عوامل موثر بر رشد قد کودکان چیست؟

رشد قد یکی از اصلی‌ترین دغدغه والدینی است که کودکشان سنین رشد را طی می‌کند. عوامل محیطی و ژنتیکی، مهم‌ترین عوامل موثر در رشد قد به‌شمار می‌روند؛ اما نباید از تاثیر نوع سبک زندگی در کاهش یا افزایش قد کودکان غافل شوید. شما به‌عنوان والدین آگاه و مسئول، باید با تمام عوامل موثر در رشد قد کودکان آشنا باشید تا بتوانید در رسیدن به رشد قد حداکثری کودکتان، موثر عمل کنید. با توجه به اهمیت این موضوع، در این مطلب به بررسی کامل عوامل رشد قد در سنین مختلف، می‌پردازیم.

روش های افزایش قد کودک

از آنجایی که قد از مهم‌ترین و اصلی‌ترین شاخصه‌های سلامتی محسوب می‌شود، باید در سنین رشد قد کودک، بیشترین توجه را داشته باشید. در تعیین قد کودک، ژن‌ها بیشترین نقش را ایفا می‌کنند؛ اما پیروی از برخی عوامل موثر در قد کودکان مانند تغذیه و ورزش نیز اهمیت زیادی دارد. اگر برای مراقبت از فرزند خود، از پرستاری کودک در ساعاتی از روز استفاده می‌کنید، باید درباره میزان توجه او در زمینه رعایت سبک زندگی کودک، مطمئن شوید. هم خودتان و هم پرستار در منزل کودکتان باید تمرکز ویژه‌ای روی موارد زیر داشته باشید:

به گفته سایت healthline :

ژن ها تا حد زیادی قد شما را تعیین می کنند. شما می توانید با یک رژیم غذایی متعادل، خواب کافی، فعال ماندن و داشتن وضعیت بدنی خوب به حفظ قد خود کمک کنید. اما هیچ استراتژی اثبات شده ای برای بلندتر کردن خود وجود ندارد.

1. تغذیه

در اولین قدم برای کمک به افزایش قد کودکان، باید به‌دنبال یک رژیم غذایی سالم برای او باشید. تغذیه‌ای که به افزایش قد فرزندتان کمک می‌کند، حاوی مواد غذایی زیر است:

• پروتئین‌ها (گوشت، مرغ، غذاهای دریایی، تخم مرغ، جبوبات و آجیل
• کربوهیدرات‌ها
• چربی‌های سالم
•  ویتامین‌ها
• میوه و سبزیجات

هم چنین برخی از غذاهای غنی از کلسیم مانند:

• ماست
• شیر
• پنیر
• کلم بروکلی
• کلم پیچ
• دانه های سویا
• پرتقال
• ساردین
• ماهی سالمون

2. ورزش و تمرینات

ورزش و تمرینات کششی، تاثیر قابل توجهی در افزایش قد کودک دارد. کشیده شدن ستون فقرات در نتیجه انجام حرکات کششی، هم وضعیت بدن کودک را بهتر و زیباتر می‌کند و هم به افزایش قد او منجر می‌شود. برخی ورزش‌ها و تمرینات مناسب به شرح زیر است:

• یوگا
• بارفیکس
• طناب زدن

3. دویدن

دویدن از اصلی‌ترین عوامل رشد قد به‌ویژه در کودکان به‌شمار می‌رود؛ بنابراین کودک خود را تشویق کنید که به‌طور منظم و روزانه، دقایقی را بدود.

4. شنا

شنا ازجمله فعالیت‌هایی است که هم به سلامت بدن کمک می‌کند و هم جذاب و مفرح است. از آنجایی که هنگام شنا کردن، تمام عضلات و ماهیچه‌های بدن فعال و در حالت کششی هستند، بهتر است برای کمک به افزایش قد کودک و تقویت ستون فقرات او، شنا را در برنامه‌های زندگی او جای دهید.

5. خواب کافی و منظم

خواب کافی و منظم برای تمام افراد و به‌ویژه کودکان، لازم و ضروری است. جالب است بدانید که برخی از هورمون‌های رشد در زمانی ترشح می‌شوند که کودک خواب است؛ بنابراین به ساعت و مدت زمان خواب(8 ساعت) کودکتان اهمیت دهید.

