اختلال دو قطبی در کودکان و علائم و روش های تشخیص آن

اختلال دو قطبی در کودکان Bipolar Disorder in Children یکی از انواع بیماری های روانی می باشد که لازم است سریعا مورد درمان قرار گیرد.
65٪ بزرگسالان مبتلا به اختلال دوقطبی قبل از سن 18 سالگی علائمی را تجربه کرده اند. بنابراین در حالی که این بیماری غالباً مربوط به بزرگسالان است ، کودکان در هر سنی می توانند دارای اختلال دو قطبی باشند.

اختلال دوقطبی در دوران کودکی در مقایسه با افرادی که علائم را تا بزرگسالی تجربه نمی کنند ، با سیر شدیدتری همراه است. مداخله زودرس می تواند کلید کنترل علائم این بیماری باشد. اگر یک بزرگسال با علایم اختلال دو قطبی را می شناسید باید بدانید که علایم می تواند در یک نوجوان اندکی متفاوت باشد . نوجوانان در دوره های سرخوشی این بیماری ، بیشتر از احساس شادی دچار احساس تحریک پذیری می شوند و ممکن است در دوره های افسردگی بیشتر از غم و اندوه از علائم جسمی شکایت داشته باشد. حضور یک پرستار کودک برای زیر نظر گرفتن کودک دوقطبی و جلوگیری از شدت گرفتن این علائم، ضروری است.

اختلال دو قطبی در کودکان چیست؟

اختلال دوقطبی یک نوع اختلال رایج روانی است که سبب می‌شود فرد دچار تغییرات شدید و قابل توجهی در رفتار خودش شود. این اختلال سبب می‌شود که کودک خوشحالی و هیجان غیرعادی در خصوص مسائل داشته و بیشتر از حد معمول فعال باشد. در دوره مانیک کودک شما سرخوش و هیجان‌زده است. در مقابل در دوره افسردگی، وی تحرک کمتری داشته و احساس غم می‌کند.

بیماری دو قطبی در کودکان مشابه فراز و نشیب‌ها و نوسانات خلقی معمول در کودک نیست و روی خواب کودک، سطح انرژی و توانایی تفکر او تاثیر می‌گذارد. نشانه‌های اختلال دوقطبی سبب می‌شود که کودک شما رابطه خوبی با دوستان و خانواده‌اش نداشته و به‌سختی بتواند با آن‌ها ارتباط برقرار کند. برخی از کودکانی که درگیر این بیماری هستند، افکار خودکشی دارند و گاهی به خود آسیب می‌زنند. این بیماری معمولا در تمام عمر همراه کودک شما باقی می‌ماند.

علائم اختلال دو قطبی در کودکان

علائم اختلال دو قطبی در کودکان معمولا شباهت‌هایی با بیش‌فعالی دارد. البته این بیماری به‌اندازه بیش‌فعالی شایع نیست و آمار کمتری از کودکان به آن دچار می‌شوند. اختلال دو قطبی در کودکان خودش را با نوسانات مداوم خلق‌وخو، هیجان‌زده شدن و تحریک‌پذیر بودن کودک، و تغییرات رفتاری نوسانی نشان می‌دهد. زمانی که کودک شما تحریک‌پذیرتر و هیجان‌زده‌تر از سایر هم‌سن و سالان خودش است؛ احتمالا باید به وجود این بیماری مشکوک شوید. علائم اختلال دو قطبی در کودکان همچنین به این صورتاست که میزان بازده کودک شما در طول روز را کاهش داده و سبب می‌شود که کودک عملکرد خوبی در مدرسه یا خانه نداشته باشد. کودکانی که دچار این بیماری هستند؛ می‌توانند به‌مرورزمان درمان شده و بهتر شوند.

