دندان شیری نوزادان و ترتیب دندان درآوردن نوزاد

رویش دندان‌های شیری نوزادان یک مرحله سخت و طاقت‌فرسا برای خیلی از نوزادان و والدین آن‌ها است. در این مرحله علائم دندان درآوردن نوزاد معمولا شامل علائمی مانند کم‌اشتهایی، بی‌خوابی، بدخلقی و غیره است. حتی برخی از نوزادان دچار علائم جدی‌تری مانند تب و اسهال هم می‌شوند. کنترل این علائم و درمان آن‌ها معمولا نیاز به آگاهی والدین دارد. با شناخت علائم دندان درآوردن نوزاد می‌توانید راه‌های کنترل و درمان این علائم را پیدا کرده و به نوزاد برای تاب‌آوری این دوره کمک کند. از طرفی دندان‌های شیری در سن 6 سالگی با دندان‌های دائمی جایگزین می‌شوند. در این مقاله با علائم رویش دندان در دوره‌های مختلف سنی کودک آشنا می‌شوید.

دندان درآوردن نوزاد

رویش ریشه‌های دندان‌های نوزاد از زمان جنینی شروع می‌شود. در هفته ششم زندگی رویانی، تکامل دندان‌ها رخ می‌دهد. بعد از تولد نوزاد 20 دندان شیری دارد که 10 دندان در بالا و 10 دندان در پایین هستند. این دندان‌ها در زمان نوزادی در استخوان فک و زیر لثه پنهان شده‌اند. معمولاً اولین دندان بچه‌ها، یکی از دو دندان جلویی پایینی است ولی بعضی از آن‌ها ممکن است به‌صورت همزمان چند دندان در بیاورند. وقتی دندان وارد لثه می‌شود و می‌خواهد بیرون بزند، آن ناحیه از لثه کمی قرمز و ملتهب می‌شود و گاهی ممکن است دانه‌ای آبدار شبیه تاول در آن قسمت رشد کند. بعضی از دندان‌ها هنگام سر زدن از دندان‌های دیگر حساس‌ترند  و معمولاً اولین دندان از همه حساس‌تر است. گاهی دندان آسیاب از بقیه دندان‌ها بیشتر اذیت می‌کند زیرا سطح مقطع این دندان‌ها بزرگ‌تر است و نمی‌تواند مانند دندان‌های نیش جلویی خوب لثه را بشکافد.

نشانه‌های دندان‌ درآوردن کودکان

رویش دندان‌های شیری معمولا پروسه سخت و دردناکی برای نوزادان است و مدت زمان زیادی باعث بروز تغییرات در روتین زندگی نوزاد می‌شود. برخی از نوزادان بدون درد و ناراحتی این مرحله را پشت سر می‌گذارند؛ اما برخی دیگر مدام بهانه‌گیری کرده و درد دارند. در این مدت بهتر است از کمک‌های پرستار کودک بهره ببرید. علائم و نشانه‌های رویش دندان‌های شیری در نوزادان نوپا شامل موارد زیر است:

• مالیدن لثه‌ها
• بی‌اشتهایی
• بی‌قراری در طول روز
• بیشتر مکیدن انگشت و پستانک
• بیشتر شدن حجم بزاق و بیرون ریختن آب از دهان
• تحریکات پوستی روی صورت
• ورم و قرمزی و حساس شدن لثه در محل رویش دندان
• مالیدن مدام گوش
• بدخوابی

درمواردی بروز تب، اسهال یا آبریزش بینی را هم به رویش دندان‌های شیری ربط می‌دهند؛ اما درصورتی‌که این علائم بیشتر از یک روز ادامه داشته باشد؛ ارتباطی با رویش دندان نداشته و نشانه یک بیماری است. در این مواقع بهتر است به پزشک مراجعه کنید. کودک در این پروسه معمولا چیزهای مختلف را در دهان خود قرار داده و می‌جود تا خارش لثه‌اش را کمتر کند. این کار می‌تواند باعث انتقال میکروب‌ها به بدن نوزاد و ایجاد بیماری شود. پس نشانه‌هایی مانند تب یا اسهال را جدی بگیرید.