6. مصرف ویتامین دی

در بررسی فاکتورهای سلامت و رشد کودک، توجه زیادی به قد می‌شود؛ این اهمیت به‌دلیل رابطه طول قد با سلامتی است. برای کمک به رشد استخوان‌ها و ماهیچه‌های کودک، مصرف ویتامین دی را جدی بگیرید. برخی از اصلی‌ترین منابع ویتامین دی عبارت است از:

• نور خورشید
• ماهی‌های چرب
• انواع غذاهای دریایی
• قارچ
• زرده تخم‌مرغ

7. مصرف مکمل

یکی دیگر از اصلی‌ترین عوامل موثر در رشد قد، به مصرف برخی مکمل‌ها مرتبط می‌شود. مکمل‌های هورمون رشد را طبق تائید و میزان دور تجویز شده پزشک اطفال به کودک بدهید.

روش های افزایش قد نوجوان

در سنین 10 الی 15 سالگی، نوجوانان مرحله جهش رشد را ازنظر قد، سپری می‌کنند. گذر موفقیت‌آمیز از این مرحله به‌منظور رسیدن به رشد قد حداکثری نوجوانان، نیاز به توجه زیادی دارد. توصیه می‌شود موارد زیر را به‌عنوان مهم‌ترین و اصلی‌ترین عوامل رشد قد در نوجوانی درنظر گرفته و رعایت کنید

• صبحانه کافی

صبحانه سالم، کافی و مقوی با مشورت متخصصان رژیم غذایی باید به سبک زندگی سالم نوجوان افزوده شود. خوردن صبحانه در افزایش قد نوجوانان از طریق افزایش متابولیسم و جذب بیشتر مواد مغذی، موثر است.

• خواب کافی

پیروی از یک الگوی خواب مناسب، نقش تعیین کننده‌ای در افزایش قد نوجوانان دارد. برای این منظور، زمان مشخصی را برای خواب نوجوانتان درنظر بگیرید تا به این شکل به عملکرد صحیح هورمون‌های رشد او کمک کنید.

•  آب فراوان

از ساده‌ترین و درعین حال مفیدترین عوامل موثر در رشد قد نوجوانان، نوشیدن آب سالم و فراوان است. آب به پاکسازی و سم‌زدایی بدن کمک کرده و جذاب مواد مغذی و موثر در رشد قد را آسان می‌کند.

•  ورزش و یوگا

ورزش و به‌ویژه یوگا، به کشش بافت‌ها، ماهیچه‌ها و اندام‌های مختلف بدن کمک می‌کند. اگر نگران کوتاهی قد نوجوان خود هستید، این ورزش‌ها را در الویت قرار دهید:

• ورزش‌های پرشی و کششی
• بسکتبال
• شنا
• تنیس
• فوتبال

نقش ورزش در سلامت و افزایش قد کودکان و نوجوانان، غیر قابل انکار است.

•  حفظ تعادل در وزن

بدون شک، چاقی و افزایش وزن به توقف زودهنگام رشد قد نوجوانان منجر می‌شود. حفظ وزن ایده‌آل، راهکاری است که باید به سبک زندگی نوجوانتان اضافه کنید تا از افزایش حداکثری قد او لذت ببرید.

• خودداری از مصرف بازدارنده های هورمون رشد

برخی موارد وجود دارد که به‌عنوان مهار کننده و یا متوقف کننده رشد عمل می‌کنند. مصرف سیگار، الکل، مواد مخدر و آنتی بیوتیک‌ها در سنین نوجوانی، اصلی‌ترین و موثرترین بازدارنده‌های هورمون رشد محسوب می‌شوند.

آیا قد افراد در بزرگسالی قابل رشد است؟

هنگامی که فرد بلوغ پیدا کرد، صفحات رشد از ساخت استخوان جدید جلوگیری می‌کنند. این صفحات با هم جوش می‌خورند و رشد فرد متوقف می‌شود. این به این معنی است که وقتی فردی به 18 سالگی می رسد دیگر رشد قدی نخواهد داشت. ورزش های خوب و قوی نگه داشتن عضلات پشت و داخل کمر می تواند به فرد اجازه دهد صافتر بایستد و بلندتر به نظر برسد. همان‌طور که بیان شد میزان قد تا حد زیادی توسط DNA تعیین می‌شود. با این حال، عوامل محیطی مانند تغذیه و ورزش می‌توانند بر رشد قد تأثیر بگذارند.

