مشکلات از کار افتادن کلیه در سالمندان

کلیه‌ها، دو اندام کوچک اما بسیار مهم در بدن انسان‌ها هستند. این اندام‌های لوبیایی شکل، نقش بسیار اساسی در عملکرد سایر ارگان‌ها و حفظ سلامتی عمومی بدن ما دارند. همانطور که می‌دانید، برای ادامه حیات نیازمند حداقل یک کلیه سالم هستیم. اما اگر اهمیت کافی به آن‌ها ندهیم، ممکن است مشکلاتی در کلیه‌ها به وجود آیند و بیماری‌های مختلفی را ایجاد کنند. با استخدام پرستار سالمند می‌توانید از سالمندانی که دارای مشکلات کلیوی هستند، نگهداری کنید.

مشکلات کلیوی در سالمندان، از جمله شایع‌ترین بیماری‌ها در جوامع هستند و سالمندان را بیشتر از دیگران تهدید می‌کنند. نارسایی حاد کلیوی، یکی از بیماری‌های خطرناک مربوط به کلیه‌ها است که در اینجا به معرفی و بررسی آن می‌پردازیم.

به نقل از سایت uofmhealth: 

مشکلات کلیوی در افراد مسن بسیار رایج است و می تواند کیفیت زندگی را در سال های بعد به میزان قابل توجهی کاهش دهد یا حتی کشنده باشد. در حالی که اکثر بیماران می توانند با پزشکان مراقبت های اولیه خود برای مدیریت علائم و عوارض کاهش عملکرد کلیه کار کنند، برای برخی از بیماران مهم است که با تیمی شامل متخصصان نفرولوژی و طب سالمندان برای تعیین علت زمینه ای، مدیریت بدتر شدن علائم و عوارض مشورت کنند. ، و گزینه های درمانی را ارزیابی کنید. این بیماران شامل بیمارانی با شروع جدید ناهنجاری در ادرار و از دست دادن عملکرد کلیه (سریعتر از حد انتظار)، بیماری های سیستمیک که می توانند کلیه ها را تحت تاثیر قرار دهند، و بیمارانی با از دست دادن پیشرفته عملکرد کلیه در حال نزدیک شدن به نارسایی کلیه هستند.

علائم مشکلات کلیوی در سالمندان

هر عارضه و بیماری‌ای قطعا با نشانه‌های خاص خود همراه خواهد بود. بیماری های کلیوی در سالمندان با مشکلات ادراری همراه هستند، زیرا کلیه‌ها مسئولیت فیلتر کردن و دفع مواد زائد از بدن را برعهده دارند. اگر ادرار به درستی دفع نشود، این مواد زائد می‌توانند در بدن تجمع پیدا کنند و باعث سمی شدن بدن شوند.

علائم نارسایی کلیه شامل اریتمی یا ضربان نامنظم قلب، تورم در اندام‌های تحتانی (مانند پاها و زانو)، کاهش میزان ادرار، خستگی و ضعف، گیجی، پف زیر چشم، احساس تهوع، تنگی نفس، کرامپ و انقباض ناگهانی عضلات، درد در قفسه سینه، کاهش هوش، خارش مداوم، تشنج و… بوده و در موارد شدید حتی کما یا مرگ می‌توانند اتفاق بیفتند. در ادامه به علائم کلی آن اشاره کردیم.

• تورم: در قسمت‌هایی از بدن که می‌تواند نشانه‌ای از آدم و تجمع مایعات و از کار افتادن کلیه در سالمندان برای دفع مایعات زاید باشد.
• پروتئینوریا: سطح بالایی از پروتئین در ادرار یا ادرار کف آلود
• هماچوری: خون در ادرار که اغلب فقط با آزمایش ادرار مشخص می‌شود.
• خارش پوست: نشان دهنده تجمع سموم مختلف در بدن سالمند است.
• احساس درد: درد شدید یا خفیف ممکن است در منطقه کمر و اطراف پهلوها احساس شود
• افزایش کراتینین سرم در خون
• عدم تعادل الکترولیت ها
• فشار خون بالا
• خستگی مداوم و احساس ضعف
• سوزش ادرار 
• مشکلات خواب
• سندرم پای بیقرار

هنگامی که علائم فوق در بیماران سالمند مشاهده شود، پزشکان ممکن است به التهاب کلیه یا بیماری به نام گلومرولونفریت مشکوک شوند. این بیماری سبب آسیب به واحد فیلتر کلیه می‌گردد که منجر به ورود مقدار زیادی پروتئین به ادرار می‌باشد. این سندرم به عنوان سندرم نفروتیک نیز خوانده می‌شود.

