تشنج از بیماری‌های غیرارادی و غیر قابل کنترل است که فرد هیچ اختیاری روی آن ندارد و مراقبت و اقدامات پرستاری در تشنج بسیار مهم می باشد. در تشنج نشانه‌ای از بیماری‌های زمینه‌ای وجود دارد. معمولا وراثت یا آسیب‌های مغزی باعث بروز این بیماری می‌شوند. حملات تشنج در اثر خستگی، استرس، تنش‌های روانی یا ضربه به سر و غیره ایجاد شده و در بیشتر موارد قابل پیشگیری نیستند. در این بیماری فرد علائم مختلفی نشان می‌دهد. از جمله آن می‌توان به لرزش بدن، سفت شدن بدن، کف کردن دهان، دندان قروچه و غیره اشاره کرد. در بیشتر موارد حضور یک پرستار بیمار تشنجی می‌تواند به کنترل شرایط و نگهداری از بیماران صرع کمک کند.
عواملی که باعث تشنج می‌شود
تشنج به‌خاطر بروز یک سری فعالیت‌های الکتریکی انفجاری در مغز ایجاد می‌شود. تشنج شامل انواع مختلفی است که علائم آنها در مغز مشخص می‌شوند. زمینه بروز تشنج متفاوت است و ممکن است به‌خاطر بیماری، واکنش به داروهای خاص یا دیگر بیماری‌ها ایجاد شوند. حضور یک پرستار بیمار تشنجی برای تشخیص علت عارضه و کمک به درمان آن، مفید خواهد بود.
در برخی مواقع نیز علت تشنج مشخص نیست و ابتلا به تشنج به‌معنی ابتلا قطعی به صرع نیست؛ اما احتمال بروز آن هم کاملا از بین نمی‌رود. معمولا عواملی مانند تب، صرع، مشکلات قلبی باعث بروز تشنج می‌شوند. از طرفی برخی عوامل بیرونی مانند کبود خواب، چراغ‌های چشمک‌زن یا محرک‌های دیداری، پایین بودن سدیم، مصرف برخی داروها، ضربه به سر و علائم خونریزی مغزی در اثر ضربه، مشکل در رگ‌های خونی، سکته، مصرف مواد مخدر و غیره می‌تواند باعث بروز تشنج شود. در این مواقع حضور یک پرستاری که بتواند نگهداری از بیماران صرع را مسلط باشد، می‌تواند مفید باشد. در نگهداری از بیماران صرع باید علت‌های بروز بیماری را بشناسید و از انجام آنها جلوگیری کنید.
علل تاثیرگذار دیگری در تشنج نیر وجود دارد که، شامل موارد زیر است:
- استفاده از مواد مخدر
- تماس با مواد سمی
- عفونت‌هایی مانند مننژیت، آبسه مغزی یا آنسفالیت
- اختلالات متابولیکی اعم از هیپوکسی، هیپوکلسمی و هیپوگلیسمی
- ناهنجاری‌های رشدی، عصبی و عروقی مانند صدمات هنگام تولد یا اختلالات مادرزادی
جالب است بدانید در هفتاد درصد مواردی که فرد دچار تشنج می‌شود، هیچ علتی برای آن پیدا نمی‌شود. به این نوع از تشنج‌ها، تشنج ایدیوپاتیک گفته می‌شود.
به نقل از سایت ncbi :
تشنج یک وضعیت پزشکی است که در آن ماهیچه‌های بدن به‌سرعت و مکرر منقبض و شل می‌شوند و منجر به تکان‌های کنترل‌نشده بدن می‌شود. از آنجایی که تشنج اغلب نشانه‌ی تشنج صرع است، اصطلاح تشنج گاهی اوقات به عنوان مترادف برای تشنج استفاده می‌شود. با این حال، همه تشنج‌های صرع منجر به تشنج نمی‌شوند و همه تشنج‌ها ناشی از تشنج‌های صرع نیستند. تشنج نیز با شوک الکتریکی سازگار است.
علائم تشنج
تشنج جزئی یا عمومی به‌صورت جداگانه یا دنبال هم رخ می‌دهند. علائم تشنج از دقایقی پیش از حمله شروع شده و ممکن است تا دقایقی بعد از آن ادامه داشته باشد. علائم تشنج جز مواردی است که یک همراه بیمار در بیمارستان تشنجی باید از آنها آگاهی داشته باشد. برخی از رایج ترین علائم تشنج عبارت‌اند از:
- حالت تهوع
- گیجی
- سردرد و سرگیجه
- بی‌حسی
- اختلالات حرکتی
- عدم کنترل‌کردن ادرار و مدفوع
- اختلالات رفتاری و روانی
- کاهش قدرت حافظه و فراموشی کوتاه‌مدت
- حرکت‌های پرشی دست که باعث رها شدن اجسام به‌صورت غیرارادی می‌شوند.
