از خدمات پرستاری به پرستاری کودکان استثنایی می‌توان اشاره کرد. جزء کارهایی است که نیاز به تخصص و تبحر دارد. اگر شما در نگهداری کودکان ویژه، تخصص کافی نداشته باشید به طور حتم نیازهای این کودکان را شناسایی نکرده و نمی‌توانید برای فعالیت‌های روزانه آنها برنامه‌ریزی کنید.
مراقبت از کودکان خاص نیاز به آموزش و رعایت نکات مختلفی دارد. تا علاوه بر کودک با نیازهای خاص، اطرافیان هم دغدغه کمتری داشته باشند. اگر شما هم کودک معلول یا کودکان اتیستیک دارید با ما تا انتهای این متن همراه باشید؛ تا درباره راهنمای پرستاری کودکان استثنایی توضیحاتی ارائه کنیم.
تعریف کودکان استثنایی
کودکان استثنائی جزء افرادی از جامعه هستند که نیازهای متفاوتی نسبت به سایر کودکان دارند. این کودکان از بدو تولد باید تحت مراقبت‌های روزانه و مختلفی باشند تا رفتار کنترل شده‌ای نسبت به یک کودک عادی نشان دهند.
به طور کلی کودکان استثنائی در مرحله اول یک کودک هستند با تمام خصلت‌های انسانی و تنها تفاوت آنها در برخی از تفاوت‌های رفتاری و جسمی نمایان می‌شود. ویژگی‌های خاص این کودکان باعث شده تا پرستار، معلم و افراد دیگر شرایط این کودکان را بیشتر درک کنند و همراه‌تر باشند.
در حقیقت می‌توان اینگونه گفت که خصوصیات جسمانی و روانی افراد با یکدیگر متفاوت است. همین موضوع باعث می‌شود تا افراد نسبت به یکدیگر استثنایی باشند و به گروه خاصی تعلق داشته باشند. در نتیجه اگر در این مطلب از واژه کودکان استثنایی صحبت می‌کنیم به این معنا است که کودک از نظر هوش، جسم و روان با سایر کودکان هم سن خود تفاوت‌هایی دارد.
کودکان استثنائی، کودکانی هستند که به دلیل ویژگی‌ها و نیازهای بی‌نظیر خود، نیاز به پرستاری و مراقبت خاص دارند. این نوع اطفال ممکن است با چالش‌های چندگانه مانند مسائل جسمانی، ذهنی، یادگیری یا اجتماعی روبرو شوند که نیازمند حمایت و نگهداری خاصی هستند.
پرستاری کودکان استثنائی نیازمند درک عمیق از نیازهای یکتای هر کودک است و توانایی ارائه مراقبت‌های ویژه به اندازه نیاز آنها را دارد.
پرستاری کودکان استثنایی می‌تواند شامل مراقبت از چالش‌های پزشکی، آموزش مهارت‌های زندگی روزمره و ایجاد محیطی ایمن و حمایتی برای رشد و پرورش آنها باشد. در نهایت، مراقبت از کودکان خاص هدف دارد تا هر کودک به بهترین توانایی‌اش دست یابد و با احترام و دقت بالاترین سطح مراقبت را دریافت کند.
بیشتر بخوانید: هرآنچه در مورد تاخیر در رشد کودکان باید بدانید
همچنین با توجه به اینکه واکنش‌ها در برخی از کودکان استثنائی متفاوت است، نیاز است که پرستاری کودکان استثنایی را به متخصص سپرد تا رفتارهای کودکان را کنترل کرد و برای رفتارهای غیرعادی شخصیت کودکان بهترین راهکار را ارائه کرد.
اهمیت موضوع پرستاری از کودکان استثنایی
پرستاری کودکان استثنایی و مراقبت از کودکان خاص نیاز به این دارد که از شرایط کودکان و نحوه برخورد با آنها اطلاعات کافی داشت و آموزش‌های خود را به‌روز کرد. آگاهی از شرایط و وضعیت کودک در کنار حمایت والدین باعث می‌شود تا عزت‌نفس در کودک و خانواده تقویت شود. به طور کلی کودک استثنائی با مشکلاتی مانند: طرد شدن از جامعه، تبعیض‌های مختلف آموزشی و موانع فیزیکی روبه‌رو است که نیاز به حمایت دارد.
