سکسکه یکی از عارضه‌های معمولی و اغلب کوتاه مدت است که در نتیجه دم غیر ارادی و قوی اتفاق می‌افتد. همه افراد در مواقعی از هر رده سنی کودکی، جوانی، بزرگسالی و… سکسکه را تجربه می‌کنند و ممکن است برای بسیاری سوال باشد که دلیل این عارضه چیست؟ در واقع این انقباض ناگهانی در سیستم تنفس می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد. گاهی سکسکه به دلیل خوردن خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های خیلی داغ و خیلی سرد، گاهی بابت تند خوردن غذا و گاهی بدون هیچ دلیل مشخصی اتفاق می‌افتد. این شرایط معمولاً یک عارضه جزئی است، اما سکسکه طولانی مدت می‌تواند نشان دهنده یک مشکل جدی پزشکی باشد.
درمان فوری سکسکه
در بیشتر موارد سکسکه بدون درمان پزشکی پس از چند دقیقه یا چند ساعت برطرف می‌شود. برخی از روشهای برای توقف سکسکه ممکن است مفید باشد، اما اثربخشی آنها قطعی نیست.
مراحل زیر ممکن است به خلاص شدن از سکسکه کمک کند:
- آب سرد را آرام آرام میل کنید یا با آب خیلی سرد غرغره کنید.
- نفس خود را برای مدت کوتاهی نگه دارید، نفس بکشید، سپس آن را دوباره سه یا چهار بار تکرار کنید و این کار را هر 20 دقیقه یک بار انجام دهید.
- در حین بلعیدن، فشار ملایمی بر بینی خود وارد کنید.
- فشار ملایمی بر دیافراگم خود وارد کنید.
- لیمو را گاز بگیرید.
- مقداری شکر دانه ریز قورت دهید.
- مقدار کمی سرکه مصرف کنید، فقط به اندازه ای که مزه کنید.
- در داخل کیسه کاغذی نفس بکشید، اما هرگز کیسه پلاستیکی استفاده نکنید و هرگز سر خود را با کیسه نپوشانید.
- بنشینید و زانوهای خود را برای مدت کوتاهی تا حد امکان نزدیک به قفسه سینه بغل کنید.
- به جلو خم شوید تا سینه خود را به آرامی فشرده کنید.
- درمان های جایگزین ممکن است شامل طب سوزنی و هیپنوتیزم باشد.
- به آرامی زبان را بکشید.
- کره چشم را مالش دهید.
- انگشت خود را در گلو قرار دهید تا حالت تهوع را تحریک کند.
بیشتر بخوانید: معده درد عصبی؛ علل وبهترین راهکارهای درمان
حقایقی درباره سکسکه
علت دقیق سکسکه هنوز نامشخص است، اما سکسکه مزمن با طیف گسترده ای از شرایط پزشکی از جمله سکته و مشکلات دستگاه گوارش مرتبط است. بیشتر موارد بدون درمان برطرف می‌شوند، اما سکسه طولانی مدت می‌تواند منجر به عوارضی مانند بی خوابی و افسردگی شود.
اگر سکسکه بیش از 48 ساعت طول بکشد، فرد باید به پزشک مراجعه کند، ممکن است برای درمان از داروهای شل کننده عضلات استفاده شود. پرهیز از الکل و آهسته غذا خوردن می‌تواند به کاهش احتمال سکسکه کمک کند.
علل سکسکه
سازمان ملی بیماری های نادر ( NORD) سکسکه را به عنوان “انقباض متناوب و غیرارادی عضله در قاعده ریه ها (دیافراگم) و به دنبال آن بسته شدن سریع تارهای صوتی” توصیف می‌کند.
طیف گسترده ای از بیماری های زمینه ای می تواند باعث ایجاد سكسكه مزمن یا مداوم شود.اینکه چگونه و چرا وقفه های کوتاه سکسکه رخ می‌دهد نامشخص است، اما برخی از عوامل با خطر بیشتر ابتلا به آن ارتباط دارند.
عوامل سبک زندگی
موارد زیر ممکن است باعث سکسکه شود:
- غذای گرم یا تند که عصب فرنیک ( phrenic nerve ) را که نزدیک مری است تحریک می‌کند
- گاز در معده که به دیافراگم فشار می‌آورد
- زیاد غذا خوردن یا شرایطی که باعث فشردگی معده شود
- نوشیدن سودا، مایعات گرم یا نوشیدنی های الکلی، به ویژه نوشیدنی های گازدار
- تجربه استرس یا احساسات شدید
برخی از داروها مانند مواد مخدر، بنزودیازپین ها، بیهوشی، کورتیکواستروئیدها، باربیتورات ها و متیل دوپاره به عنوان عوامل سکسکه آور شناخته شده اند.
شرایط پزشکی
غالباً، سکسکه به طور غیر منتظره ای اتفاق می‌افتد و نه بیمار و نه پزشک نمی‌توانند علت احتمالی آنها را تشخیص دهند. با این حال، تعدادی از شرایط پزشکی با سکسکه مزمن مرتبط است.
این شرایط شامل:
- مشکلات گوارشی، از جمله بیماری التهابی روده( IBD)، انسداد روده کوچک یا بیماری ریفلاکس معده (مری) (GERD)
- مشکلات تنفسی، مانند پلوریز دیافراگم، ذات الریه یا آسم
- مصرف بیش از حد الکل
- شرایطی که بر سیستم عصبی مرکزی ( CNS) تأثیر می‌گذارد، از جمله آسیب مغزی( TNI)، انسفالیت، تومور مغزی یا سکته مغزی
- شرایطی که عصب واگ را تحریک می‌کند، مانند مننژیت، فارنژیت یا گواتر
- واکنشهای روانشناختی، از جمله غم، هیجان، اضطراب، استرس، رفتار هیستریک یا شوک
- شرایطی که بر متابولیسم تأثیر می‌گذارد، از جمله افزایش قند خون، افت قند خون یا دیابت
- مشکلات کبدی و کلیوی
- سرطان، یا عوارض جانبی حاصل از درمان مانند شیمی درمانی
- بیماری سیستم عصبی خودمختار، که همچنین بر تنفس، تعریق، ضربان قلب، سکسکه و سرفه تأثیر می‌گذارد
سایر شرایط شامل تحریک مثانه، سرطان کبد، پانکراتیت، بارداری و هپاتیت است. جراحی، تومورها و ضایعات نیز ممکن است از عوامل ایجاد کننده باشند.
به هنگام بروز سکسکه، انقباض ناگهانی و غیر ارادی دیافراگم همزمان با انقباض جعبه صدا یا حنجره و بسته شدن کامل دهانه حنجره رخ می‌دهد. این فرایند منجر به هجوم ناگهانی هوا به داخل ریه ها و صدای آشنا سکسکه می‌شود. دهانه حنجره قسمت میانی حنجره است، جایی که تارهای صوتی در آن قرار دارد.
سکسکه از نظر پزشکی به عنوان لرزش همزمان دیافراگم یا سینگولتوس (SDF) شناخته می‌شود. آنها می‌توانند به صورت جداگانه یا دوره ای رخ دهند. سکسکه اغلب ریتمیک است، به این معنی که فاصله بین هر سکسکه نسبتاً ثابت است.اکثر افراد هر از گاهی دچار آن می شوند و معمولاً طی چند دقیقه بدون درمان برطرف می‌شوند.
بندرت ممکن است سکسکه های طولانی مدت یا مزمن رخ دهد که ممکن است یک ماه یا بیشتر طول بکشد و آن دسته که بیش از 2 ماه طول می‌کشد معمولا مقاوم به درمان هستند. اگر سکسکه یک دوره زمانی بیش از 48 ساعت طول بکشد، این عارضه مزمن در نظر گرفته می‌شود و فرد باید به پزشک مراجعه کند. این شرایط می‌تواند نشانه ای از یک بیماری جدی تر باشد. سکسکه مزمن بیشتر در مردان رخ می‌دهد.
داروها
اگر فردی به یک بیماری زمینه‌ای مبتلا باشد، مدیریت این بیماری احتمالاً سکسکه را برطرف می‌کند. در سکسکه طولانی مدت که ابعاد مختلف زندگی فرد دچار اختلال می‌شود، ممکن است پزشک صلاح بداند دارو تجویز کند. در صورت عدم وجود بیماری زمینه‌ای، داروهای زیر ممکن است کمک کننده و اثربخش باشند: باکلوفن Lioresal شل کننده عضلات، گاباپنتین، داروی ضد تشنج که معمولاً برای درد نوروپاتیک تجویز می‌شود. این می‌تواند به کنترل علائم سکسکه کمک کند.
این داروها در حال حاضر از بهترین داروهای موجود برای سکسکه هستند. اما در هر صورت اگر اثربخش نبودند، داروهای زیر می‌توانند در رفع سکسکه کارآمد باشند:
کلرپرومازین یا هالوپریدول، داروهای ضد روان پریشی است که می تواند سکسکه را تسکین دهد، متوکلوپرامید دارویی ضد تهوع است می‌تواند به برخی از افراد مبتلا به سکسکه کمک کند.، افدرین یا کتامین می‌توانند سکسکه مرتبط با بیهوشی یا جراحی را درمان کنند.
لازم به ذکر است که پزشک معمولاً دوز کم دارو را برای شما تجویز می‌کند. آنها ممکن است به تدریج دوز دارو را افزایش دهند تا اینکه سکسکه از بین برود. در واقع میزان و دوز دارو به شدت سکسکه، سلامت عمومی بیماران و سن ایشان بستگی دارد.
بیشتر بخوانید : باد معده زیاد نشانه چیست
عمل جراحی
در موارد شدید که سکسکه به درمان‌های سبک‌تر پاسخ نداده است، جراح ممکن است با تزریق دارو به عصب فرنیک به طور موقت عمل عصب را مسدود کرده، یا عصب فرنیک در گردن را جدا سازی کند. البته عمل جراحی فقط در صورت صلاحدید پزشک انجام می‌شود و آخرین راهکار برای رفع سکسکه طولانی مدت است.
عوارض و دردسرهای سکسکه طولانی
سکسکه کوتاه مدت و موقت عارضه‌ای بی خطر اما کلافه کننده است و از آنجایی که در عرض چند دقیقه قطع می‌شود، عوارض خاصی ندارد. اما سکسکه طولانی مدت دردسرهای زیادی با خود دارد و در ابعاد مختلف روحی و جسمی می‌تواند مشکل ساز باشد. مواردی که در ادامه امده، مهمترین عوارض سکسکه طولانی هستند.
- کاهش وزن و کم آبی
- بی خوابی
- خستگی
- مشکلات ارتباطی
- افسردگی
- تأخیر در ترمیم زخم
در ادامه به توضیح کامل‌تری از این موارد می‌پردازیم.
1. کاهش وزن و کم آبی
اگر سکسکه طولانی مدت باشد و در فواصل کوتاه اتفاق بیفتد، خوردن درست غذا دشوار می‌شود.
2. بی خوابی
سکسکه مزمن خوابیدن را دشوار می کند.
3. خستگی
سکسکه مزمن می‌تواند طاقت فرسا باشد، به خصوص اگر روی خوابیدن یا غذا خوردن نیز تاثیر بگذارد.
4. مشکلات ارتباطی
صحبت کردن برای شخص ممکن است دشوار باشد.
5. افسردگی
سکسکه مزمن می تواند خطر ابتلا به افسردگی بالینی را افزایش دهد. این از تاثیرات روحی سکسکه است.
6. تأخیر در ترمیم زخم
سکسکه مداوم می‌تواند بهبود زخم‌های پس از جراحی را دشوارتر کند و خطر عفونت یا خونریزی پس از جراحی را افزایش دهد.
عوارض دیگر شامل ضربان قلب نامنظم و ریفلاکس معده و مری است که سیستم گردش خون و گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
تشخیص سکسکه طبیعی
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، اگر سکسکه کمتر از 48 ساعت طول بکشد، معمولاً نیازی به هیچگونه مراقبت پزشکی ندارد. زیرا در عرض چند دقیقه خودی خود برطرف می‌شود. در صورت ماندگاری بیشتر سکسکه و ریتم منظم آن، باید با پزشک مشورت شود.
