روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید از انواع بیماریهای خودایمنی است که طی آن گلبول‌های سفید بافت‌های مفصلی و عضلانی بدن را تحت حمله قرار می‌دهند. این بیماری باعث ایجاد درد و ناراحتی و التهاب در مفاصل و عضلات اطراف آن میشود. برای اینکه از بیماری به‌صورت قطعی تشخیص داده شود؛ لازم است که آزمایش خون و تصویربرداری انجام شود. روماتیسم درمان مشخصی ندارد. تنها برخی داروهای مسکن در تسکین درد کاربرد دارند. برخی داروهای ضدالتهاب هم برای کنترل التهاب مفاصل به کار گرفته می‌شوند. در مواردی که روماتیسم حاد ایجاد شده است؛ نیاز به جراحی خواهد بود. بیماری روماتیسم معمولا با سختی مفاصل، درد در ناحیه مفاصل، سختی حرکت، متورم شدن مفاصل و مواردی ازاین‌دست همراه است.
یکی از شایع ترین انواع این بیماری، روماتیسم مفصلی یا rheumatoid Arthritis می باشد که بر دو نوع التهابی و غیر التهابی تقسیم می گردد. براساس گزارش بنیاد روماتیسم در آمریکا، زنان دو تا سه برابر مردان به این بیماری دچار می شوند. علایم بروز این بیماری در زنان در سنین بین 30 تا 60 سالگی خود را نشان می دهد اما در مردان نشانه ها دیرتر ظاهر می گردندکه در سنین بالا نیاز به پرستار سالمند دارند. همچنین نوعی از روماتیسم وجود دارد که تنها در کودکان بروز می نماید و گروه سنی 1 تا 16 سال را درگیر عوارض این بیماری می نماید.
این مقاله اطلاعات مفیدی در خصوص مراقبت از روماتیسم در منزل در اختیار فرد مبتلا به این بیماری و همچنین افرادی که از مبتلایان به این بیماری مراقبت می نمایند قرار می دهد:
روماتیسم چیست؟
روماتیسم یا Rheumatism از انواع بیماریهای خودایمنی است که طی آن سیستم ایمنی بدن، به سلول‌های مفصلی و عضلانی حمله می‌کند. روماتیسم باعث تخریب غشا مفضلی شده و ایجاد درد و تورم را در پی دارد. این بیماری در نهایت باعث ضخیم شدن این غشا شده و به کشیده شدن تاندون‌ها و رباط‌ها و فرسایش استخوان‌ها و تغییر شکل مفصل‌ها می‌انجامد. التهاب ناشی از این بیماری می‌تواند به دیگر قسمت‌های بدن هم سرایت کند. از عارضه‌های این بیماری ایجاد درد و التهاب در مفاصل است. بیماری روماتیسم به انواع بیماری روماتیسم مفصلی، عضلانی، قلبی و پوستی تقسیم میشود.
روماتیسم مفصلی
در روماتیسم مفصلی مقدار زیادی مایع و خون به بخش‌هایی از بدن که تحت حملات عفونی قرار دارند؛ فرستاده میشود. همین رویکرد باعث التهاب مفاصل شده و التهاب باعث تغییر موقعیت مفصل میشود. طی این اتفاق مفصل دچار ناپایداری شده و در حالت نامناسبی قرار می‌گیرد.
در بیماری روماتیسم مفصلی معمولا پنجه پا یا کف یا سینه پا یا مچ پا درگیر می‌شوند. این بیماری تورم و تغییر شکل انگشتان پا، از بین رفتن قوس زیر پا و ایجاد میخچه و پینه را در پی دارد. برای توضیحات بیشتر می‌توانید به یک پرستار بیمار مراجعه کنید یا از او بخواهید وضعیت بیمارتان را زیر نظر بگیرد. روماتیسم مفصلی خود شامل چندین نوع مختلف است:
نقرس: نقرس به‌خاطر بالا رفتن مقدار اسید اوریک در بدن ایجاد شده و در آغاز شست پا را درگیر می‌کند و سپس به سایر بافت‌های بدن سرایت می‌کند. در آخرین مرحله این بیماری، سبب ایجاد آسیب در کلیه‌ها میشود.
واسکولیت: التهاب رگ‌ها یا بیماری واسکولیت نوع دیگری از روماتیسم مفصلی است که طی آن تمام عروق بدن درگیر شده و دچار التهاب در دیواره عروق می‌شوند. این التهاب باعث کاهش جریان خون درون رگ‌ها میشود. علائم این بیماری ایجاد لک و زخم روی پوست و سرفه و تب است و طی آن بیشتر قسمت‌های پوست و برخی از اندام‌ها مانند کلیه، دستگاه گوارشی و ریه درگیر می‌شوند. این بیماری با درد مفاصل و خستگی همراه است. در این شرایط برای کمک به بیمار می‌توانید از خدمات پرستار سالمند استفاده کنید.