- تغییراتی در بینایی مانند تاری دید یا دوبینی
برخی از علائم هم پیش از شروع تشنج و صرع در سالمندان رخ داده و از نشانه‌های آغازین تشنج هستند:
- دندان‌قروچه و فشردن دندان‌ها روی هم
- گاز گرفتن بی‌مورد زبان
- ایجاد برخی صداهای ناهنجار و بی‌دلیل
- بی‌اختیاری ادرار و مدفوع
- تغییرات سریع خلق‌وخو و رفتارهای پرخاشگرانه
- احساس یک مزه ناخوشایند و غیرعادی در دهان
- ترشح یک ماده کف‌مانند در دهان
- منقبض شدن و اسپاسم‌های غیرعادی عضلات
- احساس گیجی و از دست داد هوشیاری
- بی‌اختیاری ادرار و مدفوع
- حرکات سریع چشم
جلوگیری از تشنج
بیماری تشنج یک رویداد غیرارادی و غیرقابل پیشگیری است. هرچند رعایت برخی از موارد می‌تواند به کنترل و پیشگیری از تشنج و نگهداری از بیماران صرع کمک کند. در این مسیر می‌توانید از کمک یک پرستار بیمار تشنجی و بیمار زندگی نباتی هم استفاده کنید. از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از تشنج عبارت‌اند از:
- توجه به ساعت خواب و خودداری از کم‌خوابی یا بیدار ماندن در شب
- کاهش مصرف مشروبات الکلی
- جلوگیری از ضربه به سر و مراقبت از سر درمقابل ضربه خوردن
- خودداری از نشستن‌های طولانی مدت پشت کامپیوتر و انجام کارهایی که باعث خستگی ذهن می‌شوند.
- داشتن یک زندگی سالم و اصلاح عادت‌ها و رفتارهای غلط
- مصرف به‌موقع داروها
- داشتن یک ورزش روتین
- خواب به‌موقع
- بررسی منظم و دقیق تب و درجه حرارت بدن
- مقابل و دوری از استرس و اضطراب
مراقبت از بیماران تشنجی
برای این که فرد مراقب در اقدامات پرستاری در تشنج عملکرد خوبی داشته باشد، قدم اول این است که بتواند آرامش خودش را حفظ کند. به طور معمول تشنج بین ۶۰ تا ۹۰ ثانیه طول می‌کشد اگرچه این زمان بیشتر به نظر می‌رسد. هنگامی که شخصی دچار تشنج می‌شود، حتماً مدت زمان تشنج را اندازه بگیرید. اگر تشنج بیش از پنج دقیقه طول کشید، با اورژانس تماس بگیرید. همچنین برای اتفاقاتی مانند تشنج در سالمندان، حضور پرستار سالمندان در منزل نیز می‌تواند در کنترل و رسیدگی به آن موثر باشد.
زمانی که فردی دچار تشنج می‌شود به طور موقت کنترل عضلات و حرکات خودش را از دست می‌دهد، شاید تصور کنید در این زمان حضور شما بی‌فایده است، اما با رعایت نکات زیر می‌توانید به فرد کمک کنید:
- مهم‌ترین کاری که باید به عنوان پرستار بیمار تشنجی انجام دهید این است که شخص را از آسیب و جراحت حفاظت کنید
- برای اینکه بیمار بتواند بهتر نفس بکشد، دکمه‌های لباس وی را باز کنید.
- در صورتی که خطر افتادن وجود دارد، شخص را محافظت کرده و روی یک سطح هموار بخوابانید و سر شخص را روی ران خود یا بالشت نرم قرار دهید.
- ابزار و وسایل خطرناک را که در اطراف شخص وجود دارد، از وی دور کنید.
- اگر حین تشنج به بالین فرد رسیده‌اید، وی را به پهلو بخوابانید، تا مایع خارج شده از دهان فرد به بیرون جریان پیدا کند و منجر به خفگی نشود.
- از اعمال فشار و نیرو به فرد پرهیز کنید.
- انگشت خود را داخل دهان فرد نبرید.
