کمبود آب در سالمند یا Dehydration in Older Adults از جمله شایع‌ترین مشکلاتی است که سالمندان در این مقطع از زندگی خود تجربه می‌کنند. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که بدن مایعات زیادی را از دست داده و به دنبال جبران آن است. بدن سالمندان برای اکثر فرایندها از جمله تنظیم درجه حرارت، از بین بردن موی زائد و روان‌سازی مفاصل به آب نیاز پیدا می‌کند.
البته این بدان معنا نیست که سایر افراد به مقدار لازم آب نیاز ندارند، اما اهمیت این موضوع در سالمندان بیشتر است. هیدراته ماندن بدن به ویژه با افزایش سن، نکته‌ای است که پزشک و پرستار سالمند همواره گوشزد می‌کنند. بیمار دچار کم آبی در سالمندان ممکن است با مشکلاتی از جمله یبوست، عدم تعادل در الکترولیت‌ها، مشکلات کلیوی و از دست دادن تعادل دست و پنجه نرم کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این که چرا افراد سالمند بیشتر از دیگران در معرض کم آبی هستند و چه راهکارهایی در مراقبت از آنها نیاز است، پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را از دست ندهید.
کم آبی در بدن سالمند چطور به وجود می‌آید؟
بدن ما از تولد تا مرگ دستخوش تغییرات فیزیولوژیکی زیادی شده و این موارد گاهی تشدید می‌شوند؛ تا جایی که رفتارها و سبک زندگی افراد را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند. تغییرات فیزیولوژیکی معمولا با افزایش سن شدیدتر شده و از علائم آن می‌توان کاهش احساس تشنگی را نام برد. همین موضوع نیز کمبود آب در بدن سالمندان را در پی دارد.
کمبود آب در سالمند، خیلی مواقع مشکلاتی مانند سوءتغذیه در سالمندان مورد توجه قرار می‌گیرد و همین باعث می‌شود به برخی مشکلات بعضا خطرناک دیگر مانند کاهش سطح آب در بدن به قدر کافی توجه نشود. تغییرات گفته شده، بدن را در برابر کم آبی آسیب‌پذیرتر می‌کنند اما همه چیز به همین جا ختم نمی‌شود. در واقع کمبود آب در بدن نقطه آغازی برای شروع بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات جسمی و ذهنی در سالمندان است. پس توجه به اطلاعات ذکر شده در این مقاله از سلامت اول در مورد وضعیت آب بدن سالمندان، آنها را از بروز بسیاری از بیماری‌ها دور نگه می‌دارد.
بنا به گفته های سایت WEB MD :
کم آبی بدن بدون توجه به سن شما خطرناک است، اما افراد مسن نسبت به سایر گروه های سنی بیشتر در معرض خطر کم آبی هستند. کم‌آبی می‌تواند سریع‌تر از آنچه فکر می‌کنید اتفاق بیفتد و قبل از اینکه فرصتی برای آبرسانی مجدد داشته باشید می‌تواند باعث آسیب شود. علائم کم آبی بدن و اینکه چگونه می توانید از بروز آن برای شما جلوگیری کنید را بیاموزید.
کم آبی زمانی اتفاق می افتد که به اندازه کافی آب ننوشید. وقتی محتوای آب بدن شما خیلی کم باشد، به سرعت باعث آسیب می شود. کم آبی بدن به ویژه در روزهای گرم یا بعد از ورزش شدید شایع است. کم آبی خفیف یا متوسط به راحتی قابل بهبود است، اما کم آبی شدید نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد
آشنایی با عوارض کم آبی در سالمند
کمبود آب بدن در سالمند پیامدهای خطرناکی را به دنبال دارد و در مواردی نادر می‌تواند حتی منجر به مرگ شود. با توجه به این که امروزه شاهد همین موارد نادر هم هستیم، باید توجه کافی به این موضوع نشان دهید. ضمنا تحقیقات و آمارهای پزشکی نشان می‌دهد کمبود آب در بدن افراد احتمال سکته مغزی را تا دوبرابر افزایش می‌دهد. همه افراد در صورت عدم توجه به این موضوع ممکن است با چنین مشکلی مواجه شوند، اما سالمندان در اولویت قرار دارند.
آب بدن باید به اندازه کافی تامین شود و حتی مقادیر کم آن نیز مشکلاتی را به دنبال دارد. برای نمونه می‌توان تاثیر بر عملکرد ذهنی را نام برد که متاسفانه سالمندان زیادی آن را به صورت مقطعی یا دائمی تجربه می‌کنند. فرد در شرایط کم ابی در سالمند احساس خستگی بیشتری داشته و این می‌تواند روی عملکردهای مغز مانند حافظه، توجه، توان واکنش و تمرکز تاثیر به سزایی داشته باشد. در صورت کاهش بدن، مشکلات جسمی زیادی در بدن سالمندان بروز پیدا می‌کند که برخی از آنها را در ادامه آورده‌ایم:
- کم آبی در سالمندان، ممکن است با افت شدید فشار خون مواجه شوند. هر چه آب بدن این افراد کمتر باشد، بیشتر در معرض این بیماری قرار خواهند گرفت.
