تب دنگی، که با نام‌های «تب دانگ»، «تب دینگو» و «تب استخوان شکن» نیز شناخته می‌شود، یک بیماری خطرناک با منشأ ویروسی بوده که عامل انتقال آن به انسان، پشه‌ای با نام “پشه آئدس” می‌باشد. در تاریخ نگارش این مطلب، 30 خرداد 1403، تب دنگی در ایران و بیشتر در شهرهای: سیستان و بلوچستان، فارس، هرمزگان، گیلان (بندر انزلی)، مازندران و بوشهر شیوع پیدا کرده و به گزارش خبرنگاری‌های معتبر، تا به امروز، 95 نفر از هموطنانمان به این بیماری مبتلا شده و 3 نفر از آن‌ها جان باخته‌اند. همین موضوع، اهمیت شناخت کامل تب دانگ، علائم، روش‌های پیشگیری و درمان آن را مشخص می‌کند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
تب دانگ
تب دانگ، از طریق پشه‌ای با نام پشه آئدس به انسان منتقل می‌شود که در مناطق گرمسیری زندگی می‌کند. همانطور که اشاره کردیم، تب دنگی یک بیماری ویروسی بوده که توسط 4 نوع ویروس، بدن انسان را به خود درگیر می‌کند. طبق تحقیقات انجام شده، این ویروس‌های خطرناک، از 500 سال پیش، از منطقه آفریقا و از طریق میمون‌ها به انسان منتقل شده‌اند که در حال حاضر، نیش پشه آئدس، اصلی‌ترین عامل اصلی این بیماری می‌باشد. در ایران، بدلیل شرایط جوی و آب و هوا، بیماری تب دنگی بیشتر در مناطق حوزه خلیج فارس دیده شده است و شهرهای این ناحیه، بیشتر از سایر جاها در معرض خطر می‌باشند.
ویروس دنگی، از طریق نیش پشه آئدس وارد جریان خون بدن انسان شده و با فعال کردن سیستم ایمنی بدن و اختلال عملکرد آن، سیتوکین های التهابی را پدید می‌آورند و علاوه بر این، تب دنگی به جداره داخلی رگ‌ها نیز آسیب وارد کرده که همین امر، علت خونریزی پس از ابتلا به این بیماری می‌باشد. سایر علائم مانند تب و سردرد، دردهای مفصلی و عضلانی و استفراغ، بدلیل همین تداخل به وجود آمده در سیستم ایمنی ظاهر می‌شوند.
چه کسانی به تب دنگی مبتلا می‌شوند؟
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفتری دارند، بیشتر از سایرین، مستعد ابتلا به تب دانگ هستند و همچنین خانم‌های باردار، کودکان زیر یک سال و افراد دارای بیماری‌های مزمن و حاد، در دسته افرادی قرار می‌گیرند که این عارضه ممکن است آن‌ها را به خود درگیر کند. علاوه بر این، کسانی که قبلا یکبار به این بیماری مبتلا شده‌اند، در صورت ابتلای مجدد، علت نیش زدن پشه آئدس ضعیف و واکنش‌پذیر شدن سیستم ایمنی بدن، علائم شدیدتری از خود نشان خواهند داد.
به نقل از وبسایت www.who.int در رابطه با شیوع جهانی بیماری تب دنگی:
بروز دنگی در دهه های اخیر به طور چشمگیری در سراسر جهان افزایش یافته است، به طوری که موارد گزارش شده به WHO از 505430 مورد در سال 2000 به 5.2 میلیون مورد در سال 2019 افزایش یافته است. تعداد موارد دنگی کمتر گزارش شده است. بسیاری از موارد نیز به عنوان سایر بیماری های تب دار به اشتباه تشخیص داده می شوند.
بیشترین تعداد موارد دنگی در سال 2023 ثبت شده است که بیش از 80 کشور را در تمام مناطق WHO تحت تاثیر قرار داده است. از ابتدای سال 2023، انتقال مداوم، همراه با افزایش غیرمنتظره موارد دنگی، منجر به بالاترین رقم تاریخی بیش از 6.5 میلیون مورد و بیش از 7300 مرگ ناشی از دنگی گزارش شده است.
