سندروم غروب آفتاب از نشانه‌های بیماری آلزایمر است که اغلب خود را در مراحل میانی یا پیشرفته آلزایمر نشان میدهد. برخی سالمندان مبتلا به آلزایمر در طی زندگی خود به این بیماری دچار شده و باید چاره‌ای برایشان اندیشیده شود.
این سندروم که آشفتگی و سردرگمی را با خود به همراه دارد، دارای ریتمی شبانه‌روزی بوده و به عوامل محیطی، اجتماعی و اختلال حافظه مرتبط است. این علائم بیشتر در پایان روز آغاز شده و تا انتهای شب نیز ادامه دارد. اگر می‌خواهید اطلاعات بیشتری در مورد این بیماری و نشانه‌های آن برای پرستاری سالمند به دست آورید، این مطلب را از دست ندهید.
مهم‌ترین علائم سندروم غروب آفتاب
افراد مبتلا به این سندروم با مشاهده غروب خورشید دچار مشکلاتی نظیر آشفتگی، هذیان و حالت‌های عصبی می‌شوند. بروز این اختلال بیشتر در افراد مبتلا به آلزایمر دیده میشود، اما میتوان درجات دیگر را در بیماری‌هایی مانند زوال عقل نیز یافت.
- تحریک‌پذیری از مهم‌ترین نشانه‌های سندرم غروب آفتاب در افراد سالمند است.
- فرد در آن زمان و حتی بعد از آن احساس گیجی داشته و نمی‌تواند به درستی راه برود.
- اگر می‌بینید سالمند بدون دلیل به خواب میرود، میتواند یکی از علائم این سندروم باشد.
- حالت‌های عصبی مانند پرخاشگری و فریاد زدن از سوی این فرد مشاهده میشود.
- فرد سالمند ممکن است بدون هدف شروع به قدم زدن کرده و آثاری مانند اضطراب را از خود نشان دهد.
اگر این علائم در طول روز بروز پیدا کنند نشان از تشدید علایم در طول شب دارند. تا کنون پزشکان و محققان دلیل مشخصی برای سندروم در سالمندان مبتلا به آلزایمر پیدا نکرده‌اند. بنابراین، پرستار در منزل باید به این نکته توجه ویژه‌ای داشته باشد.
سندروم غروب آفتاب و آلزایمر چه تفاوتی با هم دارند؟
کاربران زیادی به دنبال آگاهی از تفاوت سندروم غروب آفتاب سالمند و آلزایمر هستند. به نوعی میتوان این سندروم را زیرمجموعه‌ای از آلزایمر دانست، البته این برای همه افراد مبتلا صدق نمی‌کند. تحقیقات نشان میدهد فراموشی علت ابتلا به این سندروم در اکثر افراد است. حدود 20 درصد از افراد مبتلا به آلزایمر در زمان پیشرفت این بیماری به چنین اختلالی یا اختلالات مشابه دیگر دچار می‌شوند. این سندرم در افراد مبتلا به اشکال دیگری مانند زوال عقل نیز دیده میشود.
ابتلا به این سندرم بعد از دوره‌های سخت بیماری یا عمل جراحی نیز میتواند دیده شود. با این وجود، هنوز دلیل اصلی ابتلا به این حالت کشف نشده است و تحقیقات دانشمندان در مورد آن هنوز ادامه دارد. برخی روانکاوان اعتقاد دارند ساعت درونی بدن باعث بروز این سندرم در فرد میشود. از نظریه‌های احتمالی در مورد این موضوع میتوان خستگی، کسل بودن ناشی از عدم فعالیت در روز، اختلال خواب، تشنگی یا گرسنگی را نام برد که باعث تحریک فشار خون و سطح قند خون میشود.
کاهش و قطع نور طبیعی، تعویض مداوم پرستاران و کادر بهداشتی بیمارستان نیز یک‌‌سری دیگر از مشکلات این سندروم را شامل شده و در تشدید آنها نیز نقش دارند. این مورد در بیمارانی که در بیمارستان یا خانه سالمندان نگهداری می‌شوند، بیشتر مشاهده میشود. درمان و کنترل این عارضه نیز تفاوت‌هایی نسبت به سایر سندروم‌ها و اختلالات مرتبط با آلزایمر دارد و شامل دو مرحله میشود. مرحله اول به کنترل عوامل تحریک‌کننده مربوط شده و در مرحله دوم برای کسب آرامش، به افراد سالمند کمک می‌کنند.
