دلیل کم تحرکی در سالمند چیست؟

کم تحرکی در سالمندان جزو مهم ترین عوامل خطرناک برای بدن است. اکثر سالمندان در خانه به افسردگی، زوال عقل و بی قراری، بی اختیاری، عفونت های پوستی و زخم بستر مبتلا می‌شوند و این‌ها جزو مواردی هست که باید پرستار در منزل برای نگهداری سالمند نسبت به آن آگاهی داشته باشد. موسسه پرستاری که اقدام به اعزام پرستار می کند باید به پرستاران خود نکاتی هم‌چون هوشیار بودن در مراقب سالمند در منزل، بررسی با دقت علائم اولیه قبل از بدتر شدن، آمادگی برای انتقال شرح حال ذکر کند.

بی تحرکی در سالمندان

فعالیت بدنی برای سالمندان، به مثابه اکسیری حیاتی برای حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری‌هاست. بی‌تحرکی، این دشمن خاموش، در کمین سالمندان است و می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت، افسردگی، افزایش وزن، ضعف عضلات و کاهش تعادل شود. از عواقب کم‌تحرکی در سالمندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش احتمال افسردگی: بی‌تحرکی، دریچه‌ای به سوی افسردگی و انزوا در سالمندان می‌گشاید. کاهش تحرک، ترشح هورمون سروتونین را تحت الشعاع قرار می‌دهد و این امر، زمینه‌ساز افسردگی و اضطراب می‌شود.
• کاهش عملکرد روانی و اجتماعی: بی‌تحرکی، چنگ و دندان در عملکرد روانی و اجتماعی سالمندان می‌اندازد. این کم‌تحرکی، نه تنها به افسردگی و اضطراب دامن می‌زند، بلکه با تضعیف تعاملات اجتماعی، کیفیت زندگی سالمندان را نیز تحت الشعاع قرار می‌دهد.
• افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های پوستی و زخم بستر: بی‌تحرکی، بستر مناسبی برای رشد و تکثیر میکروب‌ها فراهم می‌کند. این امر، خطر ابتلا به عفونت‌های پوستی و زخم بستر را در سالمندان افزایش می‌دهد.

به گفته سایت pubmed : 

زمینه: در سطح جهان، جمعیت در حال پیر شدن است. به طور معمول، سطح فعالیت بدنی کاهش می یابد و سلامتی با افزایش سن بدتر می شود. با این حال، برآوردهای مربوط به تأثیر عدم فعالیت بدنی بر سلامت جمعیت اغلب به طور خاص بر روی افراد مسن تمرکز نمی کند.

علل کم تحرکی در سالمند

بی‌تحرکی یا کم‌تحرکی در سالمندان، مشکلی شایع با علل متعدد است که می‌تواند کیفیت زندگی و سلامت کلی آنها را به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهد. درک علل زمینه‌ای این مشکل، راه را برای تدوین راهکارهای پیشگیری و مداخلات موثر هموار می‌کند.

1. عوامل جسمی

طیف گسترده‌ای از بیماری‌های مزمن مانند آرتروز، بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، بیماری ریوی، و درد مزمن می‌توانند تحرک سالمندان را محدود کنند. ناتوانی‌های جسمی ناشی از آسیب‌دیدگی یا جراحی نیز می‌توانند در کم‌تحرکی آن‌ها نقش داشته باشند.

با افزایش سن، توده عضلانی به طور طبیعی کاهش می‌یابد و تعادل ضعیف‌تر می‌شود. این امر می‌تواند انجام فعالیت‌های روزمره و حفظ تعادل را برای سالمندان دشوارتر کند و آنها را در معرض خطر بیشتری برای زمین خوردن و آسیب‌دیدگی قرار دهد. خستگی مزمن، عاملی شایع در سالمندان، می‌تواند انگیزه و توانایی آن‌ها را برای فعالیت بدنی به طور قابل توجه‌ای کاهش دهد.