برخی از علائم دو قطبی در کودکان عبارتند از:

• خشم و عصبانیت مزاج (تا چند ساعت طول می کشد)
• تحریک پذیری
• رفتارهای متضاد
• نوسانات مکرر خلقی
• حواس پرتی
• بیش فعالی و سپس سستی با اختلاف زمانی کم
• تمرکز خیلی شدید و حواس پرتی شدید
• انرژی بیشتر از حد طبیعی
• نیاز کمتری به خواب
• تکانشگری
• بی قراری / ناخوشی
• افکار مسابقه ای و رقابتی شدید و بعضا نا سالم
• رفتار خشونت آمیز و مهربانانه با فاصله زمانی بسیار کوتاه
• بزرگ نمایی پیشامد ها به نحوی که دیگر کودکان نمیکنند
• رفتارهای مخاطره آمیز
• حالت افسردگی
• بی حالی
• عزت نفس پایین
• مشکل بیدار شدن از خواب صبح
• وحشت شبانه
• گفتار سریع یا تحت فشار
• افکار مرگ یا خودکشی (حتی در کودکی)

علایم عملکردی اختلال دو قطبی در کودکان

چند سوال مهم وجود دارد که می توانید در مورد عملکرد فرزند خود از خود بپرسید:

آیا رفتارهای مشکل ساز کودک شما در عملکرد روزمره او اختلال ایجاد می کند؟
آیا او قادر است با کودکان دیگر هم سن و سال خود بازی کند؟
آیا او قادر است به طور منظم به مدرسه برود؟
آیا خواسته های ناشی از مشکلات او بیشتر از دیگر اعضای خانواده است ؟

علایم احساسی اختلال دو قطبی در کودکان

در اینجا چند سوال وجود دارد که می توانید در مورد احساسات فرزندتان از خود بپرسید:

آیا کودک شما احساس می کند مشکلی در او وجود دارد ؟
آیا احساس می کند که از انجام کارهای عادی دیگر بچه های همسن خود که مشغول آن هستند ، بیش از حد احساس فشار می کند؟
آیا کودک شما نگران چیزهایی است که بچه های دیگر حتی به آن فکر نمی کنند؟

علایم خانوادگی اختلال دو قطبی در کودکان

آیا در خانواده شما سابقه بیماری روانی وجود دارد؟
تحقیقات نشان می دهد داشتن والدین یا خواهر و برادرانی که دارای اختلال دو قطبی هستند ، احتمال ابتلای کودک را افزایش می دهد ، اگرچه این عامل خطر ممکن است گاهی تاثیر گذار باشد و گاهی بی تاثیر گردد.

علت بروز اختلال دو قطبی در کودک

علت اصلی بروز این مشکل در کودکان هنوز مشخص نیست؛ اما مشخص است که عوامل متعددی در بروز این بیماری دخیل هستند. برای مثال مکانیسم‌های ژنتیکی با اختلال دوقطبی و دیگر اختلالات روانی ارتباط دارند. در حقیقت ژنتیک، مهم ترین عامل تعیین کننده در ابتلا به این بیماری است. همانطور که پیش تر هم گفته شد، مطالعات نشان می‌دهند که احتمال ابتلا کودکان به اختلال دوقطبی درصورتی‌که در خانواده یا اقوام درجه یک کودک دچار این بیماری باشد، بسیار بیشتر است. فرآیند پرستاری بیمار اختلال دو قطبی با دیگر بیماران متفاوت است

از طرفی تروماهای روانی و اتفاقات استرس‌زا هم می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. تحمل و مدیریت تروما برای کودکان بی نهایت دشوار تر از بزرگسالان است. به همین دلیل روانشناسان معتقدند که تروما می تواند ریشه اصلی بروز اختلالات روانی متعددی در کودکان و حتی بزرگسالان باشد. به همین دلیل بیراه نیست که بگوییم یکی از علت های بروز اختلال دو قطبی در کودکان می تواند تروما باشد. علاوه بر آن شانس ابتلا به این بیماری در افرادی که ژنتیک این بیماری را دارند؛ بیشتر است؛ پس اگر کودک شما هم سابقه ژنتیکی دارد و هم تروما را تجربه کرده است، احتمالا شما علت اختلال دو قطبی در کودک خود را یافته اید.

تشخیص اختلال دو قطبی در کودکان

اگر علائم ذکر شده را در کودک خود مشاهده کردید، ابتدا نیاز است که بدانید تشخیص به موقع این بیماری امر بسیار مهمی است که می تواند در زندگی و آینده فرزند شما بی نهایت تاثیر گذار باشد. پس اصلا و ابدا به هیچ عنوان این موضوع را سهل انگاری نکنید و پشت گوش نیندازید و بدانید که مراجعه به روانپزشک کودک کوچکترین ننگ یا خجالتی ندارد و نشان از سطح بالا دانش و آگاهی والدین و میزان اهمیت آنها به فرزندشان است.

متاسفانه امکان شناسایی اختلال دو قطبی از طریق انجام یک فرآیند آزمایشگاهی وجود ندارد. تنها راه تشخیص درست این بیماری، مراجعه به روانشناسان متخصص اطفال و گذراندن فرایند های جمع آوری داده روانشناسی است است.

پس اگر فکر می کنید کودک شما ممکن است به اختلال دو قطبی (یا هر مسئله بهداشت روانی دیگر) مبتلا باشد در قدم اول می توانید با پزشک اطفال وی صحبت کنید تا از تمام علائم نگران کننده ای که دیده اید حرف بزنید. یک پزشک اگر نیاز باشد شما را برای ارزیابی کامل به یک روانپزشک معرفی کند. حتی برای حصول اطمینان بیشتر می توانید به چندین پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید. یک متخصص بهداشت روان احتمالاً مایل است با شما و فرزندتان صحبت کند تا تصویر کاملی از علائم و نشانه ها بدست آورد.

گاهی اوقات سایر مشکلات روانی مانند افسردگی یا بیش فعالی ADHD نیز علایم مشابهی دارند. بنابراین ارائه اطلاعات کافی در مورد خلق و خوی کودک ، الگوی خواب ، سطح انرژی ، سابقه و رفتار کودک برای کمک به رد سایر بیماری ها از اهمیت زیادی برخوردار است. در واقع شاید برای تشخیص قطعی نیاز به دفعات مراجعه بیشتری داشته باشید در تا فواصل بین مراجعات بتوانید اطلاعات مورد نیاز پزشک برای تشخیص دقیق و نهایی را جمع آوری کنید.

درمان اختلال دو قطبی در کودکان

اختلال دو قطبی باید در طول زندگی فرد کنترل شود. در طی درمان اختلال دوقطبی کودکان ممکن است به مرور زمان نیاز به اعمال تغییراتی در روش درمان وجود داشته باشد. اختلال دو قطبی از مجموعه اختلالات شخیصتی است. این بیماری هم می تواند درمان شود و اگر کودک یا نوجوان به درمان های مختلف پاسخ مثبت نداد(احتمال این موضوع کم است) می توان این بیماری را به کلی مهار کرد و زندگی طبیعی داشت.

درمان دو قطبی در کودکان و نوجوانان هم از طریق دارو درمانی امکان پذیر است و هم با استفاده از گفتار درمانی. در واقع هرچه درمان اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان از سن پایین تری شروع شود نیاز کمتری به استفاده از دارو برای درمان است و با جلسات مشاوره ای و گفتار درمانی می توان نتیجه حوبی گرفت.

دارو درمانی در اختلال دو قطبی در کودکان:

ممکن است یک روانپزشک برای تثبیت خلق و خوی کودک شما دارو تجویز کند. مهم است که عوارض داروی کودک خود را کنترل کنید و مراقب عوارض جانبی باشید.
یافتن داروی مناسب و دوز مناسب برای کودک شما ، ممکن است مدتی طول بکشد زیرا دارویی وجود ندارد که برای همه مبتلایان به اختلال دوقطبی مناسب باشد.

گفتاردرمانی در اختلال دو قطبی در کودکان:

یک گفتار درمانگر ممکن است به کودک شما در مورد عوارض اختلال دو قطبی آموزش دهد و ممکن است راهکارهای مقابله ای را برای کمک به مدیریت علائم ارائه دهد. مراحل درمان اغلب شامل مشارکت اعضای خانواده است. خانواده درمانی ممکن است مسائل مربوط به روابط ، مشکلات مدیریت رفتار یا راهکارهایی برای کمک به کل خانواده برای کنار آمدن با بیماری روانی کودک را برطرف کند.

خطر مضاعف برا نوجوانان مبتلا به اختلال دو قطبی

نوجوانان عادی به خاطر هیجانات روحی مستعد رفتارهای پرخطر هستند ، اما وقتی نوجوان دارای اختلال دو قطبی باشد ، این خطر چند برابر می شود. مراقب سو مصرف مواد مانند نوشیدن یا مصرف مواد مخدر و همچنین رفتار خودکشی باشید.خطر خودکشی در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی بیشترین نگرانی به خود اختصاص داده است .  مطالعات نشان می دهد که بین 25 تا 60 درصد بزرگسالان دارای دو قطبی حداقل یک بار اقدام به خودکشی در طول زندگی خود می کنند و بین 8 تا 19 درصد از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در اثر خودکشی می میرند.

همزمان شدن هیجانات و هورمون های دوره نوجوانی با اختلال دوقطبی در نوجوانان می تواند احتمال اقدام به خودکشی در نوجوانان مبتلا به این بیماری را حتی بیشتر از بزرگسالان افزایش دهد. به همین دلیل است که اگر علائم این اختلال را در فرزند خود مشاهده کردید، باید مراحل تشخیص را زودتر شروع کنید.

اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان چه تفاوتی با بزرگسالان دارد؟

در بزرگسالان دوره‌های مانیک و افسردگی معمولا طولانی‌تر هستند و برای هفته‌ها یا ماه‌ها طول می‌کشند. اما در کودکان و نوجوانان این دوره‌ها می‌توانند کوتاه‌تر باشند و در عرض چند روز تغییر کنند.

همچنین دوره‌های مانیک و افسردگی ممکن است روند نامنظمی داشته و شامل یک الگوی غیرقابل پیش‌بینی باشد یا ممکن است منظم بوده و همیشه فرد دوره مانیک را بعد از افسردگی تجربه کند یا برعکس‌همچنین تغییر فصل هم در دوره مانیک و افسردگی موثر است. معمولا مانیک مربوط به بهار و افسردگی مربوط به زمستان است.

در فاصله زمانی که بین دوره مانیک و افسردگی وجود دارد؛ فرد معمولا رفتار و خلقیات طبیعی یا نزدیک به طبیعی دارد. بااین‌حال برخی از افراد اصلا دوره وقفه بین چرخه‌ها را تجربه نمی‌کنند. سرعت تغییر چرخه‌ها معمولا به جنسیت  بیمار ربط دارد. سرعت تغییر چرخه‌ها معمولا در مردان آرام‌تر و در زنان و کودکان و نوجوانان، سریع‌تر است. با استفاده از خدمات پرستاری در منزل می‌توانید این بیماری را به بهترین شکل زیر نظر بگیرید.

به نقل از my.clevelandclinic.org :

اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان با بزرگسالان متفاوت است. بزرگسالان مبتلا به اختلال دوقطبی اغلب دوره های واضح شیدایی یا افسردگی دارند که یک هفته یا بیشتر طول می کشد. در کودکان و نوجوانان، مراحل ممکن است کمتر واضح باشد و تغییرات از یک قسمت به قسمت دیگر ممکن است سریعتر اتفاق بیفتد. برای مثال، ممکن است کودک دوره‌هایی از سرگیجه و حماقت، طغیان خشم و گریه‌های بی‌مورد را در یک روز از خود نشان دهد.

شرایط مشترک اختلال دو قطبی در کودکان

بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال دو قطبی دارای یک بیماری روانی اضافی ، اعتیاد یا اختلال رفتاری هستند. برخی تحقیقات تخمین زده اند که بین 60 تا 90٪ از جوانان مبتلا به اختلال دوقطبی نیز ممکن است دارای اختلال بیش فعالی با کمبود توجه باشند. اختلالات اضطرابی ، مصرف مواد مخدر در نوجوانان و اختلالات رفتاری مختل کننده از دیگر موارد رایجی است که کودکان مبتلا به اختلال دو قطبی می توانند تجربه کنند.

حمایت از کودک مبتلا به اختلال دو قطبی در مدرسه

اگر کودک شما مبتلا به اختلال دوقطبی است، همکاری با مسئولان مدرسه مهم است. مسئولان مدرسه می توانند بهترین شکل از آموزش کودک مبتلا به این اختلال را طراحی و اجرا نمایند . نیازهای تحصیلی فرزند شما به علائم بیماری و مسائل تحصیلی وی بستگی دارد. اگر او مشکلات رفتاری را در مدرسه به نمایش بگذارد ، معلمان ممکن است یک برنامه رفتاری طراحی و اجرا نمایند که در آن از اقدامات انضباطی مناسب استفاده شده باشد.

ممکن است مدرسه خدماتی را برای اطمینان از توانایی تحصیل وی فراهم کند. مدرسه با اجرای یک برنامه تحصیلی اصلاح شده یا مهیا نمودن شرایط برای دیدار والدین با کودک در مدرسه، می تواند به کودک و خانواده او کمک نماید. کودک خود را به شرکت در کلا های مدرسه تشویق کنید و در مورد روشهای کمک به کودک در مدرسه نیز با مسئولان مدرسه مشورت نمایید .

حمایت از کودک مبتلا به اختلال دو قطبی در خانه

اختلال دو قطبی بر کل خانواده تأثیر می گذارد، بنابراین مهم است که به کودک کمک کنید تا علائم این بیماری را مدیریت کند.
تا آنجا که می توانید در مورد اختلال دو قطبی و آخرین گزینه های درمانی اطلاعات کسب کنید و اطمینان حاصل کنید که سایر اعضای خانواده اعم از برادر و خواهران کودک نیز در مورد این بیماری اطلاعات خوبی دارند . در مورد درمان و مسائل مربوط به درمان با کودک خود به طور منظم مکالمه داشته باشید. احتمال اینکه در برخی از مواقع فرزند شما تمایل به استفاده از دارو یا شرکت در درمان نداشته باشد وجود دارد . به احساسات کودک توجه کنید و درباره اهمیت پیروی از توصیه های پزشکان با او گفتگو نمایید .

مهم است که در این میان ، از خود نیز مراقبت کنید.

کنار آمدن با چالش های تربیت کودک مبتلا به اختلال دو قطبی یا هرنوع اختلال دیگری مثل اختلال شخصیت مرزی می تواند استرس زا باشد. پیوستن به یک گروه پشتیبانی برای والدین دارای نوجوانان مبتلا به اختلال دو قطبی (یا به طور کلی بیماری روانی) می تواند بسیار موثر باشد .

ارتباط با والدین با مشکلات مشابه می تواند به شما کمک کند تا از حمایت عاطفی و همچنین توصیه های عملی در مورد نحوه حمایت از کودک خود بهره مند شوید.

مشاهده برخی از علائم ذکر شده در بالا برای کودکان معمول است و لزوماً به این معنی نیست که آنها دارای اختلال دو قطبی هستند.
اگر کودک شما به علت مشکلات ذکر شده در عملکرد روزمره خود دچار مشکل شده است – ویژه برای مدت زمان طولانی – ارزیابی توسط روانپزشک ضروری است. یک تشخیص بی طرفانه و حرفه ای می تواند برای شما و کودک آرامش خاطر به وجود آورد.

مرکز پرستاری سلامت اول با داشتن مجوز رسمی از وزرات بهداشت و کادری مجرب آماده ارائه خدمات مراقبت و پرستاری در منزل است. کادر مجرب این مرکز متشکل از پرستار کودک ،پرستار سالمند و پرستار بیمار در هر ساعت شبانه روز آماده ارائه خدمت به همشهریان گرامی میباشد.

