هر آنچه لازم است در مورد رویش دندان شیری بدانید؟

دندان شیری Deciduous teeth نخستین دندان هایی هستند که در دهان کودک می رویند .با اینکه بیشتر نوزادان تا شش ماهگی هیچ دندانی در نمی‌آورند اما فرایند دندان درآوردن در بعضی از آن‌ها، خیلی زود و از اول دوماهگی آغاز می‌شود.

بعضی از دندانپزشک ها می گویند زمان دندان درآوردن بچه‌ها ارثی است. بعضی از آن‌ها «زود» دندان در می‌آورند، بعضی در زمان «متوسط» و بعضی دیگر «خیلی دیر»؛ البته کودکانی که تا پایان ۱۸ ماهگی هنوز هیچ دندانی درنیاورده باشند، باید تحت معاینه پزشک قرار بگیرند.

فرآیند رویش دندان نوزادان:

معمولاً اولین دندان بچه‌ها، یکی از دو دندان جلویی پایینی است ولی بعضی از آن‌ها ممکن است به‌صورت همزمان چند دندان در بیاورند. وقتی دندان وارد لثه می‌شود و می‌خواهد بیرون بزند، آن ناحیه از لثه کمی قرمز و ملتهب می‌شود و گاهی ممکن است دانه‌ای آبدار شبیه تاول در آن قسمت رشد کند. بعضی از دندان‌ها هنگام سر زدن از دندان‌های دیگر حساس‌ترند و معمولاً اولین دندان از همه حساس‌تر است. گاهی دندان آسیاب از بقیه دندان‌ها بیشتر اذیت می‌کند زیرا سطح مقطع این دندان‌ها بزرگ‌تر است و نمی‌تواند مانند دندان‌های نیش جلویی خوب لثه را بشکافد.

رویش زودهنگام دندان نوزاد نشانه چیست؟

بیشتر بچه‌ها تا سی ماهگی ۲۰ دندان موقت درمی‌آورند که به آن دندان شیری می گویند. بعضی از بچه‌ها از بدو تولد روی لثه‌شان برآمدگی‌های محکمی دارند که به آن‌ها پیش‌دندان می گویند. این برآمدگی‌ها طبیعی هستند و جای هیچ نگرانی ندارند. بعضی از نوزادان واقعاً زود دندان درمی‌آورند و حدود دو ماهگی یا حتی زودتر از آن اولین دندانشان بیرون می زند. شش هفتگی برای دندان درآوردن سن خیلی کمی است اما هیچ مشکلی برای کودک به وجود نمی‌آورد. در این زمان هم درآمدن دندان علائم معمولش را دارد؛ از جمله آب آمدن از دهان کودک، خارش و دشواری در خوردن غذا، برآمدگی‌های سفت و سفیدرنگ و … .

رویش دندان نوزاد در دو ماهگی:

این زمان برای دندان درآوردن خیلی زود است ولی غیرممکن نیست. بعضی از بچه‌ها حتی از بدو تولد دندان دارند! درست شنیدید، بچه‌ها می‌توانند هر زمانی دندان دربیاورند و یا حتی با دندان متولد شوند! در برخی نوزادان، اولین دندان در سه ماهگی شروع به درآمدن می کند و تا ۱۱ ماهگی یا یکسالگی تمام دندان‌هایشان در می آید.

در این شرایط، فقط باید حواستان به دندان‌های بچه باشد. آن‌ها این دندان‌هایشان را تا شش سالگی نیاز دارند و پستانک و شیشه شیر برای دندان‌هایشان مضر هستند. پس حتماً وقتی آن‌ها را وارد دهان کودک می‌کنید، با تکه پارچه‌ای نرم و تمیز دندان‌های کوچکشان را مسواک بزنید.

علائم دندان درآوردن نوزادان:

بعضی از بچه‌ها هیچ مشکلی هنگام دندان درآوردن ندارند ولی بعضی دیگر ممکن است در این مدت خیلی اذیت شوند. معمولاً درد دندان درآوردن، پیوسته نیست و بعد از چند دقیقه قطع می‌شود. علائم دندان درآورن خیلی واضح نیستند و پدرومادرها یا حتی مراقبان کودک گاهی به مواردی اشاره می‌کنند که هیچ دلیلی برای اثبات آن‌ها نداریم و شاید درست نباشند.

بعضی از این علائم به غده دندان مربوط می‌شود (کیسه‌ای که دندان در حال رشد در آن قرار دارد) و به ماده‌ای اشاره دارد که هنگام رشد از دندان خارج می‌شود.

