بی اختیاری ادرار در سالمندان نشانه چیست؟

با افزایش سن و وارد شدن به مرحله سالمندی، افراد به لحاظ فیزیولوژیکی مستعد بیماری‌ها و مشکلات جسمی مختلفی می‌شوند. در این میان، بی اختیاری ادرار در سالمندان یکی از شایع‌ترین و رایج‌ترین مشکلات این دوران به‌شمار می‌رود. بي اختياري ادرار کیسه ادرار سالمندان ازجمله بیماری‌هایی است که در اثر افزایش سن ایجاد می‌شود که خوشبختانه قابل پیشگیری و درمان است. در صورت بروز مشکلات در کیسه ادرار سالمندان ممکن است فرد سالمند علائمی از مثانه تحریک‌پذیر و فعال از خود نشان دهد که بر کیفیت و آسایش زندگی او تاثیر می‌گذارد. این مطلب برای آن دسته از افرادی که در بین اعضای خانواده‌شان سالمند دارند، راهنمای مناسبی محسوب می‌شود.

بی اختیاری ادرار در سالمندان

بی اختیاری ادرار به شرایطی گفته می‌شود که فرد سالمند به‌طور تصادفی و ناگهانی، نشت ادرار را تجربه می‌کند. شیوع این عارضه در میان سالمندان چشم‌گیر است؛ تا جایی که از هر پنح سالمند، یک نفر علائم بی اختیاری ادرار را بروز می‌دهد. شما می‌توانید با کمک پرستار سالمند از پیشرفت علائم این بیماری جلوگیری کنید و سالمندان را از نظر عوارض روحی و روانی این مشکل در امان نگه‌دارید.

علل بی اختیاری ادرار در سالمندان

برخی دلایل وجود دارد که منجر به بي اختياري ادرار سالمندان می‌شود، ازجمله:

• انسداد ناشی از بزرگ شدن پروستات
• افتادگی اندام لگن
• عضلات ضعیف یا بیش فعال مثانه
• ضعف در عضلات کف لگن
• بیماری‌ها و مشکلات جسمی مانند ورم مفاصل(دشوار کردن رفتن به‌موقع به دستشویی)
• بیماری‌هایی مانند ام اس، دیابت یا پارکینسون (ایجاد آسیب به اعصاب کنترل کننده مثانه)
• نوشیدنی‌هایی مانند کافئین، الکل و نوشابه‌های گازدار
• شیرین کننده‌های مصنوعی
• غذاهای سرشار از قند، اسید یا ادویه
• دوزهای بالای ویتامین C
• داروهای فشار خون
• داروهای قلب
• داروهای شل کننده عضلانی
• آرامبخش

عوامل خطرزا 

برخی از عوامل و زمینه‌ها وجود دارد که احتمال شیوع بی اختیاری ادرار در سالمندان را افزایش می‌دهد. عوامل خطرزا، نگران کننده و موثر در بی‌اختیاری ادرار افراد مسن به شرح زیر است:

• ضعف در توانایی آن‌ها برای انجام کارهای شخصی
• دیابت
• فشارخون
• تنگی عروق قلبی
• نارسایی قلبی
• پارکینسون
• نقایص شناختی ناشی از سکته مغزی، آلزایمر یا دمانس

نشانه های شب ادراری در سالمند

همان‌طور که اشاره شد، با افزایش سن و ورود به مرحله سالمندی، ممکن است در سیستم دفع ادرار تغییراتی ایجاد شود که با نشانه‌های مختلفی همراه است. در صورت مشاهده این نشانه‌ها، درکنار درمان خانگی بی اختیاری ادرار در سالمندان، از مشاوره پزشک متخصص به‌منظور جلوگیری از پیشرفت بیماری، کمک بگیرید:

• کاهش تحمل نگه داشتن ادرار
• فعالیت شدید کلیه‌ها و مثانه در طول شب
• احساس ضعف در عضلات شکم و لگن
• خالی نشدن کامل مثانه در هربار توالت رفتن
• افزایش چشم‌گیر تعداد دفعالت ادرار کردن

علت قطع ادرار در سالمندان

مشکلات کیسه ادرار سالمندان در برخی موارد منجر به قطع شدن ادرار می‌شود. مثانه بخش مهمی از سیستم ادراری است که در قسمت تحتانی شکم قرار گرفته است. هنگام دفع ادرار، عضلات مثانه دچار انقباض می‌شوند تا به این شکل ادرار را به سمت مجاری لوله‌ای شکل ادرار منتقل کنند. در ادامه این فرآیند، عضلات اطراف مجاری ادرار باید شل شوند تا اجازه خروج ادرار از بدن را بدهند. هنگامی که این دو عضله(مثانه و مجرای ادرار) درست عمل نکنند، افراد سالمند درگیر مشکلات مربوط به نشت یا بی‌اختیاری ادرار می‌شوند.