تشخیص نارسایی کلیوی در سالمند

تشخیص نارسایی کلیوی در سالمندان اغلب با آزمایش‌های مختلف انجام می‌شود. این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:

1. آزمایش ادرار: که شامل بررسی وجود پروتئین، شکر، گلبول‌های خون و باکتری در ادرار است.
2. آزمایش ادرار ۲۴ ساعته: که میزان خروجی ادرار را در طی ۲۴ ساعت بررسی می‌کند.
3. آزمایش عملکرد کلیه (آزمایش خون): که سطوح نیتروژن، اوره خون (BUN) و کراتینین (Cr) را در خون بررسی می‌کند.
4. تست‌های تصویربرداری: مانند سونوگرافی، ام‌آرآی و سی‌تی‌اسکن.
5. بیوپسی بافت کلیه: که برای بررسی عمیق‌تر بافت کلیه و شناسایی مشکلات جدی تر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پزشک ممکن است بر اساس نیاز خود از آزمایشات دیگری نیز استفاده کند تا به تشخیص دقیق‌تر و سریع‌تر برسد. اگر پزشک شما نیاز به انجام هر یک از این آزمایشات را داشت، حتما باید به دستور او اقدام نمایید. اغلب پزشک‌ها آزمایشات دیگر را نیز انجام می‌دهند تا از مشکلاتی مانند پوست نازک در سالمند نیز جلوگیری شود.

• نمونه برداری کلیه در سالمند

استفاده از روش نمونه‌برداری از کلیه مطمئن‌ترین روش برای تشخیص دقیق علت خاص نارسایی کلیه در سالمندان است. این روش نه تنها می‌تواند انواع مختلف گلومرولونفریت و سندرم نفروتیک را تشخیص دهد، بلکه احتمال بهبود عملکرد کلیه را براساس میزان التهاب و تورم نیز تعیین نماید. بنابراین، این روش برای تصمیم‌گیری و انتخاب بهترین روش درمان برای سالمند می‌تواند بسیار مفید باشد.

اما تصمیم‌گیری در خصوص انجام بیوپسی کلیه در سالمندان، تصمیمی آسان نیست. مانند هر روش جراحی، خطرات جانبی دیگری نیز در بیوپسی کلیه وجود دارد. این خطرات در بیمارانی که از نظر سلامتی ضعیف هستند و دارای بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری قلبی یا فشار خون بالا هستند و کسانی که چندین دارو را توام با هم مصرف می‌کنند بیشتر است.

وظایف مراقب در مشکلات کلیوی سالمندان 

مشکلات کلیوی در سالمندان بسیار شایع است و می‌تواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی را در سال‌های بعدی زندگی کاهش دهد یا حتی برای سالمند کشنده باشد. در حالی که اکثر بیماری‌های کلیوی با نظارت یک پزشک عمومی و انجام آزمایشات اولیه قابل شناسایی و درمان است اما برای برخی از بیماران لازم است برای تعیین علت اصلی بیماری، مدیریت علائم و کاهش عوارض با متخصصان نفرولوژی مشورت نمایید و مراقبت‌های زیر را انجام دهند.

• نظارت بر رژیم غذایی سالمند و استفاده ازغذاهای کم نمک و کم چرب
• همراهی با سالمند در زمینه انجام ورزش‌های روزانه
• نظارت بر نحوه و دوز و زمان مصرف داروهای سالمند
• کنترل عوارض داروها و گزارش عوارض احتمالی به پزشک
• بررسی وضعیت علائم اضطراب، افسردگی و ناراحتی‌های روحی سالمند
• داشتن آگاهی از علائم پس زدن کلیه و انجام اقدامات ضروری در صورت مشاهده علائم
• نظارت بر سبک زندگی سالمند و ایجاد تغییرات ضروری در جهت هماهنگی با شرایط جدید به عنوان مثال دریافت آب کافی در طول شبانه روز برای حفظ سلامت کلیه‌ها ضروری است و یا کاهش وزن در سالمند مبتلا به بیماری کلیوی تاثیرات مثبت فراوانی بر بهبود عملکرد کلیه‌ها دارد.
• نظارت بر عدم تماس سالمند با بیماری های سالمندان خطرناک عفونی یا ویروسی دارند و ممکن است به سالمند سرایت نماید.
• مراجعه دوره‌ای به نفرولوژیست یا متخصص کلیه جهت ارزیابی وضعیت بیماری سالمند
• نظارت بر تزریق واکسن‌هایی که لازم است سالمند به صورت فصلی دریافت نماید به عنوان مثال واکسن آنفولانزا در ابتدای فصل پائیز
• کمک به بازگشت سالمند به امورات روزانه و انجام فعالیت‌های مورد علاقه