پرستاری کودکان استثنائی اهمیت زیادی دارد، زیرا بیشتر خانواده‌ها نمی‌دانند با کودکان خود چگونه ارتباط برقرار کنند و مشکلات آنها را برطرف کنند؟
بنابراین مهم است که برای پرستاری کودکان استثنایی از پرستارهای متخصص استفاده کرد. پرستارهایی که مراقبت‌های ویژه این کودکان را شناسایی کرده‌اند و می‌دانند که در موقعیت‌های مختلف، چه واکنش‌هایی باید داشته باشند.
از طرفی هم پرستار کودک می‌تواند با توجه به نوع خاص بودن کودک، شرایطی را فراهم کنند تا کودک فعالیت‌های اجتماعی و محیطی مختلفی را مانند سایر کودکان عادی تجربه کند. از این‌رو مهم است که پرستاری از کودکان استثنائی را جدی گرفت.
دسته‌بندی کودکان استثنایی
با گذشت زمان تعریف و دسته‌بندی کودکان استثنائی با تغییراتی همراه بوده است. برخی از مواقع به کودکان با هوش زیاد استثنایی گفته می‌شود و در برخی از مواقع دیگر به کودکان با شرایط عقلی خاص استثنائی می‌گویند.
اما افراد استثنائی در زمینه‌های ذهنی، ارتباطی و ویژگی‌های فیزیکی تقسیم‌بندی می‌شوند که نیاز به آموزش‌های متفاوتی نسبت به سایر کودکان و افراد دیگر دارند. اگر بخواهیم کودکان استثنائی که نیاز به مراقبت دارند را دسته‌بندی کنیم باید موارد زیرا را بررسی کرد.
اختلالات توجه و هیجانی
برخی از کودکان استثنایی اختلالات توجه و هیجانی دارند که با رفتارهای مختلفی مانند: مشکل در ارتباط‌گیری با افراد، کم کاری، احساس بی ارزشی، رفتارهای نامناسب و هیجان‌های یکدفعه‌ای بروز می‌کند. پرستاری کودکان استثنائی با اختلالات توجه و هیجانی باید با آرامش انجام شود تا مشکلات عصبی در کودکان ایجاد نشود.
ناتوانی‌های جسمی
کودکانی هستند که ناتوانی‌های جسمی دارند و برای انجام فعالیت‌های روزانه خود نیاز به پرستار خواهند داشت. ناتوانی‌های جسمی مانند: اختلال در شنوایی، بینایی و حرکتی جزء مواردی هستند که کودکان را در دسته‌بندی کودکان استثنائی قرار می‌دهند.
این کودکان برای برخی از فعالیت‌های خود نیاز به یکسری وسایل و تجهیزات دارند و از طرفی هم باید راه‌های ارتباط‌گیری با آنها را آموزش دید.
بیشتر بخوانید: نکات مهم درمورد کودکان معلول
اختلالات یادگیری
اشکال در خواندن، نوشتن، اشکال در حل تمرینات ریاضیات، مشکل استدلال، مشکل گوش کردن و حرف زدن جزء اختلالات یادگیری در کودکان استثنایی است.
این نوع کودکان نیاز به پرستاری کودکان استثنائی دارند تا روند بیماری آنها را کنترل کرد و اختلالات یادگیری را کاهش داد.
اختلالات ارتباطی
کودکان استثنایی که با اختلالات ارتباطی مواجه هستند در دسته‌بندی‌های اختلالات ترکیبی مانند: زبانی دریافتی، درک زبان و گفتار تقسیم می‌شوند. در حقیقت این اختلال بر روان صحبت کردن کودک، تولید صدا (صدای غیر عادی بلند) و ادای واژه‌ها و جمله‌ها تاثیر می‌گذارد.
نیازهای پرستاری از کودکان استثنایی
کودکان استثایی نیاز به مراقبت و پرستاری دارند! این جمله‌ای است که بیشتر روانشناس‌ها و متخصص‌ها عنوان می‌کنند. اما چرا باید برای مراقبت از کودکان خاص از پرستار استفاده کرد؟ پرستاری کودکان استثنایی نیاز به صبر، حوصله، دقت، آموزش و تخصص دارد.
در نتیجه برای اینکه بتوانید نیازهای کودک خود را برطرف کنید، باید از پرستار ویژه استفاده کنید تا شرایط کودک را به خوبی درک کند و برای همراهی او یک همبازی و معلم باشد.
در حقیقت پرستارهای کودکان استثنایی به این موضوع واقف هستند که کودکان استثنایی شرایط ویژه با نیازهای مختلفی دارند و نیاز است که عزت‌نفس کودک را حفظ کنند.