نکات جلوگیری از ابتلا به تب دنگی
برای جلوگیری از مبتلا شدن به تب دنگی توصیه های گفته شده در ویدئو زیر را به دقت انجام دهید
پشه آئدس چیست؟
آئدس، نام پشه‌ای بوده که ناقل اصلی تب دنگی می‌باشد. پشه آئدس، که با نام «ببر آسیایی» نیز شناخته می‌شود، در مناطق گرمسیری استوایی مانند آسیای جنوب شرقی و عمدتا کشور مالزی زندگی کرده و بیماری‌های کشنده و خطرناکی را می‌تواند به انسان منتقل کند. افرادی که تحت گزش نیش پشه آئدس قرار می‌گیرند، بعد از گذشت مدتی ممکن است علائم این تب را از خود نشان دهند؛ علائم اولیه شامل سردرد و تب بوده که در صورت عدم توجه به آن‌ها، می‌تواند روز به روز شدیدتر شده و خطرات جدی را بدنبال داشته باشد. جالب است که بدانید در حال حاضر و طبق گفته مراکز تحقیقاتی، زیست بوم پشه آئدس در ایران از بیماری مالاریا بیشتر شده است!
نیش پشه آئدس
پشه آئدس، مانند سایر گونه‌هایی که در این دسته قرار می‌گیرند، در طول روز فعالیت کرده و باعث انتقال بیماری به انسان می‌شوند. نیش پشه آئدس، با علائمی مانند قرمز شدن و خارش در محل گزیدگی همراه خواهد بود و همچنین ممکن است بعد از گذشت چندین ساعت، جوش‌های قرمز کوچک نیز در این محل ظاهر شوند. شکل ظاهری پشه آئدس، نسبتا شبیه به سایر پشه‌هایی که می‌شناسیم بوده و بندهای سیاه و سفید روی قسمت پشت این پشه به چشم می‌خورد. عکس پشه آئدس را می‌توانید در ادامه مشاهده کنید.
پشه آئدس در ایران
در طی هفته گذشته، نشانه‌هایی از وجود پشه آئدس در ایران دیده شد. مدیر شبکه بهداشت و درمان استان قشم، عنوان کرد که پشه آئدس یا همان پشه دنگی، در این استان به چشم خورده و به منظور عدم شیوع بیشتر و جلوگیری از انتقال آن به سایر شهرها، تمهیداتی اندیشیده شده است.
پشه آئدس در بندر عباس
طبق گزارش‌های منتشر شده، پشه آئدس برای اولین بار در استان هرمزگان و در سال 1398 دیده شد. در آن زمان، تب دنگی به شکلی که امروز مشاهده می‌کنیم همه‌گیر نشد و پیش از شیوع و انتقال این بیماری، اقدامات لازم برای پیشگری از آن شکل گرفت. پس از دیده شدن پشه آئدس در بندر عباس و پیشگیری از گسترش زیست بوم این موجود در سایر مناطق کشور، تا به امروز هیچ گونه علائمی از حضور آئدس در ایران دیده نشده بود.
درمان نیش پشه آئدس
برای درمان نیش پشه آئدس، هیچ راهکار دقیقی ارائه نشده است؛ اما از آنجایی که این موجود نیز به مانند سایر حشرات، با گزیدن انسان، بخشی از سطح پوست را ملتهب کرده و خون را آلوده می‌کند، برای جلوگیری از خارش و قرمزی، می‌توان از پمادهای موضعی استفاده کرد. اما برای درمان تب دانگ که از طریق این پشه به انسان منتقل می‌شود، راهکارهایی وجود دارد که در ادامه عنوان شده‌اند.
علائم تب دنگی
با گزش نیش پشه آئدس، پس از گذشت زمان حدودی 5 روز، علائم اولیه نمود پیدا می‌کنند؛ تب، سردرد، دردهای عضلانی و تهوع و استفراغ، علائم اولیه تب دنگی می‌باشند که ممکن است تا 10 روز ادامه داشته باشند و در صورتی که مهار نشوند، در ادامه شدیدتر خواهند شد. در ذیل، علائم خفیف و شدید این بیماری آورده شده‌اند:
علائم تب دانگ خفیف
- تب شدید (بالای 40 درجه)
- سردرد و سرگیجه
- درد پلک‌های چشم
- خستگی و بی‌حالی
- کاهش اشتها
- تهوع و استفراغ در کودکان
- درد شدید در مفاصل
- دردهای عضلانی
- راش های پوستی (به ویژه در محل گزش)
علائم اولیه تب دانگ، پس از گذشت زمان عنوان شده (حدودا 10 روز) در صورت مراقبت و استراحت از بین می‌روند؛ اما در صورتی که پس از گذشت این مدت، علائم کم نشوند، ممکن است شکل شدیدتری پیدا کنند که شامل موارد زیر خواهند بود.
علائم تب دانگ شدید
- استفراغ های مکرر و شدید
- لکه‌های خونی ریز روی پوست
- خونریزی شدید از دهان و بینی
- التهاب شدید لثه و خونریزی
- کاهش سطح پلاکت خون
- خونریزی داخلی در بدن
- تغییر رنگ مدفوع (سیاه یا قرمز تیره)
- آسیب دیدن سیستم لنفاوی
- کاهش شدید آب بدن
- تغییر رنگ غیر طبیعی پوست
- افت شدید فشار خون
- اختلالات تنفسی
اگر بیماری تب دنگی به این مرحله رسیده باشد، باید فورا به پزشک مراجعه کنید و تحت مراقبت قرار بگیرید؛ چرا که در صورت بی‌توجهی، این بیماری روز به روز شدیدتر شده و در نهایت می‌تواند منجر به مرگ فرد مبتلا شود. همچنین کمک گرفتن از یک پرستار در منزل نیز می‌تواند گزینه مناسبی به شمار آید.
درمان تب دانگ
تا به امروز، درمان قطعی و تضمینی برای تب دنگی ارائه نشده است؛ اما از آنجایی که این بیماری، با مختل کردن سیستم گوارش و ایجاد استفراغ و تب شدید، آب زیادی را از بدن دفع می‌کند، هیدراته نگه داشتن بدن و و مصرف زیاد مایعات یکی از راهکارهای مناسب برای درمان خانگی تب دنگی می‌باشد. همچنین در صورتی که دردهای عضلانی و مفصلی در بدن فرد بیمار بسیار شدید باشند، می‌توان برای تسکین آن، از استامینوفن استفاده کرد.
نکته قابل توجهی که وجود دارد این است که برای درمان این عارضه هرگز نباید بدون مشورت پزشک از داروهایی مانند: دیکلوفناک، ژلوفن، آسپرین و … استفاده کرد؛ چرا که ممکن است میزان خونریزی داخلی در بدن، که یکی از علائم تب دنگی شدید می‌باشد را افزایش دهند. در صورتی که این بیماری در بدن فرد شدت گرفته و علائم، دیگر از طریق درمان خانگی تب دانگ قابل کنترل نباشند، شخص باید فورا تحت مراقبت‌هایی پزشکی قرار بگیرد.
واکسن تب دنگی
در حال حاضر، متاسفانه هیچ واکسنی که بطور قطع، درمان دنگی را در افراد تضمین کند وجود ندارد و بهترین راه، پیشگیری از ابتلا به این بیماری می‌باشد. اما لازم به ذکر است که در سال 2019، سازمان غذا و داروی آمریکا واکسنی تولید کرد که این بیماری را در نوجوانان بین 9 الی 16 سال که قبلا به این تب مبتلا شده بودند کنترل می‌کرد. این واکسن، تنها دستاورد محققان در سال‌های اخیر می‌باشد.
