در طول زندگی خود ممکن است شاهد پرخاشگری والدین و اثرات منفی آن بر روان کودک بوده باشید یا خودتان در خانواده‌ای خشن تربیت شده و این روش تربیتی را به‌عنوان یک شیوه صحیح پذیرفته باشید. شاید اکنون تبدیل به پدر و مادری شده‌اید که سبک فرزندپروری پرخاشگرانه را در پیش گرفته است. اما بدانید که اگر قصد دارید که یک کودک سالم تحویل جامعه بدید باید این مسیر را کامل بازگشته و از یک پرستار بچه، که درا ین زمینه تجربه و مهارت دارد جهت رفتار صحیح با فرزند کمک بگیرید.
پرخاشگری والدین چیست؟
این‌ها کلماتی هستند که هرگز نباید کنار هم قرار بگیرند؛ اما متأسفانه برای بسیاری از کودکان در سراسر جهان این‌چنین است؛ اما واقعاً والدین پرخاشگر چه کسانی هستند؟ مفهوم والدین پرخاشگر عمیق‌تر از چیزی است که می‌پندارید. این والدین مسئولیت اشتباهاتشان را نمی‌پذیرند و همیشه به دنبال افرادی می‌گردند که تقصیر را به گردن آنها بیندازند و دراین‌بین اغلب از کودکان برای این کار استفاده می‌کنند.
این شکل فرزند پروری محدود به والدین نیست؛ بلکه هرکسی که مسئول تربیت کودک است یا به نحوی در این کار دخالت دارد اعم از پدربزرگ و مادربزرگ، خاله یا عمه، خواهر و برادر یا قیم قانونی را شامل می‌شود.
نشانه‌های والدین پرخاشگر
نشانه‌های والدین بد و پرخاشگر در اطراف ما به وضوح مشاهده می‌شود:
- کودکان بی‌ادب و نفرت‌انگیزی که در فروشگاه یا رستوران دادوبیداد می‌کنند.
- کودکی که کودک دیگر را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد.
- والدینی که در ملا عام فرزندشان را شرمسار می‌کنند.
وقتی در چنین موقعیت‌هایی قرار می‌گیرید و شاهد پرخاشگری والدین و اثرات آن بر روان کودک هستید آیا در مورد پرورش مهارت‌های فرزندپروری فکر کرده‌اید؟! برخی از دلایل اصلی فرزندپروری نادرست عبارت‌اند از:
- بیماری‌های روانی
- تیپ‌های شخصیتی
- احساس ترس، ناامیدی و اضطراب
- حسادت یا انتقام
- عزت‌نفس پایین
- مصرف الکل یا مواد مخدر
- کودک ناخواسته یا غیرمنتظره
- مشکلات جسمی
- بیکاری
- فقر
- استانداردهای جامعه
- مشکلات خانوادگی
- معیارهای مذهبی
- کمبود امکانات آموزشی
- طلاق یا عدم حضور یکی از والدین
- مرگ یا اندوه ازدست‌دادن عزیزان
- فقدان افراد حامی
- فقدان یک مربی یا پرستار کودک متخصص برای اجرای مهارت‌های فرزندپروری
تاثیر پرخاشگری والدین بر فرزندان
برای بررسی تأثیر پرخاشگری والدین بر روحیه فرزندان و نشانه پرخاشگری در نوجوانان باید فاکتورهای بسیاری را مد نظر قرار داد که این فاکتورها را در ادامه مورد بررسی قرار می‌دهیم.
- پرخاشگری فیزیکی
یکی از رایج‌ترین خشونت والدین، درگیری‌های فیزیکی مانند کتک زدن، هل دادن و … با کودک است تا از این طریق به هدف خود، یعنی کنترل کودک برسند. چنین خشونتی آسیب روحی و روانی و همچنین کاهش عزت نفس و اعتماد به‌نفس کودک را به دنبال دارد. - پرخاشگری کلامی
در این نوع پرخاشگری، والدین با استفاده از الفاظ نامناسب به کودک خود ناسزا گفته و اغلب بر سر آن فریاد می‌زند. درد و آسیبی که از این طریق به کودک وارد می‌شود کمتر از تنبیه بدنی نیست. همچنین پس از مدت کوتاهی تحقیر شدن و توهین شنیدن از طرف والدین، امکان بی‌احترامی متقابل کودک به والدین وجود دارد. - خشونت سکوت
یکی از بدترین انواع خشونت والدین این است که والدین پس رفتار اشتباه کودک، برای مدتی با او صحبت نمی‌کنند یا به اصلاح قهر می‌کنند. این نوع پرخاشگری آثار مخربی بر احساسات او دارد و به شدت سبب ناامنی عاطفی، ترس و انزوا می‌شود. - پرخاشگری تهدید
برخی از والدین نیز برای ساکت کردن کودک از جملاتی مانند دیگر مامانت(بابات) نیستم، برویم خونه حسابت را می‌رسم و …. استفاده می‌کنند. تأثیر این نوع پرخاشگری والدین نیز بسیار بد بوده و سبب تقویت ترس، استرس و اضطراب در کودک می‌شود.
اثرات منفی پرخاشگری والدین بر فرزندان
درحالی‌که نیت اغلب والدین از سخت‌گیری و خشونت تبدیل فرزندشان به فردی موفق و شایسته است، لازم است بدانید که سخت‌گیری بیش از حد، تهدیدهای کلامی و تنبیه بدنی اثر معکوس در تقویت نظم و انضباط کودک دارد. روش‌هایی که از طریق آنها والدین پرخاشگر موجب آسیب رساندن به فرزندشان می‌شوند را در ادامه بخوانید. کودکانی که در خانواده‌هایی با والدین پرخاشگر بزرگ می‌شوند، به‌احتمال زیاد:
- قربانی بدرفتاری و قلدری آنان می‌شوند به دلیل اینکه به نظرات آنها توجهی نمی‌شود و از هرگونه تهاجم کلامی و فیزیکی به دلیل نافرمانی می‌ترسند.
- تبدیل به فردی قلدر و سوءاستفاده‌گرمی‌شوند. در این حالت کودک از رفتار والدین خود الگوبرداری می‌کند و دیگران را چه در خانه و چه در مدرسه مورد حمله قرار می‌دهد.
- به دلیل زندگی در یک محیط پراسترس دچار اختلالات خلقی می‌شود که افسردگی و اضطراب شایع‌ترین این اختلالات است.
- به علت زندگی در چنین محیط ناسالم و پر اضطرابی ممکن است دست به خودکشی بزنند.
- برای مقابل با این استرس‌ها به الکل و مواد مخدر رو می‌آورند.
- به دلیل احساس قربانی شدن و مورد سوءاستفاده قرارگرفتن احتمال دارد از خانه فرار کنند.
تاثیر خشونت والدین بر فرزندان
رفتار خشونت‌آمیز با کودکان آنها را دچار استرس و اضطراب شدید کرده و اثرات جبران‌ناپذیری بر روح و روانشان باقی می‌گذارد. این امر بعد از طی مدت زمان کوتاهی مشکلات متعددی در کودک ایجاد می‌کند که برخی از مهمترین آنها عبارت‌اند از:
- گوشه‌گیری و انزوا
- مشکلات رفتاری
- فاصله گرفتن تدریجی از والدین
- عدم احساس تعلق به خانواده
- پرخاشگری کودک
- اضطراب شدید
اثرات پرخاشگری والدین بر افسردگی کودک
اولین و بدترین اثر خشونت والدین بر کودک، افسردگی است. علاوه بر این کودکانی که به‌طور مداوم با خشونت والدین مواجه می‌شوند، این رفتار ناپسند را آموخته و با دوستان و همسالان خود پرخاشگری می‌کنند.
آنها اغلب در مدرسه به دوستان خود ناسزا گفته و آنها را کتک می‌زنند؛ چراکه رفتار والدین را الگو قرار می‌دهند و یاد می‌گیرند که در مواقع عصبانیت یا نارضایتی از شرایط، با دادو فریاد یا کتک زدن به هدف خود دست یابند. در ادامه مهمترین اثرات پرخاشگری بر افسردگی کودکان را بررسی می‌کنیم.
کاهش عزت نفس
کودکی که به طور مداوم مورد تهدید، توهین و تحقیر والدین خود قرار بگیرد، طبیعتاً نسبت به خودش تصویر منفی در ذهن داشته و خود را دوست ندارد. این احساس همان کاهش عزت نفس است که موجب افت عملکرد تحصیلی و روابط با دوستان می‌شود.
مشکل در دلبستگی
سال‌های اولیه زندگی کودک، هسته دلبستگی و پیوندهای عاطفی را در طول عمر پایه‌گذاری می‌کند. والدینی که در این دوره به اندازه کافی به کودک خود توجه و محبت نکنند، نوع دلبستگی کودکشان از نوع ناایمن خواهد بود. یکی از ویژگی‌های اصلی این کودکان این است که در آینده بعد از اینکه با یکی از همسالان خود دوست شدند، همیشه نگران هستند که مبادا رابطه آنها خراب شود یا طرف مقابل آنها را دوست نداشته باشد.
به‌جای والدین پرخاشگر بودن چه کاری انجام دهیم؟
به‌جای اینکه سبک فرزندپروری تهاجمی را در پیش بگیرید، سبک فرزندپروری مقتدرانه را جایگزین آن کنید. در هر شرایطی بهتر است ابتدا علت پرخاشگری کودکان را جویا شوید. والدین مقتدر به فرزندان خود برای انجام فعالیت آزادانه در چارچوب‌هایی که آنها تعیین کرده‌اند، حق انتخاب و استقلال می‌دهند.
آنچه والدین مقتدر را از والدین پرخاشگر مجزا می‌کند گوش‌دادن به نیازهای فرزندان است. این‌گونه فرزندتان تصور نمی‌کند که می‌تواند برای رسیدن به خواسته‌هایش شما را نادیده بگیرد. برعکس شما را به‌عنوان یک دوست می‌پذیرد.
کودک می‌آموزد که نظراتش را با احترام بیان کند و شما می‌توانید آنها را بپذیرید یا رد کنید. مهم است که به هنگام رد کردن نظراتش برای او دلایل منطقی و موجهی ارائه دهید. در نتیجه فرزندان شما می‌دانند که می‌توانند با شما گفت‌وگو کرده و شنیده شوند.
فرزندپروری‌های ناسالم نشان‌دهنده این است که مهارت‌های فرزندپروری در مسیر نادرستی قرار دارد. کودکانی که پرخاشگری می‌کنند و رفتارهای نادرستی بروز می‌دهند نشان می‌دهند که تحت سرپرستی والدین پرخاشگر قرار دارند. به‌منظور کاهش پرخاشگری والدین و اثرات آن بر روان کودک بهتر است از یک شخص حامی و متخصص کمک بگیرید.
سوالات متداول
پرخاشگری والدین چیست؟
این والدین مسئولیت اشتباهاتشان را نمی‌پذیرند و همیشه به دنبال افرادی می‌گردند که تقصیر را به گردن آنها بیندازند.
نشانه‌های والدین پرخاشگر چیست؟
والدینی که داد و فریاد و قلدری می‌کنند، والدینی که در ملا عام فرزندشان را شرمسار می‌کنند.
تاثیر خشونت والدین بر فرزندان چیست؟
گوشه‌گیری و انزوا، مشکلات رفتاری، فاصله گرفتن تدریجی از والدین، عدم احساس تعلق به خانواده، پرخاشگری کودک، اضطراب شدید
