بیماری سارکوئیدوز چیست و چگونه درمان می شود؟

سارکوئیدوز همانطور که از نامش پیداست نوعی بیماری التهابی به شمار می‌رود. این بیماری التهابی، باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن فعالیت بیش از حدی داشته باشد و به دنبال آن بافت‌های ملتهبی به نام گرانولوما بر اندام‌های مختلف در بدن ایجاد خواهد شد.

بیماری سارکوئیدوز معمولاً بر ریه و غدد لنفاوی تأثیر می‌گذارد، اما تأثیر منفی این بیماری بر چشم، پوست، مفاصل، قلب و حتی سیستم عصبی مشاهده شده است. افراد در هر سنی می‌توانند این بیماری را تجربه کنند و نیاز باشد که پرستار بیمار در کنارشان حضور داشته باشد. اما بزرگسالان ۳۰ تا ۴۰ ساله بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. اگرچه این بیماری در مردان نیز مشاهده شده است، اما زنان بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. در ادامه قصد داریم به علل بروز این بیماری التهابی و علائم آن بپردازیم.

سارکوئیدوز چیست؟

سارکوئیدوز یک وضعیت است که باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن شما به‌طور غیرطبیعی واکنش نشان دهد و توده‌ها یا گره‌هایی به نام گرانولوم‌ها ایجاد کند. بسته به مکان و اندازه، گرانولوم‌ها می‌توانند علائم خفیف تا شدید ایجاد کنند یا حتی هیچ علائمی نداشته باشند. در برخی موارد، آن‌ها می‌توانند به فیبروز تبدیل شوند و باعث ایجاد زخم دائمی در ریه‌ها شوند.

گرانولوم‌ها تقریباً در هر نقطه از بدن شما قابل یافتن هستند، اما بیشتر در ریه‌ها یا غدد لنفاوی مشاهده می‌شوند. همچنین ممکن است علائم قابل مشاهده‌ای از گرانولوم‌ها در پوست، چشم‌ها یا عضلات شما وجود داشته باشد.

گرانولوم چیست؟

گرانولوم یک ناحیه التهاب است که توسط سیستم ایمنی بدن شما ایجاد می‌شود. این ناحیه از خوشه‌ای از سلول‌های سفید خون تشکیل شده است که از بقیه بدن “محصور” شده‌اند تا شما را از چیزی که سیستم ایمنی بدن شما آن را مضر تشخیص داده، محافظت کند. گرانولوم‌ها توسط بافت فیبری (متراکم) احاطه شده‌اند که باعث می‌شود آن‌ها احساس سختی و برجستگی داشته باشند.

علائم سارکوئیدوز

پیش‌بینی اینکه سارکوئیدوز چگونه روی فرد مبتلا تأثیر می‌گذارد غیرممکن است، زیرا این بیماری می‌تواند بر هر عضوی تأثیر بگذارد و بسته به اینکه کدام اندام درگیر است، علائم بیماری بسیار متفاوت است. اکثر افراد مبتلا به سارکوئیدوز علائم را به طور ناگهانی نشان می دهند، اما معمولاً در عرض چند ماه یا چند سال از بین می روند و این بیماری عود نمی کند. این وضعیت به عنوان سارکوئیدوز حاد شناخته می شود.

برخی از افراد اصلاً هیچ علامتی ندارند و این عارضه پس از عکس برداری با اشعه ایکس به دلیل دیگری تشخیص داده می شود. تعداد کمی از افراد متوجه می شوند که علائم آنها به تدریج ایجاد می شود و با گذشت زمان بدتر می شود تا جایی که به شدت تحت تأثیر قرار می گیرند. ممکن است تعداد زیادی گرانولوم در یک اندام ایجاد شود و از عملکرد صحیح آن جلوگیری کند. همانطور که بیان شد این وضعیت به عنوان سارکوئیدوز مزمن شناخته می شود. سارکوئیدوز اغلب ریه ها، پوست و یا غدد لنفاوی را درگیر می کند. سارکوئیدوز در سالمندان نیاز به مراقبت و نگهداری بوده تا از بدتر شدن آن جلوگیری شود؛ در چنین شرایطی، کمک گرفتن از یک پرستار سالمند در خانه متخصص و حرفه ای توصیه ماست.

