکل شوند؛ در چنین شرایطی، کمک گرفتن از یک پرستار کودک باتجربه که سابقه مراقبت از عفونت گوش نوزاد را دارد توصیه میشود.
علائم عفونت گوش در کودکان
علامت بارز عفونت گوش درد در گوش و اطراف آن است. کودکان خردسال ممکن است قبل از اینکه به یک سالگی برسند و بتوانند صحبت کنند دچار عفونت گوش شوند. این بدان معناست که والدین اغلب باید حدس بزنند که چرا کودک به نظر بیمار است و از مشکلی رنج می برد. وقتی کودک نمی‌تواند بگوید که “گوش من درد می کند”، علائم زیر می‌تواند به والدین نشان دهد که کودک دچار عفونت گوش شده است:
- کشیدن یک یا هر دو گوش
- گریه و عصبانیت
- مشکل در خوابیدن
- تب، به ویژه در کودکان کوچکتر
- خروج مایع از گوش
- از دست دادن تعادل
- مشکل در شنیدن یا پاسخ ندادن به نشانه های شنوایی
- علائمی که نیاز به توجه فوری دارند عبارتند از تب بالا، درد شدید یا خروج ترشحات خونی یا چرک مانند از گوش.
علت عفونت گوش در کودکان
دو دلیل وجود دارد که کودکان بیشتر از بزرگسالان دچار عفونت گوش می شوند:
- سیستم ایمنی کودکان توسعه نیافته است و برای مبارزه با عفونت ها کمتر آمادگی دارد.
- بخش شیپور استاش در گوش کودکان و نوزادان بسیار کوچکتر و افقی تر است و این امر خروج مایعات را بعضا با مشکل رو به رو می کند.
عفونت گوش در کودکان، که به عنوان اوتیت میانی نیز شناخته میشود، مشکلی شایع است که می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. در ادامه به بررسی عمیق‌تر هر یک از علل احتمالی وقوع این اتفاق در نوزادان و کودکان می‌پردازیم:
- سرماخوردگی: ویروس‌های سرماخوردگی می‌توانند باعث التهاب و تورم لوله استاش، لوله ای که گوش میانی را به پشت حلق متصل میکند، شوند. این انسداد می‌تواند منجر به تجمع مایع در گوش میانی و ایجاد محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها و ویروس‌ها شود.
- آنفولانزا: ویروس آنفولانزا نیز می‌تواند به همان روشی که سرماخوردگی عمل میکند، باعث عفونت گوش شود. علائم آنفولانزا مانند تب بالا، درد عضلانی و خستگی، می‌تواند تشخیص عفونت گوش را دشوارتر کند.
- آلرژی: آلرژی به مواد مانند گرد و غبار، کپک، و یا موی حیوانات خانگی می‌تواند باعث التهاب و تورم مجرای تنفسی، از جمله لوله استاش، شود. این التهاب می‌تواند منجر به انسداد لوله و تجمع مایع در گوش میانی شود.
- باکتری‌ها: باکتری‌هایی مانند استرپتوکوک پنومو و هموفیلوس آنفولانزا می‌توانند از طریق هوا یا تماس مستقیم با فرد آلوده به گوش راه پیدا کنند. این باکتری‌ها می‌توانند در گوش میانی تکثیر یافته و باعث عفونت شوند.
- ویروس‌ها: ویروس‌هایی مانند ویروس‌های سرماخوردگی و آنفولانزا نیز می‌توانند باعث عفونت گوش شوند. این ویروس‌ها می‌توانند به طور مستقیم به گوش میانی حمله کنند یا با ضعیف کردن سیستم ایمنی بدن، کودک را در برابر عفونت‌های باکتریایی آسیب‌پذیرتر کنند.
- لوله استاش کوتاه و باریک: کودکان دارای لوله استاش کوتاه‌تر و باریک‌تر نسبت به بزرگسالان هستند. این امر تخلیه مایع از گوش میانی را دشوارتر میکند و آنها را بیشتر در معرض تجمع مایع و عفونت قرار می‌دهد.
