پیری در واقع بیماری به شمار نمیآید. بلکه روند طبیعی زندگی بشری است که از نوزادی آغاز میشود و طی آن تواناییهای انسان کاهش مییابد. این روند در افراد مختلف به سرعت و نمودهای متفاوتی دیده میشود. با اینحال کهنسالی معمولا شامل بیماری های سالمندان هم می شود. در این سن ارگانها و اندامهای بدن ضعیفتر شده و آسیبپذیرتر هستند. ازطرفی معمولا افراد کهنسال در این سنین داروهای زیادی مصرف میکنند که عوارض داروها خود باعث ایجاد برخی از بیماری ها شده یا ریسک ابتلا به آنها را افزایش میدهند. در این مقاله برخی از بیماری های سالمندان که در این سنین شایعتر هستند را بررسی میکنیم.
بیماریهای مزمن در سالمندان
بیماریهایی که در مدت طولانی گریبانگیر سالمندان میشوند و معمولا آمار زیادی از سالمندان درگیر آن میشوند را بهعنوان بیماریهای مزن سالمندان میشناسیم. از رایجترین این بیماری های سالمندان عبارتاند از بیماری دیابت، سرطان، سکته مغزی، سکته قلبی و پروستات افراد مسن .
مطالعات انجام شده نشان میدهند که 90 درصد از سالمندان از یکی از این بیماریهای مزمن دوره سالمندی رنج میبرند. حدود 70 درصد از سالمندان نیز در اثر ابتلا به بیماریهای مزمن، جانشان را از دست میدهند. برای اینکه این بیماریهای مزمن گریبانگیر سالمندان نشوند؛ لازم است بهطور مرتب چکاپ انجام داده و رژیم غذایی و لایفاستایل سالمی داشته باشند.
بی اختیاری ادرار و مدفوع در سالمندان
از دیگر بیماری های سالمندان بیاختیاری ادرار و مدفوع است. تعداد زیادی از سالمندان سالانه درگیر این بیماری میشوند. در دوران سالمندی عضلات بدن به تحلیل رفته و عملکرد سابق خود را ندارند. همین امر میتواند بیاختیاری ادرار و مدفوع را در پی داشته باشد. از طرفی برخی بیماری ها مانند آرتریت، آلزایمر، یا ام اس باعث ایجاد بیاختیاری ادرار و مدفوع میشوند. استفاده از خدمات پرستار سالمند در این بیماری، میتواند به شما در کنترل بیماری افراد مسن کمک کند.
محدود شدن و از دست رفتن عصبها در ناحیه مقعد باعث بیاختیاری مدفوع میشود. از طرفی یبوست از بیماری های شایع دوران سالمندی است که طی آن عمل دفع بسیار سخت شده و بهمرور زمان به عضلات روده آسیب وارد میکند. از دیگر بیماریهایی که باعث بیاختیاری ادرار در سالمندان است؛ بواسیر است. این بیماری به التهاب رودهها منجر شده و سبب میشود که رودهها بزرگتر شوند و در نتیجه مقعد نمیتواند به خوبی منعقد شود.
بیماریهای قلبی و عروقی در سالمندان
سالمندانی که دچار بیماری های قلبی و عروقی میشوند دو دسته هستند.
دسته اول بیماری های قلبی: کسانی که به دلایل شناخته شده مانند دیابت مصرف دخانیات، فشار خون یا ژنتیک یا بیماری های پیش زمینه ای دیگر به بیماری های قلبی و عروقی مبتلا میشوند.
دسته دوم بیماری های قلبی: افرادی هستند که بدون پیش زمینه یا بیماری قبلی صرفاً به علت کهولت سن دچار نارساییهای قلبی میشوند.
برای مدیریت و کنترل هر کدام از این دو دسته مشکلات دارو و در مآنهای مناسبی وجود دارد. با شناخت بهتر علائم اولیه این بیماری ها میتوان از وخامت بیماری جلوگیری کرد. از علائم مشکلات قلبی سالمندان میتوان به مواردی مانند تنگی نفس، درد در قفسه سینه، احساس خستگی بیش از حد، ضعف عمومی، سرگیجه، تعریق زیاد، تپش نامنظم قلب، اشاره کرد.