افزایش آگاهی در این زمینه برای بیماران و اطرافیان آنها ضرورت دارد. آنها باید عواملی که باعث تحریک بیمار میشود را شناسایی کرده و از بروز آنها جلوگیری کنند. برای نمونه، اکثر این بیماران به سایه حساس هستند. پس بهتر است نور اتاقشان را به گونه‌ای طراحی کنید که میزان سایه در آن به حداقل برسد. سایر روش‌های درمانی این سندروم که متفاوت با اختلالاتی مانند آلزایمر است را در ادامه ذکر کرده‌ایم:
- اطرافیان و پرستاران باید تمام تلاش خود را برای حفظ آرامش بیمار در شب به کار بگیرند. خواب و استراحت کافی میتواند از میزان اضطراب و تنش بیماران کم کند.
- وقتی دمای اتاق این افراد تنظیم باشد، کمتر به چنین اختلالاتی دچار می‌شوند.
- کشیدن پرده‌ها به صورت کامل به ویژه در زمان غروب برای عدم مواجهه با این صحنه، کمک زیادی به آنها میکند.
- دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند پخش موسیقی آرامش‌بخش باعث تقویت روحیه و مبارزه بهتر بیماران با این سندروم میشود.
- فعالیت‌های بدنی در طی روز حتی به اندازه پیاده‌روی هم تاثیر به‌سزایی در سلامت افراد دارد.
- حتما باید رژیم غذایی سبک و کم چرب برای بیماران در نظر گرفته شود تا روند درمان به خوبی پیش برود.
عوامل تشدیدکننده سندروم غروب آفتاب را بشناسید
خوب است بدانید برخی عوامل سبب تشدید سندروم غروب آفتاب در سالمندان شده و خطرات بعضا جبران‌ناپذیری را در پی دارد که در ادامه به چند نمونه اشاره میشود:
- تغییر شیفت پرستاران در بیمارستان و یا خانه سالمندان از جمله عواملی است که می تواند منجر به اضطراب و سردرگمی در سالمندان شود.
- اختلال در ساعت فیزیولوژی بدن و تغییراتی که در مغز رخ می دهد، می تواند ساعات خواب و بیداری سالمند را تغییر دهد و موجب بروز علایم شود.
- نور خیلی کم یا خیلی زیاد
- خستگی و تاریکی انتهای روز از دیگر مواردی است که سندروم غروب آفتاب را تشدید می کند. در زمان تاریکی سالمند از سایه ها برداشت اشتباه می کنند.
- افسردگی فصلی، کوتاه بودن طول روز در فصول پاییز و زمستان این شرایط را تشدید می کند.
- حضور سالمند در یک محیط جدید و ناشناخته
- واکنش به رفتارهای غیر کلامی مراقبینی که خسته و فرسوده شده اند.
- سردرگمی و اضطراب ناشی از عدم تفکیک واقعیت از وقایعی که در خواب می بینند.
بنابه گفته های سایت Mayo Clinic :
اصطلاح “غروب آفتاب” به حالت سردرگمی اطلاق می شود که در اواخر بعد از ظهر رخ می دهد و تا شب ادامه دارد. غروب آفتاب می تواند رفتارهای مختلفی مانند گیجی، اضطراب، پرخاشگری یا نادیده گرفتن جهت ها را ایجاد کند. غروب آفتاب نیز می تواند منجر به قدم زدن یا سرگردانی شود.
غروب آفتاب بیماری نیست این یک گروه از علائم است که در یک زمان خاص از روز رخ می دهد. این علائم ممکن است افراد مبتلا به بیماری آلزایمر و سایر انواع زوال عقل را تحت تاثیر قرار دهد. علت دقیق غروب خورشید مشخص نیست.
تاثیر پرستار سالمند در غلبه بر سندروم غروب آفتاب
به دلیل مشخص نبودن دلیل خاص برای سندروم غروب آفتاب ارایه راه حل مشخص برای تخفیف علایم این سندروم دشوار است. اما میتوان توصیه هایی را در این زمینه ارائه داد:
- تنطیم برنامه مشخص برای فعالیت های روزانه و مشخص سالمند: پیاده روی، تغذیه و خواب منظم سالمند اضطراب سالمند را کاهش می دهد و به خواب و استراحت سالمند کمک میکند.
- کنترل چرت های روزانه: تا حد امکان از چرت زدن مکرر روزانه سالمند جلوگیری کنید تا خواب شبانه راحتی داشته باشد.
- نور درمانی: قبل از غروب کامل آفتاب چراغ های خانه را روشن کنید به گونه ای نور پردازی انجام دهید که نور مصنوعی بتواند جایگزین نور طبیعی باشد.
- کاهش میزان صداهای مزاحم به ویژه در نزدیکی محل خواب سالمند
- مشاوره گرفتن از پزشک سالمند درمورد مصرف داروها و مکمل های مصرفی سالمند
- محرک ها را در زمان عصر محدود کنید
- تماشای تلوزیون، رادیو، ملاقات با دوستان و خویشاوندان را به زمان صبح موکول کنید.
- توجه به رژیم غذایی سالمند : اجتناب از دادن مواد غذایی دارای کافئین و شکر میتواند علائم سندروم غروب آفتاب را تقلیل دهد.
- حمایت از سالمند : عواملی که باعث آرامش سالمند می شود را بیابید و لحظات خوشی را برای آنها ایجاد کنید.
- بررسی اتفاقات روزانه : به اتفاقاتی که در طول روز افتاده است فکر کنید. شاید رفتاری سالمند نشان از نیاز و یا موضوع خاصی باشد. مانند گرسنگی، داشتن احساس درد و… .
- یک مراقب سالمند حرفه ای استخدام کنید.
مراقبت از سالمندان آلزایمری برای اعضای خانواده می تواند احتمال استرس، اضطراب و بیخوابی در نتیجه فرسودگی مراقب را ایجاد کند. کمک گرفتن از یک مراقب سالمند مجرب در زمینه کار با سالمندان مبتلا به آلزایمر می تواند باعث افزایش کیفیت زندگی سالمند و اعضای خانواده شود. مراقبینی مجرب میتوانند علائم سندروم غروب آفتاب در سالمندان مبتلا به آلزایمر را مدیریت کنند.
- سالمندان مبتلا به آلزایمر را فعال نگه دارید: با توجه به اینکه سالمندان در خواب شبانه مشکل دارند باید در طول روز فعال باشند. ورزش سبک، پیاده روی میتواند علاوه بر بهبود شرایط جسمانی خواب بهتری را برای سالمند همراه داشته باشد.
- کاهش استرس در سالمندان: سعی کنید فضای آرامی را برای سالمندان فراهم کنید. اگر آلزایمر در سطح متوسط یا شدید است، تماشای تلوزیون و یا گوش دادن به رادیو برای سالمندان جزء فعالیت های محرک به شما میرود.
- داشتن حیوان خانگی نیز میتواند برای سالمند اوقات لذت بخشی ایجاد کند.
- فعالیت های سالمند را ثبت کنید: سعی کنید در طول روز فعالیت های سالمندان را تحت نظر داشته باشید. زمانی که سالمند دچار سندروم غروب آفتاب میشود موقعیت زمانی و مکانی و حالات روحی او را ثبت کنید. به این ترتیب الگویی از عوامل ایجاد کننده و یا تشدید کننده این سندروم به دست می اورید و میتوانید آن را تحت کنترل بگیرید.
- از خودتان مراقبت کنید : همانگونه که سندروم غروب آفتاب شرایط روحی سالمند را تحت تاثیر قرار میدهد، مراقبین سالمند را نیز دچار اضطراب و استرس میکند.
3 راهکار مفید برای کنترل سندروم غروب آفتاب
گوش دادن با دقت: پی بردن به علت ترس و اضطراب سالمندان در زمان بروز علایم بسیار سخت است. مثلا ممکن است آنها اتاقی را به شما نشان دهند اما در واقع سایه اتاق در پنجره باشد. باید با آرامش با سالمند برخورد کنید و درصدد رفع علل اضطراب و بی قراری سالمند باشید.