به نقل از سایت nhs :

چه زمانی نوزادان شروع به دندان درآوردن می کنند؟ برخی از نوزادان با اولین دندان های خود به دنیا می آیند. برخی دیگر قبل از 4 ماهگی و برخی بعد از 12 ماهگی شروع به دندان درآوردن می کنند. اما بیشتر نوزادان از حدود 6 ماهگی شروع به دندان درآوردن می کنند.

ترتیب دندان درآوردن نوزاد

قبل از اینکه کودک به دنیا بیاید، جوانه‌های دندان زیر لثه‌هایش رشد می‌کنند.به یاد داشته باشید که این زمان‌بندی کلی است و گاهی استثناءهایی هم وجود دارد. پس اگر دندان فرزندتان در سه ماهگی یا زودتر از آن در بیاید هم جای نگرانی نیست (بعضی از بچه‌ها از همان زمان تولدشان دندان دارند!) حتی اگر زمان لق شدن و افتادن دندان کودکتان هم با برنامه زمانی زیر مغایرت داشته باشد، هیچ اشکالی ندارد. سیر زمانی دندان درآوردن کودک در دخترها معمولاً زودتر از پسرها اتفاق می‌افتد. ترتیب دندان درآوردن نوزاد معمولا مشابه هم و به‌ترتیب زیر است: دو دندان پیشین میانی فک پایین در آغاز رشد می‌کنند. رویش این دندان‌ها معمولا بین 6 تا 10 ماهگی رخ می‌دهد.

1. رویش دو دندان پیشین میانی فک بالا معمولا بین 8 تا 13 ماهگی رخ می‌دهد.
2. سپس دندان‌های پیشین فک بالا و پایین رشد می‌کنند. این روند در سنین 8 تا 16 ماهگی رخ می‌دهد. معمولا دندان‌های فک پایین زودتر از دندان‌های فک بالا رشد می‌کنند.
3. دندان‌های آسیاب اول فک پایین و بالا عموما بین 13 تا 19 ماهگی رشد می‌کنند.
4. دندان‌های نیش شیری فک بالا و پایین نیز بین 16 تا 23 ماهگی رشد می‌کنند.
5. در آخر نوبت به رشد دندان‌های آسیاب دوم شیری می‌رسد که معمولا بین 25 تا 33 ماهگی رشد می‌کنند.

بعد از گذشت تمام مراحل بالا فک و استخوان صورت کودک رشد می‌کند تا برای رشد دندان‌های اصلی جا باز شود.

علائم دندان درآوردن کودک

علائم دندان درآوردن کودکان ممکن است تنها چند روز طول بکشد و تنها زمانی که دندان از لثه بیرون زده و رشد می‌کند؛ کودک اذیت شود. یا اینکه چند ماه برای هر دندان علائم نشان دهد. تنها تعداد بسیار کمی از کودکان درآوردن دندان را با کمترین علائم پشت سر می‌گذارند. به عبارتی بیش از یک سوم کودکان علائمی در این دوره زمانی نشان نمی‌دهند؛ اما عده بیشتر کودکان دچار علائم متعددی از آبریزش دهان، خارش گوش، تب، اسهال، بی‌اشتهایی و مواردی ازاین‌دست می‌شوند. همچنین در مدت رویش دندان‌های شیری نوزاد، مدفوع نوزاد کمی تیره‌تر می‌شود. از طرفی کم‌اشتها شدن و بدخلق شدن نوزاد می‌تواند کاهش وزن او را هم در پی داشته باشد. در این مدت والدین باید تلاش و پیگیری بیشتری برای غذا خوردن نوزاد داشته باشند. همانطور که گفتیم اسهال از علائم دندان درآوردن نیست. بلکه ناشی از رفتار کودک در این دوره زمانی است. معمولا کودک شما در زمان دندان درآوردن مدام خارش لثه دارد. او برای اینکه با این مشکل مواجه شود؛ هر چیزی را در دهان خود قرار می‌دهد. به‌این‌ترتیب احتمال ورود آلودگی به معده و اسهال زیاد است.

