یکسری پیام‌رسان های شیمیایی درون بدن هستند که به دلیل هورمون های شادی آوری که ترشح می‌کنند احساس سرخوشی و رضایتمندی زیادی را در انسان به وجود می‌آوردند. این هورمون ها شامل 5 هومورن اصلی به نام های سروتونین، اندورفین، ملاتونین، دوپامین و اکسی توسین هستند. در مقاله هورمون شادی به توضیح کامل این هورمون ها و روش های افزایش آن کامل پرداخته ایم. برای دانستن بیشتر هورمون دوپامین (مرکز پاداش بدن) و اکسی توسین (مرکز احساسات و عشق) در این مقاله از موسسه پرستار در منزل سلامت اول همراه باشید.
ارتباط بین اکسی توسین و دوپامین
تا حالا برای شما اتفاق افتاده که پس از تجربه یک حال خوب یا پاداش بزرگی که به خود داده‌اید، حس محبت و عشق عمیقی را در کنار آن متوجه شوید. در هورمون دوپامین حس رضایتمندی و پاداش فراوانی را فرد می‌گیرد که معمولا پس از آن هورمونی به اسم اکسی توسین ترشح میشود و همراه با حس پاداش حس محبت را نیز تجربه خواهد کرد. طبق مطالعات پیش بالینی که رفتار جنسی و اجتماعی را بررسی می‌کنند ارتباط بین این دو هورمون مشهود است. هنوز شواهدی در خصوص تداخل عصبی این دو هورمون پیدا نشده و هردو در روند بهبود بیماری هایی مانند اوتیسم، اعتیاد، افسردگی، بی‌اشتهایی و اختلالات جنسی موثر عمل کرده‌اند.
به گفته ی www.ncbi.nlm.nih.gov
در حالی که رابطه بین دوپامین مرکزی و اکسی توسین در برخی از مطالعات پیش بالینی که رفتار جنسی و اجتماعی را بررسی می‌کنند مشهود است [9، 10، 11]، شواهدی مبنی بر تداخل عصبی بین این دو سیستم تحت شرایط پاتوفیزیولوژیک مورد تحقیق قرار نگرفته است. این بررسی بر یافته‌های مطالعات پیش بالینی و بالینی (در صورت امکان) متمرکز خواهد بود که تلاش کرده‌اند پیوند دوپامینرژیک-اکسی توسینرژیک را مشخص کنند و گزینه‌های درمانی بالقوه را در اختلالات رفتاری زیر برجسته کنند: اختلال عملکرد جنسی، اوتیسم، اعتیاد، افسردگی، و بی‌اشتهایی/بولیمیا.
هورمون دوپامین
دوپامین می‌تواند در شما احساس پاداش زیادی را به وجود بیاورد. احساس دوپامین را می‌توان در نوع جهت روشن و تیره بیان کرد. جهت روشن آن مثل خوردن غذایی مطلوب، رابطه جنسی، استشمام بوی موردعلاقه و هرآن چیزی که در کنار احساس لذت به خود پاداش می‌دهید باشد. حتی گاهی ممکن است بعد از انجام آن کار انقدر برایتان لذت بخش بوده که چندین بار مجدد آن را امتحان کنید. مثل خوردن کلوچه ای بی‌نظیر که بعد از آن کلوچه دیگری را نیز بخورید و به ماندگاری هورمون دوپامین در مغز خود ادامه دهید.
جهت تیره دوپامین را می‌توان با اعتیاد نام برد. گاهی با روش‌های شیمیایی دوپامین خون تامین می‌گردد مانند مصرف شیشه، هروئین و یا کوکائین که فرد احساس اعتیاد شدیدی به آن خواهد کرد. دوپامین در این قسمت های بدن بسیار تاثیرگذار است:
- ضربان قلب
- خلق و خو
- حرکات
- قدرت و میزان یادگیری و هوش
- کلیه
- عروق خونی
- خواب
- کنترل درد
- شیردهی
که در خصوص موارد گفته شده باید مقدار نرمال دوپامین را کنترل گردد.
تیروزین مواد تشکیل دهنده دوپامین است که اگر این اسید آمینه را در غذاها و مواد غذایی زیاد مصرف کنیم دوپامین ما افزایش می‌یابد. رژیم غذایی که از نظر غنی شدن میزان سطح تیروزین در بدن باشد شامل مواد غذایی زیر است:
- مرغ و فرآورده‌های آن
- موز
- سویا
- آووکادو
- کنجد
- کدو تنبل
عوارض کمبود دوپامین
دوپامین مغز اگر کم باشد باعث بیماری پارکینسون خواهد شد. حتی علاوه بر سروتونین که کاهش آن بشدت در افسردگی موثر است دوپامین نیز می‌تواند باعث کم و بد شدن خلق و خو و افسردگی شدید نیز شود.
