خود زشت پنداری و علائم و عوارض ناشی از آن

خود زشت پنداری Body dysmorphic disorder  نوعی اختلال روانی است که فرد مدام به نواقص ظاهری خود فکر می کند و نمی تواند فکر کردن در مورد نواقص ظاهری خود را متوقف کند

نواقصی که بعضا  بسیار جزئی است و دیگران حتی متوجه آن نیز نمی شوند ، اما فرد ممکن است به خاطر این نواقص احساس شرم و خجالت و اضطراب داشته باشد به طوریکه باعث شود در بسیاری موارد از روابط اجتماعی کناره گیری کند .

فرد خود زشت پندار، به شدت بر ظاهر خود متمرکز است و مدام مقابل آینه ظاهر خود را چک می کند ، مدام آرایش می کند و بعضی وقتها شاید ساعتها در روز را مقابل آینه مشغول بررسی ظاهر خود باشد !

این توجه بیش از حد به نقایص وانجام رفتارهای تکراری (چک کردن مدام آینه) باعث پریشانی و اضطراب می شود که خود توانایی فرد را در عملکردهای روزانه به شدت پایین می آورد .

فرد ، ممکن است برای برطرف کردن نقص خود ، محصولات آرایشی مختلفی را مصرف کند و به طور موقت احساس رضایت پیدا کند . ولی اغلب اضطراب باز می گردد و فرد دوباره راههای دیگری را جستجو می کند تا نقص مورد نظر خود را برطرف کند .

این اختلال در زنان و مردان دیده شده و مختص یک جنس نیست . درمان خود زشت پنداری ممکن است شامل درمانهای دارویی و درمان رفتار شناختی باشد .

علائم خود زشت پنداری

خود زشت پنداری علائمی شامل :

توجه بیش از حد به نقص ظاهری که هیچ کس جز خود فرد متوجه آن نمی شود .

باور قوی به وجود نقص ظاهری که فرد را زشت یا ناقص کرده است

تصور اینکه دیگران به شکل منفی به او توجه دارند یا او را مسخره می کنند

تلاش برای پنهان کردن نقص با روشهای مختلف آرایش و سبکهای خاص لباس پوشیدن

مقایسه دائمی ظاهر خود با دیگران

مرتب برای کسب اطمینان از ظاهر خود متکی به نظر دیگران هستند

مدام جلوی آینه هستند یا کاملا برعکس از آینه اجتناب می کنند

کمالگرا هستند

پرهیز از موقعیت های اجتماعی

مشغولیت فکری در مورد ظاهر و رفتارهای تکراری می تواند ناخواسته باشد . کنترل این رفتارها  دشوار و بسیار وقت گیر است. این مشکل در همه زمینه های زندگی (مدرسه ، شغل ، تعاملات اجتماعی و…) عملکرد را مختل می کند .

فرد خود زشت پندار هر بار به یک قسمت خاصی از ظاهر خود توجه دارد . متداولترین بخشهای ظاهری که فرد مبتلا تمایل به برطرف کردن نقایص آن دارد شامل

صورت ، مثل بینی ، رنگ چهره ، چین و چروک ، جوش و سایر لکهای پوستی

مو ، ظاهر مو و کم پشتی یا طاسی

پوست و ظاهر رگها (رگهای خونی که از زیر پوست مشخص هستند )

اندازه سینه ها

اندازه و حجم ماهیچه ها

دستگاه تناسلی

خود زشت پنداری در مردان بیشتر به شکل تصور بد شکلی بدن و توجه زیاد به اندازه و فرم ماهیچه ها می باشد که این اختلال به نام (bigorexia ) شناخته می شود .

پیشنهاد مطالعه: با 10 مزیت لبخند زدن آشنا شوید

برای رفع این نقص ممکن است ساعتها ورزشهای سخت انجام دهند . و به دنبال آن  استفاده بیش از حد از مکمل های  پروتئینی و سوء مصرف استروئیدها مشکلاتی را برای آنها فراهم کند .

هر چه باور فرد در مورد وجود نقص در ظاهرش قوی تر باشد نگرانی و اضطراب بیشتری را حس خواهد کرد .

چه وقت به دکتر مراجعه کنیم

فرد مبتلا به خود زشت پنداری ممکن است به علت شرم و خجالتی که از ظاهر خود دارد نتواند اقدام مناسبی برای درمان خود داشته باشد ، مثلا به پزشک مراجعه کند .