با بزرگتر شدن کودکان، آنها به تغذیه خوب و ورزش زیادی نیاز دارند تا به بدن آنها کمک کند تا  هورمون‌های لازم برای رشد را تولید کنند. نوجوانان در دوران بلوغ دچار جهش رشد می‌شوند. پس از آن ، رشد استخوان‌های آن‌ها متوقف می‌شود و دیگر رشد قدی نخواهند داشت. تغذیه مناسب در دوران بارداری نیز برای سلامت استخوان در آینده و رشد کودک مهم است.

روش های افزایش قد بزرگسالان

درکنار بررسی عوامل موثر در رشد قد کودکان و نوجوانان، بسیاری از بزرگسالان نیز دغدغه کوتاهی قد و انجام روش‌هایی برای بهبود این وضعیت را دارند. بعد از نوجوانی و سن بلوغ، با بسته شدن صفحات رشد و توقف تولید بافت استخوانی جدید، امکان افزایش قد، تقریبا غیرممکن است. اما پیشرفت‌های تکنولوژیکی در حوزه ارتوپدی، یک راه‌حل دائمی برای کمک به افزایش قد بزرگسالان ارائه می‌کند و آن افزایش طول اندام ازطریق جراحی است. در این روش با انجام جراحی تخصصی، طول استخوان بازو یا پا افزایش می‌یابد، به این صورت که:

• امکان افزایش طول ساق پا تا 6 سانتی‌متر وجود دارد.
• امکان افزایش طول ساق بالایی(ران) تا 8 سانتی‌متر وجود دارد.
• امکان افزایش کلی قد تا 13 الی 15 سانتی‌متر وجود دارد.

رژیم غذایی سالم برای افزایش رشد قد

همان‌طور که اشاره شد، تغذیه از مهم‌ترین عوامل موثر در رشد قد کودکان و نوجوانان محسوب می‌شود. مواد غذایی که به سلامت و بهبود چرخه تولید هورمون رشد کودکان و نوجوانان کمک می‌کند، به شرح زیر است:

• پروتئین‌ها که در تخم‌مرغ، شیر، محصولات لبنی، گوشت گاو، گوشت مرغ، ماهی، آجیل، غلات(به‌ویژه کینوا) با مقادیر زیادی یافت می‌شود.
• کلسیم و ویتامین دی که در لبنیات غنی شده، قارچ، ماهی و سبزیجات(به‌ویژه بروکلی و اسفناج) وجود دارند.
• چربی‌های سالم که شامل زیتون، دانه‌ها، آجیل‌ها، آووکادو و انواع ماهی چرب می‌شوند.
• آهن که مقادیر زیاد آن در گوشت گاو، سبزیجات(به‌ویژه اسفناج)، کشمش و لوبیا وجود دارد.

عوامل تاثیرگذار در رشد قد کودکان

عوامل مختلفی دست به دست هم می‌دهند و درنهایت رشد قد انسان را تعیین می‌کنند. در برخی عوامل موثر در رشد قد کودکان مانند ژنتیک، نمی‌توان دخل و تصرفی داشت؛ اما برخی دیگر از عوامل رشد قد به‌گونه‌ای است که می‌توانید آن‌ها را به‌خوبی و با آگاهی مدیریت و کنترل کنید. عواملی که نقش مهمی در افزایش قد کودکان ایفا می‌کنند، شامل موارد زیر هستند:

1) ژنتیک

ژنتیک، نقش 80 درصدی در تعیین قد دارد. جالب است بدانید که در رشد قد انسان، بیش از 700 ژن مختلف دخیل هستند. برخی از این ژن‌ها در زمینه تولید هورمون‌های رشد فعالیت می‌کنند و برخی دیگر وظیفه تاثیرگذاری بر صفحات رشد را برعهده دارند.

2) تغذیه

تغذیه از دیگر مهم‌ترین عوامل رشد قد محسوب می‌شود؛ تاجایی که در کودکان و نوجوانان دارای سوء تغذیه، شاهد تاخیر رشد کودکان هستیم. دریافت کافی و متعادل تمام گروه‌های غذایی، تاثیر چشم‌گیری در افزایش قد افراد دارد.

