حالت غیرهوشیار یا زندگی نباتی که به آن سندروم آپالیک می‌گویند، یک بیماری عصبی است که فرد با از کار افتادن فعالیت بخش بزرگی از مغز به آن دچار می‌شود. در این حالت بیمار عملکرد شناختی خود را از دست داده و به خاطر فعال بودن ساقه مغزی فقط علایم حیاتی نباتی دارد. در این مقاله از خدمات پرستاری سلامت اول قصد داریم به طور کامل زندگی نباتی را بررسی کرده و تفاوت این سندروم مغزی را با کما مورد بررسی قرار می‌دهیم.
زندگی نباتی چیست؟
همانطور که گفتیم سندروم آپالیک یا ابتلا به زندگی نباتی در واقع نوعی بیماری عصبی است که در آن فقط ساقه مغزی به فعالیت همیشگی خود ادامه می‌دهد. بنابراین فقط فعالیت‌های نباتی شخص بیمار همچون پلک زدن و اشک ریختن، خمیازه کشیدن، چرخه خواب و بیداری و مواردی از این قبیل وجود دارد ولی قدرت فکر کردن و عملکرد شناختی و تعامل فرد با محیط وجود نخواهد داشت. این بیماران قادر به تحرکات ارادی و هدفمند نبوده و فقط برخی حرکت‌های غیرارادی همچون پلک زدن را دارند. این افراد چون در حالتی بین خواب و بیداری هستند، نمی‌توانند حرکت کرده و یا تغذیه کنند. به همین خاطر برای ادامه زندگی، به مراقبت‌های ویژه توسط پرستار بیمار که تحت نظر پزشک متخصص است نیاز دارند.
تفاوت زندگی نباتی با کما
یکی دیگر از سوالات رایج در مورد زندگی نباتی، تفاوت آن با حالت کما یا اغماء می‌باشد. به طور کلی تفاوت سندروم زندگی نباتی با کما را می‌توانیم به این صورت بیان کنیم که زندگی نباتی بسیار حادتر از حالت کما است. چرا که با گذشت زمان شخصی که به کما رفته ممکن است هوشیاری خود را به دست بیاورد ولی بیمار با زندگی نباتی هیچ گونه از سطح هوشیاری را به دست نخواهد آورد.
به عبارتی شخص در صورت رفتن در حالت کما، احتمال هوشیاری کامل را دارد ولی بیمار با زندگی نباتی با این که از حالت کما خارج شده است و چرخه خواب و بیداری دارد، اما هیچ گونه عملکرد شناختی و مغزی به جز حرکات غیرارادی ندارد.
علائم زندگی نباتی
فردی که دچار آسیب مغزی شده و در حالت غیرهوشیار قرار گرفته است علایم خیلی محدودی همچون موارد زیر را دارد:
- تنظیم ضربان قلب و نرخ تنفس به صورت غیرارادی و بدون کمک
- داشتن چرخه خواب و بیداری غیرارادی
- داشتن رفلکس‌های طبیعی
- بازکردن چشم، پلک زدن و اشک ریختن
- ناله کردن و غر زدن
روش تشخیص زندگی نباتی
برای تشخیص ابتلای فرد به سندروم آپالیک، پزشک هم علایم بالینی بیمار را مورد بررسی قرار می‌دهد و هم از تست‌های تشخیصی برای چگونگی عملکرد مغز بیمار استفاده می‌کند. در ادامه هر یک روش‌های تشخیص ابتلای فرد به زندگی نباتی را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
بررسی علائم بالینی بیمار
بیماران مبتلا به سندروم آپالیک علایم بالینی مشخصی دارند که با بررسی هر یک از آن‌ها پزشک احتمال ابتلای بیمار به این سندروم را مشخص می‌کند. از جمله این علایم بالینی می‌توان به مواردی همچون عدم شواهد از پاسخ هدفمند فرد به محرک‌های بینایی، شنوایی، لامسه یا بویایی، عدم توانایی صحبت کردن یا درک زبان توسط بیمار و حضور چرخه خواب و بیداری اشاره کرد.
بررسی آزمایشات تشخیصی در بیمار
برای تشخیص سندروم آپالیک یا زندگی حیاتی آزمایشات تخصصی و تشخیصی همچون نوار مغز، MRI و اسکن PET نیز انجام می‌شود. در ادامه کارکرد هر یک از این آزمایشات تخصصی را برای تشخیص سندروم آپالیک بررسی می‌کنیم:
- نوار مغزی یا EEG برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز انجام می‌شود
- سیتی یا MRI برای بررسی میزان آسیب به مغز و ساقه مغزی
- اسکن PET برای بررسی میزان عملکرد مغز
علت ابتلا به زندگی نباتی
یکی از رایج‌ترین سوالاتی که در مورد ابتلا به زندگی نباتی پرسیده می‌شود، علت ابتلای بیمار به این سندروم است. دلیل ابتلای افراد به این بیماری عصبی، می‌تواند به دلیل بیماری یا جراحت به وجود بیاید که به طور کلی ابتلا به این سندروم به خاطر دو دسته از آسیب‌های مغزی با نام‌های تروماتیک و غیرتروماتیک می‌باشد. در ادامه هر یک از این آسیب‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
آسیب تروماتیک
آسیب‌های تروماتیک بر اثر وارد شدن ضربه شدید به سر ایجاد می‌شوند. از جمله این آسیب‌ها می‌توان به سقوط از ارتفاع، تصادف و مورد حمله قرار گرفتن از ناحیه سر اشاره کرد.
آسیب غیرتروماتیک
این نوع از آسیب‌های مغزی در اثر نرسیدن اکسیژن به مغز اتفاق می‌افتد. مواردی همچون مصرف بیش از حد دارو، مننژیت، حمله قلبی، سکته مغزی، مسمومیت باعث ابتلا به این نوع از آسیب‌های مغزی می‌شوند.
بیمار زندگی نباتی چقدر زنده می ماند؟
معمولا افرادی که دچار زندگی نباتی می‌شوند عمر کوتاهی دارند. طبق بررسی‌های انجام شده 85 درصد از بیماران مبتلا به این سندروم در 6 ماهه اول جان خود را از دست می‌دهند و کمتر شخصی است که بیش از ده ماه بتواند زندگی نباتی داشته باشد. اگر چه این در حالی است که بیمارانی با ابتلا به این سندروم مغزی تا 16 سال پس از دچار شدن به زندگی نباتی، زنده مانده‌اند.