هورمون اکسی توسین
اکسی توسین یا هورمون عشق! اکسی توسین را همه به نام هورمون عشق و شادی می‌شناسیم. این هورمون می‌تواند تاثیر زیادی روی عواطف و احساسات ما بگذارد. زوج هایی که در اول رابطه خود روابط بسیار عاطفی دارند میزان اکسی توسین در بدن آنها نسبت به سایر افراد بشدت بالاست و حتی در طول فعالیت جنسی تا به هنگام مرحله ارگاسم تاثیر گذار است. طبق مطالعات و تحقیقات بی‌شمار اکسی توسین در اعتماد، همدلی، ارتباط و انرژی مثبت، تعهد، خاطرات خوب، نگاه کردن به یکدیگر و داشتن یک رابطه سالم و پر از حس خوب خلاصه میشود.
این هورمون تاثیر زیادی در تولید مثل دارد. در زنان باعث زایمان و شیردهی و در مردان باعث کمک به حرکت اسپرم میشود. این هورمون در هیپوتالاموس که در پایه مغز است وجود دارد و توسط غده هیپوفیز ترشح میشود.
به صورت کلی می‌توانیم بگوییم وقتی جذب فردی می‌شویم دوپامین شروع به ترشح کرده، سطح سروتونین افزایش می‌یابد و باعث تولید اکسی توسین میشود. این چرخه برای شما ایجاد حس خوب و شادی می‌کند و این سه هورمون به صورت زنجیر وار بهم وصل هستند.
اثرات اکسی توسین در بدن
اکسی توسین در جنبه های مختلف بدن ما تاثیر می‌گذارد و با آگاهی از آن ما می‌توانیم در افزایش و کنترل این هورمون شادی آور در بدنمان کمک کنیم. در ادامه روش هایی که این هورمون بر روی شما و زندگی عاشقانه‌تان موثر است را آشنا می‌شویم.
تاثیر اکسی توسین بر احساسات
این هورمون بر روی احساسات و رفتارهای اجتماعی تاثیر بسزایی دارد. تاثیر مثبتی روی آرامش، اعتماد و پایداری روانی دارند و هنگام ترشح باعث کاهش احساساتی مانند استرس و اضطراب خواهد شد. اکسی توسین فقط برای روابط عاشقانه نیست و برای هر نوع احساسی موثر است و حتی بیشتر از رابطه مرد و زن دیده شده که در رابطه مادر فرزندی میزان بیشتری از اکسی توسین ترشح میشود.
تاثیر اکسی توسین بر رفتارها
یک نوعی از اکسی توسین داخل بینی در هنگام مشاجره و دعوا ترشح میشود. ترشح این ماده در بینی باعث سازگاریس بیشتر در شرایط خاص خواهید شد. حتی طبق مطالعات انجام شده میزان اگر در کودکان اوتیسمی ترشح این ماده از طریق بینی انجام شود می‌تواند باعث رفتارهای اجتماعی و درک رفتاری بیشتری در این کودکان شود.
اکسی توسین و تاثیر آن بر روی زنان و مردان
اکسی توسین در غالب مادر و پدر چندین نقش ایجاد می‌کند. در نقش مادری سیگنال به رحم می‌دهند و منقبض می‌کند تا زایمان شروع شود. هورمون های بیشتری در ادامه تولید می‌کند تا فرآیند رشد جنین طی شود، پس از زایمان رحم را به حالت قبلی خود برمی‌گرداند. در پدران نیز رابطه پدر و فرزندی باعث افزایش ترشح این هورمون و تعامل بین آنها خواهد شد. این موارد شامل بازی با کودک، هدایت کودک به اشیا خاص و حس کنجکاوی او است. هم‌چنین در برانگیختگی دستگاه تناسلی مردان و تعدیل انقباض آن در جهت تکمیل فرآیند اسپرم سازی خواهد کرد.
گفتنی است ترشح این هورمون در زنان و مردان بسیار متفاوت است، شاید بخاطر وجود متمایز آمیگدال مردانه و زنانه در بدن ما است. این بخش از مغز شامل احساسات، انگیزه، پاداش و زمینه های اجتماعی متفاوت است. برای مثال در زنان اکسی توسین باعث میشود در انتخاب شخص موردنظر، نحوه رفتار با آن و میزان تمایل او به این رابطه اثرگذار باشد اما در مردان حس رقابت جویانه بوجود بیاورد که برای تشخیص و انتخاب موقعیت جنگ یا فرار در آنها شکل می‌گیرد.
