رقابت فرزندان یکی از معضلات والدین است که لازم است با استفاده از تکنیک‌های خاصی برای رفع آن اقدام گردد. درحالی که بسیاری از بچه‌ها آنقدر خوش شانس هستند که می‌توانند با خواهر و برادر خود بهترین دوست شوند، اما دعوای خواهر و برادرها امری عادی است. معمولا فرزندان در یک خانواده مرز علاقه و نفرت آنها در کسری از ثانیه عوض می‌شود.
اغلب اوقات، رقابت فرزندان حتی قبل از تولد فرزند دوم شروع می‌شود و با رشد بچه‌ها و رقابت کودکان برای همه‌چیز از اسباب بازی گرفته تا توجه ادامه پیدا می‌کند. وقتی بچه ها به مراحل مختلف رشد می‌رسند، نیازهای در حال تکامل آنها می‌تواند به طور قابل توجهی بر نحوه ارتباط آنها با یکدیگر تأثیر بگذارد.
تماشای روابط آنها و شنیدن صحبت‌های آنها با یکدیگر ممکن است برای والدین و پرستار کودک ناامیدکننده و ناراحت کننده باشد. صحنه مداوم دعوا کردن فرزندان با یکدیگر می‌تواند برای کل خانواده استرس‌آور باشد. با این حال اغلب والدین نمی‌دانند که چگونه می‌توان جنگ بین فرزندان را متوقف کرد. اما والدین می‌توانند گام‌های موثری برای ایجاد آرامش در خانه خود بردارند و به فرزندان کمک کنند تا با یکدیگر کنار بیایند.
به نقل از سایت childrenbloom:
به کودک خود کمک کنید تا افکار و احساسات منفی خود را به زبان بیاورد. این به آنها اجازه می دهد بدانند که شما به احساسات آنها اهمیت می‌دهید، نه فقط عملکرد آنها. بر پاسخگویی با روش‌های واقع بینانه و تفکرات مثبت تمرکز کنید.
به عنوان مثال، فرزند شما گریه می‌کند و پس از شکست تیمش در بازی بسکتبال، عقب نشینی می‌کند. با لحنی مهربان از آنها بپرسید که چرا غمگین هستند. آنها ممکن است پاسخ دهند: “ما باختیم!” یا “من برنده نشدم.”
به آنها گوش دهید، غم و اندوه آنها را تصدیق کنید و با یادآوری مثبت پاسخ دهید. می‌توانید بگویید: «می‌دانم که ناراحت کننده است. غمگین بودن اشکالی ندارد. هی دیدم توپ رو به لیزا پاس دادی که سبد زد! شما چندین‌بار به تیم کمک کردید و بازی فوق‌العاده‌ای بود، حتی اگر این بار شما برنده نشدید.»
کودک شما ممکن است هم‌چنان غمگین باشد یا ممکن است به یادآوری‌های شما فکر کند. اگر می‌خواهند افکارشان را بیشتر به اشتراک بگذارند، بگذارید آرام شوند و در دسترس بمانند.
علت رقابت فرزندان
موارد مختلفی هستند که می‌تواند باعث دعوای خواهر و برادران شود. بیشتر خواهران و برادران تا حدی حسادت یا رقابت را تجربه می کنند، و این می‌تواند به مشاجره و دعوای منجر شود. اما عوامل دیگر نیز ممکن است بر میزان درگیری کودکان و شدت دعوای آنها تأثیر بگذارد. از جمله:
1. نیازهای در حال تکامل
طبیعی است که نیازها، اضطراب‌ها و هویت‌های گوناگون بچه‌ها بر نحوه ارتباط آنها با یکدیگر تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، کودکان نوپا که به تازگی راه رفتن کودک را شروع کرده به طور طبیعی از اسباب بازی‌ها و وسایل خود محافظت می‌کند و در حال یادگیری حس مالکیت است.
بنابراین اگر یک خواهر یا برادر کودک کوچکتر، اسباب بازی او را بردارد، کودک بزرگتر ممکن است واکنش تهاجمی نشان دهد. بچه‌های سنین مدرسه اغلب مفهوم نیرومندی از انصاف و برابری دارند، بنابراین ممکن است درک نکنند که چرا با خواهر و برادر او که در سنین پایین تری قرار دارد، متفاوت رفتار می‌شود. در این شرایط ممکن است کودک نوپا احساس کند که کودک دیگر برای والدین در اولویت قرار دارد.
از طرف دیگر، نوجوانان در حال شکل‌گیری احساس فردیت و استقلال هستند و ممکن است از اینکه مجبور باشند در مسئولیت‌های خانه کمک کنند و یا مراقب خواهر و برادر کوچکتر بوده یا حتی مجبور به گذراندن وقت با یکدیگر باشند، ناراحت می‌شوند. همه این اختلافات و رقابت در کودکان می‌تواند در نحوه رقابت فرزندان با درگیری آنها با یکدیگر تأثیر بگذارد.