3) شرایط محیطی

شرایط محیطی از مهم‌ترین عوامل موثر در رشد قد کودکان به‌شمار می‌رود که غفلت از آن، منجر به بروز مشکلاتی در رشد کودکان و نوجوانان خواهد شد. موارد زیر ازجمله اصلی‌ترین شرایط محیطی است که تاثیر قابل توجهی بر رشد دارند:

• ورزش
• تغذیه
• وضعیت خواب
• بیماری
• استرس

4) ابتلا به یکسری بیماری ها

برخی از بیماری‌ها و عوارض مرتبط با آن‌ها، بر میزان افزایش قد کودکان تاثیر دارند، مانند:

• بیماری سلیاک
• بیماری التهابی روده
• بیماری‌های کلیوی
• دیابت
• تأخیر در بلوغ

5) هورمون

در بدن هر فرد به‌طور طبیعی، هورمون‌هایی تولید می‌شود که برای ساخت بافت‌های استخوانی جدید به صفحات رشد، دستوراتی را ابلاغ می‌کند. وجود میزان قابل توجه و مناسب این هورمون‌ها از عوامل موثر در رشد قد کودکان محسوب می‌شود. هورمون‌های موثر در رشد عبارت است از:

• هورمون‌ رشد در غده هیپوفیز: این هورمون‌ها در غده هیپوفیز ساخته می‌شوند و مهم‌ترین هورمون رشد هستند. برخی از شرایط سلامتی می‌توانند میزان هورمون‌های رشد بدن را محدود کنند و این می‌تواند بر قد تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، کودکانی که یک بیماری ژنتیکی نادر به نام کمبود مادرزادی هورمون رشد دارند، با سرعت بسیار کمتری نسبت به سایر کودکان رشد خواهند کرد.
• هورمون‌های تیروئید: غده تیروئید هورمون‌هایی ایجاد می‌کند که رشد را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
• هورمون‌های جنسی: تستوسترون و استروژن برای رشد در دوران بلوغ بسیار مهم هستند.

6) جنسیت و سن

جنسیت و سن از دیگر اصلی‌ترین عوامل تاثیرگذار در افزایش قد کودکان محسوب می‌شود که این واقعیت‌ها را مطرح می‌کند:

• به‌طور معمول، مردها از زن‌ها بلند قدتر هستند.
• پس از دوران بلوغ، جهش رشد پسرها دو سال دیرتر از دختران است.
• به‌طور معمول، جهش رشد دختران نوجوان یک سال قبل از شروع قاعدگی رخ می‌دهد.

به طور متوسط ​​، یک مرد بالغ (14 سانتی متر) بلندتر از یک زن بالغ با سن مشابه است. طبق گزارش مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، در ایالات متحده، متوسط ​​ قد مردان (175.2 سانتی متر) و متوسط ​​قد زنان (161.5 سانتی متر) است.

7) DNA

DNA عامل اصلی تعیین قد فرد است. دانشمندان بیش از 700 ژن مختلف را شناسایی کرده اند که قد را تعیین می کنند. برخی از این ژن ها بر صفحات رشد استخوان تأثیر می‌گذارند و برخی دیگر بر تولید هورمون‌های رشد تأثیر می‌گذارند. دامنه‌های قد طبیعی برای افراد با پیشینه‌های قومی مختلف متفاوت است. باز هم، این محدوده قدی توسط DNA آنها تعیین می‌شود. برخی از مشکلات ژنتیکی همچنین می‌توانند بر روی قد بزرگسالان تأثیر بگذارند، از جمله سندرم داون و سندرم مارفان.

دکتر متخصص برای رشد قد چه دکتری می شود؟

برای مشورت و دریافت راهکارهای مناسب برای رشد قد، پزشکان مختلفی می‌توانند به شما کمک کنند که انتخاب آن‌ها، بستگی به نوع نیاز کودک و نوجوان شما دارد، به این شکل که:

• برای کمبود هورمون رشد باید به متخصص غدد مراجعه کنید.
• برای نظارت بر روند رشد قد کودک باید به متخصص کودکان و نوجوانان مراجعه کنید.
• برای تعیین رژیم غذایی مناسب باید به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
• برای افزایش قد بعد از بسته شدن صفحات رشد باید به متخصص ارتوپد مراجعه کنید.

