بیماری آسم در کودکان یکی از شایعترین بیماریهای تنفسی در کودکان است که باعث انقباض و التهاب مجاری هوایی و در نتیجه مشکل در تنفس میشود. این بیماری میتواند به طور متناوب با شدتهای مختلف ظاهر شود و نیاز به مراقبت و مدیریت دقیق دارد تا بهبود و کنترل بهتری داشته باشد. نقش پرستاران در مراقبت و پرستاری کودک مبتلا به آسم بسیار حیاتی است. آنها علاوه بر ارائه مراقبتهای پایهای مانند مانیتورینگ علائم حیاتی و مدیریت دارویی، باید به طور فعال با خانواده کودک در توانمندسازی آنها و مدیریت بیماری همکاری کنند.
همچنین، آموزش دادن به خانواده در مورد شناخت علائم آسم در کودکان و روشهای ارتقای بهداشت تنفسی در خانه، جزء وظایف اساسی پرستاران است. علاوه بر این، پرستاران باید قادر باشند با استفاده از تکنیکهای ارتباطی موثر، به کودکان و خانوادههایشان اطمینان و انگیزه دهند.
آسم کودکان چیست؟
آسم یک بیماری التهابی است که تأثیر مستقیم بر راه هوایی دارد و موجب مشکلات تنفسی میشود. در کودکان، آسم عمدتاً به دلیل واکنش غیرطبیعی راه هوایی به عوامل محرک خارجی ایجاد شده که منجر به تورم و تنگی مسیرهای هوایی میشود. این مسیرهای هوایی شامل برونکیولها (که خطرناکترین بخش آنها برونکیولهای کوچک هستند) و برونکوسها میشوند که در نتیجه آسم تورم و تنگی میکنند.
علایم شایع آسم در کودکان شامل تنگی نفس، خشکی و سرفه است که معمولاً شبانه و در شرایط خاصی مانند فعالیت ورزشی یا تماس با آلرژنها تشدید میشود. عوامل مختلفی میتوانند علت آسم باشند از جمله ژنتیک، مواد آلرژنی (مانند مواد شیمیایی، گردهها، حیوانات، خاک و…) و عفونتهای ویروسی.
علائم آسم در کودکان
علائم آسم در کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- سرفه شبانه: کودک ممکن است شبها سرفه داشته باشد و این سرفه، موجب درد قفسه سینه و آسم شود.
- تنفس سرد و نافذ: وقتی که آسم فعال میشود، نفس کشیدن برای کودک دشوارتر شده و حس میکند هوا به راحتی وارد ریهها نمیشود.
- نفس کشیدن سریع: در زمانی که کودک آسم دارد، نفس کشیدن سریعتر از معمول ممکن است نشانهای از تلاش برای تأمین هوای بیشتر باشد.
- بی حالی و خستگی زودرس: کودکان ممکن است به دلیل تلاش بیشتر برای تنفس، احساس خستگی زودرس کنند.
توجه داشته باشید که استفاده از داروهای ضد آسم ممکن است باعث کاهش علائم شود، اما اگر علائم بهبود یافته و سپس دوباره ظاهر شود، این ممکن است نشان دهنده نیاز به تنظیم مجدد درمان باشد.
آسم کودکان در چه سنی بهبود می یابد
بهبود آسم در کودکان بستگی به عوامل مختلفی دارد که شامل شدت بیماری، پاسخ به درمان، و وضعیت کلی سلامت کودک میشود. با این حال، برخی نکات کلی در مورد بهبود آسم وجود دارند. بهبود آسم در کودکان در همه موارد، مرتبط با رشد نمیباشد.
۱. بهبود طبیعی آسم با رشد
بسیاری از کودکان مبتلا به آسم ممکن است با افزایش سن بهبود یابند. این بهبود به ویژه در دوران بلوغ دیده میشود. برخی کودکان ممکن است در اوایل نوجوانی، به خصوص بین سنین ۱۲ تا ۱۸ سالگی، کاهش علائم یا حتی بهبودی کامل را تجربه کنند. این امر میتواند به تغییرات در سیستم ایمنی و رشد دستگاه تنفسی وابسته باشد.
