اختلالات عاطفی و رفتاری در کودکان

بیش از 10 درصد از کودکان خردسال مشکلات بالینی قابل توجهی از سلامت روان را تجربه می‌کنند که میزان اختلال و تداوم آن با کودکان بزرگ‌تر قابل مقایسه است. برای بسیاری از این اختلالات بالینی، درمان‌های مؤثری با داده‌های دقیق در دسترس هستند. این اختلالات عاطفی و رفتاری در اوایل کودکی درصورتی که درمان نشود در بزرگسالی ایجاد مشکلات شخصیتی را برای فرد به همراه دارد.

اختلالات عاطفی و رفتاری در اوایل کودکی

اختلالات عاطفی و رفتاری اختلالات سلامت روانی خاصی هستند که هم در عواطف و هم در رفتارها مشکلات شدیدی ایجاد می‌کنند. آن‌ها بر عملکرد کودک در بیشتر یا همه زمینه‌های زندگی آن‌ها تأثیر می‌گذارند. اختلالات عاطفی و رفتاری در کودکان تنظیم هیجانات و انتخاب رفتار مناسب در موقعیت‌های مختلف را برای کودک دشوار می‌کند. یک اختلال عاطفی در کودک برای موفقیت در مدرسه، کنترل احساسات و به طور کلی شاد بودن در زندگی تأثیر منفی می‌گذارد. اختلال عاطفی بر کل کودک تأثیر می‌گذارد. احساسات، رفتارها، رشد اجتماعی و عملکرد شناختی. کودکانی که با EBD زندگی می‌کنند برای مقابله با خواسته‌های متعدد زندگی مشکل دارند.

تعریف اختلال رفتاری در کودکان شامل موارد زیر است:

• الگویی از رفتارها و احساسات مخرب
• احساسات و رفتارهای شدید و اغلب طولانی مدت
• مهار عملکرد سالم در خانه، مدرسه، موقعیت‌های اجتماعی و سایر محیط‌ها
• وجود مدت زمان بیش از شش ماه در رفتارها و اختلالات عاطفی کودک

انواع اختلالات عاطفی و رفتاری

کودکان در دوره سنی مخصوص خود، شلوغی‌های ذهنی زیادی دارند و همین امر موجب می‌شود که از آن‌ها رفتارهای مختلفی مانند عدم توجه به حرف دیگران یا برخی اعمال عجیب و غریب سر بزند. در بیشتر مواقع این رفتارها عادی و بین همه کودکان مشترک هستند. اختلالات هیجانی رفتاری ممکن است در کودکان بالای پنج سال رخ دهد. در حالی که علائم می تواند قبل از پنج سالگی وجود داشته باشد، تشخیص تقریباً هرگز در کودکان بسیار کوچک انجام نمی شود. حتی در کودکان بزرگتر، این تشخیص‌ها تنها با احتیاط شدید انجام می‌شود، زیرا در مورد مفهوم برچسب زدن به کودکان اختلاف نظر وجود دارد. اما در برخی مواقع کودک از خود رفتارهای چالش‌برانگیزی نشان می‌دهد که شدت بیشتری دارند و از دید پزشکان، اختلال رفتاری در کودکان نامیده می‌‌شوند. برخی از مهم‌ترین انواع اختلالات در کودکان عبارت‌اند از:

1. اختلال سلوک
2. اوتیسم
3. بیش‌فعالی
4. اختلال مخالفت طلبی
5. وسواس فکری
6. اختلالات روان پریشی
7. اضطراب پس از سانحه
8. افسردگی
9. اختلال یادگیری
10. فوبیاها
11. اختلال انفجاری متناوب
12. لجبازی
13. اختلال خجالتی بودن
14. دزدی
15. اختلالات تیک در فرزند

این اختلالات رفتاری و عواطف با هم دارای ویژگی‌های متمایزی هستند که آن‌ها را از رفتار نادرست دوران کودکی متمایز می‌کند.

به نقل از سایت healthline :

تربیت فرزندان دشوار است و تربیت کودکان دشوار می تواند زندگی را مختل کند. اما اینکه بتوانید تشخیص دهید که آیا فرزندتان فقط یک مرحله را پشت سر می‌گذارد، یا اینکه واقعاً چیزی اشتباه است، همیشه به همین راحتی نیست.