علائم دندان کرسی درآوردن در کودکان

دندان‌های کرسی یا آسیاب بزرگ‌ترین دندان‌های کودک هستند. ترتیب دندان درآوردن نوزاد معمولا در همه کودکان یکسان است و دندان‌های آسیاب آخرین دندان‌هایی هستند که در دهان کودک رشد می‌کنند. ابتدا دندان‌های آسیاب ردیف بالا بین 13 تا 19 ماهگی رشد می‌کند و در نهایت دندان‌های آسیاب ردیف پایین بین 14 تا 18 ماهگی درمی‌آیند. ردیف دوم دندان‌های آسیاب هم در سنین 25 تا 33 ماهگی در ردیف پایین و در سنین 23 تا 31 ماهگی در ردیف بالا رشد می‌کنند. تعداد کمی از کودکان درآوردن دندان‌های کرسی را با درد کم تجربه می‌کنند؛ اما در بیشتر کودکان، علائم دندان درآوردن نوزاد برای دندان‌های کرسی با درد بسیار زیادی همراه است. از شایع‌ترین نشانه‌ها و علائم درآوردن دندان کرسی در کودکان عبارت‌اند از:

• بدخلقی
• درد گوش
• آبریزش آب دهان
• اختلال در خواب
• کاهش اشتها
• قرمز و ملتهب شدن لثه‌ها
• تب خفیف تا 38 درجه
• قرمز شدن گونه‌ها
• ایجاد لکه‌های قرمز روی صورت
• گریه و بی‌تابی کودک

علائم درآوردن دندان دائمی

رشد دندان‌های دائمی کودک از 6 سالگی شروع شده و معمولا تا 12 سالگی ادامه دارد. به‌این‌ترتیب در 12 سالگی کودک شما 28 دندان در دهان خود دارد. در نهایت بعد از چند سال 4 دندان عقل هم به این دندان‌ها اضافه شده و کودک شما 32 دندان خواهد داشت. رشد 32 دندان تا 23 سالگی کامل می‌شود. به‌این‌ترتیب از سن شش سالگی علائم دراوردن دندان دائمی در کودک نمایان می‌شود. معمولا علائم درآوردن دندان‌های دائمی کمی با علائم رویش دندان‌های شیری متفاوت است. در این سن کودک شما درک بهتری از بدن خود دارد و بسیاری از علائم خلقی و بیماری‌های جانبی دیگر رخ نمی‌دهند. رایج‌ترین علائم درآوردن دندان‌های دائمی شامل موارد زیر است:

• بروز سردردهای خفیفی در کودک
• بروز گوش درد
• گاز گرفتن لپ در کودکان
• درد فک

زمان مناسب دندان درآوردن کودک

زمان شروع رویش دندان‌های شیری در نوزادان بین 4 تا 7 ماهگی است. البته کودکان با هم تفاوت دارند و معمولا به نوزادان در خانواده خود شبیه هستند. درواقع برای آگاهی از زمان دقیق دندان درآوردن نوزاد، باید ببینید که در خانواده و اقوام شما رویش دندان‌های شیری از چه سنی شروع می‌شود. گاهی رویش دندان‌های شیری کمی زودتر و از 3 ماگی شروع می‌شود یا در برخی کیس‌ها، علائم دندان درآوردن نوزاد از بعد از 1 سالگی شروع می‌شود. این روند طبیعی است و جای نگرانی ندارد. رویش دندان‌های شیری تا 3 سالگی ادامه داشته و در نهایت کودک شما 20 دندان خواهد داشت. ترتیب دندان درآوردن نوزاد معمولا یکسان بوده و در همه کودکان و نوزادان مشابه هم است.