2. خلق و خوی فردی فرزندان
نوع خلق و خو، توانایی سازگاری و شخصیت منحصر به فرد فرزندان نقش بسزایی در کنار آمدن آنها با یکدیگر دارد. به عنوان مثال، ممکن است کودکی که بیشتر به پدر و مادر وابسته و چسبیده است به راحتی عشق بیشتری از پدر و مادر دریافت کند و در عوض سایر فرزندان که همان مقدار محبت و توجه را می‌خواهند اما مستقل‌تر هستند از کودک وابسته کینه به دل بگیرند. همچنین انضباط در کودکان می تواند یکی از علل تغییر خلق و خو بر اثر قابت باشد.
3. نیازهای ویژه بچه های بیمار
گاهی اوقات، بعضی از کودکان به دلیل نیازهای ویژه مانند بیماری یا مشکلات ذهنی عاطفی ممکن است بیشتر از سایر فرزندان به کمک و توجه والدین نیاز داشته باشند. بچه‌های دیگر ممکن است این اختلاف در توجه و محبت را ببینند و برای جلب توجه والدین رفتارهایی را انجام دهند.
4. الگو برداری کودکان از والدین
اینکه والدین چگونه مشکلات و اختلافات بین خود را حل می‌کنند، الگویی قوی برای کودکان است. بنابراین اگر شما و همسرتان در هنگام مشکلات به گونه ای محترمانه، مثمر ثمر و دوستانه برخورد نمایید، احتمال اینکه فرزندانتان در حین روبرویی با مشکلات از این روش‌ها استفاده کنند بسیار بیشتر می‌شود.
اقدامات لازم در هنگام شروع دعوای بین کودکان
اگرچه ممکن است دعوای خواهر و برادر مسئله‌ای عادی باشد، اما مطمئناً مشاهده این رفتارها، برای هیچکس در خانه خوشایند نیست. هرگز با شروع هر دعوایی بین کودکان بلافاصله در آن مداخله نکنید. فقط در صورت خطر آسیب جسمی وارد عمل شوید.
اگر همیشه در بین دعوای فرزندان مداخله کنید، ممکن است مشکلات دیگری ایجاد کنید. بچه‌ها ممکن است در این شرایط عادت کنند که شما مشکلات را حل کنید و خودشان تلاشی برای حل مشکل انجام ندهند. همچنین این خطر وجود دارد که شما ناخواسته به سایر فرزندان نشان دهید که یکی از فرزندان تحت محافظت بیشتری قرار دارد که این موضوع می‌تواند باعث کینه بیشتر شود.
بهتر است والدین با زبان نرم و استفاده از کلمات مناسب بچه‌ها را به سوی آرامش سوق دهند که این روش بسیار موثرتر از مداخله فیزیکی و جدا کردن بچه‌ها است. همواره کودکان را تشویق کنید تا خودشان بحران را حل کنند. اگر وارد عمل شدید، سعی کنید مشکلات موجود را با همکاری فرزندان حل کنید. در هنگام درگیر شدن فرزندان و رقابت در کودکان خود، چند مرحله وجود دارد که باید در نظر بگیرید:
- بچه ها را از هم جدا کنید تا آرام شوند. گاهی اوقات بهتر است فقط کمی به آنها فضا بدهید در غیر این صورت، جنگ می‌تواند دوباره تشدید شود.
- اگر می‌خواهید این کار را به یک تجربه یادگیری تبدیل کنید، منتظر بمانید تا احساسات شدید آنها فروکش کند.
- تمرکز زیادی روی این مسئله نگذارید که بفهمید کدام کودک مقصر است. بهتر است این‌گونه در نظر گرفته شود که هرکسی که درگیر شده است تا حدی مسئول است.
- در مرحله بعدی، سعی کنید وضعیت “برد – برد” را بین کودکان بوجود آورید. تلاش کنید که هر کودک در این میان چیزی بدست آورد. مثلا وقتی هردو اسباب بازی یکسانی می‌خواهند، شاید بازی دیگری وجود داشته باشد که بدون آن اسباب بازی بتوان انجام داد.
به یاد داشته باشید، هنگامی که بچه ها با اختلافات بینشان کنار می‌آیند، در حقیقت مهارت‌های مهمی را نیز می‌آموزند که در طول زندگی برای آنها مفید خواهد بود. مانند چگونگی ارزش دادن به دیدگاه فرد دیگر، نحوه سازش، مذاکره و همچنین کنترل انگیزه‌های تهاجمی نسبت به دیگران را یاد خواهند گرفت.
روش های رفع مشکل رقابت فرزندان
کارهای ساده ای که می‌توانید هر روز برای جلوگیری از جنگ و رقابت فرزندان انجام دهید شامل موارد زیر است:
- برای رفتار قابل قبول قوانین اساسی تعیین کنید.