بیماری های مربوط به دستگاه تنفس
بیماری های دستگاه تنفس مانند آسم و ذات الریه که در اثر عفونت ریه بوجود میآیند از بیماری های رایجی است که سالمندان را درگیر میکند. بهتر است علائم بیماری های تنفسی در سالمندان را بهتر بشناسیم.
اکثر بیماری های تنفسی به دلیل رعایت نادرست بهداشت و یا سبک زندگی نا سالم بوجود میآید. یکی از عوامل اصلی بیماری های تنفسی در سالمندی مصرف دخانیات است.
برای جلوگیری از ایجاد یا گسترش مشکلات تنفسی در سالمندان به نکات ذیل توجه کنید:
- در امور بهداشتی به آنها کمک کنید زیرا عوامل قارچیف ویروسی و باکتریایی مختلفی وجود دارند که میتوانند باعث ایجاد عفونت در ریه شوند.
- سیگار برای افراد سالمند بسیار خطرناک است از سیگار کشیدن آنها جلوگیری کنید.
- سعی کنید محل زندگی سالمند در محلی باشد که از هوای پاکیزه ای برخوردار باشد. همچنین میتوانید از دستگاههای تصفیه هوا برای این افراد استفاده کنید.
بیماری های دستگاه گوارشی سالمندان
سیستم گوارشی با افزایش سن مثل سایراندامهای بدن فرسوده شده و کم کم کارکرد درست خود را از دست خواهد داد. در بسیاری سالمندان این مشکل به صورت بیماری هایی مانند یبوست، اسهال، رفلاکس معده، زخم معده، سندروم روده تحریک پذیر، سرطانهای مری، معده و روده خود را نشان میدهد. بیماری های گوارشی سالمندان علل و عواملی دارد که با آشنایی با آن های میتوان در صدد رفع این بیماری ها تا قبل از تشدید و وخیم شدن سلامتی بیمار برآمد.
علت های بروز بیماری های گوارشی در سالمندان می تواند به شرح زیر باشد:
شرایط و سبک زندگی گذشته: داشتن رژیم غذایی نامناسب و استفاده مدام از غذاهای چرب و چیلی و فست فودی، داشتن اضافه وزن، مصرف الکل و… از عوامل اصلی انواع بیماری ها در سالمندی هستند.
کارکرد نادرست ارگانهای بدن: بروز مشکلاتی همچون کاهش یا افزایشترشح اسید معده، کاهش حرکات روده، ضعف دیواره روده و نیز اختلال در جویدن مواد غذایی
دیابت از بیماریهای شایع در سالمندی است
یکی از بیماری های سالمندان که بهعنوان بیماری های مزمن و رایج دوران سالمندی است؛ دیابت است. دیابت بیماری است که تا پایان عمر همراه فرد میماند. دیابت زمانی رخ میدهد که پانکراس بهاندازه کافی انسولین تولید نمیکند یا بدن در برابر انسولین تولید شده، مقاوم میشود. دیابت بر اثر عوامل ژنتیکی، مصرف بیش از حد مواد قندی در جوانی و کمبود ویتامین دی ایجاد میشود. دیابت نوع 2 در سالمندان شایعتر است. این بیماری ناشی از عدم توانایی پانکراس برای تولید انسولین است.
تکرر ادرار، خشکی دهان، احساس ضعف و گرسنگی ناگهانی، تاری دید، کاهش بدون علت و ناگهانی وزن، عفونت ادراری و عدم التیام زخمها تا مدت طولانی از جمله علائم این بیماری پنهان و خطرناک هستند. دیابت یکی از بیماری هایی است که سلامت سالمندان را بسیار تهدید میکند و باید اطلاعات کاملی را در رابط با این بیماری داشت تا از خود و عزیزان خود مراقبت نمود. در صورتی که سالمند شما از دیابت رنج میبرد نکات زیر را رعایت کنید:
- مصرف داروها طبق زمانبندی
- اصلاح رژیم غذایی و حذف غذاهای مضر
- انجام ورزش و حرکات بندی
- معاینه مرتب چشمها توسط متخصص چشم
- مراقبت دقیق از زخمها
بیماری های کلیوی سالمندان کدامند؟
کلیه از اندامهای حیاتی است و نقشی بسیار مهم در دفع مواد زائد بدن دارد. در ایام سالمندی باز هم به دلیل فرسودگی جسمانی و بیماری های پیش زمینه ای دیگر ممکن است مشکلاتی در کارکرد کلیهها ایجاد کنند. بیماری های مزمنی مانند: دیابت، بیماری های زنتیکی و یا مصرف انواع مختلف داروها میتوانند در مختل شدن فعالیت کلیهها نقش مهمی داشته باشند. برخی از نشانههای وجود اختلالات کلیوی عبارتند: سوزش ادرار، ادرار خونی، تکرر ادرار، فشار خون بالا، احساس درد در کلیهها، پف کردن چشمها، تورم عضلات، احساس سرما، سرگیجه، ضعف و خستگی.