۲. مدیریت و درمان موثر
اگر آسم کودکان به خوبی مدیریت و درمان شود، شانس بیشتری برای بهبودی دارند. درمانهای رایج شامل استفاده از داروهای کنترلکننده (مانند استروئیدهای استنشاقی) و داروهای تسکیندهنده (مانند برونکودیلاتورها) است. پایبندی به برنامه درمانی و اجتناب از عوامل محرک آسم میتواند به بهبود وضعیت کمک کند.
۳. عوامل موثر در بهبود
- ژنتیک: سابقه خانوادگی نقش مهمی در بهبود یا عدم بهبود آسم دارد. اگر والدین کودک نیز به آسم مبتلا بودهاند و بهبود یافتهاند، احتمال بهبود کودک نیز بیشتر است.
- شدت بیماری: کودکان با آسم خفیفتر ممکن است سریعتر بهبود یابند.
- پاسخ به درمان: کودکانی که به خوبی به درمانهای موجود پاسخ میدهند، معمولاً بهبود بیشتری را تجربه میکنند.
علت شکل گیری آسم در کودکان
علت دقیق آسم در کودکان هنوز کاملاً مشخص نیست، اما تعدادی از عوامل میتوانند در بروز آن نقش داشته باشند. آسم جزء بیماری های مزمن است. احتمالاتی برای علت بیماری آسم در نظر گرفته شده است. به غیر از عوامل ژنتیکی، می توان گفت که به طور کلی علت بیماری آسم در تحریک بیش از حد حفره های تنفسی با ذرات خارجی است. این موضوع به خاطر زندگی مدرن در شهر ها و در معرض آلودگی قرار گرفتن کودکان از نوزادی، بیماری آسم در کودکان افزایش یافته است.
به نقل از medlineplus.gov :
علت دقیق آسم ناشناخته است. ژنتیک و محیط احتمالاً در ابتلای کودکان به آسم نقش دارند. حمله آسم زمانی رخ می دهد که کودک شما در معرض محرک آسم قرار گیرد. محرک آسم چیزی است که می تواند علائم آسم را تشدید یا تشدید کند. محرک های مختلف می توانند انواع مختلفی را ایجاد کنند
عوامل ژنتیکی
- سابقه خانوادگی: کودکانی که والدین یا خواهر و برادرهای آنها به آسم مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر بروز آسم قرار دارند.
- ژنهای خاص: برخی از ژنها با افزایش حساسیت و واکنشپذیری دستگاه تنفسی مرتبط هستند.
عوامل محیطی
- آلرژنها: موادی مانند گرده گلها، گرد و غبار، شوره حیوانات خانگی، کپکها و سوسکها میتوانند باعث تشدید یا بروز آسم شوند.
- آلودگی هوا: هوای آلوده به ذرات معلق، دود سیگار و مواد شیمیایی میتواند خطر ابتلا به آسم را افزایش دهد.
- عفونتهای تنفسی: عفونتهای ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا میتوانند موجب تشدید علائم آسم شوند.
عوامل مرتبط با سبک زندگی و سلامت
- چاقی: افزایش وزن میتواند فشار بر روی دستگاه تنفسی را افزایش داده و خطر بروز آسم را بیشتر کند.
- تغذیه: برخی مطالعات نشان دادهاند که کمبود ویتامینها و مواد مغذی خاص ممکن است با بروز آسم مرتبط باشد.
- فعالیت بدنی: فعالیت بدنی شدید یا ناگهانی میتواند محرک حملات آسم باشد.
موارد تشدید کننده آسم کودک
درادامه به برخی از عوامل تشدید کننده آسم در کودک اشاره میکنیم:
- آلودگی هوا: دود، گازهای آلاینده و دیگر مواد مضر در هوا میتوانند باعث تحریک مجاری تنفسی و تشدید علائم اسم در کودکان شوند.
- سروصداهای شدید: صداهای بلند و محیطهای شلوغ ممکن است به برخی از کودکان آسیب بزنند.
- تغییرات آب و هوایی: تغییرات شدید دما، هوای سرد و مرطوب میتواند به تشدید علائم آسم کمک کند.
- فعالیت بدنی زیاد: ورزشهای شدید یا فعالیتهای فیزیکی بدون آمادهسازی مناسب میتواند موجب بروز حملات آسمی شود.
- استرس و اضطراب: وضعیتهای روانی و استرس ممکن است به طور غیرمستقیم بر آسم تأثیر بگذارند و علائم را تشدید کنند.
