آشنایی با رژیم کتوژنیک : فواید و مضرات رژیم کتوژنیک چیست؟

اگر شما فردی با وزن بالا هستید ممکن است تاکنون بارها  در مورد رژیم کتوژنیک Ketogenic diet اخباری را شنیده باشید. در حقیقت این رژیم یکی از معروفترین برند های رژیم غذایی امروزی است که در تمام گروه های سنی مورد استفاده قرار می گیرد..این مقاله اطلاعات سودمندی در خصوص آشنایی کلی با رژیم کتوژنیک در اختیار خوانندگان قرار می دهد و در فواید و مضرات آن را مورد بررسی قرار می دهد.

رژیم کتوژنیک چیست ؟

همانطور که از نام آن پیداست این رژیم سبب تولید کتون در بدن می گردد.کتون ها زمانی در بدن تولید می گردند که مقدار کمی کربوهیدرات وجود دارد و بدن لازم است انرژی خود را از شکستن اسیدهای چرب بدست آورد. رژیم کتو براساس مقدار بسیار کم کربوهیدرات و مقدار زیاد اسید چرب شناخته میشود. به طور تقریبی این رژیم شامل 75 درصد چربی – 20 درصد پروتئین و تنها 5 درصد کربوهیدارت می باشد.

هدف هر رژیم کتوژنیکی این است که بدن از این طریق وارد پروسه تولید کتون گردد. بدن به طور معمول از گلوکز برای دریافت انرژی استفاده می نماید. گلوکز نوعی کربوهیدارت است که از شکر  و غذاهای حاوی نشاسته بوجود می آید. وقتی بدن به مقدارکافی  برای تولید انرژی گلوکز نداشته باشد فرآیند سوخت و ساز چربی های ذخیره شده آغاز می گردد در نتیجه کتونها  در بدن تولید می گردند که نوعی اسید هستند.

از نکات جالب در خصوص رژیم کتوژنیک این مطلب است که دهان فرد در زمان استفاده از این رژیم به دلیل وجود ترکیبات آروماتیک بویی شبیه به بوی میوه میدهد.

رژیم کتوژنیک از کجا آمده است

این رژیم اولین بار در سال 1920 برای درمان کودکان مبتلا به تشنج مورد استفاده قرار گرفت. بر طی تحقیقات انجام شده محققان به این نتیجه رسیده بودند که با بکارگیری رژیمی با حداقل کربوهیدارات ممکن و غنی از چربی حملات تشنج در کودکان کاهش یا توقف یافتند. پس از آن با اطلاعات بدست آمده از بیمارانی که تحت رژیم کتوژنیک قرار گرفته بودند استفاده از این رژیم گسترش یافت و مورد اقبال عمومی قرارگرفت.

انواع مختلف رژیم کتوژنیک:

• رژیم استاندارد کتوژنیک: این رژیم با کربوهیدرات بسیار کم ، مقدار متوسط پروتئین و مقادیر فراوان چربی تنظیم می گردد که شامل 75 درصد چربی ، 20 درصد پروتئین و تنها 5 درصد کربوهیدرات است.
• رژیم کتوژنیک چرخه ای : این رژیم شامل توالی هایی از مصرف کربوهیدارت و کتو است . به عنوان مثال 5 روز رژیم کتوژنیک انجام می گردد و پس از آن دو روز رژیم با کربوهیدرات فراوان استفاده می شود.
• رژیم کتوژنیک هدفمند : این رژیم تنها در زمان انجام فعالیتهای ورزشی اجازه استفاده از کربوهیدرات ها را می دهد.
• رژیم کتوژنیک سرشار از پروتیین: این رژیم بسیار شبیه به رژیم کتوژنیک استاندارد است با این تفاوت که مقدار پروتئین بیشتر ی دارد . درصد مواد غذایی این رژیم شامل 60 درصد چربی و 35 درصد پروتئین و 5 درصد کربوهیدرات.

به هر حال تنها رژیم های استاندارد و سرشار از پروتئین به صورت دقیق مورد مطالعه متخصصان قرار گرفته اند و رژیم هدفمند و چرخه ای از انواع تخصصی و پیشرفته این رژیم ها هستند که  بیشتر توسط بدنسازان و ورزشکاران حرفه ای مورد استفاده قرار گرفته است.

آیا رژیم کتوژنیک برای همه افراد مناسب است

شبکه نتفلیکس در آمریکا در سال 2017 برنامه مستندی به نام قرص جادویی در مورد این رژیم  تهیه و پخش نمود که استفاده از آن را تایید می نمود. در بررسی کارشناسان در خصوص میزان قابل اعتماد بودن این رژیم در بین افراد مختلف،  میزان مقبولیت این رژیم گاهی با تردید هایی روبرو بوده است.  طرفداران این رژیم بر این باورند که با این رژیم راحت تر توانسته اند وزن خود را کاهش دهند و اشتهای خود را کمتر نمایند. حتی بعضی بر این باور بوده اند که با این رژیم شفافیت ذهنی بیشتر ی حاصل نموده اند . اما گروهی از پزشکان و محققان در شاخه های مختلف پزشکی در سلامت و مناسب بودن این رژیم مشکوک بوده و شواهدی مبنی بر عدم کارایی رژیم برای تمام افراد ابراز نموده اند.