نوع دیگر از بیماری شایع سالمندان، در حالی که اکثر بیماری های کلیوی با نظارت یک پزشک عمومی و انجام آزمایشات اولیه قابل شناسایی و درمان میباشد اما برای برخی از بیماران لازم است برای تعیین علت اصلی بیماری ، مدیریت علائم و کاهش عوارض با متخصصان نفرولوژی مشورت نمایید و گزینههای تخصصی درمان را ارزیابی کنید. اغلب بروز مشکلات کلیوی در سالمندان با نشانههایی از ناهنجاری در ادرار و از دست دادن عملکرد کلیهها خود را نشان میدهد. لازم به ذکر است که عدم کارکرد درست کلیه ها به هر نحوی تاثیر زیادی بر روی حجم، فشار، غلظت و مواد موجود در خون دارد. این یعنی بیماری کلیوی می تواند تاثیر زیادی روی بیماری های قلبی نیز داشته باشد.
به نقل از betterhealth.vic.gov.au :
افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی دو تا سه برابر بیشتر در معرض حمله قلبی هستند و بیماری های قلبی عروقی همچنان عامل اصلی مرگ و میر برای افرادی که دیالیز می شوند و کلیه پیوندی دارند، باقی مانده است. افراد در هر مرحله از بیماری مزمن کلیوی بیشتر در معرض خطر بیماری قلبی عروقی هستند، اگرچه افرادی که در مراحل بعدی هستند بالاترین خطر را دارند.
دلایل مشکلات کلیوی در سالمندان
برخی از مشکلات کلیوی که ناشی از عملکرد نادرست کلیههاست:
- اگر در بعضی نقاط بدن نشانههای ادم و تجمع مایعات حس کردید میتواند به دلیل مشکلات کلیوی باشد.
- ادرار کف آلود حاوی مقادیر بالای پروتئین
- هماچوری : در این مشکل در ادرار سالمند خون وجود دارد که تنها از طریق آزمایشگاه مشخص میشود.
- افزایش کراتینین سرم در خون
- عدم تعادل الکترولیتها
- فشار خون بالا مقاوم در مقابل داروهای رایج
- احساس درد: درد خفیف یا شدید که در مناطق کمر و پهلوها حس میشود.
- خستگی مداوم و احساس ضعف
- سوزش ادراری که میتواند ناشی از عفونت حای موجود در کلیه و مثانه باشد.
- مشکلات خواب
- تجمع سموم در بدن باعث خارش میشود.
- سندرم پای بیقرار
- کمبود آب در سالمندان
بیماری های خود ایمنی سالمندان
در ایام سالمندی سیستم ایمنی بدن ضعیف میشود. این مشکل باعث میشود تا سالمندان در برابر بیماری های عفونی و سیستم ایمنی اسیب پذیرتر باشند. بیماری خود ایمنی عارضه ای است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به بدن حمله میکند. سیستم ایمنی به طور طبیعی در مقابل میکروبهایی مانند باکتریها و ویروسها از بدن دفاع میکند.