عصبانیت به طور خودکار به این معنی نیست که کودک 2 ساله شما با اقتدار مشکل دارد و کودک مهدکودکی که نمی‌خواهد همچنان بنشیند لزوماً اختلال توجه ندارد. وقتی نوبت به درک رفتار فرزندانمان می رسد، کارشناسان می گویند تشخیص ها و برچسب ها باید به حداقل برسد.

انواع اختلالات عاطفی و رفتاری در کودکان

این اختلالات طیف گسترده‌ای از مشکلات روانی و رفتاری را دربر می‌گیرد که در هر کودک متفاوت است. برخی از رایج‌ترین انواع اختلالات رفتاری و عاطفی در کودکان شامل موارد زیر است.

1. اختلال سلوک

این اختلال که مجموعه‌ای از رفتارها و عملکردهای ناسازگاری با افراد اجتماع را شامل می‌شود، خود انواع مختلفی دارد که از میان آن‌ها می‌توان به نقض حقوق دیگران، خشونت و تعارض، رفتارهای تقلبی و سرقت، عدم احترام به قوانین و مقررات و عدم مراقبت از خود اشاره کرد.

2. اوتیسم

این اختلال، نوعی اختلال توسعه‌ای است که بر کلیه تعاملات اجتماعی، الگوهای ارتباطی کودکان و رفتارهای آن‌ها تأثیر می‌گذارد. این کودکان در ارتباطات غیرکلامی و الگوی تکراری رفتارها مشکل حاد دارند.

3. بیش فعالی

اختلال بیش‌فعالی یا همان ADHD نوعی اختلال نورولوژیک است که بر کنترل حرکت، فعالیت و توجه اثر می‌گذارد، به‌گونه‌ای که این کودکان قادر به تنظیم رفتارهای اجتماعی خود نیستند.

4. اختلال مخالفت طلبی یا نافرمانی

این اختلال همانگونه که از نامش پیدا است، معمولاً شامل الگوهای مستمر نافرمانی، خشونت و نقض قوانین است.

5. وسواس فکری

وسواس فکری یا OCD نیز نوعی اختلال اضطرابی است که عملکرد و رفتار کودک را متحول می‌کند. نشانه‌های OCD اغلب افکار وسواسی، رفتارهای مجبورکننده و ناتوانی در کنترل افکار است.

6. روان پریشی

این اختلال که همان اختلال دوقطبی است، بر مهمترین بخش زندگی کودک مانند خلق‌وخو، انرژی و در نهایت فعالیت‌های روزمره تأثیر منفی می‌گذارد. دو حالت اصلی که در کودکان مبتلا به این اختلال دیده می‌شود، منیا و افسردگی نام دارد.

7. اضطراب پس از سانحه

اختلال اضطراب پس از سانحه، در بیشتر مواقع در اثر تجربه یک یا چند واقعه تهدیدآمیز ایجاد می‌شود. کودکان مبتلا به این نوع اختلال نشانه‌هایی مانند استرس شدید، اجتناب از محل‌های جادثه و تغییرات خلق‌و خو را دارند.

8. افسردگی

از شایع‌ترین و آشناترین تعریف اختلالات رفتاری و عاطفی کودکان می‌توان به افسردگی اشاره کرد که به شدت بر روحیه، تفکر، احساسات و رفتار فرد تأثیر دارد و زندگی روزمره او را در پایین‌ترین کیفیت خود قرار می‌دهد.

9. اختلال یادگیری

این اختلالات مجموعه‌ای از مشکلات روان‌شناختی را شامل می‌شوندکه مانع از یادگیری عادی در زمینه‌های مختلف می‌شود.

10. فوبیاها

اختلال فوبیا با ترس یا اضطراب شدید نسبت به یک وضعیت، موقعیت یا حتی یک شیء همراه است. این عوامل می‌توانند ارتفاع، حیوانات، خون، فرد یا هرچیز دیگری باشد.

11. اختلال انفجاری متناوب

اختلال انفجاری متناوب با تنش شدید، عدم کنترل رفتارهای خشونت‌آمیز و درگیری فیزیکی همراه است؛ به‌گونه‌ای که درصورت تداوم و ماندگاری این اختلال با کودکان، در بزرگسالی شدت یافته و نیاز به درمان دارویی دارد.

12. لجبازی

این نوع اختلال سبب عدم همگاری کودک با والدین شده و توانایی ساخت جملات مناسب، تلفظ درست کلمات و و اژگان را از او صلب می‌کند.

