یکی از مسائل همه، تخریب لکه زرد چشم در سالمندان است که با پیری بسیار رایج می‌شود و می‌تواند بر روی کیفیت بینایی آنها تأثیر گذار باشد. لکه زرد چشم، ناحیه مرکزی شبکیه چشم که به عنوان مکان حساس برای دید رنگی و تفاصیل دقیق شناخته می‌شود، را دربر می‌گیرد.
تخریب لکه زرد چشم معمولاً به دلیل عواملی مانند پیری، عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی مانند افت نور آفتاب و مصرف دخانیات رخ می‌دهد. این تخریب باعث کاهش توانایی بینایی مرکزی فرد می‌شود و ممکن است منجر به مشکلات بینایی نظیر تاری دید، کاهش وضوح دید و از دست دادن توانایی تفکیک جزئیات کوچک شود. با توجه به اهمیت این مسئله، پرستار سالمند و همچنین همراهان او باید نسب به علائم و نشانه های این بیماری توجهی ویژه داشته باشند.
بیماری تخریب لکه زرد چشم AMD چیست؟
در مرکز چشم ما، ناحیه‌ای حساس به نام ماکولا وجود دارد که نقش ظریف و مهمی در بینایی ایفا می‌کند. این بخش که به لکه زرد نیز مشهور است، وظیفه‌ی دریافت نور و ارسال پیام‌های بینایی به مغز را بر عهده دارد. سلامت ماکولا برای داشتن دید واضح و دقیق، به خصوص در نور کم، ضروری است.
اما متاسفانه، این بخش حساس می‌تواند به بیماری‌های مختلفی مبتلا شود که دژنراسیون ماکولا (AMD) شایع‌ترین آنهاست. AMD بیشتر در افراد مسن، به خصوص بالای 50 سال، رخ می‌دهد و به تدریج بینایی مرکزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. توجه به علائم خشکی چشم سالمندان، می‌تواند شما را در تشخیص به موقع بیماری، یاری کند.
انواع بیماری تخریب لکه شبکیه زرد چشم
بیماری تخریب لکه شبکیه زرد چشم دارای دو نوع بوده که به صورت زیر می باشد:
- دژنراسیون ماکولا خشک
این نوع که شایع‌تر است، به آرامی پیشرفت می‌کند و با نازک شدن تدریجی ماکولا همراه است. تاری دید، دید موج‌دار و یا نقاط کور از جمله علائم رایج این نوع هستند. - دژنراسیون ماکولا مرطوب
نوع مرطوب که کمتر شایع است، اما بسیار جدی‌تر است، با رشد غیرطبیعی عروق خونی در زیر ماکولا همراه است. این عروق می‌توانند نشت کرده و خونریزی کنند که به سرعت به از دست رفتن بینایی منجر می‌شود.
علائم تخریب لکه زرد چشم
این بیماری هم مانند هر بیماری دیگری، علائمی دارد که توجه به آنها می‌تواند سبب شود سریعتر به پزشک مراجعه کرده و از رشد بیشتر بیماری، جلوگیری کنیم. فراموش نکنید تشخیص زودهنگام همانند خشکی چشم سالمندان، کلید طلایی در درمان ماکولا است. به همین دلیل، شناخت علائم این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است.
علائم ماکولای خشک
دژنراسیون ماکولای خشک، به آهستگی و در طول زمان خود را نشان می‌دهد. گویی تاریکی، به تدریج بر بینایی شما سایه می‌افکند.
ممکن است در ابتدا، متوجه تغییراتی ظریف در بینایی خود شوید، مانند:
- نیاز به نور بیشتر: برای مطالعه یا انجام کارهای دقیق، به نور بیشتری احتیاج دارید.
- دشواری در تاریکی: تطبیق پذیری چشمانتان با نور کم، به خصوص هنگام ورود به رستوران یا محیط‌های کم‌نور، کاهش می‌یابد.
