گیاهان دارویی بهدلیل تنوع فراوان و خواص بینظیری که در سلامتی انسان دارند، با توجه زیادی روبهرو هستند. گیاه درمانی ازجمله روشهایی است که توانسته از هزاران سال قبل توانایی خود را در بهبود بسیاری از مشکلات سلامتی ثابت کند. آشنایی با لیست کامل گیاهان دارویی که نقش ترمیمی و بهبودی چشمگیری دارند و میتوان از آنها بهعنوان روشی کمخطر و موثر در حفظ سلامتی بهره برد، لازم و ضروری است. در ادامه به معرفی اسامی گیاهان دارویی و خواص آنها در ارتقا سلامتی میپردازیم تا به این شکل بتوانید اطلاعاتی درباره اهمیت و نحوه استفاده از آنها کسب کنید.
گیاه درمانی چیست؟
زمانی به یک گیاه، دارویی گفته میشود که حداقل یکی از بخشهای آن مانند ریشه، ساقه، گل یا برگ، شامل خواص دارویی و درمانی باشد. گیاه درمانی روشی رایج و محبوب است که برای هدفهای درمانی مختلف استفاده میشود. درباره کاربرد و نحوه استفاده از انواع گیاهان دارویی، تحقیقات و بررسیهای مختلف و متعددی انجام شده است تا به این شکل از این مواد طبیعی بهصورت موثر و هدفمند استفاده شود. اگر برای مشکلات سلامتی خود بهدنبال روشهای درمانی سنتی و گیاهی هستند، باید ابتدا با مشورت پرستار بیمار، پزشک یا پرستار در منزل متخصص درباره این تصمیم خود تائیدیه لازم را بگیرید.
قدمت و تاریخ گیاه درمانی
برای پاسخ به سوال گیاه درمانی چیست، باید در اولین قدم به قدمت و تاریخ غنی این روش درمانی توجه داشته باشید. تاریخ گیاه درمانی با خلقت انسان برابر است؛ به این معنی که از زمان پیدایش انسانها و آغاز زندگی برروی کره زمین، زندگی انسانها با گیاهان گره خورده است. بررسیهای تاریخی نشان دهنده این امر است که گیاهان دارویی یکی از بهترین روشها در درمان انواع بیماریها بهشمار میرود که با کمترین ضرر و عوارض همراه است. قدمت استفاده از گیاهان دارویی در ایران به دوران اوستا و آریایی بازمیگردد. در کتبهای قدیمی شاهد ستایش نقش گیاهان در سلامت انسانها هستیم که برخی از آنها را عامل جاودانگی بشر میدانند.
نحوه مصرف گیاهان دارویی
درست است که گیاهان دارویی نقش مهمی در سلامتی و کیفیت زندگی انسان دارند؛ اما در صورت مصرف نادرست آنها، بدون شک با عوارض و مشکلات متعددی مواجه خواهید شد. توصیه میشود که نوع، دوز و نحوه مصرف گیاهان دارویی را تحتنظر افراد متخصص و آگاه در این زمینه انجام دهید. هرکدام از اسامی گیاهان دارویی باید به روشی خاص مصرف شوند تا بتوانید از حداکثر فواید آنها بهرهمند شوید، مانند:
- دمنوش
- جوشانده
- عصاره
- قرص یا پودر
- کرم یا لوسیون(برای استفاده موضعی برروی پوست)
همچنین به نقل قول از nhs سایت :
درست مانند داروهای معمولی، داروهای گیاهی نیز بر روی بدن تأثیر می گذارند و در صورت عدم استفاده صحیح می توانند مضر باشند.
بنابراین آنها باید با همان مراقبت و احترام مانند داروهای معمولی استفاده شوند.
اگر در مورد مسائل بهداشتی با پزشک یا داروساز خود مشورت می کنید، یا می خواهید تحت عمل جراحی قرار بگیرید، همیشه در مورد داروهای گیاهی که مصرف می کنید به آنها بگویید.
اسامی بهترین گیاهان دارویی
گیاهان دارویی بهقدری متنوع و گسترده هستند که ممکن است نام برخی از آنها را تابحال نشنیده باشید.و هرکدام از آنها لازم نیست برای به صورت ثابت و همیشگی مصرف شود. در ادامه به 18 مورد اساسی آن به صورت کامل پرداخته شده است که مابقی دیگر گیاهان مهم درمانی را میتوانید در جدول همین مقاله بخوانید.