13. اختلال خجالتی بودن

این اختلال به دلیل ترس از نقد و انتقاد از طرف دیگران، ترس از ابراز ماهیت خود و به‌طور کلی ترس از ورود به موقعیت‌های اجتماعی حاصل می‌شود که در سنین بالاتر تأثیر منفی بر روابط شخصی، شغلی و اجتماعی افراد می‌گذارد.

14. دزدی کردن

گاهی کودکان با اختلال دزدی یا همان کندوکاوی روبه‌رو می‌شوند که در این حالت اقدام به دزدیدن اشیاء بی‌ارزش می‌کنند. اغلب این دزدی‌ها بدون نیاز شخصی بوده و در برخی مواقع کودک پس از این کار احساس پشیمانی یا خجالت‌زدگی دارد.

15. اختلالات تیک در فرزند

این اختلال شامل گروهی از اختلالات عصبی است که با رفتارهای غیرمعمول مانند استرس، تیک‌های حرکتی و حرکات تکراری مانند چشمک در کودک ظاهر می‌شود.

ویژگی‌های اختلالات عاطفی و رفتاری

کودکان مبتلا به EBD یا اختلالات رفتاری هیجانی دارای ویژگی های متمایزی هستند که عواطف و رفتارهای آن‌ها را از سایر اعمال یا احساسات کمتر افراطی متمایز می‌کند. این ویژگی‌های اختلال عاطفی و رفتاری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• استدلال
• تکانشگری
• خود آسیبی
• فاصله توجه کوتاه
• برداشت از حساب
• بی احترامی به اقتدار
• مشکل در رسیدگی به ناامیدی
• سرپیچی، امتناع از پیروی از قوانین
• سرزنش دیگران، انکار مسئولیت اعمال
• پرخاشگری، مانند بازی کردن یا دعوا کردن
• ترس بیش از حد، اغلب در واکنش به مشکلات شخصی
• وجود پرستار برای مهار اختلالات عاطفی و رفتاری در اوایل کودکی

پرستار کودک بر أساس تحربه و مهارت‌های خاصی مانند رواشناسی کودکان می‌تواند با برقراری ارتباط سالم با کودکان تا حدود زیادی این اختلالات را کنترل کند. کمک به سلامت روان حرفه ای برای این کودکان ضروری است. برای کمک به موفقیت در مدرسه، بسیاری از کودکان مبتلا به اختلالات عاطفی و رفتاری واجد شرایط دریافت خدمات آموزشی ویژه هستند.

علاوه بر این حمایت‌های حرفه‌ای، هرچه شما به‌عنوان والدین یا مراقب در مورد اختلالات عاطفی و رفتاری در کودکان خود و انواع و ویژگی‌های آن بیشتر بدانید، بهتر می‌توانید آن ها را درک کنید و به او کمک کنید تا در مواقعی که احساسات شدید و رفتارهای نامطلوب دارد، بگذرد.

علائم اختلالات عاطفی در کودکان

مانند هر نوع بیماری جسمی و روانی دیگر که با علائمی همراه است، این اختلالات رفتاری دارای نشانه‌های آشکاری هستند که تنها با کمی دقت و توجه به کودک، قادر به تشخیص آن‌ها خواهید بود. برخی از مهمترین علائم اختلالات رفتاری و هیجانی کودکان شامل موارد زیر است.

• پرخاشگری
• عدم تلاش برای کنترل احساسات
• عدم معاشرت و پاسخ دهی
• دعوا در مدرسه
• رفتارهای جنسی نامتعارف

نشانه‌های اختلالات رفتاری و عاطفی

نشانه‌های اختلالات رفتاری و عاطفی در کودکان بسیار متنوع هستند و بسته به نوع آن به خفیف، متوسط و شدید تقسیم می‌شوند. برخی از مهمترین اختلالات رایج در کودکان شامل موارد زیر است.

• تغییرات در رفتار: در این دسته از کودکان شاهد ظهور رفتارهای خشونت‌آمیز خواهید بود که اغلب شامل تعارض یا درگیری با دیگران، اضطراب، افسردگی و خودآسیبی است.
• مشکلات در توجه و تمرکز: این نوع کودکان توانایی ضعیفی در تمرکز کردن دارند. از دیگر نشانه‌های این نوع اختلال می‌توان به بی‌توجه بودن به دستورات و بی‌قراری در برخی از ساعات شبانه‌روز اشاره کرد.
• تغییرات در الگوی خواب و بیداری: کودکانی که دچار اختلالات رفتاری و عاطفی هستند، دچار مشکلات خواب می‌شوند. این مشکلات شامل بیداری شبانه، خوابیدن‌های زیاد یا کابوس‌های مکرر است.

