اختلال یادگیری در کودکان چیست؟ روش جلوگیری از اختلالات یادگیری

یکی از معضلاتی که تقریبا هر کودکی در طول تحصیل خود با آن روبرو می‌شود، وجود مشکل در انجام تکالیف روزمره است. اما اگر کودک شما با مشکلات خاصی در یادگیری مواجه شود و به طور مداوم عملکرد نامطلوب داشته باشد، ممکن است دچار اختلال یادگیری کودک باشد. آیا کودک شما از خواندن با صدای بلند یا نوشتن یک متن یا حتی پرداختن به مسائل ریاضی می‌ترسد؟ این ممکن است نشانه‌هایی از ناتوانی یادگیری باشد. پس از شناسایی مشکل، با پرستاری از کودک می‌توانید در مسیر رشد مناسب به او کمک کنید. برای بهتر درک این مشکل، ما در اینجا هستیم تا شما را با بیماری اختلال یادگیری و روش‌های درمان آن آشنا کنیم.

اختلال یادگیری در کودکان چیست؟

اختلالات یادگیری کودکان یک مشکل عصبی است که بر توانایی مغز برای ارسال، دریافت و پردازش اطلاعات تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به این بیماری دچار مشکلاتی در خواندن، نوشتن، صحبت کردن، گوش دادن، درک مفاهیم ریاضی و درک عمومی می‌شوند. این مشکلات باعث می‌شود که آن‌ها در یادگیری اطلاعات و مهارت‌های جدید مشکل  داشته باشند.

تعریف دقیق اختلال یادگیری به معنای اختلال در یک یا چند فرآیند روانشناختی اساسی بوده که ممکن است در درک یا استفاده از زبان، گفتار یا نوشتار نقش داشته و در توانایی گوش دادن، صحبت کردن، خواندن، املاء یا انجام محاسبات ریاضی نیز تاثیر بگذارد.

اختلال یادگیری در بزرگسالان

اختلال یادگیری اغلب به عنوان یک بیماری برای کودکان در نظر گرفته می‌شود، اما باید توجه داشت که این اختلال ممکن است در بزرگسالان نیز وجود داشته باشد. به عنوان مثال، ممکن است یک بزرگسال دچار مشکلات جدی در حوزه خواندن باشد، در حالی که فرد دیگری ممکن است در خواندن موفق بوده، اما دچار مشکلات در انتقال افکار به صورت نوشتاری یا در مفاهیم ریاضی باشد. افرادی که دارای اختلال یادگیری هستند، ممکن است مشکلاتی در کنترل خود، درک مناسب از موقعیت‌های اجتماعی و برقراری روابط با دیگران داشته باشند.

انواع اختلالات یادگیری کودکان

اختلال یادگیری کودکان، انواع مختلفی دارد. در این بخش، می‌خواهیم به صورت دقیق‌تر در مورد انواع اختلال LD (Learning Disabilities) صحبت کنیم.

نارساخوانی یا اختلال خواندن

نارساخوانی چیست؟ نارساخوانی یکی از مهم‌ترین انواع اختلال یادگیری است که به مشکلات در خواندن اشاره دارد. این مشکلات زمانی رخ می‌دهد که فرد نمی‌تواند رابطه بین صداها، حروف و کلمات را به درستی درک کند. علائم آن شامل مشکل در تشخیص حروف و کلمات، درک مفاهیم و ایده‌ها، سرعت خواندن و مهارت‌های واژگانی می‌شود. بیشتر افراد با اختلال LD (تا حدود ۸۵٪) دچار نارساخوانی هستند.

دیسکالکولی یا اختلال ریاضی

این اصطلاح به مشکلات متنوعی در حوزه ریاضی، از جمله ضعف در درک اعداد و دشواری در حل مسائل، اشاره دارد. این اختلال ریاضی معمولا در کودکان دیر تشخیص داده می‌شود.