- اگر حس می‌کنید سالمند شما به صورت مرتب با مشکلاتی مانند ضعف بدنی مواجه است، می‌توانید احتمال کمبود آب بدن را بدهید. به دنبال ضعف و نیاز به غذای بیشتر، سرگیجه هم به سراغ افراد خواهد آمد.
- سالمندان با مشکل کمبود آب، گاهی تعادل خود را از دست می‌دهند و شاید این در ظاهر بدون دلیل به نظر برسد.
- زخم‌های پوستی روی بدن این افراد دلایل مختلفی داشته و کاهش آب بدن می‌تواند از آنها باشد. البته مصرف مداوم و منظم آب تاثیر زیادی روی از بین بردن انواع زخم‌ها خواهد داشت.
- در نهایت باید به آسیب دیدن و عفونت مجاری ادرار و کلیه‌ها به همراه یبوست اشاره کرد که متاسفانه سالمندان زیادی این روزها درگیر آن هستند.
بسیاری از سالمندان تصور می‌کنند با عدم مصرف مایعات به ویژه در شب می‌توانند با مشکل بی‌اختیاری در ادرار در زمان خواب مقابله کنند، در حالی که این کار کاملا اشتباه است. مطالعات نشان می‌دهد عدم مصرف آب شبانه جدا از این که تاثیرات مخرب زیادی روی بدن دارد، هیچ تاثیری روی دفعات یا شدت بی اختیاری ادرار در شب نخواهد داشت.
تشخیص علائم کم آبی در سالمندان
این نکته را در نظر داشته باشید که کم آبی می‌تواند در هر سن و شرایطی رخ دهد، اما کودکان و سالمندان بیشتر در معرض آن هستند. از مهم‌ترین علائم کمبود آب در بدن سالمندان می‌توان اسهال و استفراع ناگهانی و شدید را نام برد. بدن در این صورت آب و الکترولیت بیشتری از دست می‌دهد و به همین خاطر افراد مسن باید مایعات بیشتری بنوشند. فراموش نکنید این شرایط، خطرات بعضا جبران‌ناپذیری را برای سالمندان دارد که زیر به چند نمونه اشاره می‌شود:
1- تب شدید
احتمال از دست دادن آب با افزایش دمای بدن بیشتر می‌شود. حال اگر تب با اسهال و استفراغ همراه باشد، وضعیت از این هم بدتر خواهد شد. بنابراین، سالمندان گاهی اوقات تب شدیدی را احساس می‌کنند. تب شدید یکی از عوامل اصلی کم آبی در سامندان است.
2- تعریق بیش از حد
تعریق در هوای گرم و مرطوب بیشتر شده و اغلب با از دست دادن آب زیادی از بدن همراه است. به همین خاطر افراد در تابستان یا در مناطق گرم باید توجه زیادی به دریافت آب کافی داشته باشند. از سالمند خود بخواهید حتما آب و مایعات را به موقع و به اندازه مصرف کند تا مشکلی در آینده رخ ندهد.
3- افزایش ادرار
از دیگر علائم ناشی از کم آبی می‌توان افزایش و تکرار ادرار را نام برد؛ البته در صورتی که دیابت به عنوان دلیل آن شناسایی نشود. برخی پزشکان برای این مشکل، داروهایی مانند دیورتیک را در راستای درمان فشار خون بالا تجویز می‌کنند که خود این دارو نیز کم آبی را در این گروه سنی به دنبال دارد.
4- سایر علائم اولیه کمبود آب در بدن سالمندان
کم آبی زمانی به وجود می‌آید که بدن آب و مایعات کافی برای انجام فرآیندها و همچنین عملکرد طبیعی دریافت نکند. اگر آب به اندازه مورد نیاز جایگزین نشود، اختلالاتی در عملکرد فرد به وجود می‌آید. کم آبی در افراد مسن با کاهش احساس تشنگی و میل به دریافت آب نشان داده می‌شود.
از نخستین علائم کمبود آب در بدن افراد سالمند، می‌توان گودی چشم، تیرگی پوست، خشکی دهان و لب، سطح زبان خشک، خشکی پوست و از دست دادن خاصیت ارتجاعی پوست را نام برد. اگر می‌بینید برخی افراد با وجود افزایش سن هنوز پوست سالم و شادابی دارند، می‌تواند به خاطر دریافت آب کافی در بدن باشد.