دارو درمانی برای مشکلات کلیوی در سالمندان

داروهایی که معمولاً برای درمان بیماری کلیه استفاده می‌شوند، شامل داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی برای گلومرولونفریت و سندرم نفروتیک، داروهای کاهش دهنده فشارخون و داروهای ادرارآور هستند. کلیه داروهای ذکر شده دارای عوارض جانبی مختلفی هستند و ممکن است خطرات بیشتری برای بیماران سالمند ایجاد نماید. گزینه‌های درمانی جایگزین دارو درمانی ممکن است عوارض جانبی کمتری داشته باشند، اما ممکن است به همان اندازه نیز موثر نباشند.

انتخاب روش درمانی با توجه به وضعیت سالمند انجام خواهد شد و در این مورد به تمام جوانب زندگی سالمند توجه خواهد گردید.

دیالیز و پیوند کلیه برای فرد سالمند

برخی که دچار درجات شدید نارسایی کلیه سالمندان هستند لازم است برای معالجه مرحله انتهایی بیماری کلیوی یا ESRD روش دیالیز یا پیوند کلیه را انتخاب نمایند. دیالیز فرآیندی برای درمان مشکلات کلیوی در سالمندان و تمام گروه هایی سنی است که طی انجام آن، خون بیماری که دچار اختلال در عملکرد کلیه و پالایش خون است، در تعداد دفعاتی که توسط پزشک معالج معین می‌شود، سم‌زدایی شده و به بدن او بازمی‌گردد.

فرآیند دیالیز به طور کلی بر دو نوع است؛ دیالیز صفاقی و دیالیز خونی که البته پزشکان معالج معمولا انتخاب شیوه معالجه را بر عهده بیمار می‌گذارند و نوع دیالیز برحسب نوع زندگی فرد طراحی می‌شود. اگر سالمندی استفاده از روش دیالیز یا جراحی را نپذیرد لازم است تیم معالج تمام تلاش خویش را بنماید تا از روش‌های مراقبت‌های  و تسکینی استفاده نمایند.

در حالی که پیوند کلیه بیشتر در بیماران سالمند انجام می‌شود، این گزینه برای همه مناسب نیست. وضعیت سلامتی فرد، شرایط پزشکی موجود و انتظارات برای عملکرد و زندگی روزمره، عواملی هستند که باید مورد بررسی و بحث قرار گیرند.

پیشگیری از نارسایی مزمن کلیه

نارسایی کلیه در سالمند یکی از مهم‌ترین حوزه‌های بیماری‌های مرتبط با سالمندان است. نارسایی مزمن کلیوی که به اختصار به آن CKD گفته می‌شود، یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در دوران سالمندی می‌باشد که در طی آن بیمار به صورت تدریجی عملکرد مناسب کلیه‌ها را از دست میدهد. این بیماری معمولا به دلیل سایر مشکلات پزشکی عارض میشود که معمولا به روی کلیه‌ها تاثیرگذار هستند که عمدتا شامل عفونت کلیه‌ها، فشار خون بالا، دیابت و التهاب کلیه‌ها است.

گام های ساده ای وجود دارد که  سبب جلوگیری از پیشرفت این بیماری می گردد که با رعایت این موارد میتوان به ارتقا و بهبود وضعیت سالمند کمک شایانی نمود.

