بلوک قلبی چیست؟ | علت، علائم و تشخیص بیماری بلوک قلبی

بلوک قلبی یکی از مهمترین عارضه های قلبی در انسان است. قلب سالم حدود ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه می‌تپد. ضربان قلب یکی از انقباضات عضله قلب است که باعث افزایش فشار خون در سراسر بدن می‌شود. به طور معمول، هر انقباض عضله قلب توسط سیگنال‌های الکتریکی از دهلیز‌ها به بطن‌ها منتقل می‌شوند.

بلوک قلبی در حالت جزئی، زمانی اتفاق می‌افتد که تکانه‌های الکتریکی به تأخیر افتاده و یا متوقف می‌شود و این اتفاق از ضربان طبیعی قلب جلوگیری می‌کند. بلوک کامل قلب زمانی اتفاق می‌افتد که سیگنال‌های الکتریکی به طور کامل متوقف شوند و ضربان قلب به حدود ۴۰ ضربه در دقیقه کاهش یابد و در این حالت نیاز است که پرستار بیمار با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرد.

بلوک قلبی چیست؟

بلوکه قلب زمانی اتفاق می‌افتد که سیگنال‌هایی که ضربان قلب را کنترل می‌کنند، به درستی از قسمت‌های بالایی قلب (دهلیزها) به قسمت‌های پایینی (بطنی‌ها) منتقل نمی‌شوند. معمولاً این سیگنال‌ها از طریق یک ناحیه به نام گره AV که وظیفه ارتباط بین این دو بخش را دارد، حرکت می‌کنند. اما در افرادی که دچار بلوک قلبی هستند، این سیگنال‌ها فقط گاهی به بطنی‌ها می‌رسند یا اصلاً نمی‌رسند. این مشکل می‌تواند باعث شود قلب به درستی کار نکند. ممکن است ضربان قلب شما کند شود یا حتی گاهی اوقات از دست برود. در موارد شدید، بلوک قلبی می‌تواند باعث شود قلب نتواند خون را به خوبی پمپاژ کند و این موضوع می‌تواند بر جریان خون به سایر قسمت‌های بدن تأثیر بگذارد. اکثر افرادی که دچار بلوک قلبی می‌شوند، در سنین بالاتر این مشکل را پیدا می‌کنند و این مشکل معمولاً در هنگام تولد وجود ندارد. همچنین بلوک قلب را به نام‌های دیگری مانند بلوک دهلیزی-بطنی (AV) یا اختلال در هدایت نیز می‌شناسند.

مهم‌ترین علل بلوک قلبی کدامند؟

برخی از افراد با بلوک قلبی متولد می‌شوند. در برخی دیگر، این مشکل به مرور و در طول زندگی ایجاد می‌شود. اگر فردی با این مشکل متولد شده باشد، به آن بلوک قلبی مادرزادی قلب می‌گویند. در ادامه علل‌های مهم بیماری بلوک قلبی را باهم مورد بررسی قرار خواهبیم داد. علل بروز بلوک قلبی عبارتند از:

1. یک بیماری خود ایمنی بیماری‌هایی مانند لوپوس می‌تواند توسط مادر در پروتئین‌های خاصی از طریق بند ناف منتقل شود.
2. یک نقص مادرزادی ممکن است باعث شده باشد که قلب جنین در رحم به درستی رشد نکرده باشد. پزشکان اغلب نمی‌دانند چه چیزی باعث این نقایص مادرزادی می‌شود.

اگر فرد به مروز زمان به بیماری بلوک قلبی دچار گردد، پزشکان آن را بلوک قلبی «اکتسابی» مینامند. این نوع شایع‌ترین نوع این بیماری است که علل بروز آن عبارتند از:

• انواع خاصی از جراحی که بر سیستم الکتریکی قلب تأثیر می‌گذارد
• تغییرات در ژن‌ها
• آسیب ناشی از حمله قلبی
• مشکلات قلبی مانند گرفتگی عروق، التهاب عضله قلب و نارسایی قلبی
• اختلالات عضلانی یا بیماری‌های دیگر
• برخی دارو‌ها – اگر علت بلوک قلبی دارو باشد، تغییر دوز یا تغییر نوع دارو می‌تواند مشکل را اصلاح کند.