2. عوامل روانی و اجتماعی

اختلالات خلقی مانند افسردگی و اضطراب می‌توانند علاقه و انگیزه فرد را برای فعالیت بدنی از بین ببرند و منجر به بی‌تحرکی شوند. سالمندانی که از نظر اجتماعی منزوی هستند یا تنها زندگی می‌کنند، ممکن است فرصت‌ها یا انگیزه کافی برای فعالیت بدنی نداشته باشند. ترس از زمین خوردن و آسیب‌دیدگی، به ویژه در سالمندانی که سابقه زمین خوردن دارند، می‌تواند آنها را از فعالیت بدنی و تحرک باز دارد. برخی از سالمندان ممکن است از فواید فعالیت بدنی برای سلامتی خود آگاه نباشند یا انگیزه کافی برای شروع و حفظ یک برنامه ورزشی نداشته باشند.

3. عوامل محیطی

کمبود امکانات ورزشی مناسب در محل زندگی سالمندان، مانند پارک‌ها، استخرها یا مراکز ورزشی، می‌تواند مانع از فعالیت بدنی آنها شود. محله‌های ناامن یا بدون پیاده‌روهای مناسب، می‌توانند سالمندان را از پیاده‌روی و سایر فعالیت‌های خارج از منزل باز دارند. برای کم شدن این مشکل، می توان از ورزش برای سالمندان در منزل کمک گرفت.

4. عوامل دارویی

برخی از داروهایی که به طور رایج برای سالمندان تجویز می‌شوند، مانند داروهای آرامبخش، می‌توانند باعث خواب‌آلودگی و ضعف عضلانی شوند و در نتیجه تحرک آن‌ها را محدود کنند.

عوارض کم تحرکی در سالمندان

کم تحرکی یا بی‌تحرکی در سالمندان، مشکلی شایع با عواقب متعدد و جدی برای سلامتی آن‌ها است. در این عوارض، ضرورت توجه به این مشکل و تلاش برای افزایش تحرک سالمندان را بیش از پیش آشکار می‌کند.

• عوارض جسمی

کم تحرکی، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت نوع 2، پوکی استخوان، چاقی، فشار خون بالا، کلسترول بالا و برخی از انواع سرطان را افزایش می‌دهد. کم تحرکی منجر به از دست رفتن توده عضلانی و ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود که این امر می‌تواند خطر زمین خوردن، شکستگی و ناتوانی را افزایش دهد. بی‌تحرکی، تعادل و هماهنگی را مختل می‌کند و خطر زمین خوردن و آسیب‌دیدگی را افزایش می‌دهد. همچنین کم تحرکی می‌تواند منجر به یبوست و مشکلات گوارشی دیگر شود. بی‌تحرکی طولانی‌مدت می‌تواند منجر به زخم بستر، به ویژه در سالمندانی که در بستر یا روی صندلی هستند، شود.

• عوارض روانی و اجتماعی

کم تحرکی می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب را افزایش دهد و علائم این اختلالات را در سالمندانی که از قبل به آنها مبتلا هستند، تشدید کند. بی‌تحرکی می‌تواند منجر به انزوا و تنهایی در سالمندان شود، به خصوص برای افرادی که ارتباطات کمتری دارند. کم تحرکی می‌تواند اعتماد به نفس سالمندان را در انجام فعالیت‌های روزمره و حفظ استقلال آنها کاهش دهد. بی‌تحرکی به طور کلی، کیفیت زندگی سالمندان را از طریق محدود کردن توانایی آنها برای انجام فعالیت‌های مورد علاقه، تعامل با دیگران و لذت بردن از زندگی کاهش می‌دهد.

علاوه بر این، کم تحرکی می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• خستگی مزمن: بی‌تحرکی می‌تواند منجر به خستگی مزمن و کمبود انرژی شود.
• مشکلات خواب: کم تحرکی می‌تواند خواب را مختل کند و منجر به بی‌خوابی یا خواب کم‌کیفیت شود.
• ضعف سیستم ایمنی: بی‌تحرکی می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند و سالمندان را در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر کند.