رویش دندان نوزاد در دو ماهگی

این زمان برای دندان درآوردن خیلی زود است ولی غیرممکن نیست. بعضی از بچه‌ها حتی از بدو تولد دندان دارند! درست شنیدید، بچه‌ها می‌توانند هر زمانی دندان دربیاورند و یا حتی با دندان متولد شوند! در برخی نوزادان، اولین دندان در سه ماهگی شروع به درآمدن می کند و تا ۱۱ ماهگی یا یکسالگی تمام دندان‌هایشان در می‌آید. در این شرایط، فقط باید حواستان به دندان‌های بچه باشد. آن‌ها این دندان‌هایشان را تا شش سالگی نیاز دارند و پستانک و شیشه شیر برای دندان‌هایشان مضر هستند. پس حتماً وقتی آن‌ها را وارد دهان کودک می‌کنید، با تکه پارچه‌ای نرم و تمیز دندان‌های کوچکشان را مسواک بزنید.

لثه نوزاد به هنگام درآوردن دندان به چه شکلی است؟

لثه بافت نسبتا سفتی دارد و دندان‌ها برای خارج شدن از لثه باید بافت لثه را بشکافند و بیرون بیایند. خروج دندان از لثه معمولا کمی طول می‌کشد؛ اما همزمان با بیرون آمدن دندان از لثه، ظاهر لثه‌ها هم تغییر می‌کند. در این مدت لثه کودک شما ویژگی‌های زیر را دارد:

• لثه‌ها در محل رویش دندان قرمز و ملتهب شده‌اند
• لثه دردناک بوده و بیرون آمدن دندان از آن باعث التهاب لثه می‌شود.
• لثه در محل رویش دندان کمی متورم می‌شود.

عوارض دندان درآوردن کودک

درآوردن دندان کودک یک پروسه سخت و آزاردهنده برای او است و عوارض زیادی دارد. از رایج‌ترین عوارض رویش دندان‌های شیری عبارت‌اند از:

• تغییر خلق‌وخو نوزاد

نوزاد در این زمان دچار کولیک، بی‌اشتهایی، بدغذایی، تحریک‌پذیری، کلافگی، بی‌خوابی و غیره می‌شود.

• کیست رویشی

در زمان رویش دندان‌های شیری کیس‌هایی در بالای دندان‌های درحال رشد ایجاد می‌شوند که کیست رویشی نام دارند. این کیست‌ها معمولا آبی رنگ بوده و برجسته و بزرگ هستند. زمانی که رویش دندان بیش از حد عادی طول بکشد؛ این کیست‌ها ایجاد می‌شوند. درمان این کیست‌ها حتما باید توسط پزشک انجام شود.

• سرما خوردگی

معمولا کودکانی که تجربه رویش اولین دندان‌های خود را داشته‌اند؛ نشانه‌های سرماخوردگی مانند آبریزش بینی، تب، اسهال و استفراغ و سایر نشانه‌های سرماخوردگی را نشان می‌دهند.

• مشکلات گوارشی

سوتغذیه، بی‌اشتهایی، رفلاکس معده از عوارض جانبی شایع در زمان رویش دندان‌های شیری است. دندان درآوردن برای برخی از کودکان سخت و طاقت‌فرسا است.

اقدامات لازم جهت کاهش درد دندان درآوردن نوزاد

در مدت رویش دندان‌های شیری نوزادان درد و ناراحتی زیادی تجربه می‌کنند و والدین معمولا به ترفندهایی برای کاهش این درد نیاز دارند. برخی روش‌ها برای تسکین درد ناشی از دندان درآوردن نوزاد وجود دارد:

• استفاده از کمپرس سرد

یک تکه پارچه تمیز و خیس را مدتی در یخچال قرار داده و سپس آن را به کودک بدهید و از او بخواهید که آن را بجود. این کار باعث تسکین درد می‌شود.

• ماساژ دادن

دستان خود را کاملا شسته و ضدعفونی کنید و محل رویش دندان را ماساژ دهید. دقت کنید که ناخن‌های بلند و تیز نداشته باشید تا باعث ایجاد زخم در محل لثه نشوید.

• حلقه‌های لاستیکی

برای تسکین درد ناشی از دندان درآوردن نوزاد، برخی حلقه‌های لاستیکی در بازار وجود دارند که می‌توانید تهیه کرده و به‌وسیله آن لثه‌ها را بخارانید. این حلقه‌ها را در یخچال قرار داده و از کودک بخواهید که آن‌ها را گاز بگیرد.

• تسکین درد با ژل‌های بی‌حسی

در مواردی که درد شدید شده و نوزاد شما حتی از غذا خوردن هم امتناع می‌کند؛ می‌توانید از ژل‌های بی‌حسی استفاده کنید. این ژل‌ها مخصوص کودک بوده و توسط پزشک تجویز می‌شوند. کافی است این ژل‌ها را پیش از سرو غذا به کودک بدهید تا 5 دقیقه روی محل لثه قرار دهید تا محل مورد نظر بی‌حس شود.

• مسکن‌ها

در مواردی که درد نوزاد زیاد باشد؛ پزشک مسکن‌های مخصوص برای نوزاد شما تجویز می‌کند.

علت تاخیر در درآوردن دندان کودک

زمانی که دندان‌های کودک در زمان طبیعی از لثه بیرون نزده باشند؛ تاخیر در رویش دندان‌ها اتفاق افتاده است. معمولا ژنتیک، اندازه بدن، تغذیه و بیماری باعث تاخیر در رشد دندان‌ها می‌شود. اگر فرزندتان به سن ۱۸ ماهگی رسیده و هنوز هیچ دندانی در نیاورده، به دندانپزشک یا دکتر بچه اطلاع دهید (بچه‌هایی که زود به دنیا می‌آیند، معمولاً چند ماه دیرتر از بچه‌های دیگر دندان در می‌آورند). همچنین، اگر فرزندتان همه علائم دندان در آوردن را دارد (از جمله بیرون ریختن آب دهان، تورم لثه و غیره) اما نشانه‌های درد زیادی را از خودش بروز می‌دهد برای مثال گریه‌های طولانی، با پزشک او تماس بگیرید چون دندان درآوردن نباید تا این حد برای کودک مشقت‌ بار باشد.

برای زود دندان درآوردن نوزاد چه کنیم؟

مطالعات نشان می‌دهند که زود دندان درآوردن کودک نشانه خوبی نیست و کودک باید در زمان مناسب خود دندان دربیارود؛ اما در مواردی که رویش دندان‌های شیری نوزاد با تاخیر مواجه شده است؛ می‌توانید از داروهای گیاهی استفاده کنید. در این زمان می‌توانید از دمنوش یا یخ گیاهان رز، بابونه یا گل میخک برای کاهش درد و بی‌حسی موضعی لثه‌ها و همچنین کاهش التهاب لثه‌ها بهره ببرید. دادن ویتامین D و پروبیوتیک هم مفید است.

مراقبت دندان‌های کودک بعد از درآمدن

رعایت بهداشت دهان بعد از دندان درآوردن و جلوگیری از زرد شدن دندان کودک بسیار مهم است. دندان‌ها در آغاز آسیب‌پذیر هستند و حتی ممکن است انواع بیماری‌های دندان مانند آبسه دندان کودک هم رخ بدهد. در این مرحله به نکات زیر دقت کنید و مراقبت‌های دهان و دندان را به کودک خود آموزش بدهید:

• مصرف کربوهیدرات را برای جلوگیری از پوسیدگی دندان در کودک کاهش دهید.
• 2 بار در روز با مسواک نرم و به‌آرامی دندان کودک را بشویید.
• تا 6 سالگی بهتر است استفاده از نخ دندان را به کودک آموزش بدهید.
• بعد از هر بار شیر خوردن یا غذا خوردن دهان کودک را بشوید.
• دقت کنید که تا 2 سالگی نیازی به استفاه از خمیردندان برای نوزاد نیست.