به بچه‌ها بگویید که تحت هر شرایطی فحش دادن، فریاد زدن، کتک زدن کودکان دیگران قابل قبول نیست. برای مواقعی که این قوانین نقض شود تنبیهی را در نظر گرفته و آن را عملی کنید. این روش به بچه‌ها می‌آموزد که فارغ از شرایط و احساسات تحریک شده، آنها مسئول اعمال خود هستند و هر عمل عکس العملی دارد.
- هیچوقت همه‌چیز “منصفانه” و “برابر” نیست.
گاهی اوقات یک بچه بیش از دیگران نیاز به توجه و کمک دارد. اجازه ندهید بچه‌ها این فکر را به شما القا کنند که همه‌چیز همیشه باید “منصفانه” و “برابر” باشد.
- به علایق کودک توجه کنید.
همواره در توجه تک به تک فرزندان و رسیدگی به علایق و نیازهای آنها، پیش قدم باشید. به عنوان مثال، اگر کسی دوست دارد به بیرون از منزل برود، با او به پیاده‌روی بروید و اگر کودک دیگری دوست دارد بنشیند و کتاب بخواند، برای آن هم وقت بگذارید.
- برای کودک خود حریم شخصی مشخص کنید.
به بچه ها فضا و زمان خودشان را اختصاص دهید تا کارهای مورد علاقه خودشان را انجام دهند و در این زمان های مشخص اجازه ورود خواهر یا برادر دیگر به حریم آنها را ندهید. اجازه دهید که بچه ها گاهی به فعالیت‌های جداگانه ای مشغول شوند. هنگامی که یک کودک مشغول انجام یک بازی مورد علاقه است می‌توانید زمان مفیدی را با کودک دیگر سپری کنید.
- بیان گرم با کودک خود داشته باشید.
عشق و علاقه خود را به فرزندان نشان دهید و بگویید که عشق شما چیزی نیست که محدودیت داشته باشد. به آنها بگویید که همگی مهم و دوست داشتنی هستند. به عنوان یک خانواده با هم سرگرم شوید. بهتر است والدین راهی صلح آمیز برای گذران وقت فرزندانتان با یکدیگر تنظیم کنند. اینکار می‌تواند به کاهش تنش بین آنها کمک کند. از آنجا که توجه والدین، موضوعی است که بسیاری از بچه ها بر سر آن رقابت دارند، انجام فعالیت‌های سرگرم کننده خانوادگی می‌تواند به کاهش تعارض و رقابت فرزندان کمک کند.
- برای موارد اشتراکی برنامه و قوانین خاصی تنظیم کنید.
اگر فرزندانتان مرتباً بر سر همان موارد مانند بازی های ویدیویی یا داشتن ریموت تلویزیون درگیر می‌شوند، برنامه‌ای تنظیم کنید که نشان می‌دهد کودک در چه ساعاتی از هفته “مالک آن” وسیله است. اگر درگیری و رقابت فرزندان شما مکرر است ، جلسات خانوادگی هفتگی برگزار کنید که در آن قوانین مربوط به جنگ و درگیری را تکرار کنید و موفقیت های گذشته در کاهش درگیری ها را مرور کنید.
در نهایت به خاطر داشته باشید که بعضی اوقات بچه ها برای جلب توجه والدین دعوا می‌نند. در این صورت بهتر است بیشتر با فرزندان خود وقت بگذرانید.
جمع بندی
در درصد کمی از خانواده ها، درگیری و رقابت فرزندان به حدی شدید است که باعث اختلال در عملکرد روزمره خانواده می شود، یا از نظر روحی و روانی کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این موارد بهتر است برای دریافت مشاوره به یک متخصص بهداشت روان مراجعه نمایید.
سوالات متداول
1. چه چیزی باعث رقابت در کودکان می‌شود؟
چیزی مانند جدایی از والدین یا تنش‌های شدید دیگر در خانه می‌تواند باعث شود کودک احساس درماندگی و تنهایی کند.
2. چرا بچه‌های من باهم همیشه در رقابت هستند؟
دلایل زیادی وجود دارد که کودکان با خواهر و برادر خود رقابت می‌کنند. آنها احساس می‌کنند کنار گذاشته شده‌اند و احساس می‌کنند مورد قضاوت یا مقایسه با خواهر یا برادرشان قرار می‌گیرند.
3. هدف از رقابت فرزندان بین یکدیگر چیست؟
آنها می‌خواهند نشان دهند که از خواهر و برادرشان جدا هستند. کودکان احساس می‌کنند که توجه، نظم و پاسخگویی شما را نابرابر دریافت می کنند.
4. نحوه برخورد رقابت در کودکان چگونه است؟
در مورد چیزهای مثبت دیگری به غیر از برنده شدن صحبت کنید. همچنین از فرزندتان بخواهید مهارت خود را برای ایجاد روابط و همکاری به دیگران آموزش دهد.
