کمبود ویتامین دی چه خطراتی در سالمندان دارد؟

کمبود ویتامین D در موارد شدید باعث بروز مرگ و میر در افراد مسن شده و در شرایط خفیف هم خطراتی را به دنبال دارد. محققان با انجام آزمایش‌ روی 2 هزار و 538 آمریکایی در سنین 70 تا 79 و جمع کردن نمونه خون آن‌ها برای تعیین سطوح ویتامین D به این نتیجه رسیده‌اند که کمبود این ویتامین و سطوح بالای هورمون پاراتیروئید، دلایل اصلی مرگ و میر در آن‌ها را رقم می‌زند. پس پرستار بیمار در چنین شرایطی باید از تامین ویتامین دی کافی برای سالمند اطمینان حاصل کند. در این مطلب به دلایل کمبود این ویتامین در سالمندان، خطرات و روش‌های درمان اشاره خواهد شد.

علت کمبود ویتامین D در بدن

پیش از پرداختن به انواع خطر کمبود ویتامین D باید با این که این ویتامین در بدن چگونه تولید می‌شود آشنا شویم. ویتامین D طی انجام فرآیند یک واکنش شیمیایی روی پوست بدن تولید می‌شود. در واقع زمانی که پوست در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، با تجزیه نوعی استروئید با نام هفت دهیدروکلسترول ویتامین D به وجود می‌آید. از مهم‌ترین علل کمبود ویتامین دی در بدن، موارد زیر را می‌توان نام برد:

1. عدم دریافت نور خورشید

عدم دریافت مقدار مناسب از نور خورشید و همچنین عدم مصرف غذاهای دارای ویتامین، از اصلی‌ترین دلایل کمبود ویتامین دی در کودکان و بزرگسالان است و تفاوتی در سنین مختلف نیز وجود ندارد. در اکثر مواقع گرفتن نور از پشت شیشه، کرم ضد آفتاب یا لباس تاثیری در تولید ویتامین دی توسط پوست نخواهد داشت.

2. کمبود منیزیم در بدن

از دیگر دلایل مهم کمبود این ویتامین در بدن می‌توان پایین بودن منیزیم را نام برد؛ زیرا ویتامین دی بدون منیزیم در بدن بیشتر نمی‌شود. منابع منیزیم همچون سبزیجات، تخمه کدو و آفتابگردان، بادام و انواع آجیل‌ها کمک زیادی به افزایش ویتامین D در بدن خواهد کرد.

به نقل از سایت clevelandclinic:

کمبود ویتامین D به این معنی است که شما ویتامین D کافی در بدن خود ندارید. در درجه اول باعث ایجاد مشکلاتی در استخوان ها و ماهیچه های شما می شود.
ویتامین D یک ویتامین ضروری است که بدن شما برای رشد و نگهداری طبیعی استخوان از آن استفاده می کند. ویتامین D همچنین در سیستم عصبی، سیستم اسکلتی عضلانی و سیستم ایمنی نقش دارد.

3. ژنتیک

بسیاری افراد به صورت ژنتیکی جذب ویتامین D پایینی دارند و باید دوز مصرفی خود برای دریافت آن را افزایش دهند. البته این به معاینه و سپس تشخیص پزشک مربوط است و نباید خودسرانه مصرف شود.

4. وزن بالا

وزن بالا باعث می‌شود ویتامین دی به اندازه کافی به بدن نرسیده و نیاز به آن افزایش یابد. پزشک در صورت معاینه بیماران با اضافه وزن که مشکل کمبود ویتامین دی دارند، از آن‌ها درخواست می‌کند وزن خود را کم کنند. این موضوع برای سالمندان حساس‌تر و مهم‌تر است.

تحقیقات نشان از تاثیر ورزش کردن در افزایش ویتامین D دارد. پزشکان اغلب برای برطرف کردن کمبود این ویتامین در صورتی که زیر 20 نانوگرم در خون باشد، از آمپول‌های 300 هزار واحدی به صورت هفتگی برای یک مدت کوتاه استفاده می‌کنند. بعد از رسیدن ویتامین به 30 نانوگرم در خون، از قرص‌های معمولی با دوز پایین‌تر استفاده خواهد شد.

آیا کمبود ویتامین دی خطرناک است؟

کمبود ویتامین d در بدن سبب بروز بیماری‌های بعضا خطرناکی می‌شود که بسیاری از آن‌ها را باید مرتبا کنترل کرد. در غیر این صورت، خطرات بیشتری فرد را تهدید می‌کند و حتی تا مرگ هم پیش می‌رود. شواهد نشان می‌دهد کمبود این ویتامین، خطر ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد. شیوع فراوان این بیماری در مناطق دور از خط استوا که کمتر در معرض نور آفتاب قرار دارند، مشاهده می‌شود. مطالعات ثابت کرده است در صورت دریافت ویتامین کافی، خطر تشکیل ضایعات جدید در مغز و ناتوانی و شدت این بیماری کاهش خواهد یافت.