انواع بی اختیاری ادرار سالمندان

بي اختياري ادرار کیسه ادرار سالمندان انواع مختلفی دارد و در هر فرد به دلایل و با علائم مختلفی بروز پیدا می‌کند، ازجمله:

• استرسی: بی‌اختیاری استرسی ادرار زمانی رخ می‌دهد که به مثانه فرد سالمند فشار زیادی وارد شود. در این حالت، افراد مسنی که با ضعف عضلات مثانه دست‌وپنجه نرم می‌کنند ممکن است هنگام سرفه، ورزش، خنده، عطسه، بلند کردن اجسام و حتی نشست و برخاست، مشکل نشت ادرار داشته باشند.
• عملکردی: بی‌اختیاری عملکردی ادرار به زمانی اطلاق می‌شود که فرد سالمند به‌دلیل مشکلات و بیماری‌هایی مانند سکته مغزی، روماتیسم و ناتوانی جسمی، نمی‌تواند به‌موقع خود را به دستشویی برساند. در این حالت، فرد سالمند ضرورت ادرار کردن را درک می‌کند اما نمی‌تواند سریع به دستشویی برود.
• فوریتی: بی‌اختیاری فوریتی ادرار شامل زمانی است که فرد سالمند، ادرار خود را در مسیر رسیدن به دستشویی دفع می‌کند. این نوع بی‌اختیاری اغلب ناشی از زوال عقل، آلزایمر، سکته مغزی، عفونت‌های جزئی، دیابت و اختلالات عصبی است.
• مختلط: زمانی که فرد سالمند بیش از یک نوع از انواع بی‌اختیاری ادرار را تجربه کند، درواقع به بی‌اختیاری مختلط مبتلا شده است. این حالت اغلب نشان دهنده ترکیبی از بی‌اختیاری ادرار استرسی و فوریتی است.
• لبریز: یکی دیگر از انواع بی اختیاری ادرار در سالمندان، بی‌اختیاری لبریز نام دارد. شایع‌ترین علت این نوع بی‌اختیاری، بیماری دیابت است که منجر به ضعف انقباضی شدید عضلات مثانه می‌شود. همچنین ایجاد انسداد مزمن در مجاری خروج ادرار نیز عامل شایع دیگر این نوع مشکل است.

عوارض مرتبط با این بیماری

تشدید بی‌اختیاری ادارار سالمندان و عدم درمان آن، ممکن است این عوارض را به‌همراه داشته باشد:

• عفونت‌های دستگاهادراری
• راش‌های پوستی
• شکنندگی پوست
• افزایش خطر بستری شدن
• ناراحتی و پریشانی روحی
• کاهش تعاملات اجتماعی
• کاهش کیفیت زندگی

درمان بی اختیاری ادرار سالمندان

اگر علائمی از بی اختیاری ادرار در سالمندان را مشاهده کردید، از هرگونه درمان خانگی بی اختیاری ادرار در سالمندان اجتناب کنید. این نوع درمان ممکن است پس از معاینه پزشک و تائید او، راهکار مناسب و ایده‌آلی باشد، اما در اولین قدم بهتر است پزشک، وضعیت سالمند شما را معاینه و بررسی کند. همچنین به‌دلیل شایع بودن علائم پروستات در مردان مسن، انجام معاینات پزشکی لازم و ضروری است. برخی از رایج‌ترین درمان‌های بي اختياري ادرار به شرح زیر است:

• آموزش کنترل مثانه: تمرینات کگل شامل تمرینات تقویت عضلات کف لگن است که از سلامت و بهبود عملکرد ماهیچه‌های مثانه حمایت می‌کند.
• سرکوب احساس فوریت: افراد سالمند باید تمرین کنند تا بتوانند میل شدید به ادرار کردن را کنترل و مدیریت کنند. به این شکل فرد مبتلا به این بیماری می‌تواند به‌موقع و در زمان ضروری به توالت برود.
• تغییر سبک زندگی: از مصرف نوشیدنی‌ها و غذاهای ادرارآور اجتناب کنید و فعالیت‌های بدنی هدفمند به‌منظور تقویت عضلات مربوط به مثانه را دنبال کنید.
• داروها: با توجه به نوع و شدت مشکل، پزشک ممکن است داروهایی مانند داروهای آنتی کولینرژیک، مسدود کننده‌های آلفا، Mirabegron ، بوتاکس یا سم بوتولینوم نوع A را تجویز کند.
• جراحی‌ها: با توجه به شدت و مزمن بودن بی اختیاری ادرار، پزشک ممکن است یکی از این دو نوع جراحی که شامل بادکنک اسفنکتر ادراری مصنوعی و روش اسلینگ است را انجام دهد.

به نقل از nia.nih.gov :

تغییر سبک زندگی ممکن است به مشکلات مثانه کمک کند. کاهش وزن، ترک سیگار، «نه» گفتن به الکل، انتخاب آب به جای نوشیدنی های دیگر و محدود کردن نوشیدنی ها قبل از خواب می تواند به رفع برخی از مشکلات مثانه کمک کند. پیشگیری از یبوست و پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین نیز ممکن است به بی اختیاری کمک کند. حتی پس از درمان، برخی از افراد هنوز گهگاهی ادرار نشت می کنند. محصولات کنترل مثانه و راه حل های دیگری مانند شورت یا لباس زیر یکبار مصرف، پد مبلمان و قرص های خوشبو کننده ادرار وجود دارد که ممکن است کمک کننده باشد.

نکات مهم پیشنهادی در جهت کنترل ادرار سالمندان

رعایت برخی نکات و دستورالعمل‌ها به کنترل و مدیریت بي اختياري ادرار کیسه ادرار سالمندان کمک می‌کند، ازجمله:

• پرهیز از مصرف برخی نوشیدنی‌ها مانند چای، قهوه و نوشابه‌های گازدار
• ایجاد دسترسی راحت برای سالمندان به‌منظور رسیدن سریع به دستشویی
• پرهیز از درمان‌های خودسرانه و درمان خانگی بی اختیاری ادرار در سالمندان بدون مشورت با پزشک
• واضح و مشخص بودن محل دستشویی سالمندان(به‌ویژه افراد مبتلا به آلزایمر)
• استفاده از لباس زیر راحت و بدون دردسر
• انتخاب لباس زیر و شلوارهایی با قدرت جذب بالا

نکات پیشنهادی در سفر سالمندان

برای کسانی که بی اختیاری ادرار دارند، سفر غیرممکن به نظر می‎رسد. با این وجود، اطرافیان و پرستار سالمند نباید از خروج سالمندان فعال از خانه، از شهر یا حتی خارج از کشور جلوگیری کند. این که خروج و نشت ادرار گاه به گاه است، مراجعه مکرر به دستشویی یا از دست دادن کامل کنترل مثانه همگی حقایقی است که لازم است سالمند با آن روبرو شود. اما با داشتن یک رویکرد واقع گرایانه و یک برنامه ریزی دقیق می توان به سالمندان کمک نمود تا از موقعیت‌های خجالت آور جلوگیری کنند.

1) مسیر سفر خود را با نقشه چک کنید

هنگام مسافرت با اتومبیل، راهنماهای خروجی آزادراه را مشخص کنید که مناطق استراحت را ذکر کرده و ایستگاه‌های منظم را برای استفاده از دستشویی مشخص کنید. بسیاری از نرم افزارهایی مسیر یاب مجهز به قسمتی هستند که سرویس های بهداشتی را مشخص نموده است. بنابراین شما می دانید چه زمانی و به کجا می‌توانید به دستشویی بروید.
هنگام اطمینان از زمان بندی حرکت اتوبوس، اطمینان حاصل کنید که از زمان مقرر به مقصد می‌رسید، و زمان‌های استفاده از ایستگاه‌های بین راهی را در نظر بگیرید. اگر با هواپیما سفر می‌کنید، می‌توانید از سرویس‌های بهداشتی داخل ترمینال در فرودگاه ها استفاده کنید، این اطلاعات باعث میگردد که سالمند قادر باشد که دقیقاً قبل از سوار شدن و بلافاصله پس از فرود از نزدیکترین سرویس بهداشتی استفاده کند.