- موقعیت افقی لوله استاش: لوله استاش در کودکان در مقایسه با بزرگسالان در موقعیت افقی‌تری قرار دارد. این امر می‌تواند تخلیه مایع از گوش را دشوارتر کند و خطر عفونت را افزایش دهد.
- مهد کودک و مراکز مراقبت‌های روزانه: کودکانی که در مهدکودک یا مراکز مراقبت‌های روزانه حضور دارند، بیشتر در معرض باکتری‌ها و ویروس‌های مختلف از جمله آنهایی که می‌توانند باعث عفونت گوش شوند، قرار دارند. تماس نزدیک با سایر کودکان بیمار می‌تواند خطر ابتلا به عفونت گوش را به طور قابل توجهی افزایش دهد.
- التهاب مجرای تنفسی: همانطور که قبلاً ذکر شد، آلرژی می‌تواند باعث التهاب و تورم مجرای تنفسی، از جمله لوله استاش، شود. این انسداد می‌تواند منجر به تجمع مایع در گوش میانی و افزایش خطر عفونت شود.
- آلرژی غذایی: برخی مطالعات نشان داده‌اند که آلرژی‌های غذایی، به ویژه آلرژی به شیر گاو، ممکن است خطر ابتلا به عفونت گوش را در کودکان افزایش دهد.
- قرار گرفتن در معرض دود سیگار: قرار گرفتن در معرض دود سیگار می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و خطر ابتلا به عفونت‌های مختلف، از جمله عفونت گوش را در کودکان افزایش دهد. دود سیگار همچنین می‌تواند باعث التهاب و تحریک مجرای تنفسی، از جمله لوله استاش، شود و خطر انسداد و عفونت را افزایش دهد.
- ضعف سیستم ایمنی: کودکانی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت گوش هستند. این امر می‌تواند به دلیل بیماری‌های خاص، سوء تغذیه، یا کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی باشد.
- نارسایی مادرزادی: برخی از نقص‌های مادرزادی، مانند شکاف کام یا شکاف لب، می‌توانند خطر ابتلا به عفونت گوش را در کودک افزایش دهد.
عفونت گوش در کودکان چگونه رخ می‌دهد؟
عفونت گوش زمانی اتفاق می‌افتد که به دلیل باکتری های گیر افتاده در گوش میانی التهابی در این قسمت بروز میکند. گوش میانی بخشی از گوش است که به پشت بینی و گلو متصل میشود. شایع ترین نوع عفونت گوش، اوتیت میانی است که وقتی مایع در پشت پرده گوش جمع می شود و قسمت هایی از گوش میانی عفونی و متورم می شود، ایجاد می گردد.
اگر کودک دچار گلودرد، سرماخوردگی یا عفونت دستگاه تنفسی فوقانی شود، باکتری ها می توانند از طریق شیپورهای استاش (کانال هایی که گوش میانی را به گلو متصل می کنند) به گوش میانی سرایت کنند. در پاسخ به عفونت، مایع در پشت پرده گوش جمع می شود. پرستاری از کودک اهمیت بسیار مهمی را در این بین ایفا میکند.
به نقل از clevelandclinic.org :
باکتری ها و ویروس ها باعث عفونت گوش می شوند. اغلب، عفونت گوش پس از سرماخوردگی یا عفونت تنفسی فوقانی دیگر شروع می شود. میکروب ها از طریق شیپور استاش وارد گوش میانی شما می شوند. هنگامی که داخل آن، ویروس یا باکتری می تواند باعث تورم شیپور استاش شود. تورم می تواند باعث مسدود شدن لوله شود و منجر به عملکرد ضعیف شیپور استاش و مایع عفونی در گوش میانی شما شود.