زمان توقف رشد قد

عملکرد و نقش موثر عوامل رشد قد، بعد از توقف زمان رشد، اهمیت خود را از دست می‌دهد. توقف رشد قد با توجه به شرایط ژنتیکی کمی متفاوت خواهد بود، اما به‌طور کلی دخترها تا سن 17.5 سال و پسرها تا سن 21.5 سال، قد می‌کشند. علت اصلی توقف رشد قد نیز بسته شدن صفحات رشد شناخته می‌شود.

دارو برای رشد کودکان

درکنار توجه به عوامل موثر در رشد قد کودکان، ممکن است دکتر متخصص برخی داروها را برای کودکتان تجویز کند. رایج‌ترین و موثرترین داروها برای کمک به افزایش قد، سوماتروپین نام دارد. این دارو درواقع نوعی هورمون رشد مصنوعی محسوب می‌شود که به رشد عضلات و استخوان‌ها کمک می‌کند.

تاثیر جراحی بر رشد قد کودکان

بعد از اتمام زمان افزایش قد کودکان و نوجوانان، تنها راهی که برای افزایش قد موثر است، جراحی است. این روش برای بعد از سن 25 سالگی مناسب است که برای درمان کوتاهی قد، طول اندام‌هایی مانند بازو و پا را افزایش می‌دهند.

جمع بندی

در این مطلب به بررسی عوامل موثر در رشد قد کودکان پرداختیم تا به این شکل بتوانید با کمک و توجه به کودکتان در رسیدن به رشد حداکثری او موثر عمل کنید. ژنتیک از اصلی‌ترین عوامل رشد قد به‌شمار می‌رود؛ اما با رعایت سبک زندگی سالم مانند تغذیه، ورزش، خواب کافی و دریافت مشاوره از پزشکان متخصص، می‌توانید تاثیر قابل توجهی در  جلوگیری از کوتاهی قد فرزندتان داشته باشید.

سوالات متداول

1. چه عاملی بر قد افراد تاثیر می گذارد؟

عامل اصلی که بر قد افراد تاثیر می گذارد DNA آنهاست. با این حال، عوامل دیگری مانند هورمون ها، شرایط پزشکی، تغذیه و غیره می توانند بر میزان قد فرد در طول رشد تأثیر بگذارند.

2. چه چیزی باعث رشد قد در کودکان می شود؟

عواملی وجود دارد که به رشد کودکان بیش از ژنتیک کمک می کند که تغذیه خوب، ورزش و خواب کافی است. با این حال، اصلی‌ترین غذایی که نمی‌توان از آن غافل شد، پروتئین گوشت است، زیرا این ماده مغذی است که هورمون رشد طبیعی را در کودک تحریک می‌کند.

3. کدام هورمون مسئول قد است؟

غده هیپوفیز ساختاری در مغز ما است که انواع مختلفی از هورمون های تخصصی، از جمله هورمون رشد (همچنین به عنوان هورمون رشد انسانی یا HGH نامیده می شود) تولید می کند. نقش این هورمون در تأثیرگذاری قد و کمک به ساخت استخوان ها و ماهیچه ها است.

4. درمان افزایش قد چیست؟

درمان با تزریق هورمون رشد برای کودکانی که کمبود هورمون رشد (GH) و سایر بیماری‌هایی که باعث کوتاهی قد می‌شوند، تجویز می‌شود. تعدادی آزمایش دیگر ابتدا برای تأیید انجام شود.

5. بازدارنده‌های هورمون رشد شامل چه مواردی است؟

سیگار، الکل، مواد مخدر و آنتی بیوتیک‌ها مهم‌ترین عوامل بازدارنده هورمون رشد به‌شمار می‌روند.

6. رژیم غذایی موثر در رشد کودکان و نوجوانان شامل چه گزینه‌هایی است؟

مواد غذایی حاوی پروتئین‌ها، کلسیم، ویتامین دی، آهن و چربی‌های سالم بهترین رژیم غذایی برای رشد کودکان محسوب می‌شود.