سخن آخر

اختلال دو قطبی در کودکان از بیماری‌های کمتر رایج روانی است. در این بیماری فرد چرخه‌های مانیک و افسردگی را تجربه می‌کند که طی آن خوشحالی و هیجان بیش از اندازه و افسردگی و غم بیش از اندازه دارد. این بیماری قابل درمان نیست؛ اما می‌توان علائم آن را کنترل کرد. اختلال دو قطبی در کودکان تا آخر عمر با آن‌ها می‌ماند. در آغاز عمر این بیماری ممکن است با بیش‌فعالی اشتباه گرفته شود؛ اما اختلال دوقطبی تفاوت‌های فاحشی با بیش‌فعالی دارد. با بیشتر شدن سن کودکان، معمولا مدت زمان چرخه‌ها طولانی‌تر شده و کودک برای مدت بیشتری مانیک یا افسردگی را تجربه می‌کند.

چه موقع باید به پزک مراجعه کنیم؟

کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی تغییرات شدید خلقی و رفتاری را تجربه می کنند که بسیار شدید است و نشان دهنده یک تغییر عمده در خلق و خو و رفتار معمول آنها است.
ممکن است تشخیص علائم برای افراد عادی دشوار باشد اما می توان سه عامل اساسی را برای شناسایی این اختلال در نظر بگیرید: عملکردی ، احساسی و خانوادگی.

اگر كودك در اثر رفتارهای پرخطر، احتمال مشکلات حاد ايمني داشته باشد ، ممكن است يك بار بستري در بيمارستان رواني مورد نياز باشد.

یک اقدام جدی برای خودکشی ، داشتن افکار خودکشی با یک برنامه مشخص ، خودزنی یا روان پریشی تنها برخی از دلایل احتمالی بستری شدن کودک مبتلا به اختلال دو قطبی در بیمارستان است. وقتی کودک ، والدین ، پزشکان ، درمانگران و سایر ارائه دهندگان درمان با هم به صورت تیمی کار می کنند ، درمان بهترین نتیجه را دارد.

بنابراین مهم است که در جلسات درمانی نوجوان خود شرکت کنید و سوالات لازم را بپرسید ، با سایر ارائه دهندگان درمان ارتباط برقرار کنید و در مورد نیازهای بهداشت روانی فرزند خود به آموزش خود ادامه دهید . یک درمانگر یا روانپزشک ممکن است از شما بخواهد که تغییرات روحیه ، الگوی خواب یا رفتار نوجوان خود را ثبت کنید. ترسیم پیشرفت کودک شما می تواند به ارائه دهندگان درمان کمک کند تا بدانند که درمان یا داروها برای پایدار نگه داشتن خلق و خوی کودک شما تا چه حدی کاربردی است

سوالات متداول

اختلال دو قطبی در کودکان از چه زمانی قابل تشخیص است؟

این بیماری معمولا  در اوایل نوجوانی و آغاز بزرگ‌سالی خودش را نشان می‌دهد. هرچند ممکن است برخی کودکان در سنین کمتر هم تجربه این بیماری را داشته باشند.

آیا اختلال دو قطبی در کودکان قابل درمان است؟

این بیماری درمان مشخصی ندارد؛ اما می‌توان با دارودرمانی یا رفتاردرمانی علائم آن را کنترل کرد.

آیا در این بیماری فرد در بیمارستان بستری می‌شود؟

درصورتی‌که اختلال دو قطبی در کودکان درمان نشد؛ علائم این بیماری به‌اندازه‌ای شدید می‌شوند که فرد به خود یا دیگران آسیب می‌رساند. در این مواقع فرد در بیمارستان بستری می‌شود.

آیا ممکن است که دوقطبی در کودکان تا بزرگسالی هم ادامه پیدا کند؟

بله. اگر درمان نشود می تواند در بزرگسالی حتی حاد تر هم بشود.