درمان عفونت گوش در کودکان
اکثر عفونت های گوش بدون درمان از بین می روند. اگر کودک درد شدیدی ندارد، پزشک ممکن است یک رویکرد «انتظار و مشاهده» همراه با مسکن‌های بدون نسخه را پیشنهاد کند تا ببیند که آیا عفونت خود به خود از بین می‌رود یا خیر. دلیل این کار چیست؟ درمان عفونت با آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است باعث شود باکتری‌های عامل عفونت نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شوند و این امر درمان عفونت‌های آینده را دشوارتر میکند.
در بیشتر موارد استفاده از آنتی بیوتیک ضروری نیست. مشکل عفونت گوش بدون این داروها بهتر می شود. در حالی که ممکن است وسوسه شوید عفونت گوش فرزندتان را با داروهای هومیوپاتی یا طبیعی درمان کنید، متخصصان هشدار می دهند که به اندازه کافی روی این داروها تحقیقات انجام نشده است. بهترین کار این است که با پزشک فرزندتان برای تعیین مسیر مناسب اقدام کنید. تقریباً در هر مورد، تصمیمات درمانی به سن، درجه درد و علائم ارائه شده کودک بستگی دارد.
درمان عفونت گوش در کودکان زیر 2 سال
- عفونت گوش در نوزادان زیر شش ماه: نوزادان زیر شش ماه تقریبا همیشه آنتی بیوتیک دریافت می کنند. در این سن، کودکان به طور کامل واکسینه نمی شوند. هیچ تحقیقی در مورد بی خطر بودن حذف آنتی بیوتیک برای نوزادان زیر 6 ماه وجود ندارد. عوارض ناشی از عفونت گوش زمانی که در نوزادان رخ می دهد می تواند شدیدتر باشد. باکتری های گیر افتاده در پشت پرده گوش می توانند به سایر قسمت های بدن گسترش یافته و باعث عفونت های جدی در کل سطح بدن شوند. برای جلوگیری از این مشکل مراقبت بعد از شستشوی گوش ضروری است.
- عفونت گوش در کودک 6 ماه تا 2 سال: بهتر است ابتدا کمی صبر کنید و کودک را بیشتر از پیش با شیر مادر تغذیه کنید. در حدود 2 روز صبر کنید اگر بهبودی حاصل نشد، استفاده مستقیم از شیر مادر توصیه می شود. به این معنا که سه قطره از شیر مادر را در گوش کودک بریزید و بعد از کمی صبر کردن آن را با دستمال تمیز کنید. شیر مادر حاوی آنتی بادی های زیادی است که برای ایمن کردن نوزاد در روز های اول تولد، به وجود آمده است. چند قطره از شیر مادر در گوش می تواند موثر باشد. اما لازم به ذکر است که اگر پس از دوبار انجام این کار در 24 ساعت، بهبودی حاصل نشد، سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک آنتی بیوتیک های موثر که کمترین آسیب را به جمعیت باکتری های مفید در حال شکل گیری بدن نوزاد وارد می کند را تجویز می کند.
عفونت گوش در کودک بیش از 2 سال
در کودکان بالای 2 سال، عفونت‌های گوش که شدید نیستند، خود به خود و بدون درمان برطرف می‌شوند. در عین حال، می توان درد را با داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن درمان نمود. اگر بعد از دو تا سه روز بهبودی حاصل نشد، ممکن است آنتی بیوتیک تجویز شود. متأسفانه برخی از کودکان از عفونت های مکرر گوش رنج می برند، گاهی اوقات ممکن است کودک پنج یا شش بار در سال دچار مشکل گوش درد شوند. هنگامی که کودک به طور مکرر دچار عفونت گوش می شود، احتمالا پزشک ها یک روش درمانی بسیار موثر را پیشنهاد کنند که در آن طی یک جراحی کوچک، لوله های کوچکی در پرده گوش نوزاد یا کودک قرار داده می شود. این کار به طور مستقیم موجب درمان نمی شود اما جریان هوا را بهتر می کند و اعمال به موقع هرگونه آنتی بیوتیک را تسهیل می کند. لوله‌ها از همه عفونت‌های گوش جلوگیری نمی‌کنند، اما مدیریت آنها را به‌طور قابل توجهی آسان‌تر می‌کنند.