1. ریحان
در بین اسامی گیاهان دارویی، نام ریحان با خواص شگفتانگیز در سلامتی انسان بهچشم میخورد. این گیاه معطر و خوش راحیه با این خواص و ویژگیها شناخته میشود:
- آنتی اکسیدان
- ضد التهاب
- ضد عفونی کننده
- ضد باکتری
- کاهش استرس با تنظیم سطوح سروتونین
2. رزماری
رزماری یکی دیگر از معروفترین گیاهانی است که در جدول گیاهان دارویی مفید حضور پررنگی دارد. این گیاه با داشتن سطوح بالای ویتامین و موادمعدنی این خواص را بههمراه دارد:
- تقویت بسیاری از عملکردهای بدن
- خاصیت آنتی اکسیدانی
3. ارگانو
ارگانو از گیاهان مفید و دارویی است که بسیار معطر و خوش طعم است. بنابراین میتوانید از دمنوش خوش عطر و مزه ارگانو لذت ببرید و درعین حال از این خواص بهرهمند شوید:
- ضد باکتری و میکروب
- ضد قارچ
- خاصیت آنتی اکسیدانی
- ضد التهاب
- ضد نفخ
- ادرارآور
- خلط آور
- درمان سرماخوردگی
- رفع گرفتگی بینی
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- رفع گرفتگیهای قاعدگی
- بهبود سلامت قلب
- کاهش خستگی آدرنال
- کاهش دندان درد
- درمان قند خون بالا
4. مریم گلی
در پاسخ به سوال انواع گیاهان مفید برای گیاه درمانی چیست، گزینههای متنوعی وجود دارد که یکی از آنها مریم گلی است. این گیاه سرشار از فلاونوئیدها و روغنهای فرار است که آن را به بهترین گیاه درمانی با این قابلیتها و خواص تبدیل کرده است:
- حاوی آنتی بیوتیک
- قابض و ضد نفخ
- ضد فشار خون
- ضد دیابت
- ضد التهاب
- ضد میکروب
- بهبود خلقوخو
- تسکین اضطراب
- تسکین گلو درد
- تقویت سیستم ایمنی
- کمک به کاهش وزن
- بهبود وضعیت خواب
- کاهش کلسترول و فشار خون
5. زنجبیل
در معرفی اسامی گیاهان دارویی، نباید از خواص بینظیر و شگفتانگیز زنجبیل غافل شویم، ازجمله:
- خواص آنتیبیوتیک
- ضد سرطان
- ضد ویروس
- ضد قارچ
- ضد باکتری
- آنتی اکسیدان قوی
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- بهبود گردش خون
- درمان سرماخوردگی
- تنظیم اشتها
- کاهش گلو درد
- تنظیم قند خون
6. نعناع بیابانی
حالا که قرار است با لیست کامل گیاهان دارویی آشنا شوید، بهتر است خواص نعناع بیابانی را نیز بدانید. این گیاه سرشار از منتول است که تاثیر زیادی در خنک کردن و آرامش بدن و ذهن دارد و این خواص را نیز در خود جای داده است:
- آنتی اکسیدان قوی
- ضد باکتری
- ضد قارچ
- ضد ویروس
- ضد نفخ
- تسکین سوء هاضمه
- درمان سندرم روده تحریک پذیر
- درمان اسپاسمهای عضلانی
- درمان تهوع
- کمک به کاهش وزن
- مبارزه با استرس
- از بین بردن بوی بد دهان
- تسکین میگرن و سردرد
- تسکین آسم و آلرژی
7. جینسینگ
جنسینگ از محبوبترین گیاهان دارویی بهویژه در امریکای شمالی و آسیا محسوب میشود. با مصرف انواع مختلف جنسینگ میتوانید از این خواص بهره ببرید:
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- ضد التهاب
- ضد استرس
- خواب آور
- ضد باکتری
8. قاصدک
برای این سوال که گیاه درمانی چیست، یک گزینه مفید و پرخاصیت بهنام گیاه قاصدک وجود دارد که در درمان بسیاری از مشکلات سلامتی مفید عمل میکند، ازجمله:
- ادرارآور
- سمزدایی
- درماناگزما
- تنظیم قند خون
- درمان مشکلات روده
- درمان آرتروز
9. گل گاو زبان
در جدول گیاهان دارویی، گیاهی پرخاصیت و آرامبخش بهنام گل گاو زبان وجود دارد که علاوه بر کاهش استرس این خواص و ویژگیها را نیز دارد:
- ساخت کلاژن
- حفاظت از منافذ پوست
- تامین پروتئینهای ساختاری پوست
- کاهش چینوچروک
- خاصیت ضد التهابی
- کاهش اضطراب
10. کاسنی
کاسنی یکی از مفیدترین گیاهان دارویی است که با گلهایی به رنگ ارغوانی و آبی شناخته میشود. این گیاه درکنار طعم جالب و منحصربهفرد این خواص درمانی را نیز ارائه میکند:
- تقویت کبد، معده، کلیه و صفرا
- رفع حرارت و عطش
- تنظیم فشار خون
- پاک کننده کلیه و مجرای ادرار
- درمان یرقان
- تببر
- کاهش قند خون
- درمان سردرد
11. پونه
پونه نام دیگری است که در لیست کامل گیاهان دارویی بهچشم میخورد. این گیاه خوش عطر و طعم با این خواص درمانی شناخته میشود:
- تنظیم قاعدگی
- کاهش درد قاعدگی
- رفع افسردگی
- درمان آنفولانزا
- حذف شپش، انگل و قارچ
- التیام زخم و سوختگی
- کاهش آلرژی و سرفه
- رفع خستگی
- درمان یبوست
- درمان سردرد
- کنترل تورم غدد یا برونشیت
12. نعناع
نعناع نام دیگری است که در جدول گیاهان دارویی مشاهده میشود و با داشتن خواص بینظیر، در درمان بسیاری از مشکلات و بیماریها کاربرد دارد. از این گیاه میتوانید در درمان این مشکلات بهره ببرید:
- تسکین دردهای شکمی
- کاهش حالت تهوع
- کاهش درد عضلانی
- رفع بیماری صبحگاهی در زنان باردار
13. شیرین بیان
شیرین بیان گیاهی با قدمت 1500 ساله است که از همان ابتدا بهعنوان گیاه دارویی مورد توجه بوده است. برخی از خواص اعجابانگیز شیرین بیان به شرح زیر است:
- درمان مشکلات گوارشی
- کاهش درد
- کاهش وزن
- تقویت پوست و مو
- درمان آفت و زخم دهان
- درمان اختلالات معده
- کاهش استرس
- درمان روماتیسم
14. اسطوخودوس
اسطوخودوس ازجمله گیاهان خوش رایحه با طبع گرم است بهشمار میرود که بهدلیل داشتن خواص آرامشبخش در حوزه آروماتراپی نیز کاربرد دارد. این گیاه با عطر خوش و این خواص شناسایی میشود:
- آرامش و تسکین اعصاب
- ضد استرس و اضطراب
- کاهش درد قاعدگی
- پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی و آنفولانزا
- درمان اگزما و زخم
- ضد قارچ
- بهبود عملکرد سیستم گوارش و رفع عفونت مجاری تنفسی
- کاهش یبوست
- کاهش درد مفاصل
- کاهش عوارض شیمی درمانی
- درمان سردرد و سرگیجه
- لرزش بدن
- درمان نقرس
- خوابآور
- ضربههای مغزی
- فراموشی
نهایت میزان مصرف گل گاو زبان با وجود نصف استکان در روز با دفعات سه بار میباشد.
15. آلوئه ورا
از روزگاران قدیم گیاه آلوئهورا با خواص ضدالتهابی در درمان بسیاری از بیماریها استفاده میشده است. همچنین این گیاه برای رفع و بهبود این مشکلات مربوط به سلامتی نیز مفید و موثر است:
- درمان سوختگی یا بریدگی
- رفع عفونتهای سطحی
- کاهش قند خون
- ترمیم بافتهای پوست
- رفع اگزما اطراف چشم
- کاهش ترشی معده
- بهبود عملکرد کیسه صفرا
16. مرزنجوش
گیاه مرزنجوش با رایحه خوش و عطر دلنشین، یکی از پرکاربردترین گیاهان دارویی بهشمار میرود که مصرف آن در رفع این مشکلات و بیماریها مفید است:
- تقویت سیستم عصبی
- آرامش روح و روان
- کاهش وسواس فکری
17. خارمریم
در جدول گیاهان دارویی، گیاه مفید و پرکاربرد دیگری بهنام خارمریم وجود دارد که هم برای سلامت جسم و هم سلامت فکر و روان مفید است. برخی از اصلیترین خواص گیاه خارمریم به شرح زیر است:
- درمان مشکلات فکری یا روحی
- رفع مشکلات خلقی
18. بومادران
بومادران با طبع گرم یکی دیگر از معروفترین گیاهان دارویی است که با این خواص و مشخصات همراه است:
- تقویت جریان خون
- درمان جراحات جزئی
- درمان سرماخوردگی
- رفع خستگی
- ضد انگل
- کاهش دردهای استخوانی و دردهای روماتیسم
- ضدعفونی کننده
- نیروبخش
- ضدتشنج
- تقویت قلب واعصاب
- کاهش ورم معده و روده
- رفع اختلالات قاعدگی
- کاهش گرفتگی عضله قلب
- تصفیه خون
- درمان بواسیر
بهتر است هربار یک استکان بعد از غذا میل کنید.
در ادامه برخی دیگر از معروفترین و پرکاربرترین گیاهان درمانی به صورت جدول برای شما آورده شده است:
| نام دارو | طبع دارو | زمان و میزان مصرف | خواص گیاه |
| آویشن | گرم | یک استکان، بعد از غذا | تقویت معده، رفع ترشی معده، تقویت بینایی، ضددرد، ضدتشنج، رقیقکننده خون، درمان عفونتهای ریوی، زکام و برونشیت |
| اترج | گرم | یک استکان، بعد از غذا | ضد اسهال، ضد استفراغ، ضد عفونت، رفع عطش، رفع سکسکه، تامین ویتامین ث |
| بابونه | گرم | یک استکان، قبل از غذا | نیروبخش، تسکین عفونتهای دردناک، تنظیم اختلالات قاعدگی،کرمکش |
| چهارعرق | سرد | نصف استکان، قبل از غذا | تببر، تقویت و بهبود پوست، کلیه وکبد، آرامبخش، غنی از ویتامین ث، تصفیه خون، بازکننده رگها، کاهش درد مفاصل |
| گزنه | گرم | یک استکان، بعد از غذا | کاهش قندخون، رفع تنگی نفس، نیرو دهنده، قاعدهآور، افزایش شیر مادران، تقویت لثه، کاهش ورم لوزهها |
| زنیان | گرم | یک استکان، بعد از غذا | ضدعفونی کننده، تقویت معده، ضدنفخ، ضدقارچ و انگل، ضداسهال، دافع رطوبت بدن و معده، کمک به ترک اعتیاد، مفید برای فلج و رعشه |
| نسترن | گرم | یک استکان، قبل از غذا | تقویت قلب و اعصاب، ضداسکوربوت، درمان ورم کلیه، کاهش درد معده، رفع اسهال، تصفیه کننده خون، غنی از ویتامین ث |
| کاکوتی | گرم | همراه با نصف لیوان آب، بعد از غذا | رفع سوءهاضمه، تقویت معده، اشتهاآور، تقویت بینایی، ضدعفونی کننده مجاری تنفسی، ضدانگل |
| شاطره | معتدل | یک استکان، قبل از غذا | صفرابر، ضدیرقان، تببر، تقویت کننده پوست، کلیه وکبد، ادرارآور، دفع بلغم، ضداسکوربورت، تصفیه کننده خون، تقویت لثه |
| دارچین | گرم | نصف استکان، بعد از غذا | تقویت معده و اعصاب، رفع بوی بد دهان، ضدسرفههای مرطوب، رفع وحشت، ترس و جنون |
| چهل گیاه | گرم | نصف استکان، بعذ از غذا | تقویت معده، حذف ترشی معده، کاهش دل دردهای ناشی از سردی مزاج، دل پیچه، تقویت قلب و اعصاب، آرامبخش، کمک به هضم غذا |