پیشگیری از کم آبی در سالمندان
اگر فکر می‌کنید سالمند دچار کم آبی شده و شاهد برخی علائم هستید، هنوز هم دیر نیست و می‌توانید از وخامت آن جلوگیری کنید. برجسته‌ترین نکات برای پیشگیری را در این بخش آورده‌ایم تا شناخت بیشتری از دلیل کمبود آب بدن سالمند داشته باشید.
- سعی کنید در طول روز آب بنوشید. مهم‌ترین راهکار برای مقابله با کم آبی در سالمندان، مصرف به اندازه آب در هر ساعتی از شبانه‌روز است.
- اگر از آن دسته افرادی هستید که نمی‌توانید آب زیادی مصرف کنید، بد نیست آن را از نوشیدنی‌ها و غذاهای آبکی مانند آبگوشت و سوپ دریافت نمایید. نوشیدنی‌های دیگری که ممکن است به آبرسانی کمک کنند شامل شیر، آب گازدار با طعم و آب میوه با قند کم است. قهوه و چای را کم بنوشید، زیرا می‌توانند اثرات ادرارآور داشته باشند و این سالمندان را هم در طی شب اذیت خواهد کرد.
- اگر نوشیدن یکباره مایعات دشوار است، مایعات را جرعه جرعه بنوشید. بسیاری از افراد نمی‌توانند آب را به یک باره وارد بدن خود کنند و متخصصان نیز آرام نوشیدن آن را توصیه می‌کنند.
- سعی کنید مواد غذایی که محتوای آب بیشتری دارند را در رژیم غذایی خود بگنجانید. برخی از این نمونه‌ها شامل هندوانه، خیار، کرفس و توت فرنگی است که باعث درمان کم آبی در سالمندان می‌شود.
- اگر آب از نظر سالمند به تنهایی جذاب و لذیذ نیست، سعی کنید یک برش لیمو به آن اضافه کنید تا طعم‌دار شود. به همین طریق و با استفاده از ترفندهای مختلف می‌توانید آب مورد استفاده سالمند را طعم‌دار و خوشمزه‌تر کنید تا تجربه بهتری از نوشیدن آن داشته باشد.
- بسیاری از سالمندان بخشی از روز خود را به ورزش کردن اختصاص می‌دهند. اگر شما نیز از این افراد هستید و به خصوص در هوا یا محیط‌های گرم می‌خواهید ورزش کنید، حتما مقداری آب را با خود به همراه داشته باشید. نوشیدن آب حین ورزش کردن و در فواصل منظم باعث می‌شود آب از دست رفته به سرعت جایگزین شده و بدن نیز انرژی و مقاومت بیشتری برای ادامه فعالیت‌ها داشته باشد و اثرات کمبود آب در سالمندان را کاهش دهید.
- اگر با علائمی مانند تب، استفراغ یا اسهال بیمار هستید، حتما مایعات را بیشتر از حد معمول بنوشید.
- اگر یک بیماری زمینه‌ای دارید، در مورد نیازهای خاص مایعات و هیدراتاسیون با پزشک خود صحبت کنید.
بی برخی از داروها ممکن است افزایش ادرار باشد ، که می تواند باعث از دست دادن اضافی مایعات شود. برخی از نمونه های دارویی که می تواند باعث افزایش ادرار شود شامل داروهای مدر و برخی از داروهای فشار خون است.
چه علائمی باید در مورد کم آبی بدن سالمند مورد توجه قرار گیرد ؟
- خشکی دهان
- خستگی
- چشمهای گود رفته
- کاهش ادرار
- رنگ تیره تر ادرار بیش از حد طبیعی
- گرفتگی عضلات
- احساس سرگیجه یا سبکی سر
این مواردی که دربالا بابت کم آبی بدن سالمند گفته شد، علائمی هستند که شما باید به آن ها توجه ویژه داشته باشید و در صورت مشاهده کم ابی سالمند باید فرد مبتلا به کم آبی بدن را سریعا به نزدیکترین بیمارستان و یا درمانگاه برسانید تا فرآیند درمان کم آبی بدن آغاز شود.
درمان کم آبی در سالمند
درمان کم آبی در سالمند شامل جایگزینی مایعات از دست رفته بدن است. برای کم آبی خفیف تا متوسط ، این شامل درمان شامل نوشیدن آب یا مایعات دیگر مانند آب میوه ها است. گاهی اوقات ، استفراغ یا اسهال می تواند منجر به کاهش قابل توجه الکترولیت ها و همچنین کم آبی شود. در این شرایط نوشیدن نوشیدنی هایی که حاوی الکترولیت هستند ممکن است مفید باشد. به عنوان مثال می توان به نوشیدنی های ورزشی و پدیالیت اشاره کرد.