در یک تحقیق در سال 2019 محققان به این نتیجه رسیده اندکه شواهدی مبنی بر سودمند بودن رژیم کتوژنیک  در دراز مدت وجود ندارد. بعلاوه اینکه استفاده مداوم از یک رژیم با کربوهیدرات کم می تواند سبب بروز سردرد ، یبوست ، مشکلات تنفسی و غیره گردد.

در سال 2016 دکتر جوزلین تن که یک پروفسور و آنکولوژیست و یک محقق دارویی است شروع به تحقیق در خصوص رژیم کتوژنیک نمود. در یک بررسی به روی بیماران مبتلا به سرطان او با قطع موقتی داروهای بیماران و اضافه نمودن رژیم کتو به برنامه غذایی آنها شرایط بیماران را بررسی نمود. اهداف مطالعه بر این مبنا استوار بود که آیا یک بیمار مبتلا به سرطان می تواند بدون اینکه دچار عارضه جانبی جدی شود از این رژیم استفاده نماید؟ در زمان انجام این مطالعه اطلاعات اندکی در مورد عوارض جانبی رژیم کتوژنیک وجود داشت . دکتر تن به این نتیجه رسید که علیرغم کتاب ها و  اطلاعات مختلفی که در خصوص این رژیم وجود دارد مردم باید از این موضوع آگاه باشند که محدودیت های در استفاده از این رژیم وجود دارد که باید از آنها آگاه باشند. متخصصان بر این باورند که رژیم کتو یک رژیم پزشکی است و باید براساس اصول درست و با اهداف صحیحی مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال این رژیم برای افرادی که به دنبال ورزش حرفه ای و تخصصی هستند و برای افزایش مقدار ماهیچه ها ورزش می نمایند، مناسب نیست.

غذاهای ممنوع در رژیم کتوژنیک

در این بخش لیستی از غذاهایی که در این رژیم منع مصرف دارند و یا استفاده از آنها باید تا حد زیادی محدود شود اشاره شده است.

غلات یا نشاسته ها: محصولات مبتنی بر گندم ، برنج ، ماکارونی ، غلات

غذاهای حاوی قند: آب میوه، اسموتی ها، کیک ، بستنی، آب نبات و شیرینی

میوه: تمام میوه ها به جز قسمت های کمی از انواع توت ها مانند توت فرنگی

لوبیا یا حبوبات: نخود فرنگی ، لوبیا ، عدس ، نخود و غیره

سبزیجات و غده های ریشه دار: سیب زمینی ، سیب زمینی شیرین ، هویج ، جعفری و غیره

محصولات کم چربی : این مواد بسیار فرآوری شده و غنی از کربوهیدرات ها هستند

برخی از چاشنی ها یا سس ها: این مواد غالباً حاوی قند و چربی ناسالم است.

چربی های ناسالم: مصرف روغن های گیاهی فرآوری شده ، مایونز و غیره را محدود کنید

الکل: به دلیل دارا بودن کربوهیدرات ، بسیاری از مشروبات الکلی می توانند شما را از کتوز خارج کنند

غذاهای مجاز در رژیم کتوژنیک

گوشت: گوشت قرمز ، استیک ، ژامبون ، سوسیس ، بیکن ، مرغ و بوقلمون

ماهی چرب: مانند ماهی قزل آلا ، ماهی قزل آلا ، ماهی تن و ماهی خال خالی

تخم مرغ: تخم مرغ سرشار از امگا 3 می باشد

کره و خامه

پنیر: پنیر فرآوری نشده  شامل انواع چدار ، بز ، خامه ، آبی یا موزارلا

آجیل و دانه ها : بادام ، گردو ، دانه کتان ، دانه کدو تنبل ، دانه چیا و غیره.

روغن های سالم: در درجه اول روغن زیتون  ، روغن نارگیل و روغن آووکادو

آووکادو

سبزیجات کم کربوهیدرات: بیشتر سبزیجات سبز ، گوجه فرنگی ، پیاز ، فلفل و غیره.

همانطور که بیان گردید به صورت کلی این رژیم جزو رژیم های کاربردی دسته بندی می شود اما برای همه افراد مناسب نمی باشد.  اگر چه رژیم کتوژنیک برای افرادی که دچار اضافه وزن ، دیابت و یا افرادی که به دنبال بهبود شرایط جسمانی خود هستند مناسب است  اما لازم است پرستار در منزل و مراقبان کودک قبل از انتخاب این رژیم برای کودکان ، افراد سالمند یا بیماران با مشکلات زمینه ای با یک متخصص در این خصوص مشورت های کافی را انجام نموده و پس از آن اقدام به استفاده از این رژیم نمایند.