تغییر مسیر دهید: اگر سالمندان قصد انجام فعالیت هایی دارند که ممکن است سلامت آنها را به خطر بیاندازند باید با فعالیت های جایگزین را به سالمند پیشنهاد دهید و حواس سالمند را پرت کنید.
برقراری تماس فیزیکی برای ایجاد حس نزدیکی از و با احتیاط استفاده کنید. دستشان را بگیرید، پشتشان را نوازش کنید آنها را در آغوش بگیرید. چنین رفتاری آرامش بخش خواهد بود و شاید تنها چیزی است که آنها نیاز دارند. سندروم غروب آفتاب تنها یکی از نشانه های ابتلا به آلزایمر در سالمندان است برای اطلاع از نشانه های دیگر مقاله مربوط به نگهداری از بیمار آلزایمری را مطالعه فرمایید.
عوارض سندروم غروب آفتاب در سالمندان
از جمله عوارض سندرم غروب آفتاب در افراد سالمند میتوان به نوسانات خلقی، اضطراب، احساس غم، بی‌قراری، توهم، هذیان، پر انرژی بودن و سردرگمی اشاره کرد؛ البته این عوارض در هر فردی بر اساس درجه آلزایمر و عوامل دیگر تفاوت دارد.
با مشاهده دو یا چند تا از این علائم در سالمند میتوانید به وجود چنین اختلالی شک کرده و به پزشک مراجعه کنید. هر کدام از این عوارض میتوانند بعضا منجر به ضرب و شتم، گریه کردن، فریاد زدن، لرزیدن، عصبانیت و پرخاشگری شوند و این هم خود سالمند و هم اطرافیان را آزار خواهد داد.
اغلب افرادی که به این سندروم دچار می‌شوند، نیاز فوری به جابجا شدن را در خود حس می‌کنند، اما دلیلی برای انجام این کار ندارند. این عوارض برای برخی از سالمندان فورا از بین رفته ولی در برخی دیگر تا ساعت‌ها ادامه دارد. زمان آن هم از غروب آفتاب آغاز شده و گاهی تا نیمه‌های شب تداوم دارد. همان‌طور که ذکر شد، کاهش نور در روز، خستگی، گرسنگی و تشنگی، درد و تغییرات هورمونی از مهم‌ترین دلایل بروز آن هستند.
سخن پایانی
تحقیقات کارشناسان سلامت اول نشان میدهد بیشتر از 25 درصد از افراد بالای 35 سال و مبتلا به سندروم غروب آفتاب سالمند، نشانه‌ها و علائم آلزایمر را دارند که این میزان با افزایش سن بیشتر هم میشود. شیوع بیماری آلزایمر در افراد مبتلا به این سندروم به اندازه 3 تا 5 برابر بیشتر از کل جمعیت است. برخی تحقیقات می‌گویند کروموزوم غیرطبیعی سوم در بخش اضافی ژن برخی انسان‌ها سبب پیدایش آلزایمر و مشکلات بعد از آن مانند سندروم غروب آفتاب میشود که البته پیری زودرس نیز نقش مهمی در آن دارد.
سوالات متداول
سندروم غروب آفتاب چیست؟
یکی از رایج‌ترین سندورم‌ها در دوران پیری سندروم غروب است و افراد به محض دیدن غروب خورشید به آن دچار می‌شوند. از نشانه‌های این بیماری میتوان هذیان گفتن، حالت‌های عصبی مانند پرخاشگری و استرس و همچنین ایجاد آشفتگی را نام برد.
آیا سندرم غروب آفتاب در سنین جوانی هم رخ میدهد؟
با وجود این که اغلب بیماران این سندروم در سنین بالا و به خاطر مشکلاتی مانند آلزایمر هستند، اما شواهدی نشان میدهد برخی افراد جوان‌تر نیز درگیر آن می‌شوند. پیری زودرس نیز عاملی برای ابتلا به این سندروم است.
عوارض سندروم غروب آفتاب در سالمندان چیست؟
نوسانات خلقی، اضطراب، احساس غم، بی‌قراری، توهم، هذیان، پر انرژی بودن و سردرگمی از عوارض این سندروم هستند.