دیسگرافی یا اختلال نوشتن

دیسگرافی یک نوع از ناتوانی یادگیری است که بر توانایی‌ نوشتن تأثیر می‌گذارد. این اختلال ممکن است با مشکلات املایی، ناهنجاری در دستخط و مشکلات در ساختارگرایی روی کاغذ همراه باشد.

دیسپراکسی یا اختلال حرکتی

اختلال حرکتی دیسپراکسی به مشکلاتی مانند ناتوانی در هماهنگی حرکتی اشاره دارد. علائم این اختلال شامل مشکلات در انجام حرکات فیزیکی نیازمند هماهنگی دست و چشم می‌شود.

مشکلات شنوایی و دیداری

اگر چشم‌ها و گوش‌ها به درستی کار نکنند، امکان دارد یادگیری مخاطره‌آمیز شود.

بسیاری از کودکان با اختلال یادگیری در خواندن دست و پنجه نرم می‌کنند، برخی نیاز به کمک در درک مفاهیم ریاضی و اعداد دارند و برخی مشکلات در نوشتن دارند. بعضی از آن‌ها هم ممکن است دچار مشکلات حرکتی و هماهنگی و یا مشکلات شنوایی و دیداری باشند. از این رو نیاز است ابتدا نوع اختلال را مشخص کنید و سپس به درمان بپردازید.

بنابر گفته‌های سایت childmind :

تشخیص اختلال یادگیری به این معنی نیست که کودک باهوش نیست. تشخیص دقیق می تواند تفاوت بزرگی برای کودکانی که با یادگیری مشکل دارند ایجاد کند و با آموزش صحیح، آنها می توانند در مدرسه و فراتر از آن پیشرفت کنند.

اختلالات یادگیری اغلب برای اولین بار زمانی که کودک در پیش دبستانی یا دبستان است و در ایجاد مهارت هایی که به آسانی برای همسالانش به دست می آید مشکل دارد، مشاهده می شود. علائم اختلال یادگیری بسته به آنچه کودک با آن دست و پنجه نرم می کند متفاوت است.

علائم اختلال یادگیری کودک

اختلال یادگیری در کودکان در انواع مختلف و در سنین متفاوت با نشانه‌های مختلفی همراه است. برای تشخیص اولیه این اختلال، والدین می‌توانند به نشانه‌های زیر توجه کنند:

• حافظه ضعیف
• مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها
• مشکل در یادگیری مفاهیم پایه مانند الفبا، روزهای هفته، اعداد و غیره
• توانایی ضعیف در خواندن یا نوشتن متون
• مشکل در تمرکز
• مشکل در خواندن و درک مطلب
• مشکل در درک مفاهیم جدید
• تأخیر در صحبت کردن نسبت به بچه‌های هم‌سن و هم‌کلاسی
• رشد آهسته دایره واژگان

در کتاب DSM-5، نوشته دکتر جیمز موریسون توصیفات دقیقی از روش‌های تشخیص اختلال LD (learning disability) ارائه شده. اما برای تشخیص دقیق و نهایی اختلال یادگیری، بهتر است با یک روانشناس مشورت کنید.

اختلالات یادگیری قابل درمان است؟

متاسفاته بسیاری از دانش آموزانی که با مشکل اختلالات یادگیری دست وپنجه نرم می کردند، باعنوان هایی نظیر کودن، کم ذهن، عقب مانده و امثال آن، روبه رو بودند که هیچ کدام ازآنها درست نیست. دانش آموزان درگیر با اختلالات یادگیری بعلت مشکلی که در خواندن دارند، قادرنیستند کتاب های علوم، ریاضی و امثال آن را بخوانند و در نتیجه در این درس ها با مشکل روبه رو می شوند.