- تاری کلمات چاپی: خواندن متن، به خصوص در نور کم، دشوارتر می‌شود.
- رنگ‌های کم‌فروغ: دنیا به نظر شما، رنگ و لعاب خود را از دست می‌دهد و رنگ‌ها، شادابی و درخشش سابق را ندارند.
- چهره‌های ناآشنا: تشخیص چهره افراد، به خصوص در محیط‌های شلوغ، سخت‌تر می‌شود.
با گذشت زمان، تاریکی عمیق‌تر می‌شود و ممکن است شاهد تغییرات جدی‌تری در بینایی خود باشید، از جمله:
- تاری دید مرکزی: دید واضح و دقیق در مرکز میدان دیدتان، به تدریج تار می‌شود.
- دید نادرست: خطوط صاف ممکن است کج و معوج به نظر برسند و تصاویر به صورت ناقص یا نامنظم دیده شوند.
- لکه تار: نقطه تیره‌ای در مرکز میدان دیدتان ظاهر می‌شود که می‌تواند به مرور بزرگتر شود.
- ابهام در دید: تشخیص جزئیات، اشکال هندسی و اشیاء، به خصوص در مراحل پیشرفته بیماری، دشوارتر می‌شود.
علائم ماکولای مرطوب
علاوه بر علائم ذکر شده در نوع خشک، در ماکولای مرطوب شاهد موارد زیر نیز هستیم:
- تار شدن ناگهانی دید: بینایی شما به طور ناگهانی و شدید افت می‌کند. این امر می‌تواند در عرض چند ساعت یا چند روز اتفاق بیفتد و بسیار ترسناک باشد.
- لکه بزرگ در دید: لکه تیره در مرکز دید شما بزرگتر می‌شود. این لکه می‌تواند به سرعت رشد کند و دید شما را به طور کامل مختل کند.
- دید متلاطم: تصاویر به صورت ناپایدار و لرزان دیده میشوند. این امر به دلیل نشت مایع در زیر ماکولا اتفاق می‌افتد و می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد.
نحوه تشخیص ماکولای مرطوب
تشخیص زودهنگام ماکولای مرطوب، از اهمیت حیاتی برخوردار است، زیرا درمان سریع می‌تواند از افت شدید بینایی و آسیب‌های جبران‌ناپذیر به چشم جلوگیری کند.
در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده، معاینه فوری توسط چشم پزشک ضروری است. چشم پزشک با انجام معاینات دقیق، از جمله آزمایش بینایی، آنژیوگرافی چشمی و توموگرافی نوری انسجامی (OCT)، می‌تواند نوع و شدت بیماری را به طور دقیق تشخیص دهد.
تفاوت ماکولای مرطوب با ماکولای خشک
همانطور که اشاره شد، ماکولای مرطوب، علاوه بر علائم مشترک با نوع خشک، دارای افت ناگهانی و شدید بینایی، لکه بزرگ در دید و دید متلاطم نیز هست. این موارد، به طور واضح این نوع بیماری را از دژنراسیون ماکولای خشک متمایز می‌کند. اما در ادامه چند تفاوت عمیق و جدی را توضیح خواهیم داد:
- پیشرفت سریع: ماکولای مرطوب، به دلیل ماهیت مرطوب خود، پیشرفت سریعتری نسبت به نوع خشک دارد و به همین دلیل، تشخیص و درمان زودهنگام آن از اهمیت حیاتی برخوردار است.
- از دست دادن بینایی: در صورت عدم درمان، ماکولای مرطوب می‌تواند منجر به از دست دادن دائمی بینایی در مرکز میدان دید شود.
عوامل مؤثر در ابتلا به تخریب لکه زرد چشم در سالمندان
عواملی نظیر ژنتیک، عادات سبک زندگی ناسالم مانند مصرف سیگار و نقص تغذیه می‌توانند خطر ابتلا به تخریب لکه زرد چشم را افزایش دهند. برای پیشگیری از این مشکل در سالمندان، مهم است که به سلامتی چشمان خود توجه ویژه‌تری داشته باشند.
