دوران سالمندی یکی از درخشان‌ترین دوران زندگی انسان است زیرا در این زمان فرصت کافی برای استراحت و لذت بردن از زندگی وجود دارد و فرد سالمند می‌تواند از ماحصل عمر خود بهره‌مند شود. اما بالا رفتن سن ابعاد دیگری هم دارد و بروز مشکلات جسمی و بیماری‌های مختلف بخش پر چالش این دوران است. یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که با بالا رفتن سن در بین سالمندان مشاهده می‌شود اختلالات و مشکلات گوارشی است. البته این اختلالات ممکن است در هر سنی رخ دهد اما تقریباً ۴۰٪ از افراد سالمند هرساله یک یا چند مشکل گوارشی مرتبط با افزایش سن را تجربه میکنند. مشکلات گوارشی تنها یکی از بیماری هایی است که موجب ناراحتی سالمندان میگردد، افرادی که از سالمندان مراقبت میکنند میبایستی با همه بیماری هایی که سلامتی سالمندان را تهدید میکند آشنا باشند. در مقاله آشنایی با بیماری های سالمندان تمامی بیماری هایی که این عزیزان را تهدید میکند بیان کرده ایم. در این مقاله به بررسی شایع‌ترین مشکلات گوارشی سالمندان پرداخته‌ایم
آشنایی با علایم مشکلات گوارشی سالمندان
دستگاه گوارش مجموعه‌ای از اندام‌های مختلف است که وظیفه تجزیه غذا به اجزای قابل‌جذب برای استفاده در بدن را بر عهده دارد. این دستگاه ممکن است با بالا رفتن سن در عملکرد خود دچار اختلال شود. شایع‌ترین مشکلات گوارشی در دوران سالمندی شامل موارد زیر است:
یبوست
بر اساس تحقیقات انجام‌شده یکی از شایع‌ترین مشکلات دستگاه گوارش که عمدتاً در دهه ۶۰ و ۷۰ سالگی مشاهده می‌شود تغییر در عادات روده‌ای و عمدتاً یبوست است. علائم این مشکل شامل حرکات دشوار و دردناک روده، کاهش تعداد اجابت مزاج و مدفوع سفت و خشک است. تعدادی از عوامل مرتبط با بالا رفتن سن وجود دارد که ممکن است باعث بروز یبوست در افراد سالمند شود.
یبوست به دلیل تغییرات در سیستم گوارش
دستگاه گوارش شما غذا را با یک سری انقباضات ماهیچه‌ای در بدن شما حرکت می‌دهد. هانان می‌گوید، درست مانند فشردن لوله خمیردندان، این انقباضات غذا را در امتداد دستگاه گوارش شما فشار می‌دهد. با بالا رفتن سن، گاهی اوقات این روند کند می‌شود و این می‌تواند باعث کند غذا در روده بزرگ حرکت کند. وقتی سرعت کارها کند می‌شود، آب بیشتری از ضایعات غذا جذب می‌شود که می‌تواند باعث یبوست شود.
یبوست به دلیل مصرف داروها
معمولاً افراد سالمند به دلیل ابتلا به بیماری های مختلف داروهای زیادی مصرف میکنند. تعدادی از داروهایی که برای درمان مشکلات سالمندان تجویز می‌شود باعث بروز یبوست می‌شوند. یک نمونه از این داروها مسدودکننده کانال کلسیم هستند که برای کنترل فشارخون بالا تجویز می‌شوند. اگرچه این دارو برای فشارخون بسیار مفید است اما باعث یبوست شدید می‌شود. مسکن‌های مخدر یکی دیگر از داروهایی هستند که باعث ایجاد یبوست در سالمندان می‌شود. به‌عنوان‌مثال وقتی‌که به سالمندی که تحت جراحی تعویض مفصل زانو یا مفصل ران قرارگرفته داروی مسکن تزریق می‌شود این مواد مستقیماً روی روده تأثیر می‌گذارد و باعث کند شدن عملکرد آن می‌شود.
یبوست به دلیل کم‌تحرکی
بر اساس آمار به‌دست آمده افراد سالمند اغلب با افزایش سن، تحرک کمتری دارند و غیرفعال بودن می‌تواند باعث بروز یبوست شود. استراحت در بستر در طول یک بیماری باعث ایجاد مشکلات جدی دستگاه گوارش در بدن می‌شود برای مثال، اگر فرد سالمند تحت جراحی تعویض مفصل زانو قرار گیرد، برای بهبودی و فعالیت کامل لازم است به مدت طولانی استراحت کند. در این شرایط معمولاً برای کاهش درد سالمند از مسکن‌های قوی استفاده می‌شود که کلیه این عوامل در کنار هم باعث بروز یبوست شدید شود که قطعاً برای سالمند مشکل‌ساز خواهد شد.
یبوست به دلیل کم‌آبی بدن
نوشیدن مایعات کافی در هر سنی برای جلوگیری از بروز یبوست مؤثر است. مشکل یبوست در میان افراد سالمندی که از داروهای ادرارآور برای درمان فشارخون یا نارسایی قلبی استفاده میکنند مشکل یبوست شایع است.
دیورتیک‌ها فشارخون را کاهش می‌دهند و باعث می‌شوند که مایعات اضافی با دفع بیشتر ادرار از بدن خارج شوند برخی از افراد ممکن است از نوشیدن مایعات زیاد خودداری کنند تا مجبور نباشند در طول روز به دستشویی بروند بنابراین ممکن است در بین ساعات دفع ادرار و عدم جبران مایعات، دچار کم‌آبی در بدن شوند.