عملکرد سیستم خود ایمنی به این شکل است که با ورود مهاجمان و عوامل بیماری زا به داخل بدن سلولهای جنگنده را برای از بین بردن و حذف این عوامل ارسال میشوند. این سیستم قابلیت تشخیص دارد و بین سلولهای خودی و غیر خودی تمایز قائل میشود. در بیماری های خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن بخشهایی از بدن را اشتباهاً به عنوان عامل خارجی و بیماری زا شناسایی میکند. با این تصور سلوئلهای آنتی بادی را برای حذف این بافتها به محل ارسال میکند. وقتی بافتهای خودی توسط سیستم ایمنی به اشتباه مورد هدف قرار میگیرند بافتها اسیب دیده از این رو علائم بیماری مشخص میشود.
در برخی از انواع بیماری های خود ایمنی تنها یکاندام اشتباهاً هدف قرار میگیرد. بیماریهایی مانند دیابت نوع یک که تنها پانکراس را درگیر میکند از این نوع است. در برخی موارد نیز این مشکل تمام بدن را درگیر میکند نمونه این بیماری لوپوس آریتماتوس است.
علت این بیماریها هنوز مشخص نیست اما پزشکان اعلام کردهاند که برخی افراد استعداد بیشتری برای ابتلا به این مشکلات دارند. برخی مطالعات نشان دادهاند که زنان دوبرابر مردان به بیماریهای خود ایمینی مبتلا میشوند. این بیماریها معمولا در زمان سالهای فرزند آوری بیشتر اتفاق میافتد سنین بین 15 تا 44 سال.
برخی نژادها و قومیتها بیشتر به این بیماری مبتلا میشوند. این بیماری در میان افراد ساکن در آمریکای لاتین و آفریقایی آمریکایی بیشتر از سفید پوستان بروز میکند. برخی از این بیماریها ارثی و ژنتیکی هستند و در نوع بیماری شایع سالمندان محاسبه نمیشوند. البته همه اعضای یک خانواده به بیماری دچار نخواهند شد ولی استعداد بیشتری برای ابتلا در آنها وجود دارد. برخی مطالعات جدید نشان میدهند که فاکتورهای مانند عفونتها و تماس با مواد شیمیایی و حلالها میتوانند نقش مهمی در ابتلا افراد به این نوع بیماری ها بازی کنند.
موضوع دیگری که این بیماری را محتملتر میسازد سبک زندگی است. افرادی که دائم فست فود و غذاهای فراوری شده مصرف میکنند در معرض خطر بیشتری هستند. غذاهای چرب و قندی که فراوری شدهاند میتوانند باعث التهاب در بدن شوند. این التهاب احتمالا اغازگر واکنش سیستم ایمنی است و میتواند عاملی برای نقص در کار سیستم ایمنی شود.
مطالعاتی انجام شده که نشان میدهد واکسینه کردن کودکان باعث میشود آنها دیگر در معرض بسیاری از میکروبها قرار نداشته باشند. همین عدم تماس با میکروبها سیستم ایمنی را مستعد واکنش شدید به عوامل بی ضرر کند. عوامل مختلفی برای ایجاد این بیماری در نظر گرفته میشوند اما دلیل واقعی آن همچنان بر پزشکان ناپیداست. از بیماری های خود ایمنی شایع در میان سالمندان به: رماتیسم مفصلی، دیابت نوع اول، ام اس، آرتریت پسوریاتیک، واسکولیت خود ایمنی و التهاب تیروئیدهاشیموتو میتوان اشاره کرد.
زوال عقل یا آلزایمر در سالمندان
آلزایمر نوعی بیاری لاعلاج و پیشرونده است که دذر طی زمان با وجود انواع داروهای موجود پیشرفت کرده و پس از چند سال از گذشت بروز نخستین نشانهها فرد به زوال عقل شدید دچار شده و تقریباً هیچ کدام از کارهای شخصیاش را نمیتواند انجام دهد و کلاً قدرت تفکر و حافظه خود را به کلی از دست میدهد و در نهایت فوت خواهد کرد. علائم این بیماری در اوایل دهه شصت زندگی مشاهده میشود. برآوردهای مختلفی درباره میزان افراد مبتلا به آلزایمر وجود دارد اما تنها در ایالات متحده آمریکا بیش از 5. 5 میلیون آمریکایی که سن بیشتر آنها بالای 65 سال است ممکن است دچار آلزایمر و یا زوال عقل باشند. در مراحل پایانی آلزایمر مغز بیمار کم کم توانایی مدیریت امور حیاتی و غیر ارادی داخلی بدن را از دست می دهد.