در این قسمت موارد کلی که علل های بروز بیماری بلوک قلبی بود را باهم مورد بررسی قرار دادیم و در ادامه قصد داریم به دیگر نکات مربوط به این بیماری اشاره داشته باشیم. توجه داشته باشید که بیماران دچار بلوک قلبی به آرامش بیشتری برای ترمیم یافتن نیاز دارند، اگر که در اطرافتان شخصی مبتلا به بیماری بلوک قلبی بود حتما نکات این مقاله را با او به اشتراک بگذارید. علاوه بر این، در صورتی که والدین سالمند شما از بلوک قلبی رنج می‌برند و نیاز به مراقبت‌های پس از درمان دارند، می‌توانید از خدمات پرستاری سالمند در منزل سلامت اول استفاده نمایید.

چه کسانی در معرض خطر بلوک قلبی هستند؟

بلوک قلبی از جمله بیماری‌هایی است که برخی از افراد را بیش از سایرین در معرض خطر قرار می‌دهد. در صورتی که فرد شرایط زیر را دارا باشد، احتمال بروز این بیماری بیشتر است:

• اگر والدین شما سابقه ابتلا به بیماری خودایمنی مانند لوپوس دارند.
• اگر بیماری قلبی دیگری از جمله بیماری عروق کرونر و بیماری دریچه قلب دارید.
• اگر بیماری قلبی مادرزادی دارید.
• اگر شرایطی دارید که بر قلب شما تأثیر می‌گذارد، از جمله بیماری روماتیسمی قلبی یا سارکوئیدوز.
• اگر عصب واگ شما بیش از حد فعال است (باعث کندی ضربان قلب می‌شود)
• اگر دارو‌هایی مصرف می‌کنید که هدایت تکانه‌های الکتریکی را در قلب کند می‌کنند، از جمله برخی دارو‌های قلبی (بلوکر‌های بتا، مسدودکننده‌های کانال کلسیم، دیگوکسین)، دارو‌های فشار خون بالا و دارو‌های ضد آریتمی. شل‌کننده‌های عضلانی و آرام‌بخش‌های لیتیوم.

توجه داشته باشید که اگر از شرایط بالا، مواردی را دارا هستید باید خود را تحت درمان قرار دهید تا از شیوع و یا خطرناک تر شدن بیماری بلوک قلبی، جلوگیری کنید. برای این موضوع خود را به دکتر نشان دهید و شروع پروسه درمانی خود را شروع کنید.

درجات بلوک قلبی به چه صورت است؟

پزشکان بلوک قلبی را بر اساس شدت آن به درجات زیر دسته‌بندی می‌کنند.

1. درجه نخست. این نوع خفیف‌ترین شکل بلوک قلبی است. سیگنال الکتریکی قلب کند می‌شود اما همچنان به جایی که نقطه هدف می‌رسد. ممکن است فرد مبتلا متوجه مشکلی نشود یا نیاز به درمان نداشته باشد.
2. درجه دوم. برخی از سیگنال‌ها به مکان‌های مناسب نمی‌رسند. این حالت ممکن است به این معنی باشد که ضربان قلب آهسته‌تر است یا تعداد ضربان کاهش می‌یابد. این عارضه می‌تواند بدون علامت یا با علامت باشد.
3. درجه سوم (همچنین بلوک قلبی کامل نامیده می‌شود). هیچ پیام الکتریکی به بخش‌های قلب ارسال نمی‌شود. سرعت و ریتم ضربان قلب بسیار کند است یا حتی ممکن است به طور کامل متوقف شود. این نوع بلوک قلبی می‌تواند کشنده باشد.

علائم بلوک قلبی

علائم بیمار به نوع بلوک قلبی و درجه آن بستگی دارد. اگر بلوک قلبی با درجه اول داشته باشید ممکن است اصلاً علائمی را مشاهده نکنید. علائم بلوک قلبی درجه دوم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. درد قفسه سینه
2. سرگیجه
3. غش کردن
4. خستگی
5. حالت تهوع
6. تنگی نفس
7. احساس تنها یک تپش

بلوک قلبی درجه سوم نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. در صورت مشاهده علائم زیر سریعاً با اورژانس تماس بگیرید. این موارد عبارت اند از ایست قلبی، سرگیجه، غش کردن، خستگی شدید و ضربان نامنظم قلب (تپش قلب شدید). در صورت مشاهده هر یک از موارد ذکر شده در بالا شما باید سریعا به اورژانس و یا بیمارستان مراجعه کنید تا روند درمان بیماری بلوک قلبی را شروع کنید.