درمان عفونت گوش در کودکان با طب سنتی
عسل: یکی از مطمئن ترین راه های درمان عفوت گوش کودکان است. زیرا که عسل تقریبا هیچ عوارضی ندارد و دارای خاصیت آنتی باکتریایی بسیار بالایی است. یک قطره عسل در گوش نوزاد می تواند به خوبی عفونت گوش نوزاد را درمان کند.
سیر: بهتر است برای درمان عفونت کووش کودک و نوزاد از روغن سیر بجای خود سیر استفاده کنید. دو یا سه حبه سیر را به طور کامل پوست بکنید، از صافی رد کنید و در روغن تفت دهید. سپس یک قطره روغن حاصل را بعد از خنک شدن در گوش کودک بریزید و یک تکه پنبه در گوش فرو کنید. خواص آنتی باکتریالی قدرتمند سیر موجب از بین رفتن عوامل مییکروبی میشود.
روغن مولین: مولین یک گیاه وحشی است. روغن مولین را می توانید از بازار تهیه کنید ولی اگر پیدا نکردید می توانید آن را در خانه درست کنید. یک قاشق مربا خوری از گل مولین را با نصف فنجان آب بجوشانید. سپس اجازه دهید مولین خنک شود بعد از آن یک قاشق غذا خوری روغن زیتون را با آن مخلوط کنید. اجازه دهید مخلوط حاصل، یک شب تا صبح بماند. سپس تنها یک قطره روغن را در گوش نوزاد یا کودک بریزید.
روغن زیتون: روغن زیتون هم خاصیت ضد میکروبی خوبی دارد و عوارض جانبی نیز ندارد. همین امر سبب می شود که یک گزینه خوب برای درمان عفونت گوش در نوزادان و کودکان باشد. تنها یک یا دو قطره از این روغن در گوش کودک، کارایی لازم را خواهد داشت.
درمان عفونت گوش کودکان با پیاز: عصاره پیاز یکی از بهترین ضد عفونی کننده ها است. پیاز بخاطر داشتن ماده ای به نام کوئرستین هم خواص ضد میکروبی و هم خواص ضد ویروسی دارد. می توانید پیاز را له یا رنده کنید و دو طره از آب پیاز را در گوش بچکانید. یا آنکه پیاز را بجوشانید و آب آن را چند قطره در گوش کودک بچکانید.
کاهش درد عفونت گوش کودکان
- داروهای مسکن بدون نسخه: استامینوفن: استامینوفن دارویی رایج و بی‌خطر برای تسکین درد و تب در کودکان است. به دنبال داروهای حاوی استامینوفن در اشکال مختلف مانند شربت، قرص جویدنی یا شیاف باشید و به دقت دستورالعمل‌های روی بسته را دنبال کنید.
ایبوپروفن: ایبوپروفن یک داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) است که می‌تواند به طور موثرتری از استامینوفن برای تسکین درد و التهاب ناشی از عفونت گوش عمل کند. با این حال، به دلیل خطر عوارض جانبی مانند خونریزی معده، فقط باید طبق دستور پزشک به کودکان داده شود. - کمپرس گرم: استفاده از کمپرس گرم می‌تواند به تسکین درد و التهاب گوش کمک کند. یک حوله یا پارچه تمیز را با آب گرم (نه داغ) خیس کنید، آن را بچکانید و روی گوش آسیب‌دیده کودک قرار دهید. کمپرس را به مدت 10 تا 15 دقیقه نگه دارید و این کار را در طول روز چند بار تکرار کنید. جایگزین کمپرس گرم، استفاده از کیسه آب گرم یا بطری آب گرم پیچیده شده در حوله است.