پیشگیری از تب دنگی
از آنجایی که تا کنون هیچ اقدام قطعی برای درمان تب دانگ معرفی نشده است، بهترین راه برای مراقبت از خود و خانواده‌تان در مقابل این بیماری، پیشگیری از ابتلا می‌باشد. برای جلوگیری از تب دنگی، ابتدا باید بدانیم که این ویروس از چه طرقی وارد بدن می‌شود؛ پشه آئدس، اصلی ترین عامل بوده که پیشتر معرفی شد. لازم به ذکر است که منطقه جغرافیایی و محل زندگی نیز ممکن است ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش دهد؛ از آنجایی که محل زندگی پشه آئدس، مناطق گرمسیری می‌باشد، افرادی که در مناطق نزدیک‌تر به خط استوا زندگی می‌کنند، باید بیشتر مراقب نیش پشه آئدس باشند. در ادامه، روش‌هایی برای پیشگیری از تب دنگی معرفی شده‌اند:
- جلوگیری از گزیده شدن توسط پشه آئدس: بهترین و تضمینی ترین راه برای پیشگیری از دنگی، مراقبت در مقابل پشه های آئدس می‌باشد؛ پوشیدن لباس آستین بلند، استفاده از اسپری های دفع کننده حشرات، نصب توری و محافظ در مقابل ورود حشرات به خانه و … موارد توصیه شده برای جلوگیری از نیش پشه آئدس هستند.
- از بین بردن محل تخم ریزی پشه آئدس: گلدان‌ها، ظروف زیرگلدان، ظرف آب حیوانات خانگی و در کل، محل‌هایی که آب در آن‌ها تجمع می‌کند، محل تخم ریزی پشه آئدس می‌باشند. با تعویض منظم آب موجود در اینجور وسایل، از تکثیر این حشره جلوگیری خواهید کرد.
- توجه به منطقه زیست محیطی: سعی کنید برای تفریح و گشت و گذار در فصول گرم سال، مناطق نزدیک به آب‌های راکد و مرداب‌ها را انتخاب نکنید؛ چرا که در این محیط‌ها، احتمال وجود پشه آئدس و گزیده شدن، شدت می‌گیرد.
جمع بندی
بیماری تب دنگی در ایران شیوع پیدا کرده و تا به امروز، تعدادی از هموطنانمان را درگیر خود کرده است. عامل اصلی انتقال این بیماری، پشه آئدس بوده که در مناطق گرمسیری، زندگی و تکثیر نسل می‌کند. علائم تب دنگی شامل: سردرد، استفراغ، دردهای عضلانی و مفصلی، خونریزی داخلی و حتی خونریزی دهان و لثه‌ها بوده که در صورتی که مدت زمان زیادی در بدن باقی بماند، فرد بیمار باید به فوریت‌های پزشکی مراجعه کند. از آنجا که برای درمان تب دانگ، هیچ راهکار تضمینی ارائه نشده است، بهترین راه چاره، جلوگیری از گزش پشه آئدس به منظور عدم ابتلا به این بیماری فراگیر می‌باشد.
سوالات متداول
تب دنگی چیست و از کجا می‌آید؟
دنگی یا دانگ، یک بیماری ویروسی بوده که از طریق پشه‌ای موسوم به «پشه آئدس» به انسان منتقل می‌شود.
تب دینگو چه علائمی دارد؟
علائم اولیه و خفیف تب دانگ، شامل سردرد و استفراغ و دردهای عضلانی بوده و علائم شدید این بیماری، خونریزی داخلی، افت فشار خون و اختلالات تنفسی می‌باشند.
تنها راه مؤثر مبارزه با بیماری تب دانگ چیست؟
برای دنگی، هنوز هیچ واکسن تایید شده ای وجود ندارد؛ بنابراین، بهترین راه این است که از ابتلا به تب دنگی جلوگیری کنید.
بیماری تب دانگ برای چه کسانی خطرناک است؟
این بیماری ویروسی بطور ذاتی خطرناک می‌باشد اما در افراد با سیستم ایمنی ضعیف و کسانی که سابقه ابتلا به این ویروس را دارند، علائم شدیدتری به همراه خواهد داشت.
