جدایش شکمی چیست؟ علائم و درمان دیاستاز شکمی

جدایش شکمی یا diastasis rectus abdominis یا (DRA) یک اصطلاح آناتومیکی است که فاصله غیرطبیعی بین دو عضله راست دیواره عضلانی شکمی را توصیف می کند. این وضعیت پس از زایمان بسیار رایج است و 65 تا 100 درصد زنان باردار و پس از زایمان را تحت تأثیر قرار می دهد جدایش دایمی 1.5 تا 2 سانتیمتر یا بیشتر بین ماهیچه های “شش تایی” به طور کلی غیر طبیعی تلقی می شود و نیاز به درمان دارد. این بیماری معمولاً با درمان مداوم برطرف می شود.

بارداری و زایمان باعث تغییرات شگفت‌انگیزی مانند جدایش شکمی در بدن شما می‌شوند. هنگامی که یک جنین در شکم شما رشد می‌کند، بخش‌های مختلف بدن کشیده و بزرگ می‌شوند تا فضای کافی برای فرزند شما فراهم شود. این تغییرات در برخی موارد می‌توانند به آسیب‌هایی در ساختار بدن مادر منجر شوند که یکی از آنها دیاستاز یا جدا شدن عضلات شکمی است. برخی از زنان پس از زایمان با جدا شدن عضلات شکم مواجه می‌شوند که باعث می‌شود شکمشان مدت طولانی‌تری بعد از بارداری به حالت اولیه بازگردد. در ادامه، علل اصلی جدا شدن عضلات شکمی و راهکارهای پیشگیری و درمان آن و پرستاری از بیمار را بررسی خواهیم کرد.

علائم جدایش شکمی

اکثر علائم جدایش شکمی در نیمه اول بارداری وجود نخواهد داشت. برخی از زنان ممکن است علائم را در اواخر سه ماهه دوم یا آغاز سه ماهه سوم مشاهده کنند. گروهی دیگر تا بعد از زایمان متوجه تغییر در شکم خود نمی شوند.

در دوران پس از زایمان ، مادران جدیدی که دچار جدایش شکمی روده می شوند باید بتوانند برجستگی یا برآمدگی قابل رویت را در محل جدا شدن ماهیچه های شکم مشاهده کنند. برعکس ، وقتی به پشت دراز می کشید ، این ناحیه بین ماهیچه های اطراف ناف شکاف می یابد. علائم و نشانه هایی که ممکن است نشان دهنده ابتلا به دیاستاز شکمی باشد عبارتند از:

• برآمدگی ای که از وسط شکم عبور می‌کند، زمانی که شکم درگیر یا منقبض می‌شود، بیشتر به چشم می‌آید.
• مشکل در بلند کردن اجسام
• مشکل در انجام کارهای معمول
• درد کمر
• وضعیت بد بدن
• بی ثباتی تنه
• بی اختیاری ادرار
• ضعف عضلات شکم
• عطسه و سرفه
• غلت زدن بیش از حد در رختخواب
• درد در ناحیه شکم
• گاها درد لگن
• شل شدن معده و ماهیچه

نکات مهم درباره دیاستاز رکتوس شکمی

نکات مهم درباره دیاستاز رکتوس عبارتند از:

علت و عوامل خطر

• بارداری: رشد رحم باعث فشار به عضلات شکم می‌شود و ممکن است منجر به جداشدگی آنها شود.
• تمرینات نادرست: برخی تمرینات ورزشی که فشار زیادی به عضلات شکم وارد می‌کنند ممکن است باعث این مشکل شوند.

علائم

• برآمدگی در مرکز شکم، به ویژه زمانی که عضلات شکم را منقبض می‌کنید
• درد کمر و ناحیه لگن
• مشکلات گوارشی
• ضعف عضلات شکم

تشخیص

• معاینه بالینی: پزشک می‌تواند با لمس شکم و بررسی آن میزان جداشدگی عضلات را تشخیص دهد.
• سونوگرافی یا MRI: این تست‌ها می‌توانند به تشخیص دقیق‌تر کمک کنند.