تشخیص بلوک قلبی

پزشک برای تشخیص بیماری بلوک قلبی عوامل زیر را بررسی می‌نماید:

• سلامت فعلی
• دارویی که مصرف می‌کنید
• سابقه خانوادگی مشکلات قلبی
• سابقه هر نوع بیماری
• مصرف دخانیات، مواد مخدر و الکل

پس از معاینه فیزیکی، پزشک از EKG یا نوار قلب برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب استفاده می‌کند. همچنین پزشک ممکن است از فرد بخواهد که از یک روز تا یک ماه یک‌مانیتور به نام هولتر بپوشد تا ریتم قلب او را ثبت و بررسی کنند.

عوارض بلوک قلبی

افرادی که از بلوک قلبی شاخه سمت چپ رنج می‌برند در مقایسه با افراد مبتلا به شاخه سمت راست، از عوارض بیشتری شکایت می‌کنند که در این قسمت به آن‌ها پرداخته‌ایم. افرادی که از انواع بلوک قلبی رنج می‌برند، ممکن است هر یک از این عوارض را تجربه کنند:

• آریتمی قلبی یا ضربان قلب نامنظم
• برادی کاردی یا ضربان قلب کمتر از ۶۰ ضربه
• ایست قلبی
• مرگ ناگهانی قلبی

بلوک قلبی اگرچه بیماری قابل اجتنابی نیست، اما با انتخاب سبک زندگی سالم و رسیدگی به تغذیه بیماران قلبی و در نظر گرفتن یک رژیم غذایی مناسب، ورزش مداوم، کاهش مصرف الکل و دخانیات می‌توان تا حد زیادی از خطر و عوارض بلوک قلبی کاست.

روش‌های درمان بلوک قلبی

اگر بلوک قلبی درجه یک دارید، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشید. برای بلوک قلبی درجه دوم و سوم، ممکن است دستگاه کوچکی به نام ضربان ساز را در قفسه سینه قرار داده شود. این کار با یک عمل جراحی “کوچک” انجام می‌شود. این دستگاه مانند یک سیستم الکتریکی پشتیبان، به قلب یادآوری می‌کند که در صورت کند شدن یا توقف، ضربانش را با سرعت طبیعی انجام دهد.

بنابه گفته‌های سایت clevelandclinic :

بلوک قلب مشکلی است که در آن سیگنال ضربان قلب از حفره های بالای قلب به حفره های پایین قلب شما منتقل می شود. به طور معمول، سیگنال‌های الکتریکی (تکانه‌ها) از حفره‌های فوقانی قلب (دهلیز) به حفره‌های تحتانی (بطن) منتقل می‌شوند. سیگنال از طریق گره AV شما حرکت می کند، مجموعه ای از سلول ها که فعالیت الکتریکی را از محفظه های بالا به پایین شما مرتبط می کند. اگر بلوک قلبی دارید، سیگنال فقط در بعضی مواقع به بطن شما می‌رسد.

نتیجه قلبی است که ممکن است خوب کار نکند. ضربان قلب شما ممکن است آهسته باشد یا از تپش ها رد شود. در موارد شدید، بلوک قلبی می تواند بر توانایی قلب شما برای پمپاژ خون تأثیر بگذارد و باعث کاهش جریان خون در کل بدن شما شود.

زندگی پس از ابتلا به بلوک قلبی چگونه است؟

درست مانند قلب، ضربان ساز باید به درستی نگهداری و مراقبت شود تا خوب کار کند. کار‌هایی وجود دارد که می‌توانید انجام دهید تا بیشترین بهره را از این دستگاه ببرید:

شناخت نوع ضربان‌سازی که در بدن تعبیه شده

به همه ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد ضربان ساز خود اطلاع دهید.

از یک دستبند یا گردنبند پزشکی استفاده کنید تا در مواقع اضطراری دیگران را از وجود ضربان ساز مطلع شوند.

از وسایل الکتریکی با میدان مغناطیسی قوی دوری کنید.