تاثیر بر روی وفاداری
اگر این هورمون میزان مناسبی از آن در بدن مردان باشد باعث میشود آنها شریک عاطفی خود را از همه بالاتر و بهتر ببینند و حس وفاداری بیش از حدی به آنها داشته باشند. حتی این هورمون باعث میشود آنها روابط چارچوب بندی بیشتری با زنان دیگر بگیرند. زیرا اکسی توسین در مسیر فرآیند پاداش نیز قرار می‌گیرد و آنها از حس خوبی که در رابطه عاطفی خود دارند افزایش این هورمون را تجربه خواهند کرد.
اکسی توسین دارویی و کاربرد پزشکی آن
در اکسی توسین های تزریقی برای افسردگی بعد از زایمان، کنترل انقباضات درست در طول زایمان، کاهش خونریزی زایمان، خطر سقط جنین، درمان کودکان اوتیسم و سایر اختلالات روانی و بیماری های رشدی کاربرد زیادی داشته باشد. گاها برای شروع ترک مواد مخدر نیز به کار برده میشود. اما باید توجه نمود اکسی توسین غیرطبیعی احتمالات افسردگی و اختلالات اضطرابی بعد از زایمان افزایش می‌دهند و در طولانی مدت اثرات مخربی خواهد داشت. بنابراین در مصرف اکسی توسین مصنوعی حتما با پزشک مشورت نمایید.
راه های تقویت اکسی توسین و دوپامین
فعالیت های مغز با تجربه ها در ارتباط است. هر بار که مواد شیمیایی عصبی در بدن افزایش می یابد، نورون های در ارتباط با این موضوع راه های عصبی ایجاد می‌کنند. تجربه به مغز آموزش می‌دهد که مواد شیمیایی خود را به همان روشی که قبلاً ترشح نموده است ترشح نماید. مغز در جوانی به آسانی راه های عصبی جدید می سازد، اما ساختن را ه های عصبی جدید با افزایش سن آسان نیست.
ساخت مدارهای جدید به تکرار زیادی نیاز دارد. بنابراین، یک عادت شاد جدید انتخاب کنید و بارها و بارها آن را تکرار کنید ، تا زمانی که عادت جدید شما مانند عادت های قدیمی شما طبیعی به نظر برسد و از احساس خوشبختی لذت ببرید. اکسی توسین با دادن و دریافت عشق در همه اشکال آن آزاد می شود. با شرکت در یک کلاس جامع یوگا، ماساژ، مدیتیشن یا گوش دادن به موسیقی مراقب میزان این هومون در بدن خود باشید.
از دیگر مواردی که سبب تقویت ترشح اکسی توسین می شود داشتن یک گفتگوی معنادار با خانواده یا دوستان یا آشپزی برای کسانی که به آنها اهمیت می دهید است. هم‌چنین می توانید حیوان خانگی خود را در آغوش بگیرید یا با شخص خاصی صمیمی باشید. کارهای زیادی وجود دارد که می توانید انجام دهید تا احساس بهتری داشته باشید و لذت زندگی خود را افزایش دهید.
شادی درون در بهبود کیفیت زندگی ما از اهمیت زیادی برخوردار است و در شرایطی که میزان احساس شادی در زندگی شما کاهش یافته است می توانید انتخاب هایی را انجام دهید که به شما کمک می کند زندگی روشن تر و شادتری را تجربه کنید.
سوالات متداول
1. ارتباط بین دوپامین و اکسی توسین چیست؟
به طور خاص، به نظر می رسد اکسی توسین بر فعالیت دوپامینرژیک در سیستم دوپامین مزوکورتیکولیمبیک تأثیر می گذارد، که نه تنها برای پاداش و رفتار با انگیزه که وظیفه دوپامین نیز است، بلکه برای بیان رفتارهای وابسته بسیار مهم است.
2. چه احساساتی با اکسی توسین مرتبط است؟
سرخوشی و احساس آرامش شایع ترین اثرات آن بر مغز است که پتانسیل بالای آن برای درک بهتر مسائل به شما کمک خواهد کرد.
3. چه چیزی باعث کاهش اکسی توسین می شود؟
شایع‌ترین علت سطوح پایین‌تر از حد طبیعی اکسی توسین غده هیپوفیز است، وضعیتی که در آن تمام سطوح هورمون‌هایی که غده هیپوفیز شما ترشح می‌کند کمتر از حد طبیعی است. سطوح پایین اکسی توسین با اختلال طیف اوتیسم و علائم افسردگی مرتبط است.
4. آیا اکسی توسین باعث کاهش دوپامین می شود؟
این دو رابطه موازی با یکدیگر دارند. دوپامین ممکن است با تحریک اکسی توسین افزایش یابد که منجر به آزادسازی بیشتر دوپامین از طریق برجستگی های نوعی از اسید آمینه می شود. و همین موضوع اگر کاهش یابد هورمون دیگری نیز کاهش می‌یابد.