توصیه می‌شود که اینگونه کودکان را تشویق کنید تا دچار افسردگی و پرخاشگری‌های ناشی از بی توجهی نشوند. به طور کلی نیازهای پرستاری از کودکان استثنایی به شرح زیر هستند.
نیازهای روحی و انفعالی کودکان
کودکان استثنایی نیاز دارند همانگونه که هستند، پذیرفته شوند. اگر کودکان با شرایط ویژه و خاص دچار انفعالات روحی و ایجاد استرس شوند نیاز است که آنها را آرام کرد و برای تغییرات حالات آنها از ترفند و روش‌های مختلف استفاده کرد.
در حقیقت برای کنترل رفتار روحی و روانی در کودکانی مانند: کودک معلول، کودکان اتیستیک و کودکان سندرم داون نیاز است که از پرستاری کودکان استثنایی استفاده کرد.
مدیریت تنش و اضطراب
کودکان استثنایی در بیشتر مواقع تنش دارند و دچار اضطراب می‌شوند.
برای اینکه بتوان تنش‌ها را برطرف کرد، نیاز است که رفتار آرام و مدیریت شده داشت. در حقیقت با مدیریت تنش و اضطراب می‌توان رفتار مناسبی از کودک شاهد بود و او را کنترل کرد.
تغذیه مناسب
تغذیه مناسب و رژیم غذایی سالم برای مراقبت از کودکان خاص نیاز است. برخی از ماده‌های غذایی ممکن است که شرایط کودکان با نیازهای خاص را با تغییرات مختلفی روبه‌رو کند. بخش مهمی از مراقبت کودکان خاص به تغذیه سالم اهمیت می‌دهد. در نتیجه باید هنگام پرستاری کودکان استثنایی به آن توجه ویژه داشت.
مراقبت‌های پزشکی
پرستار کودکان استثنایی باید برای مراقبت از نوزادان و کودکان استثنایی از وضعیت و شرایط کودک اطلاع داشته باشند. به خصوص اگر کودک سابقه بستری در بیمارستان را دارد، باید مراقبت‌های پزشکی را جدی‌تر گرفت.
مراقبت‌های پزشکی باعث رشد و پیشرفت کودک استثنایی می‌شوند تا بتوانند عزت‌نفس پیدا کنند و همکاری بیشتری با والدین و پرستار خود داشته باشند. کودکان با ناتوانایی‌هایی حرکتی و ذهنی نیاز به مراقبت پزشکی دارند و باید به طور مداوم تحت نظر پزشک متخصص باشند تا دستورات مراقبتی را دریافت کرد.
راهکارهای پرستاری کودکان استثنایی
در سال‌های اخیر شاهد افزایش تعداد کودکانی بوده‌ایم که بیماری‌های مزمن و ناتوانایی‌های مختلفی دارند. البته هنوز دلیل این موضوع به طور واضح مشخص نیست، اما در برخی از مواقع با دخالت‌هایی پزشکی و تغذیه ناسالم ممکن است که کودک به دنیا آمده با اختلالاتی همراه باشد.
برای اینکه بتوان رشد و آموزش این کودکان را به بهترین شکل ممکن بررسی کرد، نیاز است که راهکارهای پرستاری کودکان استثنایی را بدانید تا با توجه به نیاز کودک، بهترین عملکرد را داشته باشید. در حقیقت آموزش و ارائه راهکارهای موثر باعث افزایش عمر کودک و خوشحالی آن خواهد بود.
آموزش و توانمندسازی والدین
مبحث آموزش و توان‌سازی والدین یکی از مهم‌ترین مواردی هستند که باید به موقع برای آن اقدامات لازم را انجام داد. والدین با آموزش می‌توانند شرایط کودکان استثنایی را درک کنند و متناسب با رفتارهای آنها واکنش نشان دهند.
بدین‌صورت هیچگونه آسیب روحی و جسمی به کودک و حتی به والدین وارد نشود. اگر والدینی در آموزش کوتاهی کنند، ممکن است که دلایل رفتارهای ناگهانی و غیر منتظره کودک را شناسایی نکنند و باعث آسیب‌های جدی به کودک و حتی همسنهای کودک استثنایی شوند.
برای آموزش و توانمندسازی پرستاری کودکان استثنایی و نگهداری کودکان ویژه، مراکز درمانی و خدماتی راه‌اندازی شده‌اند تا راهکارهای مختلفی را آموزش دید و در راستای تربیت و کنترل کودکان استثنایی از آنها استفاده کرد.