- با استفاده از عینک با شیشه تیره یا دست روی چشم‌های فرد را بپوشانید تا نور اطراف باعث اذیت شدن چشم‌های بیمار نشود.
اقدامات پرستاری در تشنج
به عنوان یک پرستار بیمار تشنجی بهتر است از اقداماتی که بعد از تشنج لازم است انجام شود، مطلع باشید.
- تا زمانی که بیمار هوشیاری کامل خودش را به دست آورد، در کنار وی بمانید.
- از دادن خوراکی و نوشیدنی به بیمار تا زمانی که هوشیاری کاملش را به دست آورد، خودداری کنید.
- در اکثر مواقع فرد پس از تشنج، دچار گیجی و خواب‌آلودگی بوده لذا با پرسیدن سؤالات کوتاه راجع به محیط، به هوشیار شدن شخص کمک کنید.
- مطمئن شوید که بیمار دچار جراحت و آسیب نشده باشد.
- در صورتی که پس از تشنج فرد دچار تنگی نفس شده است، با احتیاط انگشت خود را به داخل دهان بیمار برده و دهان وی را تمیز کنید.
- به بیمار اجازه دهید استراحت کند و اطراف وی را امن کنید.
این عارضه در اثر آسیب‌هایی به نواحی سر، آسیب دیدن کودک حین تولد، عارضه‌های مادرزادی، تب یا عفونت بیش از حد، وراثت، اختلال مغزی، مصرف دارو و غیره ایجاد می‌شود. از آنجایی که اصلی‌ترین علائم ایجاد تشنج آسیب مغزی و وراثت است؛ پیشگیری از آن چندان ساده نیست.
سخن آخر
تشنج از بیماری‌های سیستم عصبی بدن است که براثر اختلال در عملکرد نورون‌ها و سلول‌های مغزی ایجاد می‌شود. این بیماری با پرش عضلات، سفت شدن بدن، قفل شدن دهان، کف کردن دهان، لرزش بدن، بی‌اختیاری ادرار و مدفوع و غیره رخ می‌دهد. برای پیشگیری از این بیماری و نگهداری از بیماران صرع، می‌توان ورزش و زندگی سالم و رژیم غذایی سالم را در اولویت قرار داد. همچنین با مصرف به‌موقع داروها و دوری از استرس و اضطراب و تنش‌های عصبی می‌توان این عارضه را کنترل کرد.
سوالات متداول
1. کدام غذاها می‌توانند احتمال بروز تشنج را افزایش دهند؟
غذاهایی مانند قهوه، شکلات، شکر، شیرینی‌ها، نمک، غذاهای پرادویه، پروتئین‌های حیوانی و غیره باعث تغییر ناگهانی متابولیسم شده و تشنج را در پی دارد. حتی برخی از افراد به برخی مواد خاص آلرژی داشته و با مصرف آن دچار تشنج می‌شوند. برای پیشگیری از بروز تشنج بهتر است از مواد غذایی سالم مانند لبنیات، سبزیجات پر فیبر، ویتامین B6، ویتامین E و منیزیم استفاده کنید.
2. علت تشنج و قفل شدن دهان چیست؟
هر اتفاقی که باعث قطع ارتباط بین سلول‌های عصبی مغز شود؛ تشنج را در پی دارد. مواردی مانند بالا بدون یا افت قند خون، بالا بودن تب یا ترک الکل و مواد مخدر یا ضربه مغزی می‌تواند این عارضه را در پی داشته باشد.
3. کدام تشنج خطرناک‌تر است؟
نوعی تشنج طولانی مدت به نام صرع تونیک کلونیک وجود دارد که به‌عنوان یک وضعیت اورژانسی تلقی شده و خطر مرگ را در پی دارد. درصورتی که این بیماری برای بیشتر از 5 دقیقه ادامه داشته باشد؛ خطر مرگ را ایجاد می‌کند.
4. چگونه از بیمار مبتلا به تشنج مراقبت می کنید؟
آرام باشید و در کنار شخص بمانید. آنها را ایمن نگه دارید و از آسیب محافظت کنید. زیر سر آنها چیزی نرم بگذارید و لباس های تنگ را گشاد کنید. پس از پایان تشنج، آنها را به پهلو بغلتانید.
5. اقدامات پرستاری در تشنج چیست؟
خواباندن فرد، باز کردن دکمه های لباس و عدم دادن آب و دارو اولین اقدامات پذستاری در تشنج می باشد که باید رعایت کرد.
