بیمارانی که نمیتوانند مقدار غذای کافی را از طریق دهان دریافت کنند، میتوانند از پگ معده استفاده کنند. پگ معده دستگاهی است که بهواسطه آن غذاهای نرم و پخته و مایعات مستقیما به داخل معده هدایت میشوند. برای استفاده از پگ معده روی شکم یک سوراخ ایجاد کرده و لوله نرم و منعطف پگ را به داخل شکم هدایت میکنند. مهمترین مسئله در خصوص پگ معده، نحوه مراقبت از پگ معده است. برای اینکه بهبهترین شکل مراقبت از پگ معده را انجام دهید؛ لازم است به برخی از اصول و نکات توجه داشته باشید.
آشنایی با پگ معده و اجزای آن
در کیسهایی که بیمار توانایی خوردن غذای کافی از طریق دهان را نداشته باشد؛ گاستروستومی انجام میدهد. گاسترومی یک جراحی است که طی آن یک سوراخ در معده ایجاد میشود که از طریق آن پگ معده آب وارد معده شود. از روشهای دائمی گاستروستومی قرار دادن یک پیگ در داخل معده است.
در این روش نحوه مراقبت از پگ معده از اهمیت زیادی برخوردار است. این روش راحتتر و کمهزینهتر از لوله تغذیه است و از مهمتر اینکه میتوانید از بیمار در خانه مراقبت به عمل بیاورید. در این روش یک لوله نرم و انعطافپذیر وارد معده میشود و از طریق آن مایعات، غذا و داروهای مورد نیاز بیمار وارد معده میشوند. بهاینترتیب دیگر لازم نیست که هیچ ماده غذایی از دهان و گلو بیمار عبور کند. پگ معده برای 2 تا 3 سال قابل استفاده بوده و زمان تعویض پگ معده درصورت عدم عفونت پگ معده، تا 2 الی 3 سال بعد به تعویض میافتد.
لوله پگ یا PEG که مخفف Percutaneous Endoscopic Gastrostomy است؛ به یک لوله نازک و نرم گفته میشود که کار آن انتقال غذا و مایعات مستقیما به معده است. برای استفاده از این لوله پوست و دیواره معده را سوراخ کرده و لوله را وارد معده میکنند. کاربرد این لوله برای کسانی است که بهطور دائمی یا موقت نمیتوانند دارو یا غذا بخورند. از مهمترین کاربردهای پگ معده عبارتاند از:
- تغذیه: رساندن غذا و مایعات مستقیما به معده برای بیمارانی که مشکلات بلع یا هضم غذا دارند و نمیتوانند مستقیما از غذا استفاده کنند. این روند تا زمان برداشتن پگ معده ادامه دارد.
- دارورسانی: انواع پگ معده برای مصرف داروهایی که مستقیما باید وارد معده شوند هم کاربرد دارند.
- کاهش فشار معده: به کمک این لوله میتوان مایعات اضافی را از معده بیماران تخلیه کرد.
به نقل از سایت clevelandclinic:
گاستروستومی آندوسکوپی از راه پوست (PEG) روشی برای قرار دادن لوله تغذیه است. این لوله های تغذیه اغلب لوله های PEG یا لوله های G نامیده می شوند. این لوله به شما اجازه می دهد تا تغذیه را مستقیماً از طریق معده دریافت کنید. این نوع تغذیه به عنوان تغذیه روده ای یا تغذیه روده ای نیز شناخته می شود.
مراقبت از پگ معده
بعد از ثابت کردن پگ، روی زخم را با بانداژ میبندند. پانسمان یکی دو روز بعد از عمل جایگذاری برداشته میشود. درنهایت لوله با آب و صابون رقیق شسته و تمیز میشود. محل قراگیری لوله باید بین هر شستشو خشک نگه داشته شود. برای این پروسه میتوانید از پرستار بیمار در منزل کمک بگیرید. بعد از خوب شدن زخم، نیازی به استفاده از بانداژ نیست.