بنابه گفته های سایت clevelandclinic :

دیاستاز رکتی (دیاستاز راست شکمی یا دیاستاز) جدا شدن عضلات راست شکمی در طول و بعد از بارداری است. راست شکم به صورت عمودی در امتداد جلوی شکم شما قرار دارد. اغلب از آن به عنوان “شکم شش تکه ای” نام برده می شود. توسط نواری از بافت به نام خطی آلبا که از وسط امتداد دارد به دو طرف چپ و راست تقسیم می شود. همانطور که رحم شما در دوران بارداری منبسط می شود، شکم کشیده می شود و خط خطی آلبا نازک می شود و از هم جدا می شود. این نوار بافت وقتی به سمت بیرون رانده می شود پهن تر می شود.

هنگامی که نوزاد خود را به دنیا می آورید، خطه آلبا می تواند بهبود یابد و دوباره به هم برگردد. این بسیار الاستیک است و پشت را جمع می کند (مانند یک نوار لاستیکی). زمانی که بافت به دلیل کشش بیش از حد خاصیت ارتجاعی خود را از دست می دهد، شکاف در شکم آنطور که باید بسته نمی شود. این دیاستاز رکتی است.

علت جدایش شکمی

افزایش فشار داخل شکمی یکی از عوامل اصلی ایجاد جدایش شکمی است. وقتی باردار هستید ، عضلات شکم کشیده می شوند تا رحم در حال رشد را در خود جای دهد ، که باعث نازک شدن بافت همبند می شود. هورمونهای بارداری شل کننده ، پروژسترون و استروژن نیز در شل شدن بافت ها نقش دارند. با ادامه این روند ، جدایش جزئی یا کامل راست روده ممکن است رخ دهد. عوامل خطرساز که فرد را بیشتر در معرض عوارض بارداری قرار می دهد شامل موارد زیر است:

• سن بالای مادر (35 سال یا بیشتر)
• جنین بزرگ
• بارداری دوم یا بیشتر
• بارداری دوقلو یا چندقلویی

اگرچه جدایش شکمی بیشتر در زنان باردار و پس از زایمان شایع است ، اما توجه به این نکته ضروری است که می تواند در زنان یائسه و مردان نیز رخ دهد. در این موارد ، علل اصلی عبارتند از فشار ، تغییرات سریع در وزن بدن ، بلند کردن وزنه ها و تمریناتی مانند کرانچ. نوزادان گاهی اوقات دچار دیاستاز شکمی می شوند اما این مشکل جدی نیست زیرا معمولاً خود به خود از بین می رود.

جدایش شکمی یا دیاستازیس رکتی، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن عضلات راست شکمی از یکدیگر فاصله می‌گیرند. این حالت بیشتر در دوران بارداری یا پس از زایمان رخ می‌دهد، اما می‌تواند به دلایل دیگری چون چربی شکمی نیز بوجود آید. علت اصلی دیاستازیس رکتی شامل موارد زیر است:

• بارداری: فشار ناشی از رشد جنین می‌تواند باعث کشیدگی و جداشدن عضلات راست شکمی شود.
• ورزش‌های نادرست: انجام تمرینات ورزشی نادرست یا بیش از حد سنگین می‌تواند به عضلات شکم فشار وارد کند و باعث جدایش آنها شود.
• افزایش وزن: افزایش وزن زیاد و سریع می‌تواند به جدایش عضلات شکمی منجر شود.
• جراحی‌های شکمی: برخی از جراحی‌های شکمی می‌توانند به جدایش عضلات شکم منجر شوند.

درمان دیاستازیس رکتی شامل تمرینات تقویت عضلات شکم، فیزیوتراپی و در موارد شدیدتر جراحی است. مشاوره با یک پزشک یا فیزیوتراپیست متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین روش درمانی را انتخاب کنید.

تشخیص جدایش شکمی

بسیاری از زنان می توانند این جدایی را در قسمت میانی شکم خود مشاهده کنند. با این حال ، برای دریافت درمان مناسب ، مهم است که برای تشخیص رسمی با پزشک خود مشورت کنید.