علائم ریوی سارکوئیدوز

ریه ها در حدود 90 درصد افراد مبتلا به سارکوئیدوز تحت تأثیر قرار می گیرند. این بیماری به عنوان سارکوئیدوز ریوی شناخته می شود. علائم اصلی این مشکل تنگی نفس و سرفه خشک مداوم است. برخی از افراد مبتلا به سارکوئیدوز ریوی درد و ناراحتی را در قفسه سینه خود تجربه می کنند، اما این غیر معمول است.

علائم پوستی بیماری سارکوئیدوز

پوست نیز در بسیاری از افراد مبتلا به سارکوئیدوز تحت تأثیر قرار می گیرد. این مشکل می تواند باعث ایجاد برجستگی ها یا لکه های قرمز رنگ روی پوست (به ویژه ساق پا)، و همچنین راش در قسمت بالایی بدن شود.

علائم سارکوئیدوز قلبی

براساس مطالعات انجام شده، از هر ۱۰ فرد مبتلا به سارکوئیدوزیس ۹ نفر به از بیماری تنفسی سارکوئیدوز رنج می‌برند. از نشانه‌های ابتلا به بیماری تنفسی سارکوئیدوزیس باید به تنگی نفس و سرفه خشک پی در پی اشاره کرد. برخی از بیماران از درد در ناحیه قفسه سینه نیز شکایت می‌کنند.

‏سارکوئیدوز چشمی

بیماری سارکوئیدوز چشمی از دیگر علائم این بیماری است که علاوه بر چربی مداری و همچنین غلاف عصب بینایی، بر عضلات خارجی چشم تأثیر می‌گذارد. سارکوئیدوز چشمی خود را با علائمی همچون توده قابل لمس، تورم پلک، پروپتوز و درد در ناحیه چشم نشان می‌دهد.

در شرایط فعلی، درمانی برای این نوع از سارکوئیدوزیس وجود ندارد و فقط می‌توان با استفاده از دارو درمانی آن را کنترل کرد. با گذشت زمان، علائم ناشی از این بیماری ممکن است برطرف شوند و یا حتی افزایش یابند. بی‌توجهی به درمان می‌تواند باعث شود که فرد بینایی خود را از دست دهد.

علائم سارکوئیدوز مفصلی

سارکوئیدوز مفصلی از دیگر عوارضی است که به دنبال این بیماری در فرد ظاهر می‌شود. در این شرایط، بیمار در ناحیه مفاصل و استخوان‌های خود درد شدیدی را احساس می‌کند.

علائم دیگر

اگر سایر اندام‌ها تحت تأثیر قرار گیرند، ممکن است برخی از علائم زیر را نیز داشته باشید:

• غدد حساس و متورم در صورت، گردن، زیر بغل یا کشاله ران
• خستگی و احساس عمومی ناخوشی
• مفاصل دردناک
• چشم‌های قرمز یا دردناک
• ریتم غیر طبیعی ضربان قلب
• مسدود شدن یا گرفتگی بینی
• درد در استخوان‌ها
• سنگ کلیه
• سردرد

علل سارکوئیدوز

سیستم ایمنی بدن به طور معمول با انتشار گلبول های سفید در خون برای جداسازی و از بین بردن میکروب ها با عفونت ها مبارزه می کند. این امر منجر به التهاب (تورم و قرمزی) بافت های بدن در آن ناحیه می شود. سیستم ایمنی بدن به هر چیزی در خون که تشخیص نمی دهد اینگونه پاسخ می دهد و زمانی که عفونت از بین می رود این پاسخ التهابی نیز متوقف می شود.