برخی از بیماران بعد از جایگذاری پگ معده مکن است هنوز بتوانند از طریق دهان غذا بخورند؛ اما اندازه و میزان آن باید با پزشک هماهنگ شود.
مراقبت از پگ معده در منزل پیش از عمل جراحی
استفاده از انواع پگ معده نیازمند آموزش و رعایت اصول خاص در استفاده از این دستگاه است. مراقبت از پگ معده پیش از جایگذاری آن شامل موارد زیر است:
- از یک هفته قبل از جراحی گاستروستومی مصرف هرگونه قرص آسپرین و رقیقکنندههای خون غیرمجاز است.
- از 8 ساعت پیش از جراحی گاستروستومی از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید.
- در مواردی که بیمار از دندان مصنوعی استفاده میکند؛ لازم است که خارج شود.
مراقبت از پگ معده در منزل بعد از جایگذاری
- بعد از جایگذاری پگ معده و تا زمان برداشتن پگ معده، همواره به درجهبندی روی لوله دقت کنید و مطمئن شوید که این درجهبندی همواره در جای ثابت بوده و به داخل معده یا خارج از آن کشیده نشود.
- پیش از شروع تغذیه روزانه لوله را 360 درجه به چپ و راست بچرخانید تا از حرکت لوله و چرخش آن و عدم چسبندگی آن مطمئن شوید. رعایت این موارد زمان تعویض پگ معده را به تعویق میاندازد.
- در مواردی که بیمار در تمام مدت دراز کشیده و استراحت میکند؛ پاها بالاتر از سطح بدن قرار بگیرد تا از انعقاد خون در پاها جلوگیری شود.
نکات مهم تغذیه از طریق پگ معده
- در این روش تا زمان برداشتن پگ معده میتوانید از غذاهای میکس شده کمشیرین و پرپروتئین و پرکالری استفاده کنید.
- برای تغذیه بیمار با پگ معده و برای اینکه مراقبت از پگ معده سادهتر باشد؛ میتوانید از وعدههای غذایی مختصر استفاده کنید. برای مثال هر 3 ساعت یک بار به بیمار غذا بدهید و به همراه غذا، از آب استفاده نکنید.
- قبل از تغذیه، میزان غذای باقی مانده در معده را با سرنگ اندازهگیری کنید. در مواردی که در معده بیمار بیش از 100 میلیلیتر غذا بود؛ به بیمار در یک نوبت غذا ندهید و در صورت تکرار این مورد را به پزشک اطلاع دهید.
- در زمان تغذیه بیمار و تا یک ساعت بعد از آن بیمار را در حالت نشسته قرار دهید تا از رفلاکس مری یا برگشت غذا به داخل پگ جلوگیری شود. آیا رفلاکس معده باعث لاغری میشود؟
- در راستای مراقبت از پگ معده، ممکن است پزشک به شما بگوید که فشار هوای داخل معده را قبل و بعد از غذا، کاهش دهید. برای این منظور درب لوله در مدتی که پزشک تجویز کرده است؛ باز میماند.
- بهتر است مایعات آماده شده برای تغذیه با نیروی جاذبه و در عرض نیم ساعت تا یک ساعت بهتدریج داخل معده هدایت شوند. سریع غذا دادن به بیمار باعث رفلاکس به مری میشود.
- ریختن 30 الی 60 میلیلیتر آب ولرم بعد از هر بار تغذیه یا تجویز دارو برای تمیز شدن لوله و جلوگیری از مسدود شدن آن، ضروری است.
- در صورت اضافه یا کم کردن آب به مواد غذایی، با پزشک مشورت کنید.
- بیمارانی که از کمبود آنزیم لاکتاز رنج میبرند؛ میتوانند از فراوردههای لبنی جایگزین استفاده کند.
- لوله گاستروستومی نباید در دسترسی بیمار باشد.