- عدم رعایت درمان: عدم استفاده منظم از داروها و درمانهای تجویز شده توسط پزشک میتواند منجر به بدتر شدن وضعیت آسم شود.
درمان آسم کودکان
درمان آسم کودکان شامل چندین مرحله و روش بوده که به هدف کاهش علائم، جلوگیری از حملات و بهبود کیفیت زندگی کودک طراحی شده است. این درمانها به طور کلی شامل موارد زیر هستند:
داروها
- داروهای کنترلکننده: این داروها به طور منظم برای کاهش التهاب و جلوگیری از علائم آسم مصرف میشوند. معمولاً شامل استروئیدهای استنشاقی (مثل فلوتیکازون و بودزونید) و سایر داروهای ضد التهابی هستند.
- داروهای تسکیندهنده: این داروها برای تسکین علائم فوری آسم و در مواقع نیاز استفاده میشوند. به عنوان مثال، بتا-آگونیستهای سریعالاثر (مثل سالبوتامول) که به کاهش برونکواسپاسم کمک میکنند.
مانیتورینگ و پیگیری منظم
برنامهریزی معاینات منظم با پزشک برای ارزیابی وضعیت آسم و تنظیم برنامه درمانی بر اساس تغییرات وضعیت کودک. همانطور که پیشتر گفته شد درمان آسم کودکان تنها با داروهای کنترل کننده و تسکبن دهنده علائم آسم کودک امکان پذیر است. پس پس مراجعه منظم به پزشک در درجه اول اهمیت است. به یاد داشته باشد که نباید تنها در زمانی که تغییری در وضعیت آسم کودک مشاهده کردی، به پزشک مراجعه کنید. مراجعات منظم طبق دستور پزش بسیار مهم است.
رابطه آلرژی با آسم در کودکان
آلرژی و آسم در کودکان ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و هر دو میتوانند تأثیر زیادی بر سلامت و کیفیت زندگی کودکان داشته باشند. در ادامه، به توضیح این رابطه میپردازیم:
تعریف آلرژی و آسم
- آلرژی: آلرژی واکنش سیستم ایمنی به مواد خاصی به نام آلرژنها است که معمولاً بیخطر هستند، مثل گرد و غبار، پولک حیوانات، گردههای گیاهان، یا مواد غذایی خاص. واکنشهای آلرژیک میتوانند شامل عطسه، آبریزش بینی، کهیر و در موارد شدیدتر، آنافیلاکسی باشند.
- آسم: آسم یک بیماری التهابی مزمن است که راههای هوایی را در ریهها درگیر میکند و باعث تنگی نفس، خس خس سینه، سرفه و تنگی قفسه سینه میشود.
ارتباط میان آلرژی و آسم
- آلرژی به عنوان عامل محرک آسم: بسیاری از کودکان مبتلا به آسم، واکنش آلرژیک نیز دارند. آلرژنها میتوانند موجب تحریک و التهاب در راههای هوایی شوند که این میتواند علائم آسم را تشدید کند.
- التهاب مشترک: هر دو آلرژی و آسم شامل التهاب هستند. در آلرژی، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به آلرژنها واکنش نشان میدهد و باعث التهاب در نواحی مختلف بدن میشود. در آسم، التهاب در راههای هوایی باعث تنگی و انسداد آنها میشود.
- تشخیص و درمان: تشخیص و مدیریت این دو وضعیت بهطور همزمان مهم است. درمان آلرژی میتواند به کنترل علائم آسم کمک کند. بهعنوان مثال، داروهای ضدآلرژی میتوانند کاهش واکنشهای التهابی و علائم آسم را به همراه داشته باشند.
پیشگیری و مدیریت
- شناسایی آلرژنها: شناسایی و اجتناب از تماس با آلرژنهای شایع میتواند به کاهش علائم آسم کمک کند.
- داروهای آلرژی و آسم: استفاده از داروهای مناسب برای کنترل آلرژی و آسم، مانند آنتیهیستامینها برای آلرژی و داروهای کورتیکواستروئید و برونکودیلاتورها برای آسم، میتواند به بهبود وضعیت کمک کند.