اگر، علائم خود زشت پنداری را در خود مشاهده می کنید ، حتما باید به متخصص بهداشت روان مراجعه کنید . توجه داشته باشید که اختلال خود زشت پنداری معمولا به خودی خود بهتر نمی شود و در صورت عدم درمان ممکن است به مرور بدتر شود و به اضطراب شدید و افسردگی و حتی خودکشی منجرب شود .

علل بوجود آوردنده خود زشت پنداری

به طور خاص مشخص نیست که چه عاملی باعث اختلال خود زشت پنداری می شود . مانند همه اختلالات روانی ، خود زشت پنداری نیز ممکن است به دلیل ترکیبی از مسائل مانند :

ژنتیک – در صورت داشتن خویشاوندی با اختلال خود زشت پنداری ، اختلال وسواس اجباری (OCD ) یا افسردگی ، احتمال ابتلای شما به BDD بیشتر است .

عدم تعادل شیمیایی در مغز

ارزیابی منفی از ظاهر و شکل خود

تجربیات منفی شخصی

بوجود بیاید .

فاکتورهایی که احتمال بروز این اختلال را افزایش می دهند

اختلال خود زشت پنداری به طور معمول از اوایل سالهای نوجوانی شروع می شود و هر دو گروه زنان و مردان به این اختلال مبتلا می شوند .

به نظر می رسد برخی فاکتورها خطر ایجاد این اختلال را افزایش می دهند . برخی از این فاکتورها پیشتر ذکر شده اند مثل مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب و داشتن سابقه خود زشت پنداری در بستگان فرد .

یک تجربه آسیب زا در گذشته – اگر در زمان کودکی مورد اذیت و آزار و سوء استفاده قرار گرفته اید احتمال اینکه شما به خود زشت پنداری مبتلا شوید بسیار زیاد است .

فشارهای اجتماعی ( رسانه ها با ارائیه الگوهای نادرست زیبایی معیار و ملاک جذابیت را در جامعه از فرم طبیعی خارج کرده اند به این ترتیب فرد برای کسب رضایت خاطر تصور می کند که حتما باید شبه فلان هنرپیشه باشد .

پیشنهاد مطالعه: مضرات گرفتن رژیم ناسالم

عوارض خود زشت پنداری

فرد مبتلا به این اختلال علاوه بر اضطراب و افسردگی ، با  مشکلات جدی دیگری از جمله

ترس اجتماعی

اختلال اشتها

وسواس فکری و عملی

مشکلات سلامتی ناشی از رفتارهایی مثل کندن پوست

دردهای جسمی و یا خطر تغییر شکل به علت انجام مکرر جراحی زیبایی

درگیر میشود .

پیشگیری

هیچ راه شناخته شده ای برای جلوگیری از اختلال خود زشت پنداری وجود ندارد . با این حال از آنجا که اختلال خود زشت پنداری اغلب از اوایل سالهای نوجوانی آغاز می شود ، شناسایی زود هنگام این اختلال و شروع به موقع درمان ممکن است مفید واقع شود .

درمان طولانی مدت این اختلال ممکن است که از عود مجدد بیماری جلوگیری کند .

درمان خود زشت پنداری

علائم خود زشت پنداری BDD با درمان بهتر می شوند . اگر علائم شما نسبتا خفیف است ، شما باید از درمان  گفتاری به نام درمان شناختی رفتاری  CBT (Cognitive Behavioural Therapy ) استفاده کنید که این روش به تنهایی یا گروهی انجام می شود .

CBT می تواند با تغییر نحوه تفکر و رفتار به شما در مدیریت علائم خود زشت پنداری کمک کند . این روش به شما یاد می دهد که آگاه شوید چه چیزی علائم شما را تحریک می کند .

این روش درمانی راههای مختلف تفکر و برخود با عادتها را به شما می آموزد . شما و درمانگرتان در مورد اهداف درمان توافق خواهید کرد و با هم کار می کنید تا به نتیجه مورد توافق خود برسید .

درمانگر به شما کمک می کند تا در مواقعی که دچار اضطراب می شوید روشهای دیگری برای مقابله با احساسات خود پیدا کنید تا با گذشت زمان بدون احساس ترس از پس این مشکل برآیید .

اگر علائم شما متوسط است یا از روش CBT استفاده می شود یا داروی ضد افسردگی به شما پیشنهاد می شود که مهارکننده انتخابی جذب مجدد سروتونین (SSRI ) است.

اگر علائم شدید بود از CBT و SSRI توام استفاده میشود .

مرکز پرستاری سلامت اول با داشتن کادری مجرب و حرفه ای به صورت بیست و چهار ساعت آماده ارائیه خدمات مراقبت و پرستاری در منزل در خدمت شما عزیزان می باشد .