غذاهایی که در این روش درمانی میتوان به بیمار داد شامل دو دسته کلی مایعات و مواد غذایی است:
مایعات
- آب
- آبمیوه
- سوپ
- اسموتی
- مکملهای مایع
- داروها
مواد غذایی
- گوشت پخته شده و له شده
- مرغ پخته شده
- ماهی پخته شده
- تخممرغ پخته و له شده
- سبزیجات پخته و له شده
- غلات پخته شده و له شده
- ماست
- پنیر
- پوره سیبزمینی
مزایای استفاده از PEG معده
در بسیاری از بیماریها و عارضههای سلامتی، از پگ معده استفاده میشود. این روش مزایای زیادی دارد:
- استفاده از پگ معده در مقایسه با سایر روشهای موجود، خطر کمتری دارد.
- انواع پگ معده در مقایسه با لوله بینی معده عوارض کمتری ایجاد میکند.
- دوران بستری شدن بیمار بعد از جایگذاری پگ معده کوتاه بوده و بیمار میتواند خیلی سریع مرخص شود.
- میزان آسپیراسیون در این روش بسیار کمتر است.
- بیمار در این روش تغذیه بهتری خواهد داشت.
- مراقبت از بیمار در این روش سادهتر است.
نکات مهم در نگهداری از پگ معده
برای استفاده و مراقبت از پگ معده برخی از نکات وجود دارند که همواره باید آنها را مد نظر قرار دهید:
- لوله تغذیه باید با چسب یا باند در قسمت شکم بیمار ثابت شود. بهاینترتیب فشار اضافهای به آن وارد نمیشود.
- تا 24 تا 48 ساعت بعد از جایگذاری پگ معده، ممکن است شاهد نشت جزئی ترشحات در اطراف لوله باشید.
- بیمار میتواند با پگ به حمام بروند؛ اما باید مراقب باشید که هیچ گونه فشار اضافی به لوله وارد نشود.
- در مواردی که بیمار روی تخت دراز میکشد؛ توصیه میشود که پاهای بیمار بالاتر از سطح بدن او قرار بگیرند و گاهی پاها حرکت داشته شوند در عروق خونی پایین بدن، لخته ایجاد نشود.
- اطراف لوله و قسمت برش آن با گاز استریل پانسمان شده و درصورت نیاز تعویض انجام شود.
- پانسمان محل جایگذاری پگ باید هر روز تعویض شود و محل جایگذاری با پنبه و آب و صابون شسته شود.
- در زمانی که بیمار از انواع پگ معده استفاده میکند؛ رژیم غذایی متفاوتی باید داشته باشد. در این خصوص پزشک شما را راهنمایی میکند.
- در 48 ساعت اول جایگذاری لوله تعذیه، بیمار دردها و ناراحتی مشابه کشیدگی عضله در محل پگ معده را احساس میکند. این مورد با داروهای ضد درد قابل درمان است.
- لوله باید مدام عوض شود؛ اما زمان قابل استفاده بودن پگ معده، به نحوه مراقبت از پگ معده بستگی دارد. گاهی در صورت رعایت اصول برای مراقبت از پگ معده نیازی به تعویض زودهنگام لوله نیست. درصورتیکه عفونت پگ معده مشاهده نشود؛ 2 تا 3 سال میتوان از آن استفاده کرد.
- بیمار در مدت استفاده از پگ معده، نباید از سیگار استفاده کند.
- پیش از استفاده از لوله، باید از باز بودن و عدم انسداد آن مطمئن شوید. برای این منظور قبل از هر بار استفاده، لوله را با 30 تا 50 سیسی آب شستشو دهید.
- برای مصرف دارو، لازم است که کپسولها و قرصها بهصورت خرد شده و حل شده در آب ولرم مصرف شوند.
- برای جلوگیری از آسپیراسیون، باید حین تغذیه 30 الی 60 دقیقه بعد از آن، سر بیمار 45 درجه بالاتر از بدنش قرار بگیرد.