آلزایمر امروزه یکی از عوامل مهم مرگ و میر در کشورهای آمریکای شمالی است و به نوعی ششمین عامل اصلی مرگ و میر در این مناطق به شمار میرود. در میان سالمندان آلزایمر سومین عامل مرگ و میر به شمار میآید.
این بیماری از عوامل اصلی جنون در افراد سالمند است. این افراد کارکرد شناختی مغز خود را از دست میدهند. نمیتوانند چیزها را به خاطر بسپارند و اختلالات رفتاری در این افراد به قدری شدید است که در زندگی فرد ایجاد مشکل میکند. در این بیماری در نهایت فرد به صورت کامل به دیگران وابسته خواهد بود.
این بیماری در ابتدای قرن بیستم کشف شد و نام دانشمندی که آن را کشف کرده است روی آن گذاشته شده است. این دانشمند علائم و تغییراتی که در بافت مغز زنی درگذشته از نوعی بیماری ذهنی غیر عادی شد پیدا کرد. علائم این بیمار از دست رفتن حافظه، مشکلات زبانی و رفتارهای غیرقابل پیشبینی بودهاند. پزشک پس از کالبدشکافی این بیمار متوجه تغییرات شیمیایی خاصی در مغز او در مقایسه با افراد سالم و عادی شد.
آلزایمر نوعی اختلال پیشرونده در مغز است که به زوال عقل منجر میشود. در روند بیماری آلزایمر سالمند در ابتدا حافظه کوتاه مدت خود را به آهستگی از دست میدهد و در ادامه از تشخیص چهره افراد و یاداوری خاطرات طولانی مدتتر خود نیز عاجر خواهد شد. این افراد رفتارهای متفاوت از خود نشان میدهند و ممکن است کارهای غیرعادی از آنها سر بزند.
این سالمندان در زمان پیشرفته شدن بیماری نباید تنها گذاشته شوند. این افراد به فردی نیاز دارند تا به صورت دائمی در کنارشان بوده و از آنها نگهداری کند.
بیماریهای کبدی در سالمندان
کبد نیز از گزند ایام مصون نیست و در ایام کهنسالی میتواناد باعث درد سر افراد باشد. عملکرد نادرست کبد به تمام ارگانهای آسیب وارد میکند. بیماری های کبدی در صورت جدی نگرفتن عوارض خطرناکی میتوانند داشته باشند. بسیاری از نارساییهای کبدی ژنتیکی است و برخی هم به خاطر سبک زندگی نادرست و تغذیه نامناسب به وجود میآیند. از بیماری های رایج کبدی میتوانیم به: بیماری یرقان یا زردی، کبد چرب، بیماری سیروز کبدی، بزرگ شدن کبد اشاره کنیم.
کبد بیش از 500 عملکرد حیاتی در بدن دارد. کبد در هر دقیقه یک لیتر خون را تصفیه و از خو. د خارج میکند. کبد مواد مغذی و سالم را از هم جدا میکند تا بدن بتواند بهتر از مواد مغذی استفاده و مواد نامناسب را دفع کند. از دیگر وظایف کبد میتوان به سم زدایی از بدن، تجزیه مو. اد شیمیایی سمی غیر قابل دفع به مواد مفید برای بدن، متابلولیزه کردن و غیر فعال کردن سموم موجود در بدن اشاره کرد. کبد در صورت سلامتی کامل میتواند 100 درصد باکتریها و سموم موجود در بدن را قبل از ورود به خون از بدن دفع کند. البته کبد وظایف دیگری هم دارد که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.
- حفظ تعادل هورمونهای شیمیایی بدن
- متابولیسم و ذخیره سازی چربیها، کربوهیدراتها و پروتئینها
- در کبد مواردی مانند چربیها و مواد معدنی و ویتامینها ذخیره میشوند. مواد معدنی نیز میتوانند در کبد ذخیره شوند.
- منبع اصلی ذخیره گلوگز بدن کبد است. گلوکز را به گلیکوژن تبدیل کرده و در خود ذخیره میکند. در صورت نیاز مجدد گلیکوژن دوباره به گلوکز تبدیل شده و مورد استفاده بدن قرار میگیرد.