اگر کم آبی بدن شدیدتر باشد ، ممکن است به بستری شدن در بیمارستان نیاز باشد. در این شرایط مایعات و الکترولیت ها به صورت وریدی تجویز می شوند.
سعی کنید در طول روز آب بنوشید.
کم آبی در سالمندان با نوشیدن مایعات قابل حل است. نوشیدنی های دیگری که ممکن است به آبرسانی کمک کنند شامل شیر ، آب گازدار با طعم و آب میوه با قند کم است. قهوه و چای را کم بنوشید ، زیرا می توانند اثرات ادرار آور داشته باشند. اگر نوشیدن یکباره مایعات دشوار است ، مایعات را جرعه جرعه بنوشید.
سعی کنید غذاهایی که محتوای آب بیشتری دارند را در رژیم غذایی خود بگنجانید. برخی از این نمونه ها شامل هندوانه ، خیار ، کرفس ، توت فرنگی و آبگوشت یا سوپ های کم سدیم است. اگر به نظر سالمند آب به تنهایی خیلی جذاب و لذیذ نیست ، سعی کنید یک برش لیمو به آن اضافه کنید تا طعم دار شود تا موجب به کمبود آب در سالمند نشود.
اگر می خواهید برای مدت طولانی در شرایط گرم یا مرطوب بیرون بروید ، یا اگر قصد ورزش دارید ، آب بیشتری بنوشید. اگر با علائمی مانند تب ، استفراغ یا اسهال بیمار هستید ، حتما مایعات را بیشتر از حد معمول بنوشید. اگر یک بیماری زمینه ای دارید ، در مورد نیازهای خاص مایعات و هیدراتاسیون با پزشک خود صحبت کنید تا پیشگیری از کمبود آب در سالمند کنید.
نکات مهم پرستاری برای کمبود آب در سالمند
به آنها یادآوری کنید که در طول روز ، به ویژه در زمان صرف غذا و بعد از ورزش ، هیدراته شوند. آب را در جاهایی نگهداری کنید که دسترسی به آن آسان باشد. اگر نگران این هستند که سالمند نتواند به موقع خود را به توالت برساند ، پس از نوشیدن مایعات ، دسترسی راحت تری را به آن انجام دهید. افراد سالمند مستعد کمبود آب هستند. دلایل زیادی برای این امر وجود دارد ، از جمله مقدار کم مایعات در بدن ، کاهش پاسخ تشنگی و داروها یا شرایط سلامتی زمینه ای.
شناخت علائم کم آبی از اهمیت برخوردار است ، بنابراین می توانید برای جایگزینی مایعات از دست رفته تلاش کنید. به دنبال علائمی مانند خشکی دهان ، خستگی ، ادرار تیره رنگ و سبکی سر باشید. درمان کم آبی شامل جایگزینی مایعات از دست رفته است. با اطمینان از اینکه مایعات را به طور منظم در طول روز مصرف می کنید می توانید در جلوگیری از کم آبی بدن تلاش کنید. این می تواند شامل آب ، آب میوه ، آبگوشت یا غذاهایی با محتوای آب بالا باشد.
اگر از نیاز بدن به هیدراتاسیون خود مطمئن نیستید ، با پزشک خود صحبت کنید تا بفهمد چه مقدار آب باید روزانه بنوشید. شرکت پرستاری سلامت اول با داشتن مجوز رسمی از وزارت بهداشت و سال ها تجربه ارزشمند در ارائه خدمات مراقبت و پرستاری در منزل آمادگی دارد به صورت شبانه روزی به همشهریان گرامی ارائه خدمت نماید. هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید.
سوالات متداول درخصوص کمبود آب در سالمندان
اثرات کمبود آب در سالمندان چیست؟
کمبود آب در سالمندان باعث افت فشار خون، احساس ضعف و سرگیجه، زخم‌های پوستی، از دست دادن تعادل، آسیب دیدن و عفونت در مجاری ادرار و کلیه‌ها و نیز یبوست از مشکلاتی است که کم آبی در سالمندان با خود به همراه دارد. در صورت عدم رعایت و دریافت آب کافی به بدن، حتی به فوریت‌های پزشکی نیاز خواهد شد.
روش‌های پیشگیری از کمبود آب در بدن سالمندان چیست؟
کمبود آب در سالمندان اغلب به خاطر بی توجهی اطرافیان در نگهداری از آنها است. پس نظارت بر مصرف به اندازه مایعات به ویژه آب آشامیدنی در طول شبانه‌روز، حتما باید به لیست راهکار‌های شما اضافه شود.
بهترین روش برای بهبود کمبود آب در سالمند چیست؟
بهترین راه برای پیشگیری از کبود آب در بدن سالمندان، نوشیدن روازنه 8 لیوان آب است.