2) پوشیدن لباس مناسب 

این نکته فراتر از انتخاب لباس‌های معمولی برای سفر است. بله، منظور لباس زیر و لباس راحتی است که به راحتی عوض شود. در هنگام مسافرت‌های طولانی استفاده از پوشک برای محافظت از بی اختیاری ادرار در سالمندان  توصیه می‌شود.

بسته به شدت بی اختیاری ادرار سالمند، استفاده از آستر، پد جاذب یا لباس کوتاه یکبار مصرف ایده‌های خوبی است. به خصوص برای سفرهای طولانی‌تر این موضوع از اهمیت بیشتری برخوردار است. عاقلانه است فرد سالمند برای بدترین اتفاقات آمادگی داشته باشد و برای پیشگیری ازاین موارد برنامه‌ریزی نماید.

3) محدود کردن مصرف مایعات قبل و در طول سفر

تغییر فشار کابین و کمربندهای ایمنی تنگ در هواپیما می تواند فشار اضافی به مثانه سالمند وارد کند، به خصوص اگر مثانه پر شده باشد. ناگفته نماند دستشویی‌های هواپیما بسیار کوچک هستند و استفاده از آن‌ها برای سالمندان چندان راحت نخواهد بود. محدود کردن مصرف مایعات برای پروازهای کوتاه مدت بیشتر امکان‌پذیر است، اما از آنجا که گاهی سفر هوایی های هوایی ممکن است بین قاره‌ای و طولانی باشد در مورد استفاده کمتر از آب از در پروازهای طولانی‌تر با پزشک مشورت کنید.

اگر فرد سالمند نمی‌تواند از نوشیدنی‌های در هنگام پرواز صرف نظر کند، حداقل لازم است از مصرف نوشیدنی‌های ادرار آور مانند نوشابه و قهوه خودداری کنند. آب ساده، بهترین انتخاب برای مثانه فرد سالمند است. در نظر داشته باشید قبل از برخاستن هواپیما، یکی از مهمان‌داران را از این مشکل آگاه نمایید تا در صورت نیاز به پوشک یا سایر لوازم مورد نیاز دسترسی داشته باشید. در صورت تأخیر در هواپیما، اینکار می‌تواند مفید باشد.

4) کیف لوازم ضروری برای بی اختیاری ادرار در سالمندان

یک کیف دستی کوچک یا کیسه ای به همراه داشته باشید تا در هنگام سفر بتوانید از آن برای قرار گیری لوازم ضروری استفاده کنید. این لوازم ضروری برای تغییر لباس، پوشک یا پد اضافی و چند کیسه پلاستیکی برای پوشاندن لباس‌های آلوده و دور ریختن پوشک‌های استفاده شده می‌باشد. این کیف کوچک نه تنها در صورت بروز بی اختیاری ادرار می‌تواند به شما کمک می‌کند بلکه در صورت گم شدن چمدان یا دور ماندن از وسایل اصلی می‌تواند یک نجات دهنده باشد.

در داخل چمدان‌های اصلی، حتماً مقدار زیادی از پوشک و پد اضافی را به همراه داشته باشید‌، به خصوص اگر مشخص نباشد كه مارک پوشک مناسب شما در مقصد قابل تهیه و خریداری باشد. برای اطمینان از تمیز و خشک ماندن تشک‌ها و سایر مبلمان‌ها، روکش های یکبار مصرف غیر قابل نفوذ را برای اقامت شبانه در نظر بگیرید. در صورت امکان همیشه یک صندلی راهرو را رزرو کنید.

در هواپیما صندلی‌هایی که به دستشویی نزدیکتر هستند را رزرو کنید زیرا در هنگام نیاز دسترسی به دستشویی برای سالمند راحت تر بوده و می‌تواند بدون ایجاد مزاحمت برای سایر مسافران بین صندلی خود و دستشویی رفت و آمد نماید. اگرچه نشستن در کنار دستشویی در پرواز ممکن است خوشایند نباشد، اما دسترسی سریع و آسان به امکانات را فراهم می‌کند.

5) مشورت در مورد دارو با پزشک

داروهای مختلفی برای کمک به علائم مثانه پرکار (OAB) و بی اختیاری ادرار در سالمندان در دسترس هستند. به گفته متخصصان اورولوژی، برخی از این داروها ممکن است چند هفته طول بکشد تا به اثر درمانی کامل خود برسند، بنابراین مطمئن شوید که این گزینه را قبل از تاریخ پرواز با پزشک در میان بگذارید.