- درصورتیکه احساس کردید؛ در حین مصرف غذا، در لوله مقاومتی وجود دارد؛ با پزشک مشورت کنید.
- پیش از تغذیه، از خالی بودن معده مطمئن شوید.
- بعد از هر بار تغذیه، لوله را مسدود کنید.
- موقع تغذیه سرنگ کاملا پر شده و مراقب باشید که هوای کمتری داخل سرنگ بماند.
- مواد غذایی را آرام و با ملایمت وارد سرنگ کنید و هیچ فشار و زوری به آن وارد نکنید.
- زمانی که بیمار هوشیار نیست؛ از کشیدن یا دستکاری لوله خودداری کنید.
- در صورت خروج لوله تغذیه، به پزشک مراجعه کنید.
- سوراخی که برای استفاده از لوله پگ معده ایجاد شده است؛ تا 24 ساعت بعد از جایگذاری خودبهخود بسته میشود.
عوارض پگ معده
استفاده از پگ معده معمولا در صورت مراقبت از پگ معده و رعایت نکات و اصول ضروری بیخطر بوده و مشکلی ایجاد نمیکند؛ اما برخی از شرایط نادر استفاده از این لوله میتواند مشکلاتی بههمراه داشته باشد:
- عفونت زخم یا تحریک پوست اطراف لوله
- پیچخوردگی لوله یا اختلال در روند کارکرد آن
- آسپیراسیون یا برگشت مایع و غذا از معده به مجاری هوایی بیمار
- پرفوراسیون روده فیستول گاستروکولون که یک سوراخ غیرطبیعی بین معده و روده است.
- پریتونیت، سپتی سمی یا بروز عفونت در داخل بدن و وجود نشتی در اطراف لوله
- نفخ شکم، حالت تهوع و اسهال
چه کسانی باید از پگ معده استفاده کنند؟
افرادی که مشکل بلع دارند یا هیچوقت گرسنه نمیشوند یا نمیتوانند از مسیر دهان مقدار کافی غذا را مصرف کنند؛ استفاده میشود. برخی از بیماران طی چند سال از پگ معده استفاده میکنند و بعد از برداشتن آن میتوانند به زندگی عادی برگردند. علاوه بر این، برای سالمندانی که از پگ معده استفاده میکنند، توصیه میشود با کمک گرفتن از پرستار سالمند در منزل تهران، روند مراقبت از این وضعیت را بهبود ببخشند.
زمان تعویض پگ معده
زمان تعویض لوله پگ معده معمولا به شیوه نگهداری بیمار از پگ بستگی دارد. معمولا نیازی به تعویض نیست و بیمار 2 تا 3 سال میتواند از پگ استفاده کند؛ اما درصورتیکه مواردی مانند عفونت پیش بیاید؛ پگ باید سریعتر تعویض شود.
عفونت پگ معده
عفونت پگ معده یکی از عوارض احتمالی در استفاده از پگ معده است. درصورت مراقبت از پگ معده به شیوه درست و اصولی، میتوانید از بروز عفوت جلوگیری کنید. بااینحال عفونت یکی از دلایلی است که فرد را وادار به تعویض پگ معده میکند.
نحوه قرارگیری پگ معده در بدن بیمار
برای قرار دادن پگ معده باید حتما به متخصصان بیماریهای گوارشی مراجعه کنید تا کار قرار دادن لوله پگ را انجام دهند. روند و شیوه قرار دادن پگ به این صورت است که ابتدا پوست روی شکم استریل شده و سپس به کمک داروی بیحسی منطق مورد نظر بیحس میشود. بعد از آن پزشک لوله آندوسکوپ را از دهان وارد معده میکند. در مرحله بعد پزشک و دستیار او محل مناسبی روی معده پیدا میکنند و یک سوزن بلند را از طریق پوست وارد معده میکنند. در مرحله بعد یک سیم مخصوص از طریق سوزن وارد معده میشود. سیم به کمک اندوسکوپ از دهان بیرون آمده و به لوله پگ متصل میشود و لوله وارد معده شده و از پوست بیرون آورده میشود. در نهایت اگر عمل درست انجام شده باشد؛ لوله در جای ثابت قرار میگیرد.