ارتباط بی تحرکی و زوال عقل

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که کم‌تحرکی در سالمندان، نه تنها سلامتی جسمی آنها را به خطر می‌اندازد، بلکه زنگ خطری برای ابتلا به زوال عقل نیز محسوب می‌شود. محققان بریتانیایی با بررسی وضعیت بیش از 50 هزار فرد بالای 60 سال، دریافته‌اند که ارتباط مستقیمی بین کم‌تحرکی و افزایش خطر ابتلا به زوال عقل وجود دارد. این مطالعه که در بانک زیستی بریتانیا انجام شده است، شرایط جسمی و ذهنی افراد را در فاصله سال‌های 2006 تا 2010 مورد بررسی قرار داده و سپس به مدت هفت سال، خطر ابتلا به زوال عقل را در آنها پیگیری کرده است.

دیوید ریکلن، پژوهشگر ارشد این مطالعه و استاد علوم زیستی و انسان‌شناسی در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، در این باره می‌گوید: “ما به دنبال پاسخ این سوال بودیم که آیا نشستن زیاد می‌تواند خطر ابتلا به زوال عقل را افزایش دهد یا خیر. نتایج نشان می‌دهد که بی‌تحرکی به مدت بیش از 10 ساعت در روز، خطر ابتلا به زوال عقل را به طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.”

مطالعه نشان می‌دهد که عدم تحرک بیشتر، خطرات جدی‌تری به همراه دارد:

سالمندانی که 12 ساعت در روز بی‌تحرک هستند، 63 درصد بیشتر در معرض ابتلا به زوال عقل قرار دارند. این خطر در افرادی که 15 ساعت در روز می‌نشینند، به طور چشمگیری افزایش یافته و 320 درصد بیشتر می‌شود. این یافته‌ها ضرورت توجه به فعالیت بدنی و تحرک در دوران سالمندی را بیش از پیش آشکار می‌کند. فعالیت بدنی منظم نه تنها فواید متعددی برای سلامتی جسمی دارد، بلکه می‌تواند از بروز بیماری‌هایی مانند زوال عقل نیز پیشگیری کند.

روش های درمان بی تحرکی در سالمندان

افزایش تحرک در سالمندان جزو مهم ترین مسائل دوران سالمندی است زیرا درست است که امروزه افراد سالمند عمر طولانی تری دارند و تا سنین بالا سالم هستند، اما هنوز اغلب سالمندان با مشکلات حرکتی مواجه‌اند. اگر فرد سالمند شما کم تحرک است و در طول روز فعالیتی انجام نمی‌دهد، می توانید او را به داشتن تناسب اندام تشویق کنید چراکه به نوبه خود تأثیرات مثبتی در سلامت عمومی فرد دارد. در بسیاری از مراکز نگهداری سالمندان، جلسات ورزشی جزو برنامه های هفتگی افزایش تحرک سالمند محسوب می‌گردد.

در ادامه‌ی مبحث کم تحرکی در سالمندان و راه های درمان آن باید گفت که شروع تمرین ورزشی شاید فکر خوبی باشد اما ممکن است موجب ایجاد استرس برای برخی افراد مسن می‌شود که مشکلات حرکتی دارند بنابراین به جای پیشنهاد این موضوع توصیه می شود تنها سالمند را تشویق به حرکت در خانه کنید یا به او پیشنهاد دهید بعضی از فعالیت هایی که نیاز به تحرک بیشتر دارد را انجام دهد.

برای مثال گردگیری یا کارهای سبک خانه گزینه مناسبی جهت افزایش سطح فعالیت فرد سالمند می گردد. علاوه بر آن سعی کنید او را تشویق کنید تا در بعضی از مراحل پخت و پز وعده غذایی به شما کمک کند. اگر سالمند در منزل تحت مراقبت توسط پرستار سالمند قرار دارد، مطمئن شوید که پرستار او از اهمیت فعال نگه داشتن فرد بیمار آگاهی دارد و زمینه فعالیت های مختلف را برای فعال نگه داشتن سالمند هموار می کند.

هم‌چنین به سالمند اجازه دهید که بعضی از لباس ها که پوشیدن آنها راحت تر است را به شکل مستقل به تن کند تا با اینکار سالمند تحرک داشته باشد. توجه دشته باشید که حتی فعالیت هایی مثل راه رفتن از اتاق به اتاق دیگر می تواند موجب کشش عضلات و کمک به تنفس سالمند شود. به هر میزان سالمند تحرک کمی داشته باشد، بیشتر در معرض خطر سقوط و افتادن قرار می گیرد. عدم فعالیت سالمند باعث ضعف عضلات شده و تعادل و هماهنگی سالمند را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.

درمان کم تحرکی با فیزیوتراپی

افزایش تحرک سالمندان با انجام فیزیوتراپی جهت افزایش توانایی های حرکتی آن ها بسیار تاثیرگذار است. فیزیوتراپی شاخه‌ای از علم پزشکی است که هدف آن استفاده از روش های فیزیکی غیر تهاجمی جهت بهبود کارکرد سیستم حرکتی فرد و رساندن آن ها به وضعیت پیش از بیماری است. فیزیوتراپی درواقع درمان‌هایی فیزیکی است که برای توانبخشی سالمندان روی عضلات، استخوان ها و مفاصل صورت می‌گیرد. به طور کلی فیزیوتراپی به درمان کمردرد، دردهای مفاصل، آسیب های ورزشی و بهبود سریع‌تر و بهتر سیستم حرکتی بعد از عمل جراحی کمک می‌کند.

فیزیوتراپی در سالمندانی که به اختلالات حرکتی مبتلا هستند فواید زیادی از جمله افزایش قابلیت های حرکتی و بهبود وضعیت حرکتی، کمک به افزایش تعادل در هنگام راه رفتن، بهبود و تقویت وضعیت عضلانی، کاهش خطر سقوط و بروز انواع شکستگی به خصوص شکستگی لگن دارد.

سوالات متداول

1. کم تحرکی در سالمندان چیست و چه عواقبی دارد؟

کم تحرکی در سالمندان به معنای فعالیت بدنی ناکافی و عدم تحرک در طول روز است. این امر می‌تواند عواقب متعددی برای سلامتی سالمندان به همراه داشته باشد، از جمله:

• افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن
• ضعف عضلات و استخوان‌ها
• کاهش تعادل و هماهنگی
• افسردگی و اضطراب
• کاهش کیفیت زندگی

2. چه عواملی باعث کم تحرکی در سالمندان می‌شوند؟

طیف وسیعی از عوامل می‌توانند در کم تحرکی سالمندان نقش داشته باشند، از جمله عوامل جسمی، روانی و اجتماعی و محیطی را می‌توان نام برد.

3. چگونه می‌توان از کم تحرکی در سالمندان پیشگیری کرد؟

راهکارهای متعددی برای پیشگیری از کم تحرکی در سالمندان وجود دارد، از جمله: افزایش آگاهی، ارائه انگیزه، تسهیل دسترسی به امکانات ورزشی، حمایت اجتماعی، مداخلات درمانی و ارائه برنامه‌های ورزشی متناسب با نیاز سالمندان را شامل می‌شود.

4. کم تحرکی چه تاثیری بر سالمندان خواهد گذاشت؟

در واقع، بی تحرکی با بسیاری از مشکلات سلامتی از جمله چاقی، دیابت، بیماری قلبی و حتی زوال عقل مرتبط است. برای بسیاری از سالمندان، سبک زندگی بی تحرک به دلیل مشکلات حرکتی، درد مزمن و سایر شرایط سلامتی همه گیر شده است.

5. اگر سالمندان ورزش نکنند چه عوارضی خواهد داشت؟

افزایش سطح چربی بدن، فشار خون و حساسیت به اختلالات خلقی، مانند اضطراب و افسردگی و هم چنین خطر ابتلا به بیماری های مختلف از جمله بیماری های قلبی عروقی و سکته مغزی با عدم ورزش در سالمندان رخ خواهد داد.

6. اگر سالمند دائما بی تحرک باشد و بشیند چه می شود؟

نشستن طولانی مدت و بی تحرکی زیاد در سالمند شامل چاقی و مجموعه ای از شرایط خواهد شد این چاقی موجب افزایش فشار خون، قند خون بالا، چربی اضافی بدن در اطراف کمر و سطح کلسترول ناسالم که سندرم متابولیک را تشکیل می دهد خواهد شد.

7. سالمندان چقدر باید بنشینند؟

سالمندان، بسته به ژنتیک و سطح ورزش منظم آن ها اید فقط باید حدود 20 تا 30 دقیقه روی صندلی خود بنشینند.