دندان درآوردن ممکن است علائم و نشانه‌های زیر را داشته باشد:

• افزایش بیرون‌ریزی آب دهان
• خستگی یا نخوابیدن کودک به دلیل درد لثه
• نخوردن غذا یا پس زدن آن به خاطر درد ناحیه لثه
• برآمدگی و التهاب گاه به گاه
• فرو بردن دست و انگشت در دهان
• خارش ناحیه اطراف دهان که در نتیجه بیرون ریختن بیش از حد آب دهان و حساسیت پوست اتفاق می‌افتد.
• مالیدن گونه یا گوش به دلیل دردی که کودک داخل لثه‌های آسیاب احساس می‌کند.

اگر این علایم را در نوزاد مشاهده کردید ممکن است به جز رویش دندان احتمال بیماری های دیگری وجود داشته باشد:

تب بالا (بخصوص بیش از ۱۰۱ درجه فارنهایت)

اسهال، آبریزش بینی و سرفه

التهاب طولانی مدت

کهیر پوست

با اینکه بعضی از والدین مطمئن هستند که فرایند دندان درآوردن برای کودکانشان باعث تب، استفراغ یا اسهال آن‌ها می‌شود، هیچ شاهد علمی مبنی بر اثبات این قضیه وجود ندارد. اگر دمای بدن فرزندتان به بیش از۳۷ درجه سانتیگراد رسید یا شاهد هرگونه علائم نگران‌کننده دیگری شدید، حتماً با پزشک او تماس بگیرید.

ترتیب رویش دندان شیری

قبل از اینکه کودک به دنیا بیاید، جوانه‌های دندان زیر لثه‌هایش رشد می‌کنند.به یاد داشته باشید که این زمان‌بندی کلی است و گاهی استثناءهایی هم وجود دارد. پس اگر دندان فرزندتان در سه ماهگی یا زودتر از آن در بیاید هم جای نگرانی نیست (بعضی از بچه‌ها از همان زمان تولدشان دندان دارند!) حتی اگر زمان لق شدن و افتادن دندان کودکتان هم با برنامه زمانی زیر مغایرت داشته باشد، هیچ اشکالی ندارد.

پیشنهاد مطالعه: مزیت های استخدام کردن پرستار کودک

سیر زمانی دندان دراوردن کودک:

نکته : دخترها معمولاً زودتر از پسرها دندان درمی آورند.

بین ۶ تا ۱۰ ماهگی

در این بازه زمانی، نوزاد دندان‌های وسطی پایین در می آورد. یکی از نشانه های دندان درآوردن نوزاد التهاب و قرمزی لثه است  چون دندان‌ها قرار است از داخل لثه بیرون بیایند. دو دندان وسطی که در پایین قرار دارند، معمولاً از همه زودتر سر می‌زنند و حدوداً همزمان با هم درمی‌آیند.

بین ۸ تا ۱۲ ماهگی

در این زمان دندان‌های وسطی که در بالا و جلو قرار دارند سر می‌زنند.

نکته : دندان دندان شیری در ابتدای رشد ناهموار و تیز است و به‌مرور صاف و نرم می‌شود.

بین ۹ تا ۱۳ ماهگی

در این زمان دندان‌هایی که کنار دو دندان وسطی بالا قرار دارند (دندان‌های کناری) بیرون می‌زنند و کودکتان چهار دندان ردیفی در بالا پیدا می‌کند.

نکته: دندان‌ها معمولاً جفتی درمی‌آیند؛ یکی سمت چپ و یکی سمت راست.

بین ۱۰ تا ۱۶ ماهگی

وقتی بین ده تا شانزده ماهگی دندان‌های کناری پایینی هم درمی‌آیند، لبخند کودکتان کامل می‌شود و وقتی می‌خندد هشت دندان دارد.

نکته: دندان‌های شیری بچه‌ها کمی از هم فاصله دارند تا در آینده فضا برای دندان‌های اصلی باقی بماند.

بین ۱۳ تا ۱۹ ماهگی

دندان‌های آسیاب بالایی کودک، یعنی دندان‌هایی که در قسمت عقبی و بالای دهان رشد می‌کنند، در این زمان سر می‌زنند. البته تا زمانی که دندان‌های آسیاب پایینی رشد نکنند، این دندان‌ها به کار نمی‌آیند.

نکته: دندان شیری بچه‌ها سفیدتر و کوچک‌تر از دندان‌های اصلی هستند.