نحوه مراقبت از آسپیراسیون
آسپیراسیون شامل پریدن مقداری غذا یا برگشت استفراغ به داخل ریه است. در مواردی که بیمار حالت خفگی یا تنفسی پیدا کند؛ لازم است که سریع غذادهی به بیمار متوقف شود. در این صورت بیمار را به پهلو خوابانده شده و با پزشک تماس بگیرید. درصورتیکه بیمار دچار استفراغ شد؛ باید سریع غذادهی را قطع کنید و بعد از یک ساعت دوباره شروع کنید. درصورتیکه بیمار دوباره دچار استفراغ شد؛ غذادهی کاملا متوقف شود.
سخن آخر
پگ معده یک روش رایج برای درمان بسیاری از بیماریها است. در این روش به کمک یک لوله مواد غذایی و مایعات مستقیما وارد معده میشوند. مراقبت از پگ معده متد و اصول خاص خودش را دارد. با رعایت اصول مراقبت از پگ معده بیمار میتواند 2 تا 3 سال از پگ استفاده کنید و مجبور به تعویض آن نشوید. تمیز نگه داشتن لوله و اطراف آن، استفاده از مقدار کم آب و غذا، استفاده از غذاهای مناسب و غیره از مواردی است که برای مراقبت از پگ معده باید به آن توجه کنید.
سوالات متداول
1. مراقبت از پگ معده در منزل پیش از عمل جراحی چگونه است؟
دو هفته قبل از عمل از خوردن داروهای ضد انعقادی و رقیقکننده خون مثل آسپرین، ایبوپروفن و مکملها پرهیز کند و در مورد هر دارویی که به طور روزانه مصرف میکند، به پزشک اطلاع دهد.
اگر فردی دارای آلرژی یا حساسیت نسبت به مواد بیهوشی است، باید پیش از عمل این مشکل را با پزشک مطرح کند.
2. نکته مهم تغذیه از طریق پگ معده چیست؟
تغذیه از طریق پگ معده باید با رعایت ملاحظات رژیم غذایی انجام شود. چراکه پزشک بنابه شرایط فرد، رژیمی با حداقل شیرینی و حداکثر پروتئین و کالری را پیشنهاد میدهد
3. اجزای پگ معده را شرح دهید؟
peg نشان میدهد که این لوله شامل بخشهای مختلفی از جمله سپر نگهدارنده، سپر درونی، آداپتور، کلمپ و سر قارچ مانند کاتتر است و در اندازههای گوناگون مورد استفاده قرار میگیرد
4. PEG مخفف چیست؟
مخفف کلمه Precutaneous endoscopic gastrostomy به معنای گاستروستومی آندوسکوپیک از راه پوست است
5. آیا این عمل به بیهوشی نیاز دارد؟
عمل جایگذاری پگ معده، نیازی به بیهوشی ندارد و تنها با بیهوشی خفیف و استفاده از داروهای ضددرد قابل انجام است.
6. در زمان استفاده از پگ معده، بیمار باید بستری باشد؟
خیر؛ بیمار میتواند خیلی زود بعد از عمل جایگذاری پگ معده ترخیص شده و در خانه بماند. ولی باید مراقبت های لازم به صورت کامل رعایت شود.
7. آیا تعویض پگ معده در منزل قابل انجام است؟
خیر؛ تعویض پگ معده در منزل حتما در بیمارستان و مراکز گوارشی توسط پزشک متخصص انجام میشود.
8. آیا پگ معده عوارضی هم دارد؟
بله این موضوع هم مانند دیگر جراحی هایی از عوارض مستثنا نیست و از عوارض آن می توان به خونریزی، انسداد، عفونت و التهابات در مری یا معده اشاره کرد.