مصرف مواد آنتی‌اکسیدانی مانند ویتامین C و E، حفاظت از چشمان در برابر اشعه ماوراءبنفش با استفاده از عینک آفتابی، و مراجعه منظم به چشم‌پزشک برای بررسی دوره‌ای وضعیت چشمان می‌تواند به پیشگیری از تخریب لکه زرد چشم کمک کند.
طبق گزارش آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا، اگر حداقل دو عامل از پنج عامل خطرناک ذکرشده زیر را دارید، باید توسط چشم‌پزشک معاینه شوید و از روش‌های موثر برای کاهش احتمال ابتلابه این بیماری آگاه شوید:
- سیگار و دخانیات
- چاقی
- سن بالا
- فشار خون
- عوامل وراثتی
مراقبت از چشمان و پیگیری مشکلات چشمی در سالمندان از اهمیت بسیاری برخوردار است تا دید ایشان در طول عمر حفظ شود و کیفیت زندگی آنها بهتر باشد.
عوامل مؤثر در ابتلا به لکه زرد چشم
لکه زرد چشم یک ناحیه کمرنگ در قسمت مرکزی شبکیه چشم است که در آن عروق خونی خیلی ریز و ضعیف وجود دارند و نقش مهمی در دید دارند. با گذشت زمان و پیری، این عروق می‌توانند تخریب شده و خون‌رسانی به مناطق مهم مکمل شبکیه را تحت تأثیر قرار دهند. این موضوع می‌تواند به تخریب تدریجی دید و ایجاد مشکلات دیدی نظیر ابتلا به بیماری‌های مکمل مانند ماکولار دژنراسیون (AMD) منجر شود.
متخصصین فعال در حوزه طب سالمند با تکیه بر دانش و مهارت خود این توانمندی را دارند تا از افراد سالمند و کسانی که بیشتر از 65 سال سن دارند مراقبت نمایند. در ادامه به عوامل بیشتری که موجب این بیماری میشوند می‌پردازیم.
- جنسیت
به نظر می‌رسد زنان بیش از مردان در معرض خطر AMD هستند. - نژاد
سفیدپوستان نسبت به آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار بسیار کمتر دچار این اختلال میشوند. - قرار گرفتن در معرض نور خورشید
قرار گرفتن در معرض امواج نور آبی ممکن است به شبکیه چشم آسیب برساند. این قرار گرفتن در معرض نور آبی را می‌توان توسط عینک‌های آفتابی مانند عینک‌های NOIR، که دارای رنگ زرد است و باعث جلوگیری از امواج نور آبی می‌شود، محدود کرد. علاوه بر این، خوردن سبزی‌های سبز برگ می‌تواند به شما کمک کند. - بیماری قلبی
همچنین دژنراسیون ماکولا با بیماری عروق کرونر قلب در ارتباط است.
درمان تخریب لکه زرد چشم در سالمندان
درمان‌ها برای انواع تخریب لکه زرد چشم در سالمندان که به‌صورت خشک و مرطوب است متفاوت هستند. تحقیقات جدید در این مورد ادامه دارد.
-
درمان تخریب لکه زرد چشم با جراحی لیزر
درصد کمی از افراد مبتلابه نوع مرطوب را می‌توان با جراحی لیزر درمان کرد. این جراحی شامل هدف قرار دادن رگ‌های خونی چشم با شدت بالا است.
-
درمان فتودینامیکی برای لکه زرد چشم
در درمان فتودینامیکی، دارویی که تمایل به چسبیدن به رگ‌های خونی جدید دارد، به بازو تزریق می‌شود. این دارو در سراسر بدن ازجمله از طریق رگ‌های خونی چشم حرکت می‌کند. دارو با قرار گرفتن در معرض نور در چشم فعال می‌شود. داروی فعال‌شده رگ‌های خونی جدید چشم را از بین می‌برد.