سن لق شدن دندان کودکان

دندان شیری در کودکان بین ۶ تا ۱۲ سالگی شروع به لق شدن و افتادن می‌کنند و دندان‌های اصلی جای آن‌ها را می‌گیرند. این دندان‌ها معمولاً به همان ترتیبی که درآمده‌اند می‌افتند. دندان‌هایی که دیرتر درآمده‌اند معمولاً دیرتر هم لق می‌شوند. دندان‌های وسطی اولین دندان‌های هستند که بینسن  ۶ تا ۷ سالگی می‌افتند و بعد از آن‌ها دندان‌های وسطی کناری هستند (که بین ۷ تا ۸ سالگی). سپس نوبت دندان‌های آسیاب است. زمان لق شدن این دندان‌ها در هر کودکی متفاوت است اما معمولاً این اتفاق بین ۹ تا ۱۲ سالگی می‌افتد. دندان‌های نیش پایینی بین ۹ تا ۱۲ سالگی و دندان‌های نیش بالایی بین ۱۰ تا ۱۲ سالگی شروع به لق شدن و افتادن می‌کنند. سخن آخر رویش دندان‌های شیری نوزاد یک پروسه طولانی و زمان‌بر است که طی آن دندان‌های نوزاد شروع به درآمدن می‌کنند. معمولا این پروس از 6 ماهگی شروع شده و تا 3 سالگی ادامه دارد. بعد از آن دندان‌های کودک در سن 6 سالگی به‌مرور لق شده و تا سن 12 سالگی دندان‌ها با دندان‌های دائمی جایگزین می‌شوند. رویش دندان معمولا با درد و مشکلات گوارشی و جسمی متعددی همراه است که والدین با یادگیری برخی ترفندها می‌توانند به کنترل این علائم بپردازند.

سوالات متداول

1. دندان درآوردن در نوزادان چیست؟

دندان درآوردن زمانی است که دندان ها برای اولین بار از لثه کودک بیرون می آیند. این می تواند زمان دردناک، سخت و زمانبری برای نوزادان و والدین آن ها باشد.

2. نوزادان از چه سنی شروع به دندان درآوردن می کنند؟

برخی از نوزادان با اولین دندان های خود به دنیا می آیند. برخی دیگر قبل از 4 ماهگی و برخی بعد از 12 ماهگی شروع به دندان درآوردن می کنند. اما بیشتر نوزادان از حدود 6 ماهگی شروع به دندان درآوردن می کنند.

3. آیا دندان درآوردن برای نوزادان دردناک است؟

دندان درآوردن روند عادی و طبیعی است اما ممکن است یک تجربه دردناک برای نوزادان و کودکان نوپا باشد. اغلب اوقات، والدین و مراقبان می خواهند درد کودک را کاهش دهند به داروها و محصولاتی روی می آورند که می توانند مضر باشند.

4. چگونه بفهمیم که کودک در حال دندان درآوردن است؟

در طول دوره دندان درآوردن علائمی مانند تحریک پذیری، اختلال در خواب، تورم یا التهاب لثه ها، ترشح آب دهان، بی اشتهایی، بثورات اطراف دهان، دمای خفیف، اسهال، افزایش گاز گرفتن و مالیدن لثه و حتی مالش گوش وجود دارد.

5. در چه سنی همه دندان‌های شیری درآمده‌اند؟

معمولا در کودکانی که بیشتر از 2.5 سال سن دارند؛ همه دندان‌ها رشد کرده‌اند. به عبارتی رویش دندان‌های شیری در این ست کامل می‌شود.

6. دندان‌های شیری از چه سنی شروع به افتادن می‌کنند؟

این دندان‌ها معمولا در شش سالگی لق شده و به‌تدریج شروع به افتادن می‌کنند. این روند معمولا تا 12 سالگی ادامه دارد.

7. برای تسکین دندان دراوردن نوزاد چه کنیم؟

سعی کنید لثه های کودک را ماساژ دهید و از کمپرس سرد استفاده کنید.