مشاوره و پشتیبانی روانی
مشاوره و پشتیبانی روانی یکی دیگر از راهکارهای مراکز درمانی است که برای والدین و کودکان استثنایی در نظر گرفته شده است. با بررسی رفتار و شرایط کودک خاص، می‌توان راهکارهای مختلفی را ارائه کرد تا خشم، عصبانیت و رفتارهای ناگهانی کودک را کاهش داد و در آرامش روانی شرایط زندگی را بهبود بخشید.
کودکان استثنایی، نیاز به پرستاری و نگهداری ویژه دارند تا در محیطی امن و حمایت‌گر رشد کنند. مراقبت از کودکان خاص نیازمند توجه و دقت ویژه به نیازهای آنها است تا بتوانند توانایی‌هایشان را به حداکثر برسانند و با مشکلاتشان مقابله کنند.
حمایت روانی به آنها اعتماد به نفس می‌دهد و ارتباطات اجتماعی آنها را تقویت می‌کند. این پروسه نه تنها به کودکان استثنایی کمک می‌کند بلکه به جامعه نیز امکاناتی برای تضمین حقوق آنها فراهم می‌کند. از این رو، حمایت روانی از کودکان استثنایی از اهمیت بسیاری برخوردار است و نیازمند توجه و تفکر جامعه است.
مشاوره‌های به صورت حضوری و تلفنی خواهند بود تا با شرح حال کودک و توصیف رفتار والدین و پرستار، بتوان بهترین عملکرد را بررسی کرد و راهکارهای سریع و موثر ارائه کرد. دقت کنید در برخی از مواقع برای مراقبت از کودکان خاص نیاز به راهنمای پرستاری کودکان دارید تا از ضربه‌های روحی و روانی جلوگیری کنید.
بیشتر بخوانید: آشنایی با سندرم چارج یا شارژه در کودکان
برنامه‌ریزی آموزشی
آموزش مهم‌ترین موضوعی است که در سراسر دنیا برای تمام کودکان اهمیت دارد. حال اگر شما کودک استثنایی دارید که شرایط خاصی را پشت سر می‌گذارد و نمی‌تواند در کنار همسنهای خودش آموزش ببیند، در نتیجه باید شرایط را به گونه‌ای فراهم کنید تا متناسب با شرایط خود از آموزش‌های مختلف بهره‌مند شود.
برنامه‌ریزی آموزشی جزء مهم‌ترین مواردی است که باید در کنار سایر فعالیت‌های روزانه کودک جدی گرفته شود. در حقیقت با برنامه‌ریزی آموزشی می‌توانید کودک استثنایی را متوجه شرایط مختلف کنید تا راحت‌تر بتواند با سایر افراد ارتباط بگیرید.
نکات مهم در پرستاری کودکان استثنایی
برای اینکه بتوانید مراقبت از کودکان خاص را بر عهده بگیرید، نیاز است که یکسری نکات را رعایت کنید تا کودک همکاری لازم را با شما داشته باشد تا شرایط پرستاری راحت‌تر باشد. این نکات به شرح زیر هستند:
- بر موارد مثبت تمرکز کنید و اگر کودک استثنایی کار کوچک مثبت و درستی انجام می‌دهد آن را تشویق کنید و به تحسین کودک بپردازید. این کار باعث افزایش عزت‌نفس در کودک می‌شود.
- تا حد امکان کودک را تشویق کنید تا مستقل باشد. با تکرار دستورالعمل‌ها و آموزش‌های مختلف به او کمک کنید تا رفتارهای خود مراقبتی داشته باشد و برخی از کارهای روزانه خود را انجام دهد.
- کودک استثنایی را برای تقویت اعتمادبه‌نفس در گروه‌های حمایتی عضو کنید تا بتواند تصویر مثبتی از شرایط خود و کودکان دیگر داشته باشد.
- اعضای خانواده و پرستار باید این را بدانند که بین استقلال و کمک به کودک مرز باریکی است و نباید این دو موضوع را نادیده بگیرند. در حقیقت بیش از حد به کودک برای انجام فعالیت‌های روزانه کمک نکنید.
- بر روی عادی بودن کودک تمرکز کنید و این موضوع را به او یادآوری کنید. در حقیقت اجازه ندهید که اطرافیان برچسب خاص بودن یا عقب افتاده بودن را به کودک بزنند. این کار باعث کاهش عزت نفس و اعتمادبه‌نفس کودک می‌شود.
