راهکارهای درمان بیماری تیروئید و علائم تیروئید سالم

بدن انسان یک ماشین پیچیده است که از بخش‌ها و قسمت‌های مختلف تشکیل شده است. از مهم‌ترین مواردی که در عملکرد این ماشین موثر است؛ هورمون‌ها هستند. غده تیروئید از مهم‌ترین غدد بدن است که هورمون تیروئید تولید کرده و در عملکردهای مهم حیاتی بدن از جمله متابولیسم تاثیر دارد. اختلال در عملکرد این غده، باعث بروز بیماری‌ها و مشکلات متعددی می‌شود. علائم داشتن تیروئید شامل خستگی، نوسانات خلقی، نوسانات وزن، تغییرات پوست و مو و غیره است.

معرفی غده تیروئید

غده تیروئید در گردن و اطراف نای جای گرفته است. شکل این غده مانند یک پروانه است که بدنه آن در مرکز و باله‌های آن در اطراف قرار دارند. بیماری تیروئید از مهم‌ترین غده‌های بدن است و کار آن کنترل متابولیسم بدن است. پروسه متابولیسم کار تامین انرژی بدن را برعهده دارد. کنترل متابولیسم از طریق تیروئید با استفاده از هورمون‌های تیروکسین که 4 اتم یدید و هورمون تری یدوتیرونین که 3 اتم یدید دارد؛ صورت می‌گیرد.

این دو هورمون توسط غده تیروئید تولید می‌شوند و میزان انرژی دریافتی سلول‌های بدن را تنظیم می‌کنند. درصورتی‌که تیروئید عملکرد درستی داشته باشد؛ تمام هومورن‌های بدن همواره در تعادل و بالانس قرار دارند.

وظیفه کنترل عملکرد غده تیروئید، برعهده غده هیپوفیز است که در جمجمه  زیر مغز واقع شده است. اگر میزان این هورمون از میزان مورد نیاز بیشتر یا کمتر شود، غده هیپوفیز که عامل موثر در رشد قد است، وارد عمل شده و با ترشح هورمون تنظیم‌کننده تیروئید، پیام عملکرد درست تیروئید را مخابره کرده و باعث می‌شود که این غده تعادل لازم را دوباره بازیابد. غده تیروئید شامل ریزغددهای درون‌ریز یا برون‌ریز تشکیل شده‌اند که در کنار هم عملکرد بسیاری از اندام‌ها و سوخت‌وساز بدن را تنظیم می‌کنند.

به نقل از سایت clevelandclinic:

تیروئید شما یک غده پروانه ای شکل کوچک است که در جلوی گردن و زیر پوست شما قرار دارد. این بخشی از سیستم غدد درون ریز شما است و بسیاری از عملکردهای مهم بدن شما را با تولید و آزادسازی هورمون های تیروئیدی مانند تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) کنترل می کند.
وظیفه اصلی تیروئید شما کنترل سرعت متابولیسم (نرخ متابولیسم) است. این فرآیندی است که چگونه بدن شما مواد غذایی مصرفی را به انرژی تبدیل می کند. تمام سلول های بدن شما برای عملکرد به انرژی نیاز دارند. وقتی تیروئید شما به درستی کار نمی کند، می تواند کل بدن شما را تحت تاثیر قرار دهد.

انواع اختلال تیروئید

اگر می‌خوانید بدانید که بیماری تیروئید چیست؟ باید گفت که عدم تعادل در عملکرد غده تیروئید و کم‌کاری یا پرکاری این غده، باعث بروز بیماری‌ها و مشکلات سلامتی متعددی می‌شود. اما چگونه بفهمیم تیروئید کم کار داریم یا پرکار؟ برای این منظور در ابتدا باید علائم تیروئید سالم را بشناسید و سپس با علائم بیماری‌های تیروئید آشنا شوید. در ادامه انواع علائم داشتن تیروئید و بیماری‌های غده تیروئید را می‌خوانیم:

1. کم‌کاری تیروئید

درمواردی که هورمون تیروئید، کمتر از میزان لازم در بدن تولید شود؛ کم‌کاری تیروئید رخ می‌دهد. کسانی که دچار کم‌کاری تیروئید هستند؛ مدام احساس خستگی داشته و انرژی کافی برای انجام کارهای روتین زندگی را ندارند. همچنین آن‌ها تحمل دمای پایین را نداشته و چاقی در کمین این افراد است. اختلال کم‌کاری تیروئید  معمولا زمینه ارثی و ژنتیکی دارد.