-
درمان با داروهای تزریقی به چشم
اختلال مرطوب اکنون با داروهای جدیدی که چندین بار به چشم تزریق میشوند قابل‌درمان است. این تزریق‌ها می‌توانند کاهش سطح بینایی را کاهش دهند و در بعضی موارد باعث بهبود بینایی شوند.
راه‌های پیشگیری از ابتلا به تخریب لکه زرد چشم در سالمندان
یکی از عوامل اصلی اهمیت پیشگیری از تخریب لکه زرد چشم در سالمندان، حفاظت از دید افراد مسن است. تخریب لکه زرد چشم می‌تواند به کاهش توانایی بینایی منجر شده و بر فعالیت‌های روزانه آنها تأثیر منفی بگذارد. از این رو، پیشگیری از آسیب به لکه زرد چشم می‌تواند به حفظ دید و کیفیت زندگی کمک کند.
چطور از دژنراسیون ماکولا پیشگیری کنیم؟
عامل دیگری که باید مد نظر قرار گیرد، افزایش احتمال ابتلا به تخریب لکه زرد چشم با پیشروی سن است. با پیر شدن، افراد بیشتر در معرض عوامل خطرناکی مانند اشعه‌های مضر UV و بیماری‌های مزمن می‌افتند که می‌توانند به تخریب لکه زرد چشم منجر شوند. از این رو، اقدامات پیشگیرانه مثل استفاده از عینک آفتابی و مراقبت از سلامت عمومی برای پیشگیری از این مشکل اهمیت دارند.
- تحرک کافی داشته باشید
ورزش را در زندگی روزمره خود بگنجانید. - غذای سالم بخورید
از مقدار زیادی سبزی‌های برگ سبز تیره مانند کلم پیچ، سبزی‌های و اسفناج استفاده کنید. این نوع سبزی‌های حاوی مقدار زیادی لوتئین هستند که همانطور که از برگ‌ها در برابر آفتاب محافظت می‌کند از شبکیه در برابر آفتاب محافظت می‌کند. ماهی‌های چرب را به‌طور منظم بخورید. این نوع ماهی‌ها سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 هستند که به کاهش التهاب و سلامتی چشم کمک می‌کنند. - تا حد امکان از غذاهای بسته‌بندی‌شده خودداری کنید
حفظ تعادل بین اسیدهای چرب امگا 6 و اسیدهای چرب امگا 3 در رژیم‌های غذایی مهم است. باید میزان مصرف امگا 3 را افزایش دهیم و میزان امگا 6 را کاهش دهیم. - از مصرف چربی‌های مصنوعی خودداری کنید
مصرف غذاهایی که توسط فرآیندهایی میزان چربی آنها کاهش‌یافته است گزینه خوبی برای کاهش مصرف چربی است. شیر بدون چربی و پنیر کم‌چرب نمونه‌هایی از این نوع غذاهای خوب کم‌چرب هستند. - ترک سیگار
با ترک سیگار خطر ابتلا به تخریب لکه زرد چشم در سالمندان بلافاصله کاهش می‌یابد. - معاینه منظم چشم
اگر طی سه سال یا بیشتر توسط چشم‌پزشک معاینه چشم نشده‌اید و سن شما بیشتر از 65 است، بهتر است هر چه سریعتر به چشم‌پزشک مراجعه نمایید.
مرکز پرستاری سلامت اول با داشتن مجوز رسمی از وزارت بهداشت و کادر متخصص و مجرب آمادگی دارد به‌صورت شبانه روزی به ارائه خدمات مراقبت و پرستاری بپردازد. با کارشناسان ما در تماس باشید تا در اسرع وقت نسبت به اعزام پرستار سالمندان، پرستار کودکان و پرستار بیماران اقدام گردد.
سوالات متداول
1. آیا تخریب لکه زرد چشم خطرناک است؟
این بیماری خطرناک بوده و باید در سریعترین زمان ممکن به پزشک مراجعه نمایید.