تصور می‌شود که سارکوئیدوز به این دلیل اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی به حالت دفاع “بیش از حد” تغییر وضعیت داده که بدن شروع به حمله به بافت‌ها و اندام‌های خود می‌کند. سپس التهاب حاصل باعث ایجاد گرانولوم در اندام ها می شود. بسیاری از بیماری های مشابه مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس وجود دارند که در اثر حمله بدن به بافت های خود ایجاد می شوند. این بیماری ها در مجموع به عنوان بیماری های خود ایمنی شناخته می شوند.

البته معلوم نیست چرا سیستم ایمنی اینگونه رفتار می کند. این امکان وجود دارد که برخی از عوامل محیطی باعث ایجاد این بیماری در افرادی شود که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به آن هستند. سارکوئیدوز گاهی اوقات ممکن است در بیش از یک عضو از خانواده رخ دهد، اما هیچ مدرکی مبنی بر ارثی بودن این بیماری وجود ندارد. این بیماری عفونی نیست، بنابراین نمی تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود.

تشخیص سارکوئیدوز

بسته به اینکه کدام اندام تحت تأثیر قرار گرفته است، ممکن است تعدادی آزمایش برای تشخیص نوع سارکوئیدوز انجام شود. اگر علائم بیمار حاکی از ابتلا به سارکوئیدوز ریوی (سارکوئیدوزی که ریه ها را تحت تاثیر قرار می دهد) باشد، ممکن است برای بررسی علائم این بیماری، یک عکس رادیوگرافی قفسه سینه یا یک سی تی اسکن از ریه های لازم باشد.

در برخی موارد، پزشکان ممکن است بخواهند داخل ریه های بیمار را با استفاده از یک لوله بلند، نازک و انعطاف پذیر با یک منبع نور و یک دوربین در انتهای آن (آندوسکوپی) که از گلو عبور می کند، معاینه کنند. نمونه کوچکی از بافت ریه نیز ممکن است در طی این آزمایش برداشته شود تا بتوان آن را زیر میکروسکوپ بررسی کرد. این کار به عنوان بیوپسی شناخته می شود.

اگر پزشکان تصور کنند که ممکن است بیمار مبتلا به سارکوئیدوزی باشد که سایر اندام‌ها – مانند پوست، قلب یا چشم‌ها را درگیر کرده است – معمولاً اسکن یا معاینه این نواحی انجام می‌شود. سارکوئیدوز می‌تواند افراد در هر سنی را مبتلا کند، اما معمولاً در بزرگسالان بین ۲۰ تا ۴۰ سال شروع می‌شود. در دوران کودکی نادر است. این عارضه افراد را از هر قومیتی تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین در زنان شایع‌تر از مردان است.

درمان بیماری سارکوئیدوز

اکثر افراد مبتلا به سارکوئیدوز نیازی به درمان ندارند زیرا این بیماری اغلب خود به خود از بین می رود. معمولا در عرض چند ماه یا چند سال بیمار بهبود می یابد. تغییرات ساده در شیوه زندگی و مسکن های بدون نسخه (مانند پاراستامول یا ایبوپروفن) اغلب داروهایی هستند که برای کنترل درد ناشی از عود آن لازم است.

پزشکان وضعیت بیمار را بررسی می کنند تا تشخیص دهند که آیا بیماری بدون درمان بهتر یا بدتر می شود. این کار را می توان با اشعه ایکس منظم، آزمایش تنفس و آزمایش خون انجام داد. اگزما در سالمندان نیز از این طریق قابل بررسی و درمان است.

دارو برای سارکوئیدوز

اگر برای بیمار درمان توصیه شود، معمولا از قرص های استروئیدی استفاده می شود. این داروها به تسکین علائم و جلوگیری از آسیب بیشتر به اندام های آسیب دیده با کاهش التهاب و جلوگیری از ایجاد اسکار کمک می کند. با این حال، قرص های استروئیدی اگر در دوزهای بالا مصرف شوند، می توانند عوارض جانبی ناخوشایندی مانند افزایش وزن و نوسانات خلقی ایجاد کنند. در صورت مصرف طولانی مدت استروئیدها، سایر عوارض جانبی مانند ضعیف شدن استخوان ها (پوکی استخوان) نیز ممکن است ایجاد شود. بنابراین، این داروها فقط در صورت لزوم استفاده می شوند.