پزشک پس از یک معاینه فیزیکی کامل تشخیص می دهد که آیا جدایش شکمی دارید یا خیر ، و در صورت وجود ، چقدر شدید است برخی از پزشکان برای کمک به تشخیص از تصویربرداری با سونوگرافی یا سی تی اسکن استفاده می کنند.

برای تشخیص این مشکل بیمار به پشت دراز می کشد و یک تکان کوچک شکمی انجام می دهد. در حالی که در این موقعیت قرار دارد ، پزشک خط وسط ماهیچه راست شکم را لمس می کند . اگر فاصله بین دو نیمه بیشتر از 1.5 سانتیمتر باشد ، پزشک ابتلا به جدایش شکمی را تشخیص می دهد. برای درمان یک سری تمرینات توانبخشی تجویز می شود که برای درمان و ترمیم جدایی طراحی شده اند.

درمان جدایش شکمی

درمان جدایش شکمی روی تمرینات توانبخشی برای ترمیم جدایش متمرکز است. همچنین شامل آموزش تمریناتی است که باید از آنها اجتناب کرد و ممکن است جدایی را تا زمان بهبودی کامل بدتر کند. لازم است بیمار این را بداند که حتی با فیزیوتراپی شکم ممکن است کاملاً به حالت قبل از بارداری خود باز نگردد ، زیرا کشش های تحمل شده در دوران بارداری ممکن است هرگز به طور کامل ترمیم نشود. اگر جدایش شکمی بیمار بسیار شدید است ، ممکن است جراحی ضروری باشد ، اما در بیشتر موارد ، فیزیوتراپی می تواند وضعیت بیمار را به اندازه کافی بهبود بخشد تا اقدامات تهاجمی انجام شود.

درمان خانگی جدایش شکمی

دیاستاز رکتوس شکمی، وضعیتی است که در آن عضلات راست شکمی از هم جدا می‌شوند. این مشکل معمولاً پس از بارداری در زنان رخ می‌دهد، اما ممکن است در مردان و زنان غیرحامله نیز دیده شود. درمان خانگی برای دیاستازیس رکتی می‌تواند شامل تمرینات خاص و تغییرات سبک زندگی باشد. در اینجا چند راهکار خانگی موثر ارائه شده است:

تمرینات تقویتی عضلات شکم

• تمرین تنفس دیافراگمی: به پشت دراز بکشید و نفس عمیق بکشید، اجازه دهید شکم‌تان به هنگام دم بالا برود و به هنگام بازدم به آرامی پایین بیاید.
• تمرین پل: به پشت دراز بکشید، زانوها را خم کرده و کف پاها را روی زمین بگذارید. سپس باسن خود را به آرامی از زمین بلند کنید و چند ثانیه نگه دارید و بعد پایین بیاورید.
• تمرین جمع کردن شکم: روی پشت دراز بکشید و زانوها را خم کنید. دست‌ها را روی شکم بگذارید و نفس عمیق بکشید، سپس نفس را بیرون دهید و عضلات شکم را به سمت ستون فقرات بکشید.

تغییرات سبک زندگی

• تغذیه سالم: مصرف غذاهای غنی از فیبر، پروتئین و ویتامین‌ها می‌تواند به بهبود عضلات و کاهش التهاب کمک کند.
• حفظ وزن مناسب: اضافه وزن می‌تواند فشار بیشتری به عضلات شکمی وارد کرده و وضعیت را بدتر کند.

استفاده از شکم‌بند یا کمربند پشتیبانی کننده

استفاده از شکم‌بند یا کمربند پشتیبانی کننده می‌تواند به کاهش فشار روی عضلات شکم کمک کند و باعث بهبود سریع‌تر شود. برخی از کارشناسان دستگاه های اتصال دهنده (اساساً یک کمربند محکم و کش دار در ناحیه شکم ) را توصیه می کنند و برخی دیگر این کار را نمی کنند. اهداف اصلی کمربند بارداری ، این است که عضلات شکم را بالا نگه می دارد و از کمر حمایت می کنند. پوشیدن کمربند نمی تواند جدایش شکمی شما را درمان کند و همچنین شکم شما را تقویت نمی کند.