| بیدمشک | معتدل | یک استکان، قبل از غذا | تقویت قلب و اعصاب ،رفع گرفتگی و خفقان قلب، تقویت عمومی بدن، ملین، جلوگیری از ابتلا به فشارخون در پیری |
| بید | سرد | نصف لیوان، قبل از هر وعده غذا | تببر، ضدتشنج، تقویت معده و قلب، آرامبخش، درمان یرقان و سردرد، رفع شوره سر، تسکین دردهای تناسلی |
| بهارنارنج | گرم | یک استکان، قبل از غذا | تقویت قلب و اعصاب، ضدتشنج، آرامبخش، ضدهیستری، رفع افسردگی، درمان بیخوابی، کاهش اختلالات عصبی، رفع سکسکه |
| برگ گردو | گرم | یک استکان، قبل از غذا | کاهش قندخون، درمان نقرس، تسکین ورم مفاصل ناشی از سردی |
| برگ زیتون | سرد | یک لیوان، قبل از غذا | کاهش قندخون، کمک به نارساییهای کبدی، درمان سردرد، تقویت حافظه، تسکین درد دندان |
| برگ چنار | سرد | یک لیوان، قبل از غذا | چاق کننده، تببر، ضدآسم، رفع ضعف اعصاب، زیباسازی پوست، تسکین درد و ورم ناشی از گرمی مزاج |
| بادرنجبویه | گرم | یک فنجان، رقیق با یک لیوان آب سرد | افزایش فشارخون، خونساز، آرامبخش، تقویت مغز، درمان تپش قلب، خوابآور، ضدتشنج |
چه کسانی گیاهان دارویی مصرف نکنند؟
حالا که با پاسخ سوال گیاه درمانی چیست و انواع آنها، آشنا شدید، باید بدانید که برخی از افراد کاندید مناسبی برای مصرف گیاهان دارویی نیستند، ازجمله:
- افرادی که داروهایی مانند داروهای هورمونی(ضدبارداری) یا قرصهای ترکیبی مصرف میکنند.
- افراد مبتلا به بیماریهای جدی مانند بیماری کلیه و کبد
- افرادی که نوبت انجام جراحی دارند.
- زنان باردار
- زنان شیرده
- سالمندان
- کودکان
آیا داروهای گیاهی بهترند یا شیمیایی؟
معرفی لیست کامل گیاهان دارویی نشان میدهد که تنوع و گستردگی گیاهان مفید و پرخاصیت بسیار زیاد است؛ اما آیا داروهای گیاهی از داروهای شیمیایی بهتر هستند؟ هرکدام از این دو روش درمانی با مزیتهایی همراه هستند که برای بهرمندی از این مزایا باید به نوع بیماری، شدت پیشرفت بیماری و همچنین شرایط بیمار توجه شود. بنابراین این پزشک و افراد متخصص هستند که با بررسی کامل بیمار میتوانند تائید کنند که کدام روش بهتر از دیگری است. برای پاسخ به سوالی که پیشتر ذکر شد، بهتراست نگاهی به مزیتهای این دو روش درمانی بیندازیم:
مزایای مصرف داروهای گیاهی:
- کاهش عوارض جانبی بهدلیل طبیعی بودن
- دارای خاصیت خود درمانی و هدفگیری منبع درد و بیماری
- کمک به بهبود سلامت کلی بدن
- مقرونبهصرفه بودن
مزایای مصرف داروهای شیمیایی:
- دسترسی آسان
- اثرگذاری هرکدام از داروهای شیمیایی بر چند بیماری
- ماندگاری بالا
- اثرگذاری سریع بر بیماری
عوارض گیاهان داروئی
بسیاری از افراد استقبال زیادی از مزایای گیاه خواری و مصرف داروهای گیاهی دارند. اگر شما نیز جرو این افراد هستید، باید با عوارض احتمالی گیاهان دارویی نیز آشنا باشید، ازجمله:
- افزایش یا کاهش اثرات دیگر داروها
- واکنش شدید بدن درصورت مصرف نادرست و نابجا
جایگزین داروهای شیمیایی در طب سنتی
در جدول گیاهان دارویی، برخی از گیاهان مانند کاسنی، سیاهدانه، خارمریم، زعفران، سیر و زردچوبه بهچشم میخورند که در طب سنتی بهعنوان جایگزینی عالی برای داروهای شیمیایی محسوب میشوند. در طب سنتی از این گیاهان دارویی در خط اول درمان استفاده میشود که از مهمترین مزیتهای آن فقدان عوارض جانبی است.