- قطره گوش: برخی از قطره‌های گوش حاوی بی‌حسی موضعی یا ترکیبات ضدالتهاب هستند که می‌توانند به طور موقت درد گوش را تسکین دهند. قبل از استفاده از هرگونه قطره گوش، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که برای کودک شما مناسب است و با هیچ داروی دیگری که مصرف میکند تداخل ندارد.
- مایعات گرم: نوشیدن مایعات گرم مانند آب گرم، چای گیاهی (بدون کافئین) یا سوپ می‌تواند به رقیق شدن مخاط و تسکین درد گلو کمک کند که می‌تواند با عفونت گوش همراه باشد. از دادن نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا اسیدی به کودکان خودداری کنید، زیرا می‌توانند تحریک گلو را افزایش دهند.
پیشگیری از عفونت گوش
پیشگیری از عفونت‌های گوش در کودکان به عوامل متعددی مانند تمیزی مناسب گوش‌ها، اجتناب از قرار دادن اشیاء ناخواسته در گوش‌ها و تجنب قرار گرفتن در معرض آب و رطوبت بیش از حد، ویژه‌ترین توجه را می‌طلبد. همچنین، از قرار دادن کودک در معرض دود سیگار و ترفندهایی مانند شیر دهنه کردن برای کاهش فشار تنفسی نیز به پیشگیری از این نوع عفونت‌ها کمک میکند. انجام این اقدامات، از جمله اهمیت و نقش‌های پیشگیرانه در حفظ سلامت گوش‌ها و کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های گوشی کودکان است. البته عفونت چشم نوزاد می تواند در تشدید عفونت گوش موثر باشد
چندین مرحله وجود دارد که می توانید برای کاهش خطر ابتلا به عفونت گوش در کودک انجام دهید، از جمله:
کودک خود را واکسینه کنید
کودکان و نوزادانی که واکسن های خود را به موقع می زنند و آنها را سر وقت تمدید می کنند نسبت به دیگر نوزادانی که این گونه نیستند، کمتر دچار عفونت گوش می شوند. واکسن کونژوگه پنوموکوکی 13 ظرفیتی (PCV13) در برابر 13 نوع باکتری عامل عفونت اثر محافظتی دارد.
تغییر روش شیردهی
شیر مادر حاوی آنتی بادی هایی است که ممکن است به کاهش خطر عفونت گوش و بسیاری از بیماری ها کمک کند. چه کودک شیر مادر بخورد و چه شیر خشک، لازم است که کودک در حین شیر خوردن بنشیند تا از جریان یافتن مایعات به گوش میانی جلوگیری شود.
از افراد بیمار دوری کنید
اجازه ندهید فرزندتان با کودکان یا بزرگسالانی که بیمار هستند ارتباط نزدیک داشته باشند.