ممکن است پزشک از زمان شروع سکسکه، تعداد دفعات بروز آن، اینکه مدام اتفاق می‌افتد یا فاصله دار و شخص قبل از شروع چه کاری انجام داده است سوالاتی بپرسد. پزشک احتمالاً یک معاینه عمومی و یک آزمایش عصبی نیز برای بررسی موارد زیر انجام می‌دهد:
- رفلکس
- تعادل
- هماهنگی
- بینایی
- حس لامسه
- قدرت عضلانی
- تون عضلانی
اگر بیماری زمینه‌ای دلیل آن باشد ممکن است آزمایشات زیر انجام شود:
- آزمایش خون؛ برای بررسی عفونت، بیماری کلیوی یا دیابت
- آزمایشات تصویربرداری مانند عکسبرداری با اشعه ایکس، برای ارزیابی هر گونه مشکل آناتومیکی که ممکن است بر روی اعصاب فرنیک یا واگ یا دیافراگم تأثیر بگذارد.
- آزمایش آندوسکوپی، که در آن یک آندوسکوپ، یک لوله انعطاف پذیر با یک دوربین کوچک در انتها، از گلو بیمار عبور داده می شود تا مری را بررسی کند.
برای بررسی شرایط مربوط به قلب از الکتروکاردیوگرام استفاده می‌شود.
پیشگیری بهتر از درمان
با از بین بردن دلایل سکسکه Hiccup می‌توان از بروز آن پیشگیری کرد. راه‌های کاهش خطر عبارتند از:
- جلوگیری از تغییرات ناگهانی دما
- عدم نوشیدن الکل یا سودا
- آهسته غذا خوردن
سخن پایانی
در این مطلب از مجله بهداشت و درمان سلامت اول به مهمترین و جزئی‌ترین مسائل پیرامون عارضه طبیعی سکسکه پرداختیم. امیدواریم این راهنمایی برایتان مفید و موثر واقع شود تا کمتر با سکسکه مواجه شده و در صورت مشکل ساز شدن آن، راه درست کنترلش را بدانید. چنانچه نیاز به پرستار در منزل دارید، به راحتی و با اطمینان خاطر می‌توانید به مرکز پرستاری سلامت اول مراجعه نموده و بهترین خدمات را دریافت کنید. به یاد داشته باشید که اگر قصد استخدام پرستار بیمار را داشتید، حتما توجه داشته باشید که فرد حرفه ای و کار بلد را جذب کنید زیرا رعایت نکردن این موارد می‌تواند موجب ایجاد آسیب های جدی به بیمار شود. در مرکز خدمات پرستاری سلامت اول، امکان درخواست پرستار در منزل برای بیمار، پرستار سالمند، و پرستار کودک نیز برای شما عزیزان فراهم شده که قادر هستید این خدمات با با بهترین کیفیت و منصفانه ترین هزینه ها دریافت نمایید. برای کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما به شماره 1527 در تماس باشید.
سوالات متداول
سکسکه نشانه چیست؟
سکسکه در موارد حاد می تواند دلیل: مشکلات گوارشی از جمله بیماری التهابی روده (IBD)، انسداد روده کوچک یا بیماری ریفلاکس معده (مری) (GERD)، مشکلات تنفسی مانند پلوریز دیافراگم.
درمان خانگی سکسکه چیست؟
می‌توانید با استفاده از کندر، صنوبر، دارچین، پونه و شوید سکسکه خود را درمان کنید.
روش تشخیص سکسه چیست؟
اگر سکسکه کمتر از 48 ساعت طول بکشد، معمولاً نیازی به هیچگونه مراقبت پزشکی ندارد. زیرا در عرض چند دقیقه خودی خود برطرف می‌شود.
عوارض و دردسرهای سکسکه طولانی چیست؟
کاهش وزن و کم آبی: اگر سکسکه طولانی مدت باشد و در فواصل کوتاه اتفاق بیفتد، خوردن درست غذا دشوار می‌شود.