افراد مبتلا به لوپوس اغلب حساسیت زیادی به نور آفتاب داشته و دچار راش پوستی و تشدید بیماری می‌شوند. از سوی دیگر، قرار نگرفتن در معرض نور آفتاب نیز باعث کمبود این ویتامین در بدن آن‌ها می‌شود. به همین خاطر است که باید این ویتامین را از راه‌های دیگری وارد بدن خود کنند.

علائم کمبود ویتامین دی

به منظور پیشگیری و درمان، باید با علائم کمبود ویتامین دی آشنا شوید. در ادامه از علائمی صحبت می‌کنیم که با دیدن آن‌ها در بدن خود یا سالمند، باید حتما بررسی کنید که آیا علائم کمبود این ویتامین هستند یا نه.

• بدشکلی مفاصل

بدن انسان به طور طبیعی شکلی مشخص دارد. زمانی که فرد دچار کمبود این ویتامین در بدن شود، اختلالاتی در عملکرد مفاصلی که سبب این شکل طبیعی شده‌اند، به وجود خواهد آمد. شاید تنها یکی از بخش‌های بدن دچار این مشکل شده و شاید هم کل جسم را درگیر کند. برخی بخش‌ها به درمان جدی و سریع نیاز دارند تا از مشکلات بعدی جلوگیری شود.

• درد استخوان

سالم بودن استخوان‌های بدن برای انجام درست فعالیت‌ها بسیار مهم است و با دریافت مواد مغذی می‌توان به این هدف رسید. ویتامین دی نیز از جمله مواردی است که تامین آن روی این درد تاثیر می‌گذارد.

• ورم مفاصل

ورم مفاصل بیشتر به خاطر کمبود ویتامین دی در بدن است و فورا باید برای درمان آن اقدام کرد. اگر فرد در کنار آن درد هم داشته باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و علت را جویا شود.

• ضعف دستگاه ایمنی

اگر فرد به صورت مکرر دچار بیماری‌های سرماخوردگی و آنفولانزا می‌شود، یعنی ضعف زیادی در دستگاه ایمنی خود دارد و این یکی از علائم کمبود D در بدن است. ویروس و باکتری در این شرایط راحت‌تر وارد بدن شده و این موجب عفونت‌های مکرر می‌شود. بسیاری از آزمایش‌ها برای بررسی مقدار ویتامین‌ها به وجود آمده‌اند و می‌توانید بسته به شرایط خود، یکی را انتخاب کنید.

• اضافه وزن

اگر می‌بینید بی دلیل و حتی با وجود تحرک و رعایت نکات غذایی دچار اضافه وزن می‌شوید، احتمالا به خاطر مقادیر کم ویتامین دی در بدن شما باشد که برای این منظور بد نیست به پزشک مراجعه کنید.

• ریزش مو

شاید عده زیادی تصور کنند ریزش موهایشان ارثی است، در صورتی که می‌تواند به خاطر کمبود این ویتامین در بدن باشد. اندازه کافی ویتامین دی، کیفیت مو و ناخن افراد را تا حد زیادی افزایش می‌دهد.

کمبود ویتامین دی در سالمندان

اکثر مردم کشور ما دچار کمبود ویتامین دی هستند و این می‌تواند بسیار خطرناک باشد. نقش ویتامین دی برای استحکام و شکل‌گیری در کودکی و حفظ و ثبات آن در سالمندی را نمی‌توان کتمان کرد؛ به ویژه در این روزها که ویروس‌های زیاد و جدیدی به وجود آمده و باید بدن خود را مقاوم سازیم. سالمندان بیش از هر قشر دیگری درگیر مشکلات ناشی از کمبود این ویتامین هستند.

بنابراین، اگر سالمندی در منزل دارید، باید میزان ویتامین D آن‌ها را هر از چند گاهی بررسی کنید. همان‌طور که در بالا هم ذکر شد، نور خورشید منبع اصلی دریافت این ویتامین است. اگر سالمند مشکل خاصی ندارد، باید حتما به صورت روزانه در معرض آفتاب قرار بگیرد. متاسفانه بسیاری از مردم و به خصوص سالمندان به خاطر زندگی شهری و آپارتمانی از این نعمت محروم هستند و سایر اعضای خانواده نیز توجه زیادی به این موضوع ندارند.