بیماری دیورتیکولار
حدود نیمی از افراد ۶۰ سال به بالا مبتلابه دیورتیکولوز هستند. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که کیسه‌های کوچک در پوشش روده بزرگ و در امتداد نقاط ضعیف دیواره روده دچار بیرون‌زدگی می‌شوند. درحالی‌که بسیاری از سالمندان هیچ علامتی ندارند، تجمع گاز، نفخ، گرفتگی عضلات و یبوست ممکن است از علائم شایع در این افراد باشد. نفخ معده یکی از مشکلاتی است که موجب ناراحتی سالمندان میگردد، راه های درمان و پیشگیری نفخ معده در مقاله نفخ معده چیست و راه های درمان آن آورده شده است.
بر طبق نظر محققان این بیماری بخشی از پیری روده بزرگ است. البته این موضوع که این بیماری به چه دلیلی با افزایش سن رخ می‌دهد تاکنون نامشخص بوده است. در حالی که دیورتیکولار بیشتر اوقات مشکلی ایجاد نمی کنند و نیازی به درمان ندارند، اما گاهی اوقات باعث ایجاد اسکار و بی‌نظمی در عملکرد روده می‌شود. اگر کیست‌ها ملتهب شوند، دیورتیکولیت نامیده می‌شود که باعث درد شکم، گرفتگی عضلات، تب، لرز، حالت تهوع و استفراغ خواهد شد. برای درمان این مشکل می‌توان از آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای مسکن و رژیم غذایی متعادل با مایعات فراوان استفاده کرد.
زخم‌های دستگاه گوارش و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی
بسیاری از افراد سالمند از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی یا NSAIDs برای کنترل درد ناشی از آرتریت و سایر انواع دردهای مزمن استفاده میکنند. استفاده منظم از این نوع دارو خطر خونریزی معده و زخم‌های گوارشی را افزایش می‌دهد. معمولاً افزایش سن به‌تنهایی معده را مستعد ابتلا به زخم نمی‌کند اما استفاده مزمن از داروهای ضدالتهاب در دوران سالمندی باعث بالا رفتن خطر ابتلا به زخم معده می‌شود.
اغلب بیماران سالمند از زخم‌های موجود در دستگاه گوارش احساس درد ندارند. مهم‌ترین علایم خونریزی معده شامل استفراغ خون، دفع مدفوع تیره، یا مشاهده خون هنگام در دفع است که باید فوراً به پزشک مراجعه شود.
مشکلات دهان و مری
مری لوله‌ای است که دهان ما را به معده متصل میکند. مانند روده بزرگ، ممکن است با افزایش سن عملکرد مری نیز کندتر شود و غذا را آهسته‌تر به معده منتقل کند. این وضعیت باعث بروز مشکلاتی در بلع غذا یا مایعات شود. زوال عقل، سکته مغزی و بیماری‌هایی مانند پارکینسون نیز باعث بروز مشکل در عمل بلع می‌شوند.
پولیپ
پولیپ روده رشد غیرمعمول قسمت کوچکی از پوشش داخلی روده بزرگ (کولون) یا رکتوم است. این مشکل معمولاً پس از ۵۰ سالگی شایع‌تر است. پولیپ ها ممکن است غیر سرطانی یا سرطانی باشند.
محققان هنوز علت اصلی بروز پولیپ را کشف نکرده‌اند اما حدس و گمان‌هایی وجود دارد که رژیم غذایی و عوامل ژنتیک بیشترین تأثیر را در بروز این مشکل‌دارند.
احتمالاً پولیپ به مرور زمان تشکیل می‌شود و ممکن است فرد به پولیپ مبتلا باشد اما از این موضوع بی‌خبر باشد زیرا معمولاً این مشکل تا سال‌ها هیچ علامتی ندارند.
به همین دلیل است که کولونوسکوپی غربالگری سرطان برای افراد بالای ۵۰ سال ضروری است. در طی این روش می‌توان پولیپ ها را قبل از تبدیل‌شدن به سرطان از بدن خارج کرد. افرادی که سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ یا سایر عوامل خطرساز را دارند ممکن است در سن کمتری نیاز به انجام غربالگری داشته باشند.
بیماری رفلاکس یا برگشت اسید معده به مری
بیماری برگشت اسید معده به مری یکی از شایع‌ترین اختلالات گوارشی در میان افراد سالمند است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که اسید معده به مری برگشته و باعث سوزش سر دل و سایر علائم می‌شود. بر اساس آمار به‌دست آمده سوزش سر دل با افزایش سن شایع‌تر است، اما این مشکل اغلب ناشی از عواملی است که ارتباطی با بالا رفتن سن ندارند. به‌عنوان‌مثال غذا خوردن در آخرین ساعات شب، مصرف غذاهای ناسالم مانند فست فود و غذاهای سرخ‌شده همگی می‌توانند باعث بروز رفلاکس شوند.
البته مصرف برخی از داروها، ازجمله داروهای فشارخون که در سالمندان شایع است ممکن است باعث سوزش سر دل شوند. چاقی خطر سوزش سر دل و ریفلاکس را افزایش می‌دهد، بنابراین اگر فرد سالمند دچار اضافه‌وزن باشد احتمالاً مشکل رفلاکس شدیدتری را تجربه خواهد کرد.
بروز مشکلات گوارشی در دوران سالمندی نسبتاً شایع است. اختلالات گوارشی در این دوران بیشتر تحت تأثیر مواردی مانند رژیم غذایی نامناسب، سبک زندگی ناسالم، ابتلا به بیماری‌ها و عوارض داروهای مختلف قرار دارد. برای کاهش اثرات مشکلات گوارشی می‌توان با پیروی از رژیم غذایی متعادل، ورزش و انجام معاینات دوره‌ای نزد پزشک متخصص از بروز اختلال در عملکرد دستگاه گوارش پیشگیری کرد.
