دیابت در ماه رمضان : افزایش میزان قند خون باعث ابتلای افراد به بیماری‌هایی نظیر دیابت می‌شود و کاهش سطح انسولین یا اختلال در انتقال گلوکز در خون از دلایل مهم آن است. پزشکان در این شرایط داروهای کاهش قند خون را توصیه می‌کنند که در کنار مصرف مداوم آب، تاثیر زیادی در کنترل قند خواهد داشت. با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان این سوال ممکن است مطرح شود که آیا روزه برای افراد دیابتی مناسب است یا نه؟ در ادامه این مقاله پاسخ این پرسش را بررسی کرده و روش هایی برای کنترل بیماری در ماه رمضان و پرستاری از بیمار را بیان خواهیم کرد.
آیا روزه برای افراد دیابتی مضر است؟
در بررسی دیابت و ماه رمضان باید گفت دیابت که امروزه در جوامع جهانی و کشور ما شیوع پیدا کرده، از موارد منع کامل روزهداری نیست و بسته به حالات مختلف، وضعیت بیمار و صلاحدید پزشک می‌توان روزه گرفت. بیماران دیابتی که قند خونشان به خوبی تحت کنترل بوده و درگیر بیماری‌های دیگر نیستند، باید به پزشک مراجعه کرده و شرایط روزه گرفتن را جویا شوند.
در صورت عدم رعایت، این بیماری خطراتی را برای کلیه‌ها، چشم‌ها، قلب و اعضای دیگر به دنبال دارد. روزه برای بیمار دیابتی ممکن است شرایط رژیم غذایی بیماران دیابتی برای کاهش قند را تحت تاثیر قرار دهد و این یعنی بیماران باید اصول صحیح روزهداری و رژیم دائم در ماه رمضان را رعایت کنند. کالری دریافتی در این ماه هرگز نباید زیاد شود و همچنین مصرف قندها و مواد شیرین مانند زولبیا و بامیه به حداقل برسد.
در صورتی که بیماران دیابتی قند خون خود را کنترل نکرده باشند، امکان دچار شدن آنها به عوارض روزهداری در ماه رمضان وجود دارد. از جمله عوارضی که در اثر روزهداری برای بیماران دیابتی ممکن است به وجود بیاید را در ادامه بیان می‌کنیم:
ابتلا به هیپوگلیسمی
از آن‌جایی که دیابتی‌ها باید همیشه داروی قند خون مصرف کنند، در صورتی که روزه هم گرفته باشند دچار افت قند خون شدید می‌شوند که به آن اصطلاحا هیپوگلیسمی گفته می‌شود. در این حالت در هنگام روزه داری قند خون کاهش می‌یابد و با توجه به تاثیری که داروهای دیابت بر روی سطح قند خون دارند، باعث افت قند خون در افراد دیابتی می‌شوند.
دچار شدن به هایپوگلیسمی
مصرف کربوهیدارت‌ها و خوردن مواد غذایی حاوی قند زیاد در زمان افطار باعث افزایش ناگهانی میزان قند خون شده و فرد را دچار اختلال هایپوگلیسمی می‌کنند. هایپوگلاسمی عارضه‌ای شایع در افراد مسن بوده و این افراد با مصرف مواد غذایی شیرین در زمان افطار، بیشتر دچار این مورد می‌شوند؛ توصیه می‌شود که موضوع را با نگهدار سالمند دیابتی خود در میان گذاشته و از او بخواهید توجه و مراقبت کافی را در رابطه با این مسئله به عمل آورد.
تشنگی مفرط
کم آبی در بیماران دیابتی مثل سم برای آنها عمل می‌کند. چرا که کم آبی در این بیماران سطح قند خون را افزایش داده و آنها را دچار عوارض افزایش قند خون خواهد کرد.
علاوه بر این موارد روزهداری برای بیماران دیابتی که با افزایش میزان قند خون روبرو می‌شوند، عوارضی همچون تکرر ادرار، خستگی و گرسنگی، درد شکمی، تهوع و گیجی را ممکن است از خود بروز دهد.
مهم‌ترین عوارض روزه برای افراد دیابتی
مهم‌ترین و خطرناک‌ترین عوارض روزه برای افراد دیابتی، افت شدید قند خون در طی روز است که آن را به نام هیپوگلیسمی هم می‌شناسند. این وضعیت با علائمی مانند عرق کردن، احساس گیجی، تپش قلب، لرزش بدن، تاری دید، بی‌حالی و حتی شاید بی‌هوش شدن مشخص گردد. اگر این مشکل بلافاصله با مصرف مواد قندی همراه نشود، منجر به اغما و مرگ بیمار خواهد شد.
نخستین علامت در افرادی که دچار هیپوگلیسمی هستند، می‌تواند کاهش سطح هوشیاری و اغما باشد. بنابراین، چنین بیمارانی برای روزه گرفتن حتما باید به پزشک مراجعه کرده و در صورت نیاز برای تهیه داروهای تجویز شده اقدام نمایند. نکته مهم این است که برخی داروها نیمه عمر طولانی داشته و زمان زیادی در بدن می‌مانند. این دسته از داروها مانند گلی بنکلامید، خطر افت شدید قند خون را افزایش می‌دهند.
بنابر گفته‌های سایت diabetes :
قبل از تصمیم گیری برای روزه گرفتن، مهم است که با تیم مراقبت های بهداشتی خود تماس بگیرید تا ببینید در حال حاضر چگونه دیابت خود را مدیریت می کنید. این می تواند به شما کمک کند تا بفهمید که چگونه روزه داری می تواند برای سلامتی شما خطرناک باشد، چگونه این خطر را کاهش دهید یا اینکه آیا این خطر برای سلامتی شما بسیار زیاد است یا خیر. مهم است که در مورد نتایج آزمایش خون، داروهای دیابتی که مصرف می کنید و عوارض دیابت موجود یا خطر ابتلا به آنها صحبت کنید. از این فرصت استفاده کنید و در مورد اینکه چه چیزی برای شما و دیابت شما خوب است یا خیر صحبت کنید. اگر متوجه شدید که دیابت شما قبل از روزه داری کاملاً در مسیر درست قرار نگرفته است، انتخاب مطمئنی برای روزه گرفتن در سال جاری نخواهد بود
رژیم غذایی دیابتی در ماه مبارک رمضان
بیماران دیابتی در روزهداری ماه مبارک رمضان باید علاوه بر اندازه‌گیری قند خون در فواصل زمانی مختلف، به رژیم غذایی دیابتی هم توجه نشان دهند. کم آبی در این بیماران یکی از مهم‌ترین نکاتی است که باید در نظر داشت. اهمیت این موضوع به اندازه‌ای است که اگر بیمار دیابتی در زمان سحر خواب بماند و نتواند مایعات لازم را دریافت کند، نباید آن روز را روزه بگیرد.
علاوه بر این، باید به میزان قند خون در این بیماران نیز توجه داشت؛ چرا که افزایش یا کاهش قند خون در بیماران دیابتی باعث بروز عوارض زیادی برای سلامتی آنها می‌شود. توصیه اکید پزشکان برای این بیماران در وعده‌های سحر و افطار، خودداری از مصرف بیش از حد نمک و مصرف نوشیدنی‌های حاوی شکر و انواع صنعتی آنها است. برای میوه ها هم بهتر است بدانید چه میوه هایی برای قند بد است و بقیه میوه ها را با خیال راحت میل کنید.
مصرف بیش از حد نمک باعث کم آبی بدن شده و باعث افزایش میزان قند خون در این بیماران می‌شود. به طور کلی می‌توان گفت که افراد دیابتی در ماه رمضان باید از خوردن مواد غذایی و نوشیدنی‌های حاوی شکر همچون زولبیا، بامیه، شله‌زرد و… خودداری کنند.
راهکارهایی برای کنترل دیابت در ماه رمضان
بهترین حالت برای کنترل دیابت در ماه رمضان این است که قند بیمار را قبل از افطار، 2 ساعت بعد از افطار و پیش از سحری به وسیله گلوکومتر اندازه بگیرند. اگر قند خون فرد دیابتی 2 ساعت قبل از افطار بالای 250 بود، 20 درصد از میزان کالری در زمان افطار باید کم شود. برای سحر هم اگر قند خون قبل از سحر بالای 200 میلی‌گرم در دسی لیتر بود، نیاز است 20 درصد از کالری دریافتی هنگام سحر کم شود.
اگر قند خون بیمار قبل از سحر از 350 میلی‌گرم در دسی لیتر بیشتر بود، بهتر است روزه گرفتن را فراموش کند. قرص‌های پایین آورنده قند خون بهتر است صبح و ظهر در زمان افطار مصرف شود. پزشکان توصیه می‌کنند قرص‌های شبانه نیز قبل از سحر استفاده شود.