تمام مطالعات نشان می دهد که اختلالات یادگیری قابل درمان است و با اطمینان خاطر به آموزگاران و حتی والدین و پرستار کودک این نوید را می دهیم که با کمک دانش، صبر و شکیبایی، این مشکل قابل حل است و حتی ممکن است، بسیاری از دانش آموزان مواجه با اختلالات یادگیری در زمینه های متعدد به پیشرفت های چشمگیری دست یابند. برای اثبات این مدعا و جهت اطمینان خاطر شما عزیزان به معرفی افراد مشهور و بسیار موفق که در برهه هایی از زندگیشان با اختلالات یادگیری دست وپنجه نرم می کردند، آشنا می سازیم:

• آلبرت انیشتین، نابغه ریاضی و فیزیک کوانتومی تا سن 3 سالگی صحبت نکرد و تا سن 7 سالگی برای بیان هرجمله حتی جملات پیش پا افتاده به کلمات آن جمله فکر می کرد و سپس بافرمول بندی وترکیب کلمات، جمله را آرام با خود تکرار می کرد. انجام تکلیف مدرسه برای او دشوار بود و توانایی یادگیری هیچ یک از درس ها را نداشت به طوری که حتی یکی از معلمانش گفته بود که به درد هیچ کاری نمی خورد!

• توماس ادیسون، مخترع و نابغه آمریکایی، در دوران کودکی، غیرطبیعی و گیج معرفی می شد و متاسفانه پدرش به او برچسب احمق میزد. توماس در دفترچه خاطراتش نوشته است که هرگز قادر به پیشرفت تحصیلی درمدرسه نبود و غالبا از جمله نفرات آخرکلاس بوده است.
• آگوست رودین، مجسمه ساز بزرگ فرانسوی به عنوان بدترین دانش آموز مدرسه شناخته شده بود. معلمش او را در کودکی آموزش ناپذیر تشخیص داد وب ه والدینش توصیه کرد او را به دنبال کار بفرستند، پدر و مادر آگوست حتی تردید داشتندکه او قادر باشد به کاری ساده مشغول شود و زندگی مستقلی را اداره کند.
• لئوناردو داوینچی (هنرمند)
• وایت دیسنی (هنرمند)
• مایکل فارادی (دانشمند)
• جیمز کلرک (دانشمند)
• بتهوون (نابغه موسیقی)
• موزارت (نابغه موسیقی)
• هانس کریستین اندرسون (نویسنده معروف)

همگی جز نوابغ و استعداد های درخشانی بودند که نبوغشان را آشکار ساختند، با اینحال در نظر داشته باشید که صبوری و صبر، اصل مهمی در درمان اختلالات یادگیری بوده و هست. درمان وبازپروری افراد درگیر با اختلالات یادگیری، مستلزم دانش، مهارت، هنر درمانگر و تلاش سخت و پیگیرانه درمانجو و همکاری و همراهی، صبروحوصله کافی والدین درمانجو است.

ویژگی های کودکان دارای اختلالات یادگیری

اگرچه نمیتوان ویژگی های صد در صد مشابهی را در اینگونه کودکان مشاهده کرد اما می توان گفت، اغلب کودکان دارای اختلالات یادگیری دارای خصوصیات زیر می باشند:

• بیشتر این کودکان پسر هستند، به طوری که بر مبنای برخی تحقیقات تعداد پسرانی که این مشکل رادارند، چهار برابر تعداد دختران است.
• در کلاس های درس غالبا مشکلات رفتاری دارند.
• تمایل به خواندن ندارند.
• قادر نیستند دایره لغات بینایی ایجاد کنند.
• دامنه توجهشان کوتاه است.
• در تمرکز مشکل دارند.
• معمولا در مدرسه، افت تحصیلی دارند.
• معمولا دارای مشکلات جسمی مانند ضعف بینایی و شنوایی هستند.
• احساس ناامیدی، بی لیاقتی و کم جراتی دارند.
• اغلب دارای مسائل هیجانی هستند.
• در خواندن شفاهی و کلامی تردید می کنند و گاه دچار لکنت می شوند‌.
• هنگام خواندن به جای اینکه چشم هایشان را حرکت دهند، سرشان را حرکت می دهند.
• کلمه به کلمه می خوانند.
• به زحمت و با صدای کشیده و لحن یکنواخت می خوانند.
• به نقطه گذاری ها توجه ندارند و از توجه کردن به معنی کلمات غافل اند.
• وقتی مطلبی را آهسته می خوانند، لب هایشان را تکان می دهند یا در ذهنشان کلمات را می خوانند.
• واژه ها را غیر مرتبط با محتوا و غیر مرتبط با عناصر آوایی حدس می زنند.
• کلماتی را که تازه خوانده اند ،جابه جا تکرار می کنند.
• حافظه دیداری وشنیداری ضعیفی دارند.
• فاقد تمییز و تشخیص کافی شنیداری هستند.
• محیط خانوادگیشان برای موفقیت در مدرسه به آن ها فشار می آورند و نگرش منفی افراطی به عملکرد مدرسه دارند.
• در مدرسه سازگاری مناسبی ندارند.
• رشد اجتماعی کافی ندارند.‌

چهار دلیل اصلی اختلال یادگیری کودک

1. درک بینایی و حافظه بینایی ضعیف شده
2. ترکیب شناختی ضعیف
3. یادآوری ضعیف نظم، تداعی ها وسری ها
4. پردازش کلامی مختل

همانطور که ملاحظه میفرمایید، پروسه نگهداری از کودک مبتلا به اختلالات یادگیری پروسه ای است که نیازمند دقت، توجه، صبر وحوصله است.

روش های درمان اختلال یادگیری در کودکان

اختلال یادگیری کودکان یک مشکل شایع است که برای درمان آن از آموزش ویژه استفاده می‌شود. قبل از شروع هرگونه درمان، مربیان آموزش دیده، ارزیابی آموزشی تشخیصی را انجام می‌دهند تا سطح عملکرد تحصیلی و پتانسیل تحصیلی کودک را ارزیابی کنند. همچنین، افراد متخصص مانند کاردرمانگر، گفتار درمانگر و زبان درمانگر نیز ممکن است در درمان نقش داشته باشند. برخی داروها نیز می‌توانند با افزایش توجه و تمرکز به یادگیری کودک کمک کنند.

اختلال یادگیری به صورت کاملا قطعی قابل درمان نیست، اما درمان زودهنگام می‌تواند اثرات آن را کاهش دهد. افراد مبتلا به این مشکل می‌توانند روش‌های مختلفی را برای مقابله با ناتوانی‌های خود امتحان کنند. روانشناس کودک و نوجوان می‌تواند با ایجاد نقاط قوت کودک و یافتن راه‌حل‌هایی برای تقویت ضعف‌ها، به یادگیری مهارت‌های کودک کمک کند. درمان‌های مختلفی وجود خدارد که بسته به نوع و شدت اختلال یادگیری، متفاوت هستند.

توجه داشته باشید که این مشکل ممکن است در بزرگسالان نیز وجود داشته و به درمان نیاز داشته باشد. برای کمک به افراد بالغ مبتلا به اختلال یادگیری، می‌توان از روش‌هایی مانند خواندن با صدای بلند، گوش دادن به متون صوتی، کدگذاری رنگی و استفاده از سازمان‌دهنده‌های گرافیکی استفاده کرد. همچنین مراجعه به متخصص مغز و اعصاب می‌تواند در تعیین منشأ این مشکل و ارائه راه‌حل‌های مناسب کمک کند.

داروهای مربوط به درمان اختلال یادگیری

تحقیقات اخیر نشان داده که برخی از داروهای ضد روان‌پریشی، بنزودیازپین‌ها و داروهای ضد افسردگی ممکن است در درمان اختلال یادگیری کودک مؤثر باشند. اما باید توجه داشت که این داروها برای همه فرد مناسب نیستند و ممکن است عوارض جانبی برای برخی افراد داشته باشند.