گیاهان دارویی با داروی گیاهی چه فرقی دارند؟
بعد از معرفی لیست کامل گیاهان دارویی، نوبت به بررسی تفاوت گیاهان دارویی با داروی گیاهی رسیده است. اصلیترین وجه تمایز این دو را میتوان در تعریف آنها جستجو کرد:
- گیاه دارویی درواقع بخشهایی از گیاه است که خشک شده و بدون فرآوری در عطاریها بهفروش میرسد. شما نیز این گیاهان را بهصورت دمنوش یا جوشانده مصرف میکنید.
- داروهای گیاهی محصولات فرآوری شدهای هستند که در کارخانههای داروسازی به انواع داروها تبدیل میشوند. این داروهای گیاهی و مفید بهشکلهایی چون قرص، کرم، ژل، لوسیون و عصاره عرضه میشوند.
نکات مهم برای گیاه درمانی
شما باید بهخوبی بدانید که نکات مهم گیاه درمانی چیست و باید چه مواردی را حین مصرف انواع گیاهان دارویی رعایت کنید، مانند:
- عدم زیادهروی در مصرف
- گرفتن تائید از متخصصان طب سنتی
- عدم مصرف خودسرانه بهویژه در دوران بارداری و شیردهی
- عدم مصرف همزمان با دیگر داروها(امکان تداخل دارویی)
- مصرف مطابق با دستورالعملهای تجویز شده
- هشیار بودن نسبت به علائم و واکنشهای آلرژیک
جمع بندی
در این مطلب به معرفی معروفترین اسامی گیاهان دارویی و بررسی خواص مهم آنها پرداختیم. مصرف انواع گیاهان دارویی بهدلیل خواص بینظیر در سلامتی، از زمان خلقت انسان مورد توجه بوده است. اگر شما نیز جزو افرادی هستید که تمایل زیادی به مصرف داروهای گیاهی دارید و میخواهید مشکلات سلامتی خود را با استفاده از گیاهان طبیعی برطرف کنید، باید حتما این کار را تحتنظر متخصصان طب سنتی انجام دهید و از هرگونه مصرف خودسرانه پرهیز کنید.
سوالات متداول
1. گیاه درمانی چیست؟
گیاه درمانی روشی است که در آن برای هدفهای درمانی مختلف از انواع گیاهان دارویی استفاده میشود و به داروهایی گفته میشود که شامل یک گیاه یا قسمت گیاهی برای خواص آشپزی، رایحهدرمانی یا درمانی است که به عنوان مکملهای غذایی فروخته میشود.
2. خواص گیاهان زنجبیل و جنسینگ چیست؟
زنجبیل در درمان حالت تهوح, بیماری حرکت و حالت تهوع صبحگاهی مفید است. و جینسینگ به طور کلی برای درمان خستگی، به عنوان مثال در دوران نقاهت پس از بیماری استفاده میشود.
3. چه کسانی از گیاه درمانی استفاده کنند؟
همه افراد ممکن است از گیاهان برای درمان بیماری استفاده کنند. پزشکان طبیعی بر این باورند که بدن به طور مداوم در تلاش برای تعادل است و درمانهای طبیعی میتوانند از این روند حمایت کنند.
4. چه کسانی نباید از گیاهان دارویی استفاده کنند؟
در صورت انجام جراحی، مصرف داروهای خاص و داشتن بیماریهای خاص نباید از گیاهان دارویی استفاده کنید. همچنین زنان باردار و شیرده، کودکان و سالمندان نیز کاندید مناسبی برای مصرف گیاهان دارویی نیستند.
5. عوارض گیاهان دارویی کدام است؟
افزایش یا کاهش اثرات دیگر داروها و واکنش شدید بدن درصورت مصرف نادرست و نابجا از اصلیترین عوارض گیاهان دارویی است. همچنین هر نوع داروی گیاهی ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. استفاده از برخی از آنها بی خطر است و عوارض جانبی قابل توجهی ندارد. اما برخی از گیاهان برای انسان سمی هستند و می توانند عوارض جدی و شدیدی داشته باشند.