علائم تیروئید کم کار افزایش وزن، احساس خستگی، فراموش و قاعدگی‌های مکرر و شدید است. همچنین رشد موها و ضخیم شدن موها و احساس سرما در بدن و بم شدن صدا از دیگر نشانه‌های کم کاری تیروئید است.

2. پرکاری تیروئید

زمانی که هورمون تیروئید بیش از حد نیاز در بدن تولید شود؛ بیماری پرکاری تیروئید رخ می‌دهد. تولید میزان زیادی از این هورمون در بدن باعث می‌شود که سرعت متابولیسم بیشتر شده و فرد دچار تپش قلب، کاهش وزن، ضعف اعصاب و احساس خستگی مداوم شود. در این شرایط استفاده از خدمات یک پرستار بیمار می‌تواند مفید باشد.

علائم تیروئید پرکار شامل برخی نشانه‌های مشخص است. افرادی که از این بیماری رنج می‌برند؛ معمولا زود عصبی می‌شوند و در معرض استرس و اضطراب، تحریک‌پذیری، بی‌خوابی، کاهش وزن، ضعف و لرزی بدن، گواتر، احساس گرمای زیاد، قاعدگی نامنظم و سوزش چشم و مشکلات بینایی هستند.

3. تیروئیدیت هاشیموتو

این بیماری با عنوان تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن هم شناخته می‌شود. هاشیموتو در هر سنی ممکن است رخ بدهد؛ اما خانم‌های میانسال بیشتر درگیر این بیماری می‌شوند. در این بیماری سیستم ایمنی به‌اشتباه به غده تیروئید حمله کرده و باعث ایجاد اختلال در عملکرد آن می‌شود و تولید هورمون تیروئید را مختل می‌کند. هاشیموتو معمولا خاموش بوده و هیچ علائمی ندارد؛ اما رایج‌ترین علائم این بیماری عبارت‌اند از:

• رنگ پریدگی
• یبوست
• افسردگی
• خستگی
• افزایش وزن
• خشک شدن پوست
• قاعدگی سنگین و نامنظم
• عدم تحمل سرمای
• بزرگ شدن غده تیروئید

گواتر چیست و چه علائمی دارد؟

گواتر به تورم تیروئید گفته می‌شود. بزرگ شدن غده تیروئید ممکن است بی‌ضرر و بدون ریسک باشد یا نشان‌دهنده یک وضعیت خاص در بدن باشد. کمبود ید یک بیماری مربوط به التهاب تیروئید به نام تیروئیدیت هاشیموتو گواتر یا بزرگ شدن غده تیروئید را در پی دارد. گواتری که به‌خاطر کمبود ید ایجاد می‌شود؛ به‌عنوان گواتر ساده یا بومی شناخته می‌شود. نوع دیگری از گواتر وجود دارد که به آن گواتر سمی گفته می‌شود و معمولا با پرکاری تیروئید همراه است.

سرطان تیروئید چیست؟

سرطان غده تیروئید از سرطان‌های نادر است. درمواردی که غده تیروئید بدخیم می‌شود؛ می‌توان در بسیاری از کیس‌ها آن را درمان کرد. برای درمان غده تیروئید بدخیم، معمولا از پرتودرمانی، جراحی و هورمون درمانی استفاده می‌شود. سرطان تیروئید می‌تواند در هر سنی رخ بدهد. البته زنان و به طور کل خانم‌های بیشتر از 30 سال بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. رایج‌ترین علائم این بیماری عبارت‌اند از:

• بزرگ شدن غدد لنفاوی
• درد گردن
• گرفتگی صدا

ندول تیروئید چیست؟

ندول تیروئید غده کوچک و غیرطبیعی است که باعث بروز بیماری می‌شود و تعداد زیادی از این غده‌ها سرطانی هستند. عوارض گره تیروئید متعدد است. گاهی پرکاری و ترشح بیش از حد هورمون را در پی دارد. گاهی نیز مشکلی پیش نمی‌آید. این بیماری معمولا به‌وسیله بیوپسی آسپیراسیون یا سوزن ظریف برای مشخص‌شدن خوش‌خیم یا بدخیم بودن بیماری بررسی می‌شود.

