خمیازه کشیدن yawn یک رفتار کاملا معمول در بین همه مهره داران به ویژه انسان است . تا به امروز هیچ خصوصیت فیزیولوژیکی حیاطی با خمیازه مربوط نبوده است .
خمیازه کشیدن به این شکل مشاهده می شود که همراه با دهان باز و دم طولانی ، وقفه ای کوتاه ، و بازدم همراه با صدای خارج شدن هوا از دهان است .
در گذشته خمیازه را فقط با خستگی و خواب آلودگی مرتبط می دانستند . اما مطالعات جدید این باور قدیمی را تغییر داده است . اکنون علم توضیح می دهد که بدن با عمل خمیازه به دنبال اهداف معناداری است.
تعریف خمیازه
خمیازه متشکل از باز شدن غیر ارادی دهان و گشاد شدن حداکثری فک همراه با دم طولانی و عمیق از طریق دهان و بینی و بازدم کوتاه و به دنبال آن احساس راحتی و آرامش است .
میانگین مدت زمان خمیازه حداکثر پنج ثانیه است. معمولا وقتی خمیازه می کشیم این عمل همراه با کش و قوس در بدن انجام می شود .
مدتها تصور می شد که خمیازه به دلیل بی حوصلگی است و وقتی در حضور جمع خمیازه می کشیدیم به نوعی بی احترامی محصوب می شد . البته خستگی و بی حوصلگی باعث خمیازه می شوند ولی تنها دلیل بروز خمیازه نیستند .
محرک خمیازه
شواهد نشان می دهد که خواب آلودگی متداول ترین محرک خمیازه است . بی حوصلگی زمانی رخ می دهد که عوامل محیطی دیگر قادر به حفظ توجه فرد نباشد . این امر با تحریک سیستم خواب باعث خواب آلودگی میشود .
در این لحظه ذهن باید ارتباط خود را با محیط حفظ کند پس باعث می شود که فرد خمیازه بکشد . مطالعات نشان داده اند که در هنگام خمیازه تغییرات قابل توجهی در متغییرهای مختلف فیزیولوژیکی اتفاق می افتد .
محققان نشان داده اند که در هنگام خمیازه ضربان قلب بالا می رود و این افزایش ضربان پنج ثانیه طول می کشد . همچنین رسانایی پوست افزایش پیدا می کند .
طی تحقیقات مصرف کافئین تاثیراتی مشابه با خمیازه را در بدن ایجاد می کند . از آنجاییکه کافئین یک محرک شناخته شده در سیستم عصبی است بنابراین استدلال شد که خمیازه نیز مانند کافئین ممکن است در تحریک هوشیاری مغز نقش داشته باشد .
برانگیختگی پس از خمیازه به دلیل تحریک مکانیکی رگ کاروتید است . رگ کاروتید : دو شاهرگی که در طرفین گردن قرار دارند و خون را از شاهرگ آئورت به مغز می رسانند .
موقعیت استراتژیک این رگ منجربه تحریک آن در اثر فشارها و حرکات ناشی از خمیازه می شود .
خمیازه کشیدن معمولا پس از مشاهده عوامل تکراری در محیط دیده می شود . یعنی فعالیتهایی که به تعامل کمتری نیاز دارند مثل تماشای تلویزیون ، شرکت در سخنرانی ، مطالعه و …
عکس این فرایند زمانی است که حرکات سریع فیزیکی انجام می دهید . مثلا تمییز کردن منزل . شما هنگام شست و شو خمیازه نمی کشید . این نشان می دهد که خمیازه در فعال شدن مغز نقش دارد.
بیشتر بخوانید: خستگی در سالمندان چیست و مدیریت خستگی در سالمندان از چه روشهایی امکان پذیر است
خمیازه و خنک شدن مغز
مطالعات جدید نشان داده اند که خمیازه دمای مغز را کاهش می دهد. تحقیقاتی به عمل آمده بر روی موشهای صحرایی و اندازه گیری دمای قشر خارجی مغز نشان داده است که پس از خمیازه دمای مغز کاهش پیدا کرده است .
بررسی ها نشان داده اند که بالا رفتن دمای محیط با افزایش قابل توجهی در بروز خمیازه همراه است . نتایج فیزیولوژیکی حاصل از عمل خمیازه کشیدن برای خنک سازی مغز لازم است .
خمیازه جریان خون را د رمحیط بدن و مغز افزایش میدهد. انقباض و شل شدن عضلات صورت در هنگام خمیازه باعث افزایش جریان خون در صورت می شود .
افزایش جریان خون در صورت باعث پخش شدن حرارت می شود . شکاف دهان و استنشاق عمیق هوای خنک در هنگام خمیازه باعث کاهش دمای جریان خون در رگهایی می شود که به مغز می روند .
در بعضی افراد خمیازه با جاری شدن اشک از چشم همراه است . گفته می شود که اشک نیز در خنک سازی مغز نقش دارد.
بیماران مبتلا به اختلالات بالینی مانند مولتیپل اسکلروزیس Multiple Sclerosis ، صرع ، میگرن ، استرس ، اضطراب ، ضربه به سر و سکته مغزی ممکن است بیش از حد خمیازه را تجربه کنند .
این اختلالات باعث افزایش دمای بدن می شود و به نظر می رسد خمیازه باعث اصلاح این جریان می شود .
خمیازه مسری است
بسیاری از مردم در این موضوع که خمیازه مسری است اتفاق نظر دارند . هنوز دلیل قطعی مسری بودن خمیازه مشخص نشده است ولی تئوریهایی مطرح است
مثلا ساعت مشخصی از روز یا بهره هوش افراد در سرایت خمیازه نقش دارد. ولی قوی ترین نظریه همدلی بین افراد را در بروز مسری خمیازه موثر دانسته است .
طبق این نظریه اگر شخصی که خمیازه می کشد از وابستگان شما باشد ، یا اینکه شخصی باشد که شما با او احساس راحتی داشته باشید ، احتمال خمیازه کشیده شما خیلی بیشتر می شود .
طبق تحقیقات به عمل آمده خمیازه مسری در کودکان بالای چهار سال مشاهده شده است .
در بین جانداران فقط در انسان ، شامپانزه ها ، خانواده گرگها و سگها حالت مسری خمیازه مشاهده شده است .
بیشتر بخوانید: پرستار کودک ، چرا کودک من شبها از خواب می پرد؟
آیا خمیازه می تواند علامت بیماری باشد؟
پاسخ کوتاه این است که خمیازه کشیدن طبیعی است . خمیازه یک فعالیت شایع و خوش خیم است . با این حال اگر زیاد خمیازه می کشید ، به طوری که با کمبود خواب یا برخی از دلایل دیگر که در مقاله ذکر شد قابل توضیح نیست می تواند نشانه برخی بیماریها باشد .
مصرف بعضی از داروها می تواند باعث خواب آلودگی و خمیازه شود . داروهای آرام بخش جز اصلی این داروها هستند .
بعضی بیماریها مثل خونریزی اطراف قلب ، حمله قلبی ، سکته مغزی ، تومور مغزی ممکن است باعث خمیازه شوند .
عصب واگ گلو و شکم را به قلب متصل می کند ، به علت تعاملی که با رگهای خونی دارد ، می تواند باعث افزایش بیش از حد خمیازه شود . این مشکل را vasovagal می نامند .
این واکنش ممکن است نشانه ای از اختلال خواب یا مشکلات مغزی باشد . همانطور که قبلا ذکر شد می تواند نشانه مشکلات قلبی و آئورتی نیز باشد .
خمیازه و ارتباط آن با گوش
در هنگام تغییر ناگهانی ارتفاع در هواپیما یا آسانسورها متوجه می شویم که شنوایی ما افت کرده ، انگار چیزی گوشهای ما را مسدود می کند ، در این موقع حتما شنیده اید که افراد این طور عنوان می کنند که گوشهایشان گرفته است .
این حالت زمانی رخ می دهد ، که هوا داخل گوش داخلی محبوس شده باشد در نتیجه فشار هوا در داخل گوش و محیط بیرونی متفاوت است . عمل خمیازه باعث آزادسازی هوای محبوس شده از داخل گوش شده و فشار گوش با محیط بیرون برابر می شود .
نتیجه گیری
اولین تحقیقات در مورد خمیازه در سال 1986 انجام گرفته است . پرووین (provine ) ، دانشمند پیشگام در این تحقیقات عنوان کرده است که خمیازه کوچکترین و ساده ترین رفتار انسانی است که هنوز چیز زیادی در مورد آن نمی دانیم .
اکنون پس از گذشت سالها هنوز ما پیشرفت چشمگیری در شناسایی این فرآیند نداشته ایم
بررسی و تحقیق در مورد خمیازه می تواند بسیار جالب باشد زیرا فراگیر بودن این پدیده در اکثر طبقات مهره داران و حتی جنین بیست هفته انسان ، حاکی از آن است که این فرایند خیلی مهمتر از آن است که فقط از خستگی یا خواب آلودگی ناشی شود .
بیشتر بخوانید: 6 گام موثر برای تجربه خواب با کیفیت شبانه که لازم است بدانیم
مرکز پرستاری سلامت اول با داشتن کادری مجرب و حرفه ای به صورت بیست و چهار ساعت آماده ارایه خدمات مراقبت و پرستاری در منزل در خدمت شما عزیزان است .