• در بعضی از فراد زمینه ارثی باعث مستعد شدن ابتلا فرد به این بیماری می‌باشد که لازم است افراد در این خصوص مورد بررسی قرار گیرند و  همچنین از هرنوع عواملی که سبب بروز و تشدید علائم این بیماری است، دوری کنید.
• از اصلی ترین عوامل دیابت و بیماری فشار خون است فشار فراوان روی کلیه‌ها وارد می‌کند و زمینه‌ساز بروز کم کاری کلیه در سالمندان می‌گردند. یک فرد دیابتی لازم است همواره میزان قند خون خود را در شرایط مطلوب قرار داده و از بروز نوسانات ناگهانی جلوگیر ی نماید. همچنین لازم است مبتلایان به فشار خون همواره فشار خون خود را کنترل نموده که عدد قابل قبول فشار خون برای مبتلایان به دیابت محدوده ای کمتر از 140 بر 90 mm Hg می باشد.
• غذاهای سالمی که برای سلامت قلب و کلیه اعضای بدن شما مفید است، مصرف کنید مانند میوه و سبزیجات تازه، کلیه دانه‌ها و غلات، محصولات لبنی کم چرب، کاهش مصرف نمک و قند. استفاده از اسفناج و بروکلی و انواع فلفل‌ها در وعده‌های غذایی بسیار مفید و سازنده خواهد بود. از گوشت های پخته و کباب شده استفاده نمایید و حتی المکان از سرخ نمودن گوشت‌ها خودداری نمایید. هرگز در زمان سرو غذا به روی آنها  چربی جانبی مانند کره اضافه ننمایید. تهیه لیستی از غذاهایی که مجاز به مصرف آنها هستید سبب جلوگیری از استفاده از غذاهای نا مناسب و تشدید علائم بیماری می گردد.
• ورزش روزانه را به عنوان بخش ثابت از برنامه روزانه خود قرار دهید . یک سالمند مبتلا به نارسایی کلیه لازم است روزانه 30 دقیقه یا بیشتر را صرف ورزش نماید . بهتر است پیش از  انجام ورزش روزانه برنامه ورزشی مناسب خود را از کارشناس دریافت نمایید تا ورزش انتخابی و مدت زمان انجام آن با شرایط جسمانی شما متناسب باشد.
• وزن مناسب هر فرد براساس گزینه های مختلفی تعیین می گردد که لازم است با مشورت یک متخصص به عدد مناسب وزن خود دست یافته و سپس در صورت اضافه وزن با انجام فعالیت های ورزشی مناسب و استفاده از رژیم غذایی صحیح به این وزن دست یابید.
• خواب کافی یکی از مهم ترین موارد در بهبود بیماران کلیوی است. لازم است برنامه خوابی در حدود 7 تا 8 در برنامه زندگی سالمند قرار گیرد.
• خودداری از مصرف سیگار و الکل از امور کنترلی در بیماری نارسایی مزمن کلیوی است. اگر ترک این موارد برای بیمار سخت و طاقت فرسا باشد لازم است برای کمک به سالمند از گروه های اجتماعی  و انجمن هایی که در این خصوص  تشکیل گردیده اند استفاده شود.
• استرس از عواملی است که در سلامت کل بدن و علی الخصوص کلیه ها تاثیر گذار است. عبادت، مدیتیشن، یوگا و تای چی از روش‌های مناسب سبب کاهش میزان استرس در سالمندان است.

سخن پایانی

در این مقاله به بررسی نکات مربوط به مشکلات کلیوی در سالمندان پرداختیم و علائم و نحوه تشخیص آن را نیز معرفی کردیم. اگر شما هم این علائم را دارید، می‌توانید با مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات لازم، از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کنید.

سوالات متداول

1. چه علائمی می‌توانند به مشکلات کلیوی اشاره داشته باشند؟

علائمی مانند ادرار کم، خونریزی در ادرار، خستگی، تورم در قسمت‌های مختلف بدن، کاهش اشتها و تغییرات در فشار خون می‌توانند نشانه‌هایی از مشکلات کلیوی باشند.

2. چه عواملی می‌توانند باعث ایجاد مشکلات کلیوی در سالمندان شوند؟

عواملی نظیر بیماری‌های قلبی و عروقی، فشار خون بالا، دیابت، فعالیت فیزیکی ناسالم، مصرف زیاد داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) و مصرف زیاد الکل می‌توانند منجر به مشکلات کلیوی شوند.

3. مراقبت های مشکلات کلیوی سالمندان چگونه است؟

از جمله از مهم‌ترین نوع پرستاری همراهی با سالمند در زمینه انجام ورزش‌های روزانه، نظارت بر نحوه و دوز و زمان مصرف داروهای سالمند و کنترل عوارض داروها و گزارش عوارض احتمالی به پزشک را می‌توان نام برد.

4. مطمئن ترین روش تشخیص مشکلات کلیوی در سالمندان چیست؟

استفاده از روش نمونه‌ برداری از مطمئن‌ترین روش برای تشخیص دقیق علت خاص مشکل کلیه سالمند است.