پس از تأیید پزشک، انجام فعالیت فیزیک و ورزش مناسب مفید است اما ورزش‌های تماسی مانند فوتبال یا هاکی روی یخ را کنار بگذارید.

ضربان ساز را به طور مرتب چک کنید تا مطمئن شوید که به خوبی کار می‌کند.

پیشگیری از بیماری بلوک قلبی

پیشگیری از بیماری بلوک قلبی می‌تواند سلامت قلب را تضمین کند. در این قسمت قصد داریم به راهکار‌هایی بپردازیم که به شما کمک می‌کند تا از بیماری بلوک پیشگیری کنید. پیروی از یک سبک زندگی سالم و یک رژیم غذایی متعادل، ورزش منظم و کاهش استرس می‌تواند به حفظ سلامت قلب شما کمک کند.

کنترل فشار خون بالا با دارو یا تغییر شیوه زندگی می‌تواند خطر Block Heart را کاهش دهد. کنترل سطح چربی خون (کلسترول و‌تری گلیسیرید) از طریق یک رژیم غذایی سالم و دارو‌های تجویز شده توسط پزشک می‌تواند سلامت قلب را حفظ کند.

سیگار عاملی است که خطر انسداد قلبی را افزایش می‌دهد. ترک سیگار قطعاً می‌تواند به جلوگیری از این بیماری کمک کند. اگر دیابت دارید، کنترل سطح قند خون و ادامه درمان دیابت می‌تواند به حفظ سلامت قلب شما کمک کند.

برای تشخیص بیماری بلوک قلبی از چه ابزار و تجهیزاتی استفاده می‌شود؟

بعد از این که بیمار از علائم و شرح حال خود را پزشک صحبت کند، متخصص ریتم قلب بیمار را ارزیابی می‌کند. بسته به سن و پیشینه پزشکی بیمار، پزشک ممکن است نسبت به ابتلا به بیماری بلوک قلبی مشکوک شود و از بیمار بخواهد که با یک متخصص قلب در تماس باشد. پزشک متخصص از چندین تست برای تشخیص این بیماری استفاده می‌کند که در این قسمت به آن‌ها می‌پردازیم:

نوار قلب

یکی از متداول‌ترین آزمایشات برای تشخیص بیماری بلوک، نوار قلب است. در این حالت، فعالیت قلب بیمار ثبت می‌شود. کاوشگر‌هایی که بر روی پوست قفسه سینه بیمار گذاشته می‌شوند، نشان دهنده و ثبت‌کننده تکانه‌های الکتریکی هستند که از طریق قلب به صورت الگو‌های موجی نمایش داده می‌شوند. هر گونه ناهنجاری در موج حاکی از بیماری بلوک است. در نوار قلب، همچنین مشخص می‌شود که بلوک مربوط به شاخه راست است یا چپ.

نوار هولتر

این وسیله قابل حمل قادر است که کلیه ضربان‌های قلب را ضبط کند. بیمار این وسیله قابل حمل را زیر لباس می‌پوشد و در حالی که فعالیت‌های عادی و روزمره خود را انجام می‌دهد، اطلاعات مرتبط با فعالیت الکتریکی قلب در این نوار ثبت می‌شود. با بروز هر نشانه‌ای، بیمار یک دکمه را فشار می‌دهد. در این شرایط، ریتم قلب در آن لحظه ثبت می‌شود.

اکوکاردیوگرام

یک اسکن اولتراسوند است که به پزشک اجازه می‌دهد تا ماهیچه‌ها و دریچه‌های قلب را ببیند.

آزمایش الکتروفیزیولوژیک

این نوع آزمایش، از شوک‌های الکتریکی کوچک برای تعیین علت ریتم‌های غیر طبیعی و موقعیت قلب استفاده می‌کند.

تست میز شیب‌دار

در این نوع آزمایش که در آن بیمار روی تختی دراز می‌کشد که توام با تغییر وضعیت، آریتمی یا ضربان قلب غیر طبیعی شده و شرایط بیمار ارزیابی خواهد شد.