آرتریت روماتوئید: این بیماری شایع‌ترین نوع التهاب مفاصل است. این بیماری دیگر ارگان‌های بدن را هم درگیر می‌کند و معمولا در دست و پا و زانو دیده میشود.
لوپوس: لوپوس بیشتر در زنان شایع است. طی این بیماری سیستم ایمنی بدن بیش از حد فعال شده و به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند. در این بیماری فرد دچار التهاب و تورم و مشکلات پوستی، اختلالات کلیوی، مشکلات ریوی و مشکلات قلب و عروق میشود.
روماتیسم مفصلی شامل علائم زیر است:
- سختی مفاصل به‌خصوص در ساعات آغازین روز
- درد در مفاصل
- التهاب و تب و قرمزی مفاصل
- خستگی و کمبود انرژی
- کاهش وزن
- کم‌اشتهایی
- بالا رفتن دما بدن
- تعریق
- خستگی و کمبود انرژی
- درد قفسه سینه
- خشکی چشم‌ها
علائم روماتیسم
به‌نسبت اینکه بیمار درگیر کدام نوع از روماتیسم شده باشد؛ علائم این بیماری متفاوت خواهد بود. اما رایج‌ترین علائم بیماری روماتیسم، احساس درد و سختی در مفاصل است. تشخیص و درمان زودهنگام این بیماری باعث جلوگیری از آسیب‌های جدیتر مفاصل و مدیریت علائم است. رایج‌ترین علائم بیماری روماتیسم عبارت‌اند از:
- سفتی مفاصل
- درد یا حساسیت مزمن در مفصل
- حرکت محدود در مفاصل یا مفاصل آسیب دیده
- درد مفاصل
- تورم مفاصل
- سفتی مفاصل به‌خصوص در ابتدای
- افزایش دمای بدن و قرمزی مفاصل
- احساس خستگی در مفاصل
- امکان حرکت محدود مفاصل
همچنین باید بدانید که در برخی از کیس‌ها روماتیسم خاموش رخ میدهد که هیچ علائم مشخصی ندارد. در این بیماری، بیمار در مراحل اولیه هیچ نشانه و علائمی احساس نمی‌کند و تا مدت‌ها مانند سابق به زندگی خود می‌پردازد.
در مراحل حادتر این روماتیسم‌ها، فرد دچار آسیب و شکنندگی استخوان‌ها میشود. روماتیسم خاموش به‌مرورزمان باعث کاهش توده استخوانی شده و سبب میشود که استحکام استخوان‌ها کمتر شوند. درنهایت فرد با شکایت از پوکی استخوان به پزشک مراجعه کرده و متوجه روماتیسم میشود. پوکی استخوان در سالمندان یک امر رایج است و در بیشتر موارد، زمینه ایجاد آن بیماری روماتیسم می‌باشد.
جدیدترین درمان روماتیسم
با توجه به اینکه بیماری روماتیسم انواع مختلفی دارد؛ درمان‌های متعددی هم برای این بیماری طراحی شده است. روماتیسم اصولا هیچ درمان دارویی قطعی ندارد. تنها برخی داروها و روش‌های درمانی برای کنترل علائم بیماری و کاهش درد آن به کار گرفته می‌شوند. به‌نسبت نوع بیماری، برنامه درمانی هم متفاوت خواهد بود. مهم‌ترین روش‌های درمان روماتیسم عبارت‌اند از:
مدیریت و تسکین درد
هدف اولیه و رمان همه انواع اختلالات روماتیسمی، مدیریت درد و تسکین آن است. درد به کمک داروهای مسکن سنتی قابل تسکین هستند. همچنین برخی داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، دیکلوفناک، ناپروکسن و سایر موارد هم برای کاهش درد ناشی از روماتیسم کاربرد دارد.
کاهش التهاب مفاصل و بافت‌ها
از دیگر اهداف اصلی برنامه درمانی، کاهش و جلوگیری از التهاب مفاصل است. این کار به کمک کورتیکواستروئیدها انجام میشود. کورتیکواستروئیدها به کاهش التهاب و جلوگیری از آسیب مفصلی کمک می‌کنند. این دارو، اصلی‌ترین روش درمان بیماری روماتیسم است. در برخی از بیماری‌ها مانند نقرس که التهاب حادتری دارند؛ باید از داروهای اصلاح کننده پاسخ بیولوژیکی استفاده کرد.