پرستاری از کودک مبتلا به آسم
پرستاری از آسم کودکان نیازمند توجه و دقت خاصی است. در ادامه نکاتی برای مراقبت از کودک مبتلا به آسم ارائه میشود:
تشخیص و درمان
- مشاوره پزشکی: با پزشک متخصص مشورت کنید و درمانهای تجویز شده را دقیقاً طبق دستور پزشک دنبال کنید.
- داروها: اطمینان حاصل کنید که کودک داروهای تجویز شده را به موقع و به دقت مصرف کند. این داروها ممکن است شامل داروهای روزانه و داروهای اضطراری برای حملات آسم باشند.
کنترل محیط
- تهویه مناسب: از تهویه مناسب در خانه استفاده کرده و رطوبت را کنترل کنید تا از رشد قارچها جلوگیری شود.
- تغییرات فصلی: در مواقعی که کیفیت هوا پایین بوده یا هوا آلوده است، از خروج کودک از خانه خودداری کنید.
آموزش به کودک و خانواده
- آموزش علائم: به کودک و خانواده یاد دهید که علائم حملات آسم در کودکان را شناسایی کرده و در صورت لزوم اقدام کنند.
- استفاده از اسپری: روش صحیح استفاده از اسپریهای استنشاقی را به کودک و والدین آموزش دهید.
تغذیه و فعالیت
- رژیم غذایی سالم: از یک رژیم غذایی متعادل و سالم استفاده کنید که شامل میوهها، سبزیجات و مواد غذایی غنی از ویتامینها و مواد معدنی باشد.
- فعالیت بدنی: کودک را تشویق کنید به طور منظم فعالیت بدنی ملایم داشته باشد، مگر اینکه پزشک توصیه دیگری کرده باشد.
سخن پایانی
پرستاری از آسم کودکان، مسئولیتی بوده که نیازمند دقت و توجه ویژهای است. اولین نکتهای که پرستاران باید به آن توجه کنند، شناسایی علائم و پیشگیری از حملات آسم است. این شامل آگاهی از محرکهای بالقوه مانند گرد و غبار، دود سیگار، یا آلرژنهای غذایی و محیطی بوده که میتوانند وضعیت کودک را تشدید کنند. همچنین، پرستاران باید با داروهای تجویز شده برای کنترل و پیشگیری از حملات آسم آشنا باشند و اطمینان حاصل کنند که داروها به درستی و به موقع مصرف میشوند. توجه شود که علائم آسم ممکن است با علائم بیماری های دیگر مانند آلرژی ریه اشتباه گرفته شود.
پرستاران باید به خانواده کودک کمک کنند تا در مواقع بحرانی به درستی عمل کرده و با اطمینان خاطر از امکانات درمانی موجود استفاده نمایند. در کنار توجه به جنبههای پزشکی، باید به نیازهای روانی و عاطفی کودک نیز توجه کرد. بیماری مزمن میتواند بر اعتماد به نفس و احساسات کودک تاثیر بگذارد. برای پرستاری باتجربه و ماهر از کودکان خود، میتوانید از شرکت خدمات پرستاری کمک بگیرید.
سوالات متداول
چه کسانی در مدیریت بهینه اسم در کودکان نقش دارند؟
همکاری والدین با اعضای تیم مراقبت بهداشتی و معلمان نقش مهمی در مدیریت بهینه آسم دارد. نظارت دقیق بر وضعیت سلامت کودک و برقراری ارتباط مستمر با تمامی طرفهای دخیل در بهبود وضعیت سلامت و کیفیت زندگی کودک مبتلا به آسم کمک خواهد کرد.
چه کاری میتواند سرفه ناشی از آسم را تحریک کند؟
ورزش یا فعالیتهای جسمی میتوانند سرفه را تحریک کنند، زیرا در این شرایط نیاز بیشتری به هوا است.
چه کاری میتواند به کنترل بهتر اسم کمک کند؟
رعایت تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم و پرهیز از استرس که میتواند به کنترل بهتر آسم کمک کند.
آسم کودکان تا چند سالگی ادامه دارد؟
آسم در کودکان ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد، اما در برخی از کودکان با گذشت زمان و با رشد ریهها، علائم آن کاهش مییابد یا از بین میرود.
آیا آسم کودکان قابل درمان است؟
آسم کودکان درمان قطعی ندارد، اما با مدیریت صحیح و داروها میتوان علائم آن را کنترل و کیفیت زندگی کودک را بهبود بخشید.