اگر فشار خون دارید، بیش از دیگران در معرض انسداد قلبی هستید. توصیه می‌کنیم برای جلوگیری از بروز مشکلات بیشتر در آینده و در صورت دارا بودن هر یک از این شرایط و علائم بلوک قلبی، نسبت به انجام آزمایشات لازم اقدام نمایید. پزشک معالج با در نظر گرفتن شرایط و شدت بیماری، ممکن است یک یا چند مورد از این آزمایشات را پیشنهاد کند که بهتر است طبق نظر پزشک اقدامات لازم را انجام دهید تا بهترین نتیجه را از درمان خود اتخاذ کنید.

سخن پایانی

هنگامی که بلوک قلبی رخ می‌دهد، ضربان قلب نامنظم و کندتر از حد طبیعی است و ممکن است هر بار تا ۲۰ ثانیه متوقف شود. این وقفه به دلیل تأخیر یا انسداد در مسیری ایجاد می‌شود که تکانه‌های الکتریکی از آن جا عبور می‌کنند تا ضربان قلب ایجاد شود. علت بروز این عارضه به آسیب به ماهیچه یا دریچه‌های قلب مرتبط می‌شود. این علائم ممکن است ناشی از بیماری های مختلفی مانند آنژین قلبی باشد. داروی خاصی برای معالجه قطعی بلوک معرفی نشده است، با این حال مصرف دارو‌هایی مثل آتروپین می‌تواند تا حدودی علائم را کنترل کند.

بلوک قلب احتمال دارد که به صورت خود به خودی برطرف شده و یا در شرایطی که حاد باشد به درمان و دارو نیاز داشته باشد. بیمار بسته به شدت انسداد، عوارض و علائم مختلفی را تجربه خواهد کرد که می‌توان به خستگی، تپش قلب، خستگی و… اشاره کرد. مرکز ارائه خدمات سلامت اول با در اختیار داشتن پزشکان و کارشناسان کاربلد، بهترین و باکیفیت ترین خدمات را در زمینه پرستاری سالمندان، کودکان و بیماران ارائه می‌دهد و قادر است که به صورت شبانه روزی از بیمار شما پرستاری کند.

سؤالات متداول

بلوک قلبی چیست؟

ریتمی که حاکی از غیرطبیعی بودن ضربان قلب است، در انواع مختلفی توسط بیماران تجربه می‌شود که یکی از آن‌ها بلوک قلبی است. انسداد قلب زمانی اتفاق می‌افتد که طی شرایطی سیگنال الکتریکی که مسئول کنترل ضربان قلب است به صورت جزئی و یا به طور کامل مسدود شود.

چه عواملی خطر انسداد قلبی را افزایش می‌دهد؟

عواملی مانند سابقه و وراثت خانوادگی، فشار خون بالا، دیابت، چربی بالا، استعمال سیگار و دیگر دخانیات، چاقی و افزایش وزن و در نهایت نارسایی قلبی خطر انسداد قلبی را افزایش می‌دهند.

علائم انسداد قلبی درجه دو چیست؟

انسداد خفیف نوع II که معمولاً به عنوان موبیتز نوع ۱ شناخته می‌شود، هیچ علامتی ندارد. با این حال، برخی از افراد ممکن است علائمی مانند سرگیجه، سبکی سر یا غش را تجربه کنند.

در صورت ابتلا به این بیماری، چه اتفاقی برای بدن رخ می‌دهد؟

به طور معمول، سیگنال‌های الکتریکی از حفره‌های فوقانی قلب (دهلیزها) به حفره‌های تحتانی (بطن‌ها) منتقل می‌شوند. گره دهلیزی مجموعه‌ای از سلول‌هاست که فعالیت الکتریکی را از حفره‌های فوقانی قلب به حفره‌های تحتانی متصل می‌کند. اگر بلوک قلبی دارید، سیگنال‌های الکتریکی از طریق گره دهلیزی به بطن‌ها ارسال نمی‌شود. نتیجه قلبی است که کارایی کمتری دارد، به این معنی که قلب شما به کندی می‌تپد و نمی‌تواند مانند یک قلب معمولی خون را از طریق بطن‌ها و در سراسر بدن پمپ کند.

آیا بلوک قلبی خطرناک است؟

بله، بلوک قلبی می‌تواند خطرناک باشد، به ویژه در درجات شدید، زیرا می‌تواند منجر به کاهش پمپاژ خون، افزایش خطر سکته قلبی و حتی ایست قلبی شود. در صورت داشتن علائم، مراجعه به پزشک ضروری است.