کاهش و جلوگیری از آسیب به مفاصل
بیشتر اختلالات روماتیسمی ناشی از التهاب است که باعث ناتوانی شدید در بیمار میشود. از اهداف مهم درمان‌های روماتیسم کنترل و کاهش علائم بیمار و جلوگیری از پیشروی آن است. آسیب‌های مفصلی در این بیماری به کمک داروهای ضدروماتیسم مفصلی متوقف می‌شوند.
مهم‌ترین این داروها شامل متوترکسات، لفلونومید، هیدروکسی کلروکین و سایر موارد هستند. این داروها از آسیب‌های پیش‌رونده مفاصل و ناتوانی مرتبط با آرتریبت روماتوئید جلوگیری می‌کنند.
برخی روش‌های غیردارویی برای درمان روماتیسم
افرادی که درگیر بیماری روماتیسم هستند؛ به‌جز درمان‌های دارویی باید از روش‌های دیگر برای درمان و کنترل علائم بیماری استفاده کنند. برخی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین این روشها عبارت‌اند از:
- ورزش‌های منظم زیر نظر متخصص
- استراحت دادن به مفاصل دردناک برای کاهش درد
- شرکت در جلسات فیزیوتراپی
- داشتن رژیم غذایی مناسب و کاهش وزن
- درمان با پی‌آرپی
- شرکت در جلسات ماساژ
- ورزش در آب
- شرکت در جلسات ماساژ
- بهره‌گیری از روش‌های طب سوزنی برای کنترل بیماری
- دوچرخه‌سواری
- انجام تمرینات تقویتی
- پیاده‌روی و یوگا
- استفاده از کیسه‌های آب گرم و سرد
- شرکت در جلسات تای‌چی
نحوه نگهداری از بیماران روماتیسمی
معمولا افرادی که دچار این بیماری می شوند، در گذشته در زندگی خود افراد مستقل و توانمندی بوده اند که پس از بروز علایم بیماری در انجام امورات خود دچار مشکل و محدودیت شده اند. فردی که با این بیماری درگیر است ممکن است در فعالیت هایی نظیر انجام تکالیف مدرسه یا برداشتن تلفن یا استفاده از قاشق و چنگال و یا استحمام و پوشیدن لباس و … دچار مشکل باشد. لازم است اعضا خانواده و پرستار، به نشانه های بیماری در فرد توجه و دقت کافی را داشته باشند و با احترام به حریم شخصی فرد در صورت نیاز، در انجام فعالیت های ضروری به بیمار کمک نمایند.
مشورت دوره ای با پزشک روماتولوژیست
با توجه به متنوع بودن علایم ونشانه های روماتیسم لازم است با مشورت دوره ای با یک پزشک متخصص روماتولوژیست نوع و شدت بیماری مشخص گردد و براساس این موارد روش های مختلف مراقبت از روماتیسم در منزل مورد استفاده قرار گیرد. خوشبختانه برای این بیماری انواع روش های کنترل و درمان وجود دارد. بسیاری از علایم و مشکلات ناشی از این بیماری توسط درمان های ترکیبی مثل دارو، ورزش و تغییر سبک زندگی قابل مدیریت و درمان هستند. از تاثیر داروهای مختلف بر این بیماری آگاه باشید و اگر با مصرف دارویی احساس بهبودی و کاهش عوارض بیماری را نمودید هرگز بدون اجازه پزشک مصرف را قطع ننمایید.
این بیماران به دلیل مواجه با درد و ناراحتی ممکن است دچار تغییرات خلقی و روحی شوند . عصبانیت و پرخاشگری در این بیماران امری شایع می باشد. از اینرو لازم است مراقبان بیمار با حفظ خونسردی به افزایش آرامش در بیمار کمک نمایند.
به نقل از arthritis.org :
تشخیص دقیق در اسرع وقت اولین گام برای درمان موثر RA است. پزشک با آموزش تخصصی در درمان آرتریت (به نام روماتولوژیست) بهترین فرد برای تشخیص صحیح با استفاده از تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات آزمایشگاهی است. تاریخچه پزشکی. پزشک در مورد علائم مفاصل (درد، حساسیت، سفتی، مشکل در حرکت)، زمانی که شروع شد، اگر می‌آیند و می‌روند، شدت آن‌ها چقدر است، چه اقداماتی باعث بهبود یا بدتر شدن آن‌ها میشود و آیا اعضای خانواده به RA یا بیماری خودایمنی دیگری مبتلا هستند، می‌پرسد.
معاینهی جسمی. پزشک حساسیت مفاصل، تورم، گرما و حرکت دردناک یا محدود، برجستگی های زیر پوست یا تب خفیف را بررسی می کند.