عوارض کمبود ویتامین دی

در کنار شناخت علائم کمبود ویتامین دی، بروز بیماری‌ها و عفونت‌های مداوم از مهم‌ترین عوارض کم بودن آن در بدن است. از وظایف ویتامین دی، قوی نگه داشتن سیستم ایمنی را می‌توان نام برد تا بدن بتواند همواره با ویروس‌ها و باکتری‌ها مبارزه کند. در واقع این ویتامین به طور مستقیم با سلول‌های مسئول برای مبارزه با عفونت‌ها در ارتباط است. اگر شما نیز به کمبود این ویتامین مبتلا هستید، احتمالا بیماری‌های زیادی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا را تجربه می‌کنید که این نشانه‌ ضعف سیستم ایمنی است.

احساس خستگی مفرط نیز می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد که کمبود دی یکی از آن‌هاست. این وضعیت اکثرا توسط مردم نادیده گرفته می‌شود، در حالی که خطراتی به ویژه برای سالمندان دارد. پایین بودن ویتامین دی در خون در خفیف‌ترین حالت خود، کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بعضا در انجام امور روزمره خود ناتوان هستند. خبر خوب این که با بالا رفتن سطح ویتامین D، دیگر خبری از خستگی‌های مفرط نخواهد بود.

کمبود ویتامین D باعث چه بیماری می شود؟

ویتامین D نقشی مهم در ساخت استخوان در بدن دارد. این یعنی کمبود آن منجر به بیماری‌های مرتبط با نرم شدن استخوان‌ها نظیر راشیتیسم در کودکان می‌شود. ضمن این که بیماری‌های استئومالاسی و پوکی استخوان در بزرگسالان را هم تحت تاثیر قرار داده و احتمال شکستگی استخوان‌ها را تا حد چشمگیری بیشتر می‌کند. استئومالاسی در واقع همان اختلال نرم شدن استخوان است و تنها در بزرگسالان رخ می‌دهد.

این بیماری با ضعف عضلانی پروگزیمال و شکنندگی استخوان‌ها تعیین می‌گردد. ضعف عضلانی یکی از علائم رایج کمبود ویتامین D بوده که متاسفانه دلیل بسیاری از شکستگی استخوان‌ها در جهان نیز همین است. استخوان افراد در این شرایط حتی با کمترین ضرب هم می‌شکند. کمبود ویتامین دی همچنین تاثیراتی روی مغز داشته و بیماری‌هایی نظیر اسکیزوفرنی را به وجد می‌آورد. تمام این موارد می‌تواند روی روحیه و روان فرد تاثیر داشته و زندگی او را با اختلالاتی مواجه کند.

درمان کمبود ویتامین d 

اهداف درمان و پیشگیری از کمبود ویتامین d تقریبا در تمام افراد یکسان بوده و تفاوت آن چنانی میانشان دیده نمی‌شود. هدف این است که سطح کافی از ویتامین دی در بدن حفظ شده و فرد بتواند تغییراتی در سبک زندگی خود داشته باشد. مقادیر زیادی از آن هم از راه مصرف برخی مواد غذایی و نیز قرارگیری در معرض نور آفتاب حاصل می‌شود، اما راه‌های درمان دیگری هم وجود دارند.

مصرف مکمل‌های ویتامین D از سوی بسیاری از متخصصان این حوزه توصیه می‌شود. برای درک بهتر، بد نیست بدانید ویتامین دی به دو شکل D2 و D3 یافت می‌شود که برای دریافت نوع اول به نسخه پزشک نیاز خواهد بود. این در حالیست که نوع D3 حتی بدون نسخه هم در دسترس قرار می‌گیرد. بدن هر فرد D3 را بهتر از D2 جذب کرده و این می‌تواند خبر خوبی برای بیماران باشد. برای اطلاع از نوع و میزان استفاده از هر مکمل، حتما با پزشک خود در تماس باشید.

درمان خانگی کمبود ویتامین دی

تعداد کمی از غذاها ویتامین از نوع D3 را به طور طبیعی در خود دارند که گوشت ماهی چرب و روغن کبد ماهی از بهترین‌ها هستند. مقادیر کمتری از آن هم در تخم مرغ، پنیر و جگر گاو یافت می‌شود. بسیاری از قارچ‌ها حاوی مقداری از D2 هستند که بد نیست آن‌ها را برای جبران کمبود ویتامین دی به برنامه غذایی خود اضافه نمایید.

برخی قارچ‌ها که به صورت تجاری هم فروخته می‌شوند، در معرض نور فرابنفش قرار گرفته و مقدار زیادی از D2 را در خود دارند. محصولات لبنی و غلات غنی نیز در جذب این ویتامین موثر عمل می‌کنند. در این بخش لیستی از بهترین مواد غذایی تاثیرگذار در جذب D را برایتان آورده‌ایم.