برخی از افراد با مشکلات شدید یادگیری، در زمان استفاده از این داروها می‌توانند رفتارهای چالش برانگیزی مانند اعمال پرخاشگرانه یا خودآسیب رساندن را نشان دهند. در این حالت، تنها روانپزشک یا متخصص مغز و اعصاب می‌توانند تشخیص دهند که کدام نوع دارو باید برای فرد مبتلا به این بیماری تجویز شود.

درمان از طریق طب سنتی

درمان اختلالات یادگیری در کودکان و بزرگسالان اغلب به صورت قطعی امکان پذیر نیست، اما امروزه روش‌های کمکی به منظور بهبود زندگی در دسترس افراد قرار دارند. اگر رویکردهای درمانی چون درمان دارویی، درمان طب سنتی، آموزش به کودکان با اختلال یادگیری و … مورد استفاده قرار بگیرند، می‌توان امیدوار بود  که این بیماری به درمان خواهد رسید.

درمان اختلالات یادگیری با طب سنتی برای کودکان می‌تواند شامل روش‌های مختلفی باشد که بر بهبود وضعیت کلی سلامت و تقویت عملکرد مغز تأکید دارند. این روش‌ها ممکن است شامل تغذیه مناسب، استفاده از گیاهان دارویی، تمرینات خاص و روش‌های آرامش‌بخش باشند. در ادامه به برخی از این روش‌ها اشاره می‌شود:

۱. تغذیه مناسب

• مصرف مغزها و دانه‌ها: گردو، بادام، پسته، و کنجد می‌توانند به تقویت عملکرد مغز کمک کنند.
• میوه‌ها و سبزیجات: مصرف میوه‌هایی مانند موز، سیب، و سبزیجات برگ‌دار می‌تواند برای بهبود عملکرد مغزی مفید باشد.
• مصرف ماهی: ماهی‌های چرب مانند سالمون و قزل‌آلا منبع خوبی از امگا-۳ هستند که برای سلامت مغز ضروری است.

۲. گیاهان دارویی

• جینسینگ: گیاهی است که می‌تواند به بهبود تمرکز و حافظه کمک کند.
• زردچوبه: دارای خواص ضد التهابی بوده و ممکن است به تقویت عملکرد مغز کمک کند.
• زنجبیل: بهبود گردش خون و افزایش تمرکز را به دنبال دارد.

۳. تمرینات فیزیکی و ذهنی

• تمرینات یوگا و مدیتیشن: به کاهش استرس و افزایش تمرکز کمک می‌کنند.
• بازی‌های فکری: مانند پازل‌ها و بازی‌های حافظه می‌توانند به تقویت عملکرد مغز کمک کنند.

۴. روش‌های آرامش‌بخش

• ماساژ درمانی: به بهبود گردش خون و کاهش استرس کمک می‌کند.
• آروماتراپی: استفاده از روغن‌های ضروری مانند روغن لاوندر (اسطوخودوس) می‌تواند آرامش‌بخش باشد.

۵. پرهیز از مواد مضر

• کاهش مصرف شکر و مواد فرآوری‌شده: این مواد می‌توانند عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار دهند.
• پرهیز از مواد افزودنی و نگهدارنده‌ها: این مواد می‌توانند موجب بیش‌فعالی و مشکلات تمرکز شوند.