حفظ روابط اجتماعی
یکی از مهم ترین گام های مراقبت از روماتیسم در منزل حفظ روابط اجتماعی است. ضروری است که فرد مبتلا به این بیماری در حفظ روابط اجتماعی خود کوشا بوده و همچنان با افراد فامیل یا دوستان مورد علاقه در ارتباط باقی مانده و در مجامعی که برایشان مهم است حضور به هم رساند. با اینکار فرد مبتلا از انزوا و بی تحرکی به دور خواهد بود که این امر به بهبود شرایط جسمانی او کمک خواهد نمود.
ورزش و فعالیت های جسمانی مستمر
انجام فعالیت های ورزشی مناسب در مدیریت علایم این بیماری بسیار مهم است. انجام فعالیت های ورزشی مناسب سبب میشود که فرد احساس بهتری را تجربه نمایند . براساس نظر متخصصان، بی تحرکی در مفاصل بیمار ؛ شدت بیماری را افزایش میدهد و لازم است با مشورت با یک فیزیوتراپیست با انتخاب بهترین ورزش ها، فرد را به انجام حرکات مستمر در عضلات ومفاصل تشویق نمایید.
ماساژ در کنار کمپرس گرم و سرد
درد ناشی از این بیماری ممکن است با سرد یا گرم نمودن محل درد کاهش یابد لذا با قراردادن یک کیسه آب گرم یا کیسه حاوی یخ که در حوله ای پیچیده شده است به مدت 10 تا 15 دقیقه محل درد را کمپرس نمایید . درد ناشی از روماتیسم باعث انقباض و ایجاد درد بیشتری در ماهیچه ها می گردد. آرام سازی بدن از طریق ماساژ و یوگا برای مبتلایان به این بیماری بسیار سودمند می باشد از اینرو با انجام مستمر ماساژ و تمرینات یوگا در جهت بهبود شرایط بیمار اقدام نمایید.
برنامه ریزی فعالیت های روزانه
با داشتن برنامه ریزی مناسب و انجام کارهای مورد نیاز طی چند روز متوالی، میتوان در جهت کاهش فشار و استرس در طی یک روز جلوگیری نمود. به عنوان مثال حمل یک کیسه کوچک در چند مرحله خرید، بهتر از حمل یک کیسه سنگین در یک وعده خرید می باشد.
رژیم غذایی مناسب
یکی از بهترین روشها برای مراقبت از روماتیسم در منزل توجه به رژیم غذایی فرد می باشد. گنجاندن مقادیر متعادلی از میوه و سبزیجات در رژیم غذایی فرد بیمار سودمند خواهد بود. از آنجاییکه افزایش وزن استرس و فشار را در مفاصل افزایش می دهد لذا جلوگیری از افزایش وزن در مبتلایان به این بیماری بسیار حیاتی بوده و این امر از طریق اصلاح رژیم غذایی افراد امکان پذیر است. ماهی، لبنیات، چای سبز، مرکبات، روغن زیتون، سیر، گردو، گیلاس و حبوبات از دیگر موادی هستند که ضروری است در رژیم غذایی بیمارگنجانده شود.
ایجاد تغییرات در منزل
انجام بعضی تغییرات ساده در چینش وسایل خانه و یا استفاده از وسایل کمکی برای حرکت و جابه جایی فرد بیمار می تواند در بهبود شرایط او بسیار موثر باشد. به عنوان مثال استفاده از اتاق همکف به جای اتاق های طبقات بالا و استفاده کمتر از پله ها در منزل می تواند در بهبود کیفیت زندگی بیمار تاثیر گذار باشد.
سخن آخر
روماتیسم به مجموعه‌ای بیماریهای التهابی گفته میشود که عضلات و مفاصل را دیگر می‌کند. این بیماری‌ها باعث ایجاد درد و التهاب در بدن می‌شوند. بیماری روماتیسم از جمله بیماریهای خودایمنی است که طی آن سلول‌های گلبول سفید، به بافت‌های عضلانی و مفاصل در بدن حمله می‌کنند. به‌همین دلیل است که این بیماری درمان خاصی ندارد و تنها میتوان با کاهش علائم، آن را کنترل کرد.
بیماریهای روماتیسم در اثر زمینه‌های ژنتیکی، شرایط محیطی و عواملی بیرونی ایجاد می‌شوند. برای درمان آن باید از راهکارهای دارویی و برخی روش‌های خانگی استفاده کرد. این راهکارها برای کاهش التهاب و کنترل علائم بیماری به کار گرفته می‌شوند. به جز راهکارهای دارویی، برخی راهکارهای خانگی مانند استفاده از کیسه آب گرم یا سرد، ورزش، تمرینات مخصوص، کاهش وزن، رژیم غذایی مناسب، ماساژ و غیره هم برای کنترل بیماری روماتیسم مفید هستند.
سوالات متداول
بیماری روماتیسم با واریس چه تفاوتی دارد؟
آرتریت روماتید یک اختلال عروقی است؛ اما درد واریس ناشی از متورم شدