افسردگی در سالمندان؛ علائم و راه های درمان آن

افسردگی از اختلال‌های روانی شایع است که به‌خصوص در افراد سالمند زیاد به چشم می‌خورد. این بیماری سبب پایین آمدن انرژی و روحیه سالمند شده و اجازه ادامه روتین زندگی را به آن‌ها نمی‌دهد. علائم افسردگی در سالمندان معمولا شامل احساس پوچی، گوشه‌گیری و نداشتن انگیزه برای انجام کارهای روتین است. سالمندانی که دچار افسردگی هستند؛ تمایلی برای انجام فعالیت‌های مورد علاقه ندارند و تمام طول روز را بدون انجام هیچ کار خاصی سپری می‌کنند. برای درمان افسردگی در سالمندان راهکارهای مختلفی از جمله دارودرمانی و روان‌درمانی وجود دارد. همچنین همکاری و حمایت خانواده  دوستان در درمان افسردگی سالمندان در خانه مفید است.

افسردگی در سالمندان

افسردگی شامل احساس خستگی و غم است که بیمار در طولانی مدت با آن درگیر است و از بین نمی‌رود. همه افراد در سنین و بازه‌های زمانی مختلف ممکن است درگیر این بیماری بشوند؛ اما بروز افسردگی در سالمندان رایج‌تر است. سالمندان بیشتر از 60 سال معمولا به خاطر کهولت سن، فکر کردن زیاد به گذشته و مشکلات سلامتی، دچار افسردگی می‌شوند. از طرفی خیلی از سالمندان تمایلی به صحبت کردن درخصوص غم‌ها و یا مشکلات‌شان ندارند و همچنین دوست ندارند که از کسی کمک بگیرند. این روند به خاطر غرور نابه‌جا درخصوص حس غم و اندوه سبب می‌شود که درمان افسردگی صورت نگرفته و بیماری هرآن شدت پیدا کند.

بهتر است علائم افسردگی در هر سنی جدی گرفته شده و درخصوص درمان آن اقدام شود. استفاده از خدمات پرستار سالمند در پروسه درمان کمک کننده خواهد بود.  در بیشتر موارد افسردگی سالمندان ناشی از بیماری‌های جسمی مزمنی است که توانایی آن‌ها را به حداقل می‌رساند. بیماری‌های مزمن ضعف جسمانی را به‌همراه آورده و اعتمادبه‌نفس سالمندان را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود که آن‌ها تمایل کمتری برای فعالیت‌های مختلف داشته باشند. در ادامه تحریک‌پذیری هم ممکن است به‌عنوان یک عامل تاثیرگذار باعث دوری نزدیکان از سالمند شده و با ایجاد سالمند آزاری بیماری افسردگی را شدت دهد.

مشکلات ذهنی مانند دمانس و دلیریوم یا زوال عقل مستقیما باعث شکل‌گیری نشانه‌های افسردگی می‌شود.

انواع افسردگی در سالمندان

افسردگی در سالمندان   شرایط و نشانه‌های متفاوتی دارد که باعث می‌شود انواع مختلفی از این بیماری به‌وجود بیاید. سالمندان ممکن است به برخی از انواع افسردگی مبتلا نشوند. برای مثال افسردگی پیش از قاعدگی در سالمندان رخ نمی‌دهد یا بیماری افسردگی دو قطبی در سالمندان مشاهده نمی‌شود. انواع افسردگی در سالمندان شامل 4 افسردگی رایج است:

1. افسردگی اساسی: این نوع از افسردگی معمولا بعد از مواجه با چالش‌های سخت مانند مرگ عزیزان رخ می‌دهد.
2. افسردگی‌خویی یا دیستایمی: این نوع افسردگی مزمن‌تر بوده و برای مدت طولانی‌تری باقی می‌ماند. سالمندانی که تنها زندگی می‌کنند؛ معمولا دچار این نوع از بیماری می‌شوند.
3. افسردگی ناشی از مصرف مواد یا دارو: سومصرف داروهای مختلف و مواد مخدر می‌تواند به افسردگی در سالمندان منجر شود. گاهی تداخل دارویی یا مصرف بی‌رویه دارو هم می‌تواند افسردگی را در پی داشته باشد.
4. افسردگی ناشی از بیماری‌های جسمی: بیماری‌های جسمی توانایی جسمی را در فرد کاهش می‌دهند و امکان ابتلا به افسردگی افزایش پیدا می‌کند. دیابت و بیماری‌های قلبی از رایج‌تری بیماری‌هایی هستند که باعث افسردگی می‌شوند.

علائم افسردگی در سالمندان

علائم افسردگی در سالمندان با علائم این بیماری در افراد جوان‌تر متفاوت است. سالمندانی که در دوران بازنشستگی هستند و شغل خاصی ندارند؛ همچنین برنامه روزانه و هدفی ندارند؛ بیشتر درگیر افسردگی شده و نشانه‌ها و علائم متفاوتی با افسردگی در نوجوانان و جوانان بروز می‌دهند. از رایج‌ترین نشانه‌های افسردگی از دست دادن علاقه نسبت به فعالیت‌ها یا بی‌حوصله شدن برای انجام کارها است. این علائم رایج افسردگی است؛ از طرفی این علائم به‌صورت عادی در خلق‌و‌خوی سالمندان وجود دارد و لزوما نشانه افسردگی نیست. علائم افسردگی در سالمندان عبارت‌اند از:

• کاهش اشتها و کاهش وزن
• سرگیجه و سردرد
• مشکلات خواب
• دردهای مزمن جسمی
• عدم تمایل به بیرون رفتن از خانه
• اضطراب مداوم
• احساسات منفی مانند بی‌ارزشی، درماندگی، پوچی و احساس گناه
• نداشتن سرگرمی
• نگه‌داشتن و کلکسیون کردن وسایل و اشیا بی‌ارزش
• کند شدن لحن صحبت و سرعت انجام کارها
• عدم توانایی در انجام کارها و تصمیم‌گیری
• افکار مرگ

به نقل از healthdirect.gov.au :

علائم افسردگی در افراد مسن با علائمی که در بزرگسالان و کودکان دیده می شود متفاوت است. افراد مسن کمتر در مورد علائم عاطفی افسردگی، مانند احساس ناراحتی یا بی علاقگی به فعالیت ها صحبت می کنند. این ممکن است به دلیل انگ‌های قدیمی در مورد سلامت روان باشد یا به این دلیل که افراد گاهی اوقات به سختی می‌توانند اعتراف کنند که خودشان با آن کنار نمی‌آیند.

عوامل خطرزا در افسردگی سالمندان

بروز افسردگی در سالمندان باعث ایجاد خطرات و مشکلات متعددی در سالمندان می‌شود. خطرات ناشی افسردگی در این سنین مهم و قابل توجه هستند. بروز افسردگی و عدم درمان افسردگی باعث می‌شود که ابتلا به بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها افزایش پیدا کند. برخی از عوارض افسردگی در سالمندان عبارت‌اند از:

• افکار خودکشی
• اختلالات خواب
• پایین آمدن توانایی سیستم ایمنی بدن
• افزایش خطر حمله قلبی
• وابستگی به دارو
• افزایش احتمال ابتلا به سرطان
• افزایش خطر سکته قلبی

درمان افسردگی سالمندان

افسردگی در سالمندان از بیماری‌های رایج و مهم است که خیلی زود باید در خصوص درمان آن کاری کرد. به‌نسبت نوع افسردگی و شرایط سالمند، می‌توان از روش‌های مختلف برای درمان افسردگی و نحوه ارتباط با سالمندان استفاده کرد. رایج‌ترین و موثرترین روش‌های درمان افسردگی عبارت‌اند از:

• روان‌درمانی یا گفتگو درمانی: روان‌درمانی به فرد کمک می‌کند تا افکار و احساسات منفی خود را کنترل کند. این کار توسط یک روانشناس یا مددکار اجتماعی بالینی مجوزدار، روانپزشک یا دیگر متخصصان مراقبت بهداشت روان انجام می‌شود. در این متد روی تغذیه سالمند، عادات سالم و خواب مناسب سالمند نظارت می‌شود و تمامی نکات مهم در نگهداری از سالمند لجباز رعایت می شود.
• درمان دارویی افسردگی در سالمندان:  به کمک داروهای مخصوص افسردگی می‌توان به متعادل کردن هورمون‌هایی که روی بیماری افسردگی موثر است؛ کمک کرد. انواع مختلفی از داروهای افسردگی وجود دارند. مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین از داروهای ضدافسردگی هستند که معمولا برای افراد مسن تجویز می‌شوند. روانپزشک، پرستار بهداشت روان یا پزشک مراقبت‌های اولیه می‌تواند داروها یا عوارض جانبی آن‌ها را چک کرده و به نظرات بر آن‌ها کمک کند. یکی از دارو های موثر در درمان افسردگی حاد و مقاوم به درمان کتامین درمانی است.
• درمان با شوک الکتریکی یا ECT: در این درمان برخی الکترودها روی سر فرد قرار می‌گیرد که جریان الکتریکی ایمن و ملایمی را از مغز عبور می‌دهد. این نوع درمان معمولا تنها درصورتی به کار گرفته می‌شود که درمان‌های دیگر موثر نبوده باشد.
• تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال مکرر یا rTMS: در این روش درمانی از آهنربا برای فعال کردن مغز استفاده می‌کند. این روش به بیهوشی نیازی ندارد و تنها بخش‌های خاصی از مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهند. در این روش تلاش می‌شود که عوارض جانبی مانند خستگی، حالت تهوع یا از دست دادن حافظه کنترل شده و کاهش داده شوند.

درمان افسردگی سالمندان در خانه

افسردگی یک وضعیت پزشکی است و حتما به نظارت پزشک نیاز دارد؛ اما خانواده و دوستان نیز می‌توانند در پروسه درمان این بیماری همکاری داشته باشند. بااین‌حال تمام برنامه درمان بیمار توسط خانواده و دوستان امکان‌پذیر نیست. اطرافیان فرد افسرده از طرق زیر می‌توانند به شاد کردن فرد سالمند و درمان افسردگی او کمک کنند:

• فرد را برای شرکت در برنامه‌های درمانی تشویق کنید.
• در فعالیت‌های مورد علاقه فرد شرکت کنید.
• درصورتی که فرد به برنامه‌های ورزشی مانند پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری علاقه دارد؛ او را همراهی کنید.
• در جلسات پزشکی، شرکت کرده و به حمایت از فرد سالمند بپردازید.

تاثیر داروهای ضدافسردگی بر سالمندان

بالا رفتن سن ممکن است کلیات جذب دارو را تحت تاثیر قرار دهد. همچنین در این سن سالمندان از داروهای زیادی استفاده می‌کنند. همواره خطر تداخل دارویی برای آن‌ها وجود دارد. اطلاعات مربوط به همه داروها و مکمل‌هایی که فرد سالمند استفاده می‌کند؛ باید توسط پزشک چک شود.

معمولا ترکیبی از روش‌های دارودرمانی و روان‌درمانی برای مراقبت از بیمار افسرده حاد مفید است. بااین‌حال همه داروها یا درمان‌ها برای همه افراد کاربرد ندارند. البته همه روش‌ها و داروهای درمان افسردگی بر همه افراد موثر نیستند. درصورتی‌که برنامه درمانی سالمند موثر واقع نشد؛ لازم است به پزشک مراجعه کرده و آن را تغییر دهد. در برخی از برنامه‌های درمانی متدهای دیگری مانند یوگا برای مقابله با افسردگی گنجانده می‌شود.

راهکارهای شاد کردن سالمندان

اصلی‌ترین دلیل بروز افسردگی در سالمندان احساس تنهایی در سالمندان است. اگر به دنبال شاد کردن سالمند و مقابله با افسردگی در او هستید؛ می‌توانید برخی ترفندها را امتحان کنید:

1- با هم غذا بخورید
بسیاری از بزرگسالان سالخورده به خاطر اینکه معمولاً تنها غذا می‌خورند، احساس تنهایی می‌کنند. نشستن در کنار عزیزتان در سر میز غذا می‌تواند سلامت روانی و عاطفی او را به شدت بهبود بخشد. روزها و زمان‌های خاصی از هفته را برای صرف غذا با او اختصاص دهید که فرصتی برای گردهمایی اجتماعی با خانواده فراهم کند و روحیه‌اش را تقویت کند.

2- طبیعت‌گردی
یک گردش ساده در فضای باز می‌تواند به بهبود روحیه سالمندان و به‌خصوص افسردگی در مردان کمک کند.

3- استفاده از فناوری‌های مدرن
به سالمند یاد بدهید که چگونه از کامپیوتر یا دیگر ابزارهای الکترونیکی برای تماس با اعضای خانواده و دوستان استفاده کند. حساب‌های رایگان آنلاین مانند خدمات ویدیو چت راه‌اندازی کنید که سالمند می‌تواند در زمان‌های تنهایی یا خستگی از آن استفاده کند. در روزهایی که نمی‌توانید به‌طور حضوری به دیدار او بروید، برنامه‌ریزی زمان‌های منظم برای صحبت آنلاین می‌تواند به او کمک کند تا خوشحال و اجتماعی باقی بماند.

4- یک حیوان خانگی بگیرید
گرفتن یک حیوان خانگی برای سالمند می‌تواند روحیه او را در زمان‌هایی که شما در خانه نیستید، بالا نگه دارد. مراقبت از یک حیوان همچنین مسئولیت بزرگی است که می‌تواند به سالمند هدف بدهد و احساس نیاز کند. هنگام انتخاب یک حیوان خانگی برای او، سلامت و فضای زندگی‌اش را در نظر بگیرید. یک سگ یا گربه می‌تواند همراه خوبی برای سالمندانی باشد که نسبتاً فعال و سالم در خانه خود زندگی می‌کنند. اگر سالمند دارای محدودیت حرکتی است یا در خانه محصور است، حیوانات کم‌نگهداری مانند ماهی یا پرنده گزینه بهتری خواهند بود.

5- بازی کنید

سخن آخر

سالمندان به‌خاطر مصرف داروهای متعدد و متحمل شدن عوارض جانبی آن‌ها، نداشتن شغل و برنامه منظم روزانه، بی‌هدفی، تنهایی، سندروم غروب آفتاب و غیره معمولا دچار افسردگی می‌شوند. افسردگی در سالمندان سبب می‌شود که سالمند روابط اجتماعی خود را محدودتر کرده و وقت بیشتری را در خانه بگذراند. افسردگی سالمندان قابل درمان است و به کمک دارو یا متدهای روان‌درمانی می‌توان جلو پیشرفت آن را گرفت.

سوالات متداول

آیا افسردگی با زوال عقل مرتبط است؟

بله؛ معمولا بیمارانی که دارای آلزایمر یا دیگر بیماری‌های مربوط به زوال عقل هستند؛ بیشتر رایج است. کسانی که زوال عقل را تجربه می‌کنند؛ معمولا دچار افسردگی می‌شوند. حتی برخی از پزشکان به‌محض مشاهده نشانه‌های افسردگی در سالمندان، به بروز زوال عقل شک می‌کنند.