باتوجه‌به افزایش میزان سالمند آزاری در ایران لازم دانستیم تا در این مقاله درباره فاکتورهای ریسک سالمند آزاری صحبت کنیم. منظور ما از فاکتورهای ریسک عواملی است که احتمال سالمند آزاری را افزایش می‌دهد.
روز جهانی سالمند
با افزایش تعداد سالمندان در سراسر جهان با پدیده‌ای به نام «سالمندی جمعیت» روبه‌رو هستیم. به‌منظور آگاهی‌بخشی درباره سالمندان و فاکتورهای ریسک سالمند آزاری ۱۵ ژوئن مصادف با ۲۶ خرداد روز جهانی سالمند نام‌گذاری شد.
سالمند آزاری چیست؟
سالمند آزاری به معنای بدرفتاری با سالمندان و نادیده‌گرفتن و عدم پرستاری سالمند است که اشکال مختلفی دارد:
- بدرفتاری احساسی و روانی
رفتارهای کنترل‌کننده، حبس و جداکردن فرد از جامعه، تهدید، تحقیر و فحاشی در این دسته قرار می‌گیرند.
- بدرفتاری جسمی
کتک زدن سالمند اعم از ضربه‌زدن، هل دادن و لگدزدن و همچنین سوءاستفاده از داروها اشکال مختلف بدرفتاری جسمی است.
- سوءاستفاده مالی
سرقت و سوءاستفاده از ثروت و دارایی فرد نمونه‌هایی از سوءاستفاده مالی هستند.
- نادیده‌گرفتن سالمند و رهاکردن وی
فراهم نکردن غذا، مسکن و مراقبت‌های پزشکی لازم نیز یکی از اشکال بدرفتاری با سالمند است.
- سوءاستفاده جنسی
اغلب افرادی که مرتکب سالمند آزاری می‌شوند از افراد مورد اطمینان هستند مانند اعضای خانواده یا حتی مراقبین سلامت. سالمند آزاری ممکن است یک‌بار یا چندین بار و به‌صورت مکرر اتفاق بیفتد.
آشنایی با فاکتورهای ریسک سالمند آزاری
از فاکتورهای ریسک سالمند آزاری می‌‌توان به تغییرات اجتماعی مانند شهرنشینی و غرب‌گرایی که با کم‌رنگ کردن ارزش‌ها و باورهای سنتی سبب ایجاد چالش‌هایی در خانواده‌ها شده است، اشاره کرد. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد در حدود ۶۰ درصد از قربانیان سالمند آزاری دچار اختلالات روانی بوده‌اند.
سایر عواملی که ریسک سالمند آزاری را افزایش می‌دهند شامل درگیری با خانواده، انزوا، گوشه‌گیری و مصرف الکل می‌شود. طبق تخمین کارشناسان تنها ۲۰ درصد از موارد سالمند آزاری گزارش می‌شود که به منزله آن است که سالمند آزاری همچنان یک مسئله پنهان است.
پیش‌بینی می‌شود بدرفتاری با سالمندان به دلیل افزایش جمعیت سالخورده و تغییر مسئولیت‌های مرتبط با مراقبت افزایش پیدا کند.
۸ فاکتور مهم ریسک سالمند آزاری
عوامل خطرساز به ویژگی‌های قربانی، فرد متجاوز و شرایطی که هر دو نفر در آن قرار دارند، بستگی دارد:
- وضعیت نامناسب سلامتی قربانی مانند معلولیت یا سایر ناتوانی‌های جسمی
- اختلالات شناختی مانند پرخاشگری و رفتارهای مخرب نسبت به فرد مراقب که ناشی از زوال عقل است. بیشترین تعداد سالمند آزاری در این دسته گزارش شده است.
- مشکلات و انحرافات فرد متجاوز که به‌احتمال زیاد به مواد مخدر آلوده است یا مبتلا به بیماری‌های روانی است.
- وابستگی مالی شخص متجاوز به سالمند موجب آزار و اذیت وی می‌شود. این مورد اغلب توسط فرزند ارشد خانواده در جهت کسب اموال سالمند اتفاق می‌افتد.
- سالمند آزاری در افرادی که تنها زندگی می‌کنند کمتر مشاهده می‌شود، چرا که زندگی مشترک و چالش‌های آن فاکتورهای ریسک سالمند آزاری را افزایش می‌دهد.
- فشارهای مالی و اتفاقات استرس‌زای زندگی موجب کاهش مقاومت خانواده‌ها و افزایش سالمند آزاری می‌شود.
- انزوای اجتماعی و روابط محدود سالمند باعث می‌شود تا احتمال شناسایی موارد سالمند آزاری کاهش یابد.
- سابقه آسیب‌پذیری سالمند به‌ویژه در بین همسران پیش‌بینی‌کننده بروز سالمند آزاری در سنین سالخوردگی است.
مقابله با سالمند آزاری در بعد جهانی
فعالیت‌هایی که در کشورهای پیشرفته برای جلوگیری از سالمند آزاری انجام می‌شود، شامل استراتژی‌های زیر است:
- برگزاری کمپین‌هایی برای افزایش آگاهی عمومی و حرفه‌ای
- برگزاری برنامه‌های افزایش آگاهی در مدارس
- آموزش مددکاران
- ایجاد گروه‌های خودیاری
- ایجاد تسهیلات ویژه برای سالمندان
مقابله با سالمند آزاری در بعد اجتماعی
به‌عنوان یک مراقب، در این زمینه آموزش‌های لازم را ببینید و یک برنامه روزانه برای مراقبت از سالمند تهیه کنید. به سالمندان گوش دهید و برای مراقبت از آن‌ها از دوستان و آشنایان وی کمک بگیرید. در گروه‌های حمایتی از سالمندان که مخصوص مراقبین سالمند است شرکت کنید. به سلامت خود اهمیت دهید و برای استراحت و تفریح خودتان نیز زمانی را در نظر بگیرید.
مقابله با سالمند آزاری در بعد خانوادگی
به‌عنوان عضوی از خانواده یا دوست نزدیک سالمند به علائم خطرساز توجه کنید. داروهای سالمند را کنترل کنید و مطمئن شوید که طبق برنامه مصرف می‌شوند. مراقب سوءاستفاده‌های مالی از سالمند باشید و درصورتی‌که وی اجازه می‌دهد، حساب‌های بانکی سالمند را چک کنید. شنونده خوبی برای سالمند باشید و به طور مرتب به دیدار وی رفته یا با او تماس بگیرید.
کلام آخر
یادتان باشد درصورتی‌که فرد متجاوز را شناسایی کردید، شخصاً با وی مقابله نکنید چرا که ممکن است شما نیز در معرض خطر قرار بگیرید. همچنین ممکن است سالمند در موقعیت آزاردهنده‌تری قرار بگیرد. برای گزارش این موارد ابتدا از روحانی محل، پزشک سالمند یا شخص مورد اعتمادی کمک بگیرید.
درصورتی‌که فرد مورد اعتمادی در اطراف شما وجود ندارد، می‌توانید از مشاورین ما در سایت سلامت کمک بگیرید. همچنین توصیه می‌شود با شماره‌تلفن ۱۲۳ (اورژانس اجتماعی) تماس بگیرید. اسم و شماره‌تلفن فرد تماس‌گیرنده با اورژانس اجتماعی به‌هیچ‌عنوان افشا نمی‌شود.
شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص خدمات پرستاری با کارشناسان خبره مجموعه مرکز پرستاری سلامت اول تماس حاصل فرمایید.