ممکن است ابتدا دوز بالایی از داروی استروئیدی برای مدت کوتاهی به بیمار داده شود و سپس دوز دارو کاهش خواهد یافت. وضعیت بیمار در این مدت کنترل می شود تا مشخص شود که درمان چقدر خوب عمل می کند. در برخی موارد، مصرف مکمل های کلسیم یا ویتامین D می تواند به کاهش خطر پوکی استخوان ناشی از استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی کمک کند. با این حال، فقط در صورت توصیه پزشک باید این داروها مصرف شوند. برخی از افراد مبتلا به سارکوئیدوز ممکن است در حین مصرف داروهای استروئیدی خطر ابتلا به عوارضی از جمله سنگ کلیه را افزایش دهند.

اگر استروئیدها کافی نباشد یا نگرانی هایی در مورد عوارض جانبی وجود داشته باشد، گاهی اوقات ممکن است از داروهای دیگر استفاده شود. در این موارد، دارویی به نام سرکوب کننده سیستم ایمنی ممکن است توصیه شود. این دارو ممکن است با کاهش فعالیت سیستم ایمنی به بهبود علائم بیمار کمک کند.

نکات تکمیلی و رژیم غذایی در بیماری سارکوئیدوز

• به طور سالم غذا بخورید

داروهای تجویز شده برای سارکوئیدوز می‌توانند به بدن آسیب برسانند، بنابراین پزشک شما ممکن است توصیه کند که رژیم غذایی خود را برای بهبود سلامت کلی‌تان تنظیم کنید. یک رژیم غذایی متعادل شامل انواع مواد غذایی مغذی، مانند محصولات لبنی، گوشت‌های کم چرب و منابع پروتئینی دیگر، سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل است. مصرف غذاهای تصفیه‌شده مانند شکر و ماکارونی سفید را محدود کنید، همچنین از غذاهایی که چربی بالایی دارند، دوری کنید.

• از الکل پرهیز کنید

برخی از داروهایی که برای درمان سارکوئیدوز استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث آسیب به کبد شوند و الکل ممکن است این اثر را تشدید کند. پزشکان توصیه می‌کنند مصرف الکل خود را محدود کنید یا به‌طور کامل از آن اجتناب کنید.

• سیگار را ترک کنید

سیگار کشیدن شما را در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های ریوی قرار می‌دهد. در افرادی که ریه‌های آن‌ها تحت تأثیر سارکوئیدوز قرار دارد، سیگار کشیدن ممکن است باعث تشدید تنگی نفس شود و خطر ابتلا به بیماری‌های دیگر، مانند برونشیت یا آمفیزم را افزایش دهد.

بنابه بررسی‌های سایت Mayoclinic :

سارکوئیدوز یک بیماری است که با رشد مجموعه های کوچکی از سلول های التهابی (گرانولوم) در هر قسمت از بدن شما – معمولاً در ریه ها و غدد لنفاوی مشخص می شود. اما می تواند چشم، پوست، قلب و سایر اندام ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

علت سارکوئیدوز ناشناخته است، اما کارشناسان فکر می‌کنند که ناشی از واکنش سیستم ایمنی بدن به یک ماده ناشناخته است. برخی تحقیقات نشان می دهد که عوامل عفونی، مواد شیمیایی، گرد و غبار و یک واکنش غیرطبیعی بالقوه به پروتئین های خود بدن (خود پروتئین ها) می تواند مسئول تشکیل گرانولوم در افرادی باشد که از نظر ژنتیکی مستعد هستند.