روش‌های کنترل دیابت در ماه رمضان از طریق تغذیه مناسب
تا اینجا در مورد دیابت در ماه رمضان صحبت کردیم و توصیه‌های تغذیه برای بیماران دیابتی در روزهداری را بیان کردیم. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا روش یا روش‌هایی برای کنترل دیابت در ماه رمضان وجود دارد یا خیر؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که علاوه بر انتخاب موادغذایی و نوشیدنی‌های مصرفی مناسب در وعده‌های سحر و افطار، بیماران دیابتی برای کنترل دیابت در ماه رمضان بهتر است نکات دیگری را نیز در نظر داشته باشند. در ادامه 7 روش برای کنترل دیابت در ماه رمضان را بیان می‌کنیم:
- خوردن سحری معادل با وعده شام و افطاری معادل با وعده صبحانه
- تامین مایعات بدن با نوشیدن آب کافی و مصرف سالاد و سبزیجات فراوان در بازه زمانی افطار تا سحر
- خودداری از مصرف غذاهای پرادویه و نوشیدنی‌های با کافئین بالا مثل قهوه
- گنجاندن همه گروه‌های غذایی در برنامه غذایی سحر و افطار
- داشتن فعالیت بدنی روزانه متناسب با وضعیت سلامتی
- مصرف داروهای کنترل قندخون همراه با دیگر داروهای کاهش دهنده قند خون
- اندازه‌گیری میزان قند خون در زمان‌های مختلف روز همچون پیش از خوردن سحری و دو ساعت پس از آن، ساعات روزهداری و 2 ساعت پس از افطار
- افطار خود را حتما با مایعات گرم نظیر شیر ولرم، چای کمرنگ یا آب جوش آغاز کنید. به منظور تامین قند خون لازم بدن باید از قندهای طبیعی یا خرما استفاده کنید. در این شرایط، از زیاد شدن ناگهانی قند خون خود جلوگیری کرده و اشتها نیز به خوبی کنترل خواهد شد.
- هرگز افطار خود را با نوشیدن آب سرد آغاز نکنید؛ چرا که مشکلات گوارشی فراوانی را به دنبال دارد.
- در زمان افطار از غذای سبک و کم حجم همچون نان و پنیر و سبزی، فرنی خانگی و شیربرنج استفاده کنید. برای تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی بدن و نیز رفع تشنگی می‌توانید سوپ سبزیجات بدون چربی میل کنید.
نکات تکیلی برای کنترل قند خون در ماه رمضان
- بهتر است غذاهای با شاخص قند پایین و فیبر بالا، همچنین میوه‌ها و سبزیجات تازه مصرف کنید. نوشیدن آب کافی اهمیت زیادی دارد. همچنین باید از مصرف غذاهای حاوی نشاسته یا چربی بالا و شیرینی‌ها پرهیز کنید و از نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا شیرین اجتناب کنید.
- از ورزش سنگین، به ویژه چند ساعت پس از افطار، خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث کاهش قند خون شود.
- بهتر است برای تنظیم دوز داروهای دیابت با پزشک مشورت کنید، زیرا برخی داروها نیاز به کاهش دوز و تنظیم زمان مصرف دارند. برای استفاده از تزریق انسولین نیز، پزشک دوز را کاهش داده و زمان تزریق را تغییر می‌دهد.
- باید یاد بگیرید که چگونه با تست انگشتی قند خون خود را به‌طور منظم بررسی کنید. در صورت بروز هیپوگلیسمی (قند خون کمتر از ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر)، قند خون بیش از ۳۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر، بیماری یا کم‌آبی بدن، باید فوراً روزه را متوقف کنید.
- مشاوره با پزشک متخصص و آمادگی قبل از روزهداری باعث می‌شود تا افراد دیابتی با اطمینان بیشتری روزه بگیرند و از بروز هیپوگلیسمی، افزایش قند خون یا اسیدوز جلوگیری کنند.
نکته پایانی
در این مقاله از مجموعه مرکز خدمات پرستاری سلامت اول، در مورد دیابت در ماه رمضان و روش‌های کنترل این بیماری صحبت کردیم. گفتیم که برای کنترل بیماری دیابت در ماه رمضان باید 4 عامل مهم و تاثیررگذار بر قند خون که عبارتند از برنامه غذایی مناسب، رعایت مصرف داروهای قند خون، انجام فعالیت روزانه متناسب با وضعیت سلامتی فرد و اندازه‌گیری قند خون در فواصل مختلف روز را رعایت کرد. امیدواریم با این مقاله دغدغه شما را برای مراقبت‌های روزه برای دیابت را برطرف کرده باشیم. اگربه دنباله پرستار بیمار هستین با کارشناسان خبره مجموعه سلامت اول تماس حاصل فرمایید.
سوالات متداول
آیا روزه داری بیمار دیابتی ممکن است؟
مبتلایان به دیابت نوع 2 در خصوص این که آیا می‌توانند روزه بگیرند یا نه، بهتر داست با پزشک خود مشورت کنند. این موضوع به وضعیت جسمانی و شدت بیماری این فرد بستگی دارد.
عوارض روزه برای افراد دیابتی چیست؟
روزه برای دیابتی‌ها و آن دسته افرادی که داروهای خاصی مانند انسولین مصرف می‌کنند، می‌تواند بسیار خطرناک باشد؛ چرا که خطر کاهش بیش از اندازه قند خون وجود دارد.
آیا کنترل دیابت در ماه رمضان ممکن است؟
در پاسخ به سوال کنترل دیابت در ماه رمضان باید به شما بگویم که بله! کنترل دیابت در ماه رمضان ممکن است.
آیا روزه قند خون را بالا میبرد ؟
خیر. بلعکس، روزهداری معمولاً باعث کاهش قند خون می‌شود، اما خوردن غذا در زمان افطار می‌تواند قند خون را دوباره افزایش دهد.