• روغن کبد ماهی کاد
• اره ماهی
• ماهی سالمون
• ماهی تن
• آب پرتقال غنی شده با ویتامین دی
• ساردین
• جگر گاو
• شیرهای لبنی و گیاهی غنی شده با ویتامین دی
• زرده تخم مرغ
• انواع غلات

خطرات کمبود ویتامین دی

کمبود ویتامین D با افزایش فشار خون، افزایش لیپید، بیماری عروق محیطی، بیماری شریان کرونری، نارسایی میوکاردیال، نارسایی قلبی و سکته ارتباط مستقیمی دارد. اثرات ضد التهابی این بیماری می‌تواند دلیلی بر استفاده از آن در بیماری قلبی باشد. افراد مبتلا به این بیماری‌های قلب و عروق دارای سطح پایینی از این ویتامین هستند و ناکافی بودن آن منجر به پیشرفت بیماری‌ها می‌شود.

بیماری روده التهابی یکی دیگر از عوارض و خطرات کمبود این ویتامین در بدن را نشان می‌دهد. زمانی که سیستم گوارش در جذب درست مواد مغذی با مشکل مواجه می‌شود، خطر کمبود این ویتامین نیز بیشتر خود را نشان می‌دهد. میزان کمبود این ویتامین تاثیراتی روی شدت بیماری‌های مرتبط با روده داشته و کافی بودنش می‌تواند از پیشرفت این بیماری‌ها جلوگیری کند.

تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که با کمبود این ویتامین مواجه هستند، بیشتر در معرض ابتلا به دیابت از نوع دوم هستند. کافی بودن سطح ویتامین دی با بهبود سطح قند خون و کاهش مقاومت انسولین ارتباط دارد و همچنین می‌تواند روی کارکرد بهینه کلیه، آپنه خواب، رتینوپاتی دیابتی و دوره‌های جنون در بیماران دوقطبی نیز اثرگذار باشد.

سخن پایانی

در این مقاله از سلامت اول بررسی کردیم که مصرف و تامین ویتامین D بدن می‌تواند سالمند را از مشکلات و بیماری‌های جدی نجات دهد. البته با توجه به تحقیقات تنها کمبود ویتامین دی خطرناک نیست بلکه باید مراقب میزان مصرف زیاد این ویتامین‌ها نیز باشید؛ زیرا در صورت مصرف بیش از حد، عوارضی برای فرد به دنبال خواهد داشت. ضمن این که امکان دفع مازاد آن از راه ادرار وجود نداشته و این احتمال مسمومیت را افزایش می‌دهد. البته این مسمومیت از نور خورشید مطرح نیست، زیرا بدن همواره به مقادیری از آن نیاز دارد. البته این نوع از مسمومیت بسیار نادر بوده و شاید تنها در مواردی منجر به هایپرکلسمی (کلسیم بیش از حد مجاز در بدن) شود.

سوالات متداول

1. عوارض کمبود ویتامین D در بدن چیست؟

کمبود این ویتامین در بدن به ویژه برای سالمندان می‌تواند مشکلات و بیماری‌هایی مانند لوپوس، سرطان، بیماری ام اس، اختلالات شناختی، بیماری قلب و عروق و موارد این چنینی را به دنبال داشته باشد.

2. نشانه‌های کمبود ویتامین d کدامند؟

بد شکلی مفاصل، درد استخوان، گرفتگی عضلاب و ورم مفاصل را باید از شایع‌ترین علائم کمبود این ویتامین در بدن عنوان کرد که متاسفانه سالمندان زیادی درگیر آن‌ها هستند.

3. بدن ویتامین D مورد نیاز خود را چگونه تامین می‌کند؟

این ویتامین با قرار گرفتن بدن در معرض آفتاب تولید می‌شود. این فرایند با افزایش سن افراد کاهش پیدا می‌کند.

4. برای درمان کمبود ویتامین D در سالمندان چه کار باید کرد؟

برای درمان کمبود ویتامین D در سالمندان باید از مکمل‌ها و مواد غذایی حاوی این ویتامین را مصرف کرد.

5. منابع غذایی حاوی ویتامین D کدامند؟

شیر گاو، تخم مرغ، شیر سویا، ماهی سالمون، شیرماهی، ماهی ساردین، کنسرو ماهی تن، غلات، جو دوسر و آب پرتقال

6. عوارض کمبود ویتامین D در سالمندان چیست؟

اختلالات استخوانی، شکستن بی‌دلیل استخوان‌ها، زمین خوردن، عدم تعادل و ابتلا به مشکلات قلبی از عوارض ابتلا به کمبود ویتامین دی در سالمندان است.