با این حال ، طرفداران این روش ادعا می کنند که استفاده از این کمربندها به شما کمک می کند تا در رژیم درمانی خود کوشا باشید. جدایش شکمی می تواند شکم را بعد از زایمان باردار نشان دهد ، اما مطمئن باشید که درمان می تواند کمک کننده باشد.

ماساژ درمانی

ماساژ ناحیه شکم می‌تواند به افزایش جریان خون و بهبود التیام عضلات کمک کند. مهم است که تمرینات دیاستاز شکمی را به درستی و با دقت انجام دهید تا از بدتر شدن وضعیت جلوگیری کنید. اگر شک دارید یا وضعیت شما بهبود نمی‌یابد، بهتر است با یک فیزیوتراپیست یا پزشک مشورت کنید.

روش های جراحی

اگر جدایش شکمی منجر به یک فتق واقعی نباشد (در فتق محتویات داخل شکمی از طریق بافت همبند دیواره شکم بیرون میزند ) معمولاً نیازی به جراحی ندارد.

در عوض ، تمرینات و ورزش های ایمن و مناسب ، خط اول درمان توصیه شده است ، که اغلب در رفع جدایش شکمی ، موثر است. با این وجود ، برخی از زنان ممکن است دریابند که تمرینات توانبخشی برای برطرف کردن جدایش شکمی روده کافی نیست.

در این مورد ، ابدومینوپلاستی یک گزینه موثر است. یک مطالعه در سال 2019 میزان موفقیت بالای این روش را در بهبود ثبات تنه و کاهش بی اختیاری ادرار در زنانی که دچار جدایش شکمی بودند نشان داد.

تحریک الکترومغناطیسی عصبی عضلانی

این روش یک درمان بالقوه غیرجراحی در حال ظهور است که ممکن است از نظر زیبایی به جدایش شکمی روده کمک کند . در این روش از یک آهنربا با قدرت بالا برای ایجاد انقباضات عضلانی استفاده می کنند.” تحریک الکترومغناطیسی عصبی عضلانی باعث انقباض عضلات شکم می شود که باعث تقویت و بهبود آن می شود.

مطالعات نشان داده اند که این روش درمانی مفید است، به ویژه همراه با انجام تمریناتی که برای تقویت ناحیه جدایش شکمی تجویز شده است.

ورزش های غیر مجاز در دیاستاز رکتی

وقتی صحبت از ورزش هایی می شود که باید از آنها اجتناب کرد ،منظور این است که مادران جدید باید از تمرینات بیش از حد شکم ، به ویژه تمرینات کششی ، اجتناب کنند. علاوه بر آن، تمرینات دیگری که باید از آنها اجتناب کنند عبارتند از:

1. پیچ خوردگی شکم
2. هرگونه تمرینی که مستلزم این است که بدون حمایت یا قدرت شکم روی دست و زانو قرار بگیرید.
3. هرگونه فعالیت بلند کردن سنگین که باعث برآمدگی معده می شود (مانند مانور والسالوا)
4. خم شدن به عقب که ناحیه شکم را کش می دهد
5. یوگا به شکم فشار وارد می کند (اصلاح نشده)

ورزش های مجاز در جدایش شکمی

تمرینات موثری وجود دارد که می توانید با خیال راحت با جدایش شکمی انجام دهید. انجام مداوم این فعالیت ها بهترین نتایج را به شما می دهد.

تمرینات عمیق شکمی با ستون فقرات خنثی (این حالت معمولاً دراز کشیدن با زانو به بالا است) انجام می شود باعث کنترل و استفاده از شکم عرضی را تحریک می کند.