علل ایجاد اختلالات رفتاری در کودکان

اختلالات رفتاری در کودکان از هر نوعی که باشند، نگرانی والدین را به‌دنبال دارند و باعث می‌شود که آن‌ها درصدد یافتن علت این اختلال برآیند. برخی از مهمترین عواملی که سبب ایجاد اختلالات رفتاری در کودکان می‌شود، شامل موارد زیر است.

1) وراثت

ژنتیک یا وراثت از مهمترین عواملی است که سبب آشکار شدن رفتارهای غیرعادی و اختلالات در کودکان می‌شود. اختلال نقص توجه یا همان ADHD از شایع‌ترین اختلالات ژنتیکی است.

2) بیولوژی

محیطی که کودک در آن قرار دارد از دیگر عواملی است که سبب تأثیر بر رفتار آن می‌شود. این محیط تنها محدود به خانه نمی‌شود؛ بلکه علاوه بر آن، مدرسه و محیط دوستانه را شامل می‌شود.

3) استرس

یکی دیگر از عواملی که در صورت تکرار و تداوم، به نوعی اختلال یادگیری در کودکان تبدیل می‌شود، استرس است که امروزه نقش مخرب و اثرات منفی آن بر کسی پوشیده نیست.

4) فشارهای روانی

کودکان توان و تحمل مقابله با مشکلات والدین را ندارند. در این حالت بعد از مدتی تاب آوردن، دچار مشکلاتی مانند فشارهای روانی شده که این عامل به نوعی اختلال رفتاری محسوب می‌شود.

5) تجربه‌های بد و پشت سرهم

در برخی مواقع کودک در محیط خانه با اتفاقاتی روبه‌رو می‌شود که برای او سنگین است. در صورت تکرار این اتفاقات قطعاً کودک به اختلالات رفتاری و روانی مبتلا می‌شود.

تشخیص اختلالات رفتاری در کودکان

برای تشخیص و اطمینان از مبتلا شدن کودک به یک یا چند نوع از اختلالات رفتاری، باید در ابتدا آن را مورد ارزیابی و تحلیل رفتار قرار دهید. برای این کار به‌راحتی می‌توانید مراحل زیر را طی کرده و از این امر آگاه شوید.

• نظارت و مشاهده کودک
• مصاحبه با والدین و مربیان
• ارزیابی توسط متخصص
• استفاده از ابزارهای ارزیابی

درمان اختلالات رفتاری

درمان این اختلالات برای هر کودک متفاوت است. در برخی مواقع درمان شامل ترکیبی از روش‌های مختلف است تا نتیجه بهتری به دنبال داشته باشد. برخی از مهمترین اقدامات لازم جهت درمان اختلالات رفتاری کودکان شامل موارد زیر است.

• روان درمانی

به کمک مشاوره روان‌شناختی هم به کودک و هم به والدین آموزش‌های لازم را برای درک کودک و ارائه راه‌حل جهت مدیریت و درمان آن داده می‌شود.

•  دارو

برای برخی از اختلالات رفتاری مانند ADHD درمان دارویی ضروری است که البته این اقدام با تجویز پزشک صورت می‌گیرد.

• درمان‌های خلاق و ابتکاری

گاهی با همکاری یک تیم متشکل از متخصصان بهداشت، روانشناسان و روانپزشکان، درمان ابتکاری برای کودک در نظر گرفته می‌شود تا نتیجه مؤثرتری به دنبال داشته باشد.

• درمان شناختی رفتاری

کاهی نیز از روش‌هایی مانند مهارت‌های ارتباطی، مدیریت هیجانات و تقویت کنترل خود، برای درمان اختلالات عاطفی در کودکان استفاده می‌شود.

• کنترل خشم

از آن‌جایی که یکی از رفتارهای شایع در کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری خشم و پرخاشگری است، با برگزاری کلاس‌های کنترل خشم به درمان او کمک می‌کنند.

• حمایت و تشویق خانواده

همکاری والدین در هر مسیری، به ویژه در امر درمان مشکلات روحی و روانی کودک نقش معجزه‌آسایی دارد، پس بهتر است تا جای ممکن در این زمینه همکاری لازم را با فرزند دلبندتان داشته باشید.