بین ۱۴ تا ۱۸ ماهگی

وقتی بین چهارده تا هیجده ماهگی دندان‌های آسیاب پایینی هم در بیایند، کودکتان دیگر واقعاً می‌تواند غذاها را بجود.

بین ۱۶ تا ۲۲ ماهگی

دندان‌های نیش بالایی که به آن‌ها دندان نوک‌تیز هم می گویند، فاصله بین دندان‌های آسیاب و دندان‌های جلویی را پر می‌کنند.

به دندان های نیش بالایی، گاهی دندان انیاب هم گفته می‌شود.

 بین ۱۷ تا ۲۳ ماهگی

در این زمان دندان‌های نیش پایینی ظاهر می‌شوند.

 ۲۳ تا ۳۱ ماهگی

دندان‌های آسیاب دوم یا آن‌هایی که از همه عقب‌تر قرار دارند، در این مدت‌زمان بیرون می‌زنند و اول از همه پایینی‌ها پیدایشان می‌شوند.

بین ۲۵ تا ۳۳ ماهگی

این دندان‌ها آخرین دندان‌هایی هستند که درمی آیند و به آن ها دندان های آسیاب دوم بالایی گویند. معمولاً تا آخر سه سالگی بیشتر بچه‌ها هر ۲۰ دندانشان در می‌آید و وقتی لبخند می‌زنند، دندان‌هایشان کامل و زیباست.

رشد فک و استخوان‌های صورت

در این مرحله فک و استخوان صورت کودک رشد می‌کند تا برای رشد دندان‌های اصلی جا باز شود.

لق شدن دندان کودکان در چه سنی اتفاق می افتد؟

دندان شیری در کودکان بین ۶ تا ۱۲ سالگی شروع به لق شدن و افتادن می کنند و دندان‌های اصلی جای آن‌ها را می‌گیرند. این دندان‌ها معمولاً به همان ترتیبی که درآمده‌اند می‌افتند. دندان‌هایی که دیرتر درآمده‌اند معمولاً دیرتر هم لق می‌شوند.

دندان‌های وسطی اولین دندان‌های هستند که می‌افتند (بین ۶ تا ۷ سالگی) و بعد از آن‌ها دندان‌های وسطی کناری هستند (بین ۷ تا ۸ سالگی). سپس نوبت دندان‌های آسیاب است. زمان لق شدن این دندان‌ها در هر کودکی متفاوت است اما معمولاً این اتفاق بین ۹ تا ۱۲ سالگی می افتد. دندان‌های نیش پایینی بین ۹ تا ۱۲ سالگی و دندان‌های نیش بالایی بین ۱۰ تا ۱۲ سالگی شروع به لق شدن و افتادن می‌کنند.

دندانهای اصلی کودکان

معمولاً تا ۱۳ سالگی تمام دندان‌های اصلی در می‌آیند و هر ۲۸ دندان اصلی کودک تکمیل می‌شوند (البته ۴ دندان عقل بین ۱۷ تا ۲۱ سالگی پیدایشان می‌شود). اگر درمورد روند رشد دندان‌های کودکتان نگرانید یا مشکلی مشاهده کرده‌اید، با پزشک او صحبت کنید.

دیر دندان درآوردن نوزاد

اگر فرزندتان به سن ۱۸ ماهگی رسیده و هنوز هیچ دندانی در نیاورده، به دندانپزشک یا دکتر بچه اطلاع دهید (بچه‌هایی که زود به دنیا می‌آیند، معمولاً چند ماه دیرتر از بچه‌های دیگر دندان در می‌آورند). همچنین، اگر فرزندتان همه علائم دندان در آوردن را دارد (از جمله بیرون ریختن آب دهان، تورم لثه و غیره) اما نشانه‌های درد زیادی را از خودش بروز می‌دهد (مثلاً گریه‌های طولانی)، با پزشک او تماس بگیرید چون دندان درآوردن نباید تا این حد برای کودک مشقت‌ بار باشد.

پیشنهاد مطالعه: پرستاری از کودک: چطور کودک را بخوابانیم؟

همانگونه که ذکر شد یکی از حساس ترین مراحل رشد نوزاد مرحله رویش دندان شیری می باشد. لازم است والدین و پرستار کودک با دقت فراوان مراحل رویش دندان شیری را بررسی نموده و در صورت مشاهده تاخیر یا سایر مشکلات در این مورد با دندانپزشک کودک مشورت نمایند. پرستاران کودک با تجربه و ماهر مرکز پرستاری سلامت اول آماده ارائه خدمات به خانواده های محترم و فرزندانشان هستند.