زندگی با بیماری سارکوئیدوز

اگر فردی به بیماری سارکوئیدوز مبتلا است لازم است در سبک زندگی خود تغییرات زیر را بوجود آورد:

• اگر سیگار می کشید، سیگار را ترک کنید
• از قرار گرفتن در معرض گرد و غبار، مواد شیمیایی، دود و گازهای سمی خودداری کنید
• یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید
• نوشیدن مقدار زیادی آب مفید است
• به اندازه کافی ورزش کنید و بخوابید
• یک گروه پشتیبانی پیدا کنید و در آن عضو شوید

تاثیر آرامش بر مدیریت و کنترل بیماری سارکوئیدوز

یافتن حمایت عاطفی از راهکار‌های بسیار مهمی است که در مدیریت بیماری سارکوئیدوز به بیمار کمک می‌کند. افرادی که قرار است تحت درمان قرار گیرند، احساس نگرانی و اضطراب دارند. آن‌ها احساس می‌کنند که درمان ممکن است روند زندگی‌شان را مختل کند.

اگر با چنین احساساتی درگیر هستید، بهتر است حتماً با پزشک معالج و یا شرکت پرستاری که با آن در ارتباط هستید، این موضوع را در میان بگذارید. استرس یکی از فاکتور‌هایی است که می‌تواند باعث تشدید بیماری شما شود.

سخن پایانی

بیماری سارکوئیدوز را نوعی بیماری التهابی می‌دانند که بر اندام‌های مختلف بدن همچون پوست، غدد لنفاوی، ریه، قلب، چشم و سیستم عصبی تأثیر منفی می‌گذارد. این بیماری با علائم و نشانه‌های نامشخصی همراه است و گاهی ممکن است هیچ علائمی مشاهده نشود.

تاکنون، پزشکان نتوانسته‌اند درمان قطعی برای این بیماری بیابند. اما چشم‌انداز درمان این بیماری‌امیدوار‌کننده است و اکثر مبتلایان یک زندگی عادی و سالم را ادامه خواهند داد. گاهی درمانی نیز نیاز نیست و بیماری هم به مرور زمان برطرف خواهد شد. در شرایط مزمن، لازم است که بیمار چندین سال دارو مصرف کند. درمان به موقع این بیماری از بروز آسیب‌های جدی به اندام‌ها جلوگیری خواهد کرد.

مرکز ارائه خدمات سلامت اول با ارائه خدمات با کیفیت در زمینه پرستاری سالمند، کودک و بیمار به صورت ۲۴ ساعته از شما پیشتیبانی می‌کند. سلامت اول توانسته با تجربه ۱۵ ساله خود رضایتمندی بیماران و خانواده‌هایشان را جلب کند و این رمز موفقیت این مجموعه تخصصی و حرفه‌ای است.

سؤالات متداول

بیماری سارکوئیدوز چیست؟

سارکوئیدوز نوعی بیماری التهابی است که به دنبال فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی رخ می‌دهد و باتوجه به درگیرکردن هر یک از اندام‌ها با علائم خاصی همراه خواهد بود.

‏آیا بیماری سارکوئیدوزیس با خطراتی همراه است؟

بیشتر افراد مبتلا به این بیماری، علائم و نشانه خاصی ندارند. از علائم این بیماری که بسیاری از بیماران تجربه می‌کنند، می‌توان به تنگی نفس و نارسایی ریوی اشاره کرد. این بیماری می‌تواند به ریه آسیب وارد کند و باعث شود که مشکلات جدی برای فرد ایجاد شود.

سارکوئیدوزیس در صورتی که ناحیه قلب و یا ریه را درگیر کند، با خطراتی همراه است. عدم درمان به موقع در این شرایط منجر به بیماری تنفسی سارکوئیدوز شده و فرد هنگام نفس کشیدن با مشکلاتی روبه‌رو می‌شود.

این بیماری در چند سالگی رخ می‌دهد؟

افراد در هر سنی ممکن است بیماری سارکوئیدوز را تجربه کنند. اما معمولاً افراد ۳۰ تا ۴۰ ساله بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

اگر بیماری سارکوئیدوز به موقع درمان نشود، چه اتفاقی رخ میدهد؟

اگر این بیماری به موقع درمان نشود ممکن است منجر به تخریب بافت ریه، نارسایی تنفسی، عوارض قلبی، مشکلات چشمی و اختلالات سیستم ایمنی شود.