در اصل ، حدود 10 ثانیه شکم منقبض می شود و به سمت ستون فقرات فشرده می گردد و برای دوره های طولانی تری نگه داشته می شوند. در حالت ایده آل ، این نگه داری ها روزانه 10 دقیقه انجام می شود. همچنین تمرینات کف لگن ، مانند کگل و کج شدن لگن ، نیز مفید است.

انجام این حرکت‌ها با فرم مناسب بسیار مهم است. به همین دلیل ایده خوبی است که با یک متخصص طب فیزیکی مشورت کنید که می تواند بر تمرینات شما نظارت کند.

پیشگیری از دیاستاز شکمی

پیشگیری از دیاستاز رکتوس (Diastasis Recti) به خصوص در زنان باردار یا افرادی که فعالیت‌های ورزشی سنگین انجام می‌دهند، بسیار مهم است. در اینجا چند نکته برای پیشگیری از این مشکل ذکر شده است:

• تقویت عضلات مرکزی: تمرینات تقویتی برای عضلات شکم، به ویژه عضلات عمقی شکم، می‌تواند کمک کند. تمریناتی مانند پلانک (Plank)، پل لگنی (Pelvic Tilt) و تمرینات تنفسی دیافراگمی موثر هستند.
• اجتناب از تمرینات سنگین شکمی: در طول بارداری و دوران بعد از زایمان از انجام تمرینات سنگین شکمی مانند کرانچ (Crunch) و نشستن بلند (Sit-up) خودداری کنید.
• نگه داشتن وضعیت بدنی صحیح: توجه به وضعیت بدنی مناسب و اجتناب از اعمال فشار زیاد به ناحیه شکم در طول روز می‌تواند مفید باشد.
• استفاده از شکم بند: در دوران بارداری، استفاده از شکم بند برای حمایت از عضلات شکم و کاهش فشار وارده به آن‌ها می‌تواند کمک کند.
• افزایش آگاهی: آموزش و آگاهی از نحوه صحیح انجام فعالیت‌های روزانه مانند بلند کردن اجسام و نشستن و بلند شدن می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند.
• مشاوره با متخصص: در صورت بارداری یا داشتن عوامل خطر، مشاوره با پزشک یا فیزیوتراپیست برای برنامه‌ریزی تمرینات مناسب بسیار مهم است.

رعایت این نکات می‌تواند به پیشگیری از این بیماری کمک کند و در صورت بروز علائم، مراجعه به پزشک متخصص ضروری است.

سخن پایانی

دیاستاز رکتوس شکمی ممکن است سال‌ها پس از آخرین بارداری، باعث شود که فرد همچنان شبیه به زنان باردار به نظر برسد. برای درمان و بهبود عضلات راست شکمی و داشتن یک زندگی سالم، مشورت با پزشک ضروری است. یک درمان مناسب می‌تواند به فرد کمک کند تا اعتماد بیشتری به بدن خود داشته باشد و هر گونه درد را سریعاً شناسایی و درمان کند. در صورتی که نیاز به اطلاعات بیشتر یا پرستاری در منزل برای بیمار دارید، می‌توانید با مشاوران ما در سایت سلامت اول صحبت کنید.

سوالات متداول

آیا وزن زیاد و چاقی باعث دیاستاز می شود؟

فشار اضافی بر شکم می‌تواند باعث دیاستاز شود.

آیا بلند کردن اجسام سنگین دیاستازیس رکتی را بدتر می‌کند؟

بلند کردن اجسام سنگین می‌تواند فشار بیشتری به عضلات شکمی وارد کند و جدایش را بدتر کند.

ژنتیک می‌تواند عامل جدایش شکمی باشد؟

برخی افراد به طور ژنتیکی مستعد جدایش عضلات شکمی هستند.

چه لباسی به کاهش درد در دیاستاز شکمی کمک کننده است؟

لباس‌های راحت و گشاد به تن کنید و برای ورزش نیز سعی کنید لباسی که راحت هسنید انتخاب کنید. هم‌چنین برای فیزیوتراپی معمولا ناحیه شکم برهنه است بنابراین لباسی که دسترسی به شکم راحت‌تر باشد برتن کنید.