- والدین و پرستار باید حمایت عاطفی خود را همواره به کودک نشان دهند و او را از محبت و عطوفت محروم نکنند.
در حقیقت برای نگهداری کودکان ویژه باید آموزش دید یا به کمک یک پرستار متخصص بهترین شرایط را برای کودک فراهم کرد.
مشکلات رایج در پرستاری کودکان استثنایی
پرستاری کودکان استثنایی شرایط ویژه‌ای دارد و همیشه با چالش‌ها و اتفاقات مختلف همراه است. به طور کلی مشکلات رایج در پرستاری کودکان استثنایی به شرح زیر هستند:
- والدین اجازه آموزش به کودک را نمی‌دهند و فکر می‌کنند که موضوع آموزش برای کودکان استثنایی اهمیت ندارد.
- کودک برای انجام فعالیت‌های روزانه خود همکاری کامل نمی‌کند.
- شرایط روحی و جسمی کودک در برخی از مواقع با تغییرات همراه است و این موضوع کیفیت پرستاری را کاهش می‌دهد.
- والدین و اطرافیان با کودک رفتار محترمانه‌ای ندارند و این موضوع کار پرستار را سخت می‌کند. زیرا باید در تلاش باشد تا اعتمادبه‌نفس کودک را بازگرداند.
- کودک استثنایی از سوی خانواده، جامعه و اطرافیان درک نمی‌شود و با نگاه‌های خاص، کودک را آزار می‌دهند که منجر به واکنش در کودک می‌شود. در این شرایط پرستار کار سختی برای کنترل خشم کودک یا ناراحتی وی دارد.
در برخی از مواقع ممکن است که کودک همکاری لازم را با پرستار یا والدین خود نداشته باشد و باعث بروز مشکلات مختلفی شود. این موضوع باعث می‌شود که به خود یا اطرافیان آسیب وارد کند. در حقیقت همیشه مشکلات کوچک و بزرگی وجود دارند که در کنار آموزش دیدن می‌تواند کاهش پیدا کند.
اهمیت نگهداری کودکان ویژه
نگهداری کودکان ویژه کار ساده‌ای نیست و برای راحت زندگی کردن نیاز به آموزش و استفاده از پرستار احساس می‌شود. برای اینکه بتوان عملکرد خوبی را از کودک استثنایی شاهد بود، نیاز است که مشاوره‌های روانی، آموزش و حمایت عاطفی را در دستور کار خود قرار داد.
باید مراقبت از کودکان خاص با دقت انجام شود، زیرا کافی است که شرایط کودک را درک نکرده؛ در این موقع ممکن است که اوضاع بهم بریزد و تحمل رفتارهای کودک سخت شود. در نتیجه پرستاری در منزل بسیار مهم است.
ما در این متن سعی کرده‌ایم که شما را با نحوه برخورد با کودک استثنایی آشنا کنیم، اما اگر سوال یا ابهامی دارید که در این متن به آن اشاره نشده است، کافی است که در انتهای همین مطلب و در قالب کامنت یا تماس با کارشناسان ما در موسسه خدمات پرستاری سلامت اول در ارتباط باشید.
سوالات متداول
به چه کودکانی، کودک استثنایی گفته می‌شود؟
کودکانی با رفتارهای غیرعادی و شرایط ذهنی و رفتاری متفاوت، کودکان استثنایی گفته می‌شود. ( کودک سندروم داون، ناتوانایی حرکتی و جسمی)
پرستار کودک استثنایی چه ویژگی‌هایی دارد؟
پرستار کودکان باید صبور، آموزش دیده و مهربان باشد.
برای آموزش چه کارهایی به پرستار کودک استثنایی نیاز است؟
برای آموزش رفتاری، فعالیت‌های روزانه مانند: لباس پوشیدن، غذا خوردن، دستشویی رفتن و سایر فعالیت‌ها می‌توان از پرستار استفاده کرد.
چرا تغذیه غذایی در کودک استثنایی مهم است؟
اهمیت تعذیه برای جلوگیری از بیماری‌های مختلف و شرایط فیزیکی مانند: سلیاک و فنیل کتونوری تجویز می‌شود.
آیا اطرافیان باید در نگهداری کودک استثنایی کمک کنند؟
بله. از خواهر و برادر بزرگ‌تر می‌توان برای انجام کارهای کودک کمک گرفت.