6) کاتتریزاسیون یا استفاده از سوند

سوند ادراری یا کاتتر ادراری لوله باریک، توخالی و انعطاف‌پذیری است که برای جمع‌آوری ادرار، درون مثانه قرار داده می‌شود. به پروسه گذاشتن این لوله در علم پزشکی کاتتراسیون یا سونداژ می‌گویند. انواع مختلفی از کاتتر وجود دارد که ممکن است ارزش داشته باشد قبل از سفر در مورد آن با یک پزشک صحبت کنید.

برخی از این کاتترها  فقط برای تخلیه مثانه وارد می شوند و سپس خارج می‌شوند، درحالی که بعضی دیگر را می‌توان برای چند روز یا چند هفته در آن جا قرار داد. یکی دیگر از گزینه‌های غیر تهاجمی مردان،کاندوم شیت یا سوند خارجی مردانه  است که از خارج استفاده می‌شود. برای بی اختیاری ادرار در سالمندان، مردان می‌توانند از سوند کاندومی استفاده کنند و به این طریق ادرار جمع آوری شده و بی اختیاری کنترل می شود همچنین خطر عفونت کاهش می‌یابد.

جمع بندی

در این مطلب به بررسی تمام مواردی پرداختیم که باید درباره بی اختیاری ادرار در سالمندان بدانید. آگاهی از علائم، نشانه‌ها، عوارض و نکات مراقبتی این بیماری به افرادی که در خانه خود افراد مسن دارند در جهت مراقبت و نگه‌داری صحیح از آن‌ها کمک می‌کند. از آنجایی که این مشکل، تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی و شرایط روحی سالمندان برجای می‌گذارد، در صورت مشاهده هرگونه علائم بی اختیاری ادرار، به پزشک متخصص مراجعه کرده و اقدامات پیشگیرانه را در بهترین زمان انجام دهید.

سوالات متداول

1. شایع ترین علت بی اختیاری ادرار در یک بیمار سالخورده چیست؟

تغییرات ساختاری در عضله مثانه و همچنین اختلال در کنترل عصبی و تغییرات مرتبط با افزایش سن در دستگاه ادراری تحتانی است. بی اختیاری نیز می تواند یکی از عوارض جانبی دارو باشد.

2. چگونه بی اختیاری ادرار در سالمندان را درمان می کنید؟

داروهای آنتی کولینرژیک یا ضد اسپاسم معمولاً برای بی اختیاری فوری تجویز می شوند و شایع ترین عارضه جانبی آن ها خشکی دهان است.

3. بهترین درمان بی اختیاری چیست؟

اگر بی اختیاری فوری برای شما تشخیص داده شده است، یکی از اولین درمان هایی که ممکن است به شما پیشنهاد شود، تمرین مثانه است. اگر بی اختیاری ادرار مکرر دارید، تمرین مثانه نیز ممکن است با تمرین عضلات کف لگن ترکیب شود.

4. بهترین دارو برای مثانه بیش فعال در سالمندان چیست؟

داروهایی که مثانه را شل می کنند می توانند به تسکین علائم مثانه بیش فعال و کاهش دوره های بی اختیاری فوری کمک کنند. این داروها عبارتند از: فزوترودین (تویاز). میرابگرون (میربتریک).

5. بي اختياري ادرار کیسه ادرار سالمندان چیست؟

بی اختیاری ادرار به شرایطی گفته می‌شود که فرد سالمند به‌طور تصادفی و ناگهانی، نشت ادرار را تجربه می‌کند.

6. انواع بی اختیاری ادرار سالمندان کدام است؟

بی اختیاری ادرار استرسی، عملکردی، لبریز، فوریتی و مختلط از اصلی‌ترین انواع بی‌اختیار ادرار در افراد مسن محسوب می‌شود.

7. آیا بی اختیاری ادرار در سالمندان عوارضی دارد؟

بله. عفونت‌های دستگاه ادراری، راش‌های پوستی، شکنندگی پوست، ناراحتی و پریشانی روحی، کاهش کیفیت زندگی و تعاملات اجتماعی از عوارض بی اختیار ادرار در افراد مسن به‌شمار می‌رود.