عوارض بیماری‌های روانی

بیماری‌های روانی تأثیراتی نامطلوبی بر انسان‌ها و مخصوصاً کودکان دارند و کیفیت زندگی افراد را به شدت کاهش می‌دهند. برخی از عوارض مهم بیماری‌های روانی عبارت‌اند از:

• تأثیر بر رفتار کودک در اجتماع
• تأثیر بر عملکرد تحصیلی
• تأثیر بر سلامتی جسمی کودک
• تأثیر بر خودکشی و خطرات خودآسیبی
• تأثیر بر روابط خانوادگی و خانواده

تاثیرات تربیت در مشکلات رفتاری کودک

روش‌های صحیح تربیت و پرورش کودک حساس که توسط والدین و مربیان اعمال می‌شود، از اهمیت بالایی برخوردار هستند. نوع تربیت تأثیر بسزایی در مشکلات رفتاری کودک در آینده او دارد که مهمترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• مدیریت اضطراب
• مدیریت خشم
• تقویت مهارت‌های ارتباطی
• تقویت کنترل خود تقویت توانایی تصمیم‌گیری
• تشویق به رفتارهای مثبت
• ایجاد محیطی برای حمایت کودکان

سخن پایانی

دسترسی به مداخلات روان درمانی محدود است. پرستار کودک نقش مهمی به عنوان کنترلگر  برای ارتقای احساسات کودکان دارد که شامل سلامت عاطفی، رفتاری و روابط است. برای مؤثر بودن در این نقش، پرستار کودک و رواشناسان کودکان استفاده از درمان‌های ایمن و مؤثر را ترویج می‌کنند و محدودیت‌های مداخلات روان‌داروسازی را تشخیص می‌دهند. این گزارش فنی داده‌های حمایتی از درمان‌های کودکان خردسال با مشکلات عاطفی، رفتاری و روابط را بررسی می‌کند و از بیانیه خط‌مشی به همین نام پشتیبانی می‌کند.

لازم به درگیر است که بیشتر کودکان، اگر نه همه، گاهی اوقات احساسات قوی و رفتارهای مخرب از خود نشان می دهند. این طبیعی است و بخشی از مراحل رشد آنهاست (مانند کج خلقی در کودکان خردسال). رفتارهای چالش برانگیز معمولی و واکنش های عاطفی منفی نشان دهنده یک اختلال عاطفی و رفتاری نیستند، اما زمانی که شدید، مکرر و بیش از یک سن خاص طول بکشند (مانند کج خلقی پس از اوایل کودکی) ممکن است مشکل عمیق تری وجود داشته باشد.

سوالات متداول 

1. اختلالات رفتاری کودکان چیست؟

مشکلات رفتاری مخرب مانند لجبازی، اختلال کم توجهی، بیش فعالی، اختلالات نافرمانی یا سلوک شایع ترین مشکلات رفتاری در کودکان پیش دبستانی و مدرسه هستند.

2. اختلالات رفتاری و هیجانی کودکان چگونه درمان می‌شود؟

در برخی مواقع درمان شامل ترکیبی از روش‌های مختلف است تا نتیجه بهتری به دنبال داشته باشد.

3. انواع اختلالات در کودکان را نام ببرید؟

• اختلال سلوک
• اوتیسم
• بیش‌فعالی
• اختلال مخالفت طلبی
• وسواس فکری
• اختلالات روان پریشی
• اضطراب پس از سانحه
• افسردگی
• اختلال یادگیری
• فوبیاها

4. اختلال عاطفی در کودکان چه علائمی دارد؟

پرخاشگری، عدم تلاش برای کنترل احساسات، عدم معاشرت و پاسخ دهی، دعوا در مدرسه، رفتارهای جنسی نامتعارف

5. شایع ترین اختلال رفتاری کدام است؟

ADHD یکی از شایع ترین اختلالات رفتاری است. کسانی که زایمان زودرس یا وزن کم هنگام تولد داشتند ممکن است در معرض خطر ابتلا به آن باشند.

6.عوارض اختلالات رفتاری اگر درمان نشود چیست؟

اختلالات روانی در میان کودکان به‌عنوان تغییرات جدی در نحوه یادگیری، رفتار یا کنترل احساسات کودکان توصیف می‌شود که باعث پریشانی و مشکلاتی در گذراندن روز می‌شود.

7. ویژگی های اصلی اختلالات رفتاری در کودکان چیست؟

بی احترامی به اقتدار، مشکل در رسیدگی به ناامیدی، سرزنش دیگران، انکار مسئولیت اعمال، خود آسیبی، برداشت از حساب و استدلال را می‌توان نام برد.