بیماری های مربوط به عضلات و استخوانها در سالمندان
سیستم عضلانی انواع مختلفی از ماهیچهها با کارکرد و بافت خاص خود را در بر میگیرد. هر کدام از انواع ماهیچهها نقش اساسی در سلامت و حیات انسان دارند. نقش برخی ماهیچهها ایجاد توان و حرکت فرد است. برای مثال غذا خوردن، حرف زدن و تحرک توسط ماهیچهها انجام میشود. برخی ماهیچهها که در قلب وجود دارند ضربان را ایجاد میکنند. ماهیچههای تنفسی هم وجود دارند که عمل تنفس را شدنی میکنند.
در واقع برخی از عملکردهای به ظاهر نامرتبط هم به سلامت ماهیچهها وابسته هستند. دمای بدن و بینایی از موارد این چنینی هستند.
ساختار سیستم عضلانی اسکلتی
ساختار ماهیچه در سه دسته تقسیم بندی میشود هر کدام از این انواع ماهیچه ویژگی و بافت خاص خود را داشته و کارکرد متفاوئتی با دیگری دارد و در محل خاصی از بدن قرار دارد. این بیماری های دردناک که عضلات و اسکلت فرد را درگیرز میکنند بسیار شایع هستند. شکایت سالمند از درد مفاصل و گردن و کمر به علت وجود همین مشکلات است. آرتروز مفاصل، دیسک کمر و گردن، انحراف ستون فقرات، آرتریت روماتوئید، پوکی استخوان، سندروم کانال کارپال و… از جمله این بیماری ها هستند.
- عضله اسکلتی: این ماهیچهها تحت اراده شخص قرار دارند و شخص به صورت آگاهانه از آنها استفاده میکند. این ماهیچهها به اسکلت بدن متصل هستندو با ایجاد انقباض و کشش حرکت استخوان واندامها را شدنی میکنند.
- عضله صاف: این عضلات که احشایی هم نام دارند جزو عضلات ضعیف هستند که در نقل و انتقال مواد مختلف در بدن ایفای نقش میکنند. این عضلات توسط قسمت ناخودآگاه مغز کنترل شده و فرد نقشی در کنترل و حرکات آن به صورت ارادی ندارد.
- عضله قلب: عضله قلب به صورت ناخودآگاه و غیر ارادی کار میکند و جزو ماهیچههای قوی به شمار میرود. این ماهیچهها وظیفه پمپاژ خود در رگها را دارند.
سخن آخر
دوران کهنسالی با بروز و ابتلا به انواع بیماری ها همراه است. در این دوران اندامها و ارگانهای مختلف بدن، عملکرد و توانایی سابق را نداشته و رو به تحلیل رفتن و ضعیف شدن و حتی در برخی از موارد مثل اندازه طبیعی پروستات در مردان اندازه و سایز بافت و عضلات نیز تغییر پیدا می کنند. همچنین در این سنین فرد داروهای مختلفی مصرف میکند که عوارض آنها میتوانند زمینهساز ابتلا به انواع بیماریها باشند. برخی از بیماری های سالمندان جز بیماری های مزمن هستند که بهسختی درمان شده و آمار مرگومیر بالایی دارند.
بیماری های قلبی، دیابت و غیره جز بیماری های مزمن هستند. این بیماری ها سرعت تحلیل رفت و ضعیف شدن بدن فرد را افزایش داده و با ایجاد عوراض مختلف، کیفیت زندگی فرد مسن را تحت تاثیر قرار میدهند. دیابت، بیماریهای کلیوی، بیاختیاری ادرار و مدفوع از جمله بیماری های رایج این سنین هستند که برای جلوگیری از آنها بهتر است رژیم غذایی متناسب داشته و مرتب چکاپ انجام دهید. درصورت ابتلا فرد مسن به این بیماری ها، لازم است برنامههایی برای مراقبت مداوم و بهینه از این افراد در نظر بگیرید.
سوالات متداول
شایعترین بیماری های سالمندان چیست؟
دیابت، فشار خون، آلزایمر و زوال عقل و مشکلات قلبی از شایعترین مریضی ها در افراد مسن و سالمند می باشد.