از دود سیگار اجتناب کنید
مطالعات نشان می‌دهد کودکانی که در معرض دود سیگار هستند تا سه برابر بیشتر از کودکانی که در معرض دود سیگار نیستند، در معرض ابتلا به عفونت‌های گوش قرار دارند. چه کودک دچار عفونت گوش شده باشد یا نه، مهم است که در حضور کودکان سیگار نکشید. همیشه مراقب باشید که شنوایی کودک یا نوزاد در هر شرایطی در وضعیت خوب و نرمال قرار داد. معاینات وآزمایش شنوایی می تواند در هر سنی انجام شود . پزشک ها از روش ها و ابزار های مختلفی بهره میگیرند که آنان را قادر می سازد از مشکلات شنوایی کودکان و نوزادان حتی نوزادان تازه متولد شده مطلع شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد، راهنمای تشخیص و درمان سریع
مشاهده هر یک از علائم عفونت گوش در کودکان، چه خفیف و چه شدید، نشان‌دهنده نیاز به پیگیری فوری پزشکی است. تشخیص و درمان زودهنگام عفونت گوش نوزاد و کودک نه تنها از بروز عوارض ناخوشایند و خطرناک جلوگیری میکند، بلکه به تسریع روند بهبودی و بازگشت کودک به فعالیت‌های روزانه‌اش کمک میکند. در اینجا به برخی از علائمی که نشان‌دهنده نیاز به مراجعه فوری به پزشک هستند، اشاره می‌کنیم:
- درد گوش
- ترشح گوش
- کاهش شنوایی
- تب
- بیقراری و تحریک‌پذیری
- مشکل در خواب
- کشیدن گوش
علاوه بر علائم ذکر شده، در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرمعمول یا نگران‌کننده در کودک، مانند:
- تب بالا (38 درجه سانتیگراد یا بالاتر)
- تشنج
- گیجی یا خواب‌آلودگی غیرمعمول
- مشکل در غذا خوردن یا نوشیدن
- درد شدید و مداوم گوش
- ترشح چرکی و بوی بد از گوش
مرکز پرستاری سلامت اول با داشتن مجوز رسمی از وزارت بهداشت و سال ها تجربه در امر ارائه خدمات مراقبت و پرستاری در منزل آمادگی دارد با کادری مجرب و متخصص به صورت شبانه روزی در خدمت همشهریان گرامی باشد.
کادر مجرب این مرکز در قالب پرستار سالمند ، پرستار بیمار و پرستار کودک همواره با در نظر گرفتن آخرین استانداردهای خدمات مراقبتی و پرستاری به ارائه خدمت پرداخته و آسایش و امنیت عزیزان شما را اولویت اصلی خویش قرار داده است. برای دریافت اطلاعات بیشتر تنها کافی است که با کارشناسان این مرکز تماس حاصل نموده و مشاوره رایگان دریافت نمایید.
هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.
سوالات متداول
علائم عفونت گوش در نوزادان و کودکان چیست؟
علائم عفونت گوش در نوزادان و کودکان ممکن است شامل درد گوش، کشیدن یا مالیدن گوش، بیقراری و گریه زیاد، مشکلات خواب، تب، ترشح مایع از گوش، کاهش اشتها، و مشکل در شنیدن یا واکنش به صداها باشد.
علل اصلی عفونت گوش در نوزادان و کودکان چیست؟
عفونت گوش در نوزادان و کودکان معمولاً به دلیل تجمع مایع در گوش میانی و عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد میشود. عواملی مانند سرماخوردگی، عفونت‌های تنفسی فوقانی، آلرژی‌ها، و استفاده از شیشه شیر در حالت درازکشیده می‌توانند خطر ابتلا به عفونت گوش را افزایش دهند.
چگونه می‌توان عفونت گوش در نوزادان و کودکان را تشخیص داد؟
پزشک با استفاده از اتوسکوپ، یک دستگاه مخصوص برای مشاهده داخل گوش، می‌تواند عفونت گوش را تشخیص دهد. در صورت لزوم، پزشک ممکن است آزمایشات اضافی مانند تمپانومتری برای ارزیابی عملکرد گوش میانی انجام دهد.
روش‌های درمان عفونت گوش در نوزادان و کودکان چیست؟
درمان عفونت گوش در نوزادان و کودکان معمولاً شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای مبارزه با عفونت باکتریایی، استفاده از مسکن‌ها برای کاهش درد، و گاهی اوقات استفاده از قطره‌های گوش است. در موارد شدید یا عفونت‌های مکرر، ممکن است نیاز به جراحی برای تخلیه مایع از گوش میانی باشد.
چگونه می‌توان از عفونت گوش در نوزادان و کودکان پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری از عفونت گوش در نوزادان و کودکان، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد: تغذیه نوزاد با شیر مادر تا حد ممکن، اجتناب از قرار دادن کودک در معرض دود سیگار، شستشوی مرتب دست‌ها، جلوگیری از استفاده از شیشه شیر در حالت درازکشیده، و واکسیناسیون به موقع کودک برای جلوگیری از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی.