لازم به ذکر است که قبل از استفاده از هر گونه روش درمانی، بهتر است با پزشک یا متخصص طب سنتی مشورت کرده تا از مناسب بودن روش‌های پیشنهادی برای کودک خود اطمینان حاصل کنید. تیم پرستاری سلامت اول بادارا بودن پرستارانی دلسوز و مهربان آماده است که شما را در این امر یاری دهد. تیم پرستاری ما جهت بهبود مرحله به مرحله درمان کودک مبتلا به اختلالات یادگیری آمادگی کافی را داراست، این قدم های برنامه ریزی شده عبارتند از:

1. به وسیله متخصصین چشم و گوش از سلامت کامل کودک مطمئن می شویم.
2. فضایی آرام و بدون تشویش را برای کودک در خانه فراهم میکنیم تا شما هم به کارهای روزمره خود برسید.
3. اوقاتی را به بازی کردن با کودک و تشویق کردن او اختصاص می دهیم.
4. کودک را به پارک، سینما، باغ وحش و سایر جاهای دیدنی می بریم.
5. ترتیبی اتخاذ می کنیم که کودک، اوقاتی رابه بازی بپردازد.
6. کودک را تشویق می کنیم که درباره خودش، خاطرات مدرسه و آنچه مورد علاقه اش است، صحبت کند.
7. به سوالات کودک اختلالات یادگیری ساده، روشن و کوتاه جواب می دهیم.
8. نقاط قوت کودک را در درس و بازی پیدا کرده و تشویق می کنیم.
9. با اعطای مسئولیت های مناسب با سن کودک، حس استقلال و اعتماد به نفس را در کودک تقویت میکنیم.
10. به کودک آموزش می دهیم که علاوه بر کتاب، از روزنامه، تابلوهای راهنمایی و تابلوهای مغازه برای خواندن استفاده کند.
11. به کودک در مطالعه کتاب و روزنامه کمک می کنیم.
12. اعتماد به نفس کودک را تقویت می کنیم و شرایط مطالعه را برای او فراهم می کنیم.

سخن پایانی

بعد از شناختن و درک اختلال یادگیری کودک و نشانه‌های آن، مواردی نظیر کاهش اعتماد به نفس، تعصب و مشکلات رفتاری در کودکان و نوجوانان می‌تواند پیش آید. برای تایید تشخیص و بررسی دقیق توصیه می‌شود با یک متخصص در ارتباط باشید. با ایجاد یک سیستم پشتیبانی فعال برای افراد مبتلا به این اختلال و ارائه کمک در فرآیند یادگیری، می‌توانید به آنها کمک کنید تا خواسته‌ها و نیازهایشان را بهتر مدیریت کنند. با کمک شرکت پرستاری سلامت اول می‌توانید پرستار‌هایی را برای نگهداری از کودک خود استخدام کنید و در روند درمان و بهبود عملکرد کودک، از او کمک بگیرید.

سوالات متداول

چه عاملی می‌تواند باعث ایجاد اختلال یادگیری در کودکان شود؟

عوامل مختلفی می‌توانند باعث ایجاد این اختلال در کودکان شوند، از جمله مشکلات زیستی، محیطی و ژنتیکی، مشکلات خانوادگی و رفتاری، ناتوانی‌های حسی و حرکتی، عوامل اجتماعی و فرهنگی می‌توانند در ابتلا به این بیماری موثر باشند.

چگونه می‌توان اختلال یادگیری را تشخیص داد؟

بهترین روش برای تشخیص اختلال یادگیری، مراجعه به یک متخصص روانشناس یا مشاور تحصیلی است. از چکاپ‌ها، مشاهدات، مصاحبه‌ها و ارزیابی‌های مختلف برای تشخیص این اختلال استفاده می‌شود.

چگونه می‌توان به کودکانی که اختلال یادگیری دارند، کمک کرد؟

برای کمک به کودکانی که اختلال یادگیری دارند، می‌توان از روش‌های آموزشی و درمانی مانند توانمندسازی، مشاوره تحصیلی، کلاس‌های خصوصی، تغییرات در محیط تحصیلی و حمایت خانواده استفاده کرد. همچنین تعاون با مدرسه و مربیان نیز می‌تواند به بهبود یادگیری کودکان با  این اختلال کمک کند.