علائم تیروئید

علائم تیروئید سالم شامل داشتن انرژی بالا، وزن متعادل و زندگی سالم است. اما علائم داشتن تیروئید در بیماری‌های مختلف و انواع بدکاری‌های تیروئید مختلف و متفاوت است. برخی از این علائم به نشانه‌ها و علائم سایر بیماری‌ها هم شباهت دارند. به‌همین دلیل است که تشخیص علائم داشتن تیروئید معمولا ساده نیست. علائم داشتن تیروئید‌ معمولا شامل دو دسته کلی کم‌کاری یا پرکاری تیروئید می‌شوند. با توجه به نقش حیاتی غده تیروئید در عملکرد متابولیسم، اختلال در عملکرد آن باعث به‌هم خوردن متابولیسم و وضعیت کلی بدن می‌شود. مهم‌ترین علائم داشتن تیروئید عبارت‌اند از:

• کاهش یا افزایش وزن
• التهاب گردن
• تغییر در ضربان قلب
• نوسانات خلقی
• نداشتن انرژی و خستگی مداوم
• ریزش مو
• احساس گرما یا سرما شدید
• نازکی یا سخت شدن پوست
• اختلالات قاعدگی
• افزایش سرعت متابولیسم
• تغییر حالت چشم‌ها

بروز علائم داشتن تیروئید در کودکان کمی متفاوت است. رایج‌ترین علائم داشتن تیروئید در کودکان عبارت‌اند از:

• خستگی یا عدم رغبت به تحرک و ورزش
• یبوست
• کم‌پشت یا پرپشت شدن موها
• گرفتگی و اسپاسم عضلات
• نازک شدن ابروها و ریزش ابرو
• خستگی صورت
• عدم تحمل سرما
• افزایش تدریجی وزن
• عکس‌العمل‌های کند یا و حرکات آهسته
• نبض آهسته
• صدای خشن
• گفتار آهسته
• صورت پف کرده و متورم
• بزرگ شدن غده تیروئید

حالا که می‌دانید بیماری تیروئید چیست؟ لازم است به این نکته اشاره کنیم که علائم این بیماری در دوره‌های مختلف زندگی ممکن است متفاوت باشد. علائم داشتن بیماری تیروئید در خانم‌های باردار عبارت‌اند از:

• احساس خستگی بی‌دلیل
• عدم تحمل سرما
• خشن شدن صدا
• تورم بیش از اندازه دست و پا
• تغییرات پوست و مو
• ضربان قلب آهسته
• مشکل در تمرکز
• نامنظم شدن قاعدگی
• یبوست
• افزایش وزن

تشخیص تیروئید

اما چگونه بفهمیم تیروئید کم کار داریم یا پرکار؟ برای این منظور بهتر است به پزشک مراجعه کرده و چکاپ انجام دهید. از موثرترین روش‌ها برای تشخیص این بیماری، آزمایش خون است. در این آزمایش میزان هورمون‌های تیروئید در خون اندازه‌گیری شده و نوع علائم داشتن تیروئید مشخص می‌شود. برای آزمایش خون مورد نیاز تشخیص تیروئید، خون از ورید گرفته می‌شود.

پزشک و متخصص ممکن است چندین آزمایش مختلف برای تشخیص تیروئید انجام دهند. این آزمایش‌ها شامل آزمایش‌های TSH، T4 و T3 هستند. آزمایش‌ها به‌طور دقیق عملکرد غده تیروئید را مشخص می‌کنند. اگر در نتایج آزمایشات میزان TSH زیاد باشد و میزان T4‌ کمتر از میزان استاندارد باشد؛ مشخص می‌شود که فرد دچار کم‌کاری تیروئید است.

سن شایع در شروع بیماری تیروئید

بیماری تیروئید در بیشتر کیس‌ها زمینه ژنتیکی دارد و در هر سن و در هر جنسیتی می‌تواند رخ بدهد. با توجه به نوع تغذیه و فعالیت‌های بدنی، ممکن است این بیماری در سنین مختلف رخ بدهد. البته این بیماری در خانم‌های 20 تا 30 سال بیشتر شایع است. در این سن معمولا خانم‌ها علائم داشتن تیروئید و بیماری کم‌کاری تیروئید را نشان می‌دهند. در این سن بهتر است که خانم‌ها سالانه وضعیت تیروئید خود را چک کنند.

درمان بیماری تیروئید بتا

متخصص غدد تیروئید به‌نسبت نوع بیماری یکی از روش‌های درمانی برای کاهش علائم داشتن تیروئید‌ را پیشنهاد می‌دهد:

• جراحی

زمانی که فرد از سرطان تیروئید، گواتر یا پرکاری تیروئید رنج می‌برد؛ جراحی می‌تواند روش درمانی مناسبی باشد. در این روش جراح همه یا بخشی از غده تیروئید را حذف می‌کند.

• داروهای ضد تیروئید

برای اینکه میزان تولید هورمون تیروئید به‌اندازه استاندارد برسد؛ معمولا متخصص از داروهای مختلف بهره می‌برد. دو مورد از رایج‌ترین داروهای ضد علائم داشتن تیروئید شامل متیمازول یا پروپیل تیوراسیل هستند.

• ید رادیواکتیو

برای آزمایش غده تیروئید یا درمان بیش‌فعالی این غده، ید رادیواتیویته استفاده می‌شود. این روش برای از بین بردن بافت سرطانی هم کاربرد دارد و باید دوز ید رادیواکتیو را افزایش داد.

• قرص هورمون تیروئید

زمانی که تیروئید قادر به تولید هورمون تیروئید نباشد؛ لازم است که از هورمون‌های مصنوعی و جایگزین استفاده کرد. این قرص‌ها هورمون مصنوعی را وارد بدن می‌کنند تا کم‌کاری تیروئید درمان شود. همچنین برای جلوگیری از برگشت سرطان بعد از درمان، از این داروها استفاده می‌شود. شناخته‌ترین داروهای هورمون تیروئید، لووتروکسین هستند.

تغذیه مناسب برای درمان و کنترل تیروئید

رژیم غذایی و مصرف غذاهای مناسب، برای کمک به عملکرد غده تیروئید مفید است. از بهترین مواد غذایی که به تنظیم عملکرد غده تیروئید کمک می‌کند؛ عبارت‌اند از:

• جلبک‌های دریایی به‌خاطر داشتن منابع ید به جبران کم‌کاری تیروئید کمک می‌کنند.
• آجیل‌ها از جمله مواد خوراکی هستند که شامل ریز مغذی‌هایی مانند سلنیوم بوده و برای به تعادل رساندن هورمون تیروئید مفید هستند. از مهم‌ترین آجیل‌هایی که برای بهبود عملکرد غده تیروئید مفید است؛ آجیل برزیلی، فندق و غیره است.
• ماست منجمد شده، تخم‌مرغ تازه و ماهی پخته شده از دیگر مواد غذای هستند که به عملکرد بهتر غده تیروئید کمک می‌کند.
• از مهم‌ترین موادی که برای عملکرد درست و مناسب غده تیروئید مفید است؛ ید است. مصرف ید کافی میزان لازم ویتامین‌های A و D و ریزمغذی‌های سلنیوم را برای بدن تامین می‌کند.

غذاهایی که برای اختلالات تیروئیدی نباید مصرف کرد؟

برخی غذاها علائم تیروئید سالم را از بین برده و باعث بروز اختلالات تیروئید می‌‌شوند:

• گواترزا که در برخی سبزیجات، میوه‌ها و آجیل‌ها موجود است
• گلوتن که در غذاهای کربوهیدراتی وجود دارد
• سبزیجاتی مانند گل‌کلم که مقدار زیادی فیبر داشته و در تولید هورمون تیروئید اختلال ایجاد می‌کنند.
• غذاهای سرخ شده
• شکر

سخن آخر

غده تیروئید در جلوی گلو قرار دارد و کار آن تنظیم عملکردهای حیاتی و متابولسیم بدن است. این غده دو هورمون اصلی T4 و T3 را تولید می‌کند. کار این دو غده عملکرد غده تیروئید توسط هیپوفیز و هیپوتالاموس تنظیم می‌شود. بیماری‌های مختلفی باعث می‌شوند که علائم داشتن تیروئید و مشکلات غده تیروئید ایجاد شوند. درواقع بیماری‌های غده تیروئید شایع هستند و مواردی مانند خستگی، حساسیت به سرما یا گرما، اختلالات در عادات ماهانه و ریزش مو را در پی دارند.

علائم داشتن تیروئید ‌معمولا به‌خاطر مشکلات و زمینه‌های ژنتیکی ایجاد می‌شوند. همچنین رژیم غذایی هم در بروز یا پیشگیری از این بیماری موثر است. برای درمان این بیماری راهکارهای متعددی وجود دارد که دارودرمانی، جراحی یا ید رادیواکتیو از جمله آن‌ها است.

سوالات متداول

1. درد در قسمت غده تیروئید نشان دهنده کدام مشکل است؟

برخی از اختلالات تیروئید می‌تواند باعث ایجاد درد در این ناحیه شود. تیروئیدیت یا التهاب تیروئید در برخی از موارد دردناک است و گاهی نیز به‌صورت خاموش بروز کرده و هیچ نشانه و علائم خاصی ندارد.

2. کدام غذاها غده تیروئید را ضعیف می‌کنند؟

مهم‌ترین ماده‌ای که روی عملکرد تیروئید موثر است؛ ید است. افزایش یا کاهش ید برای سلامت یا اختلال در عملکرد تیروئید موثر است. برای تولید هورمون‌های تیروئید وجود ید بسیار ضروری است.

3. آیا بیماری تیروئید و بروز علائم داشتن تیروئید ارثی است؟

بله؛ در بیشتر کیس‌ها علائم داشتن تیروئید تنها در افرادی بروز می‌کند که در خانواده خود سابقه بروز این بیماری را داشته‌اند.

4. آیا بیماری تیروئید و بروز علائم داشتن تیروئید خطرناک است؟

خیلی از اختلالات و علائم داشتن تیروئید قابل درمان هستند. بیشتر آن‌ها در صورت مصرف دارو قابل کنترل هستند. به‌عبارتی بیشتر بیماری‌ها و نشانه‌های تیروئید معمولا کوتاه‌مدت بوده و بی‌خطر هستند.

5. علائم کم کاری تیروئید چیست؟

حساسیت بیشتر به سرما، مشکلات گوارشی، درد عضلات، افزایش وزن و چاقی در ناحیه شکم.

6. عوارض کم کاری تیروئید در زنان کدامند؟

بهم خوردن تنظیم روزهای قاعدگی، اختلال در نظم تخمک‌گذاری، نازایی، تورم دست و پا و تغییر در ساعت خواب فرد.

7. مهم‌ترین عوارض کم کاری تیروئید در زنان و مردان کدامند؟

خشکی و ریزش مو، مشکلات گوارشی، تورم دست‌ و پاها، افزایش وزن مخصوصا چاقی شکمی و بهم خوردن ساعت خواب.

8. آیا علائم و عوارض کم کاری تیروئید در زنان و مردان یکسان است؟

خیر، با توجه به مطالبی که در این مقاله گفتیم کم کاری تیروئید در زنان و مردان با توجه به تفاوت‌های فیزیولوژیکی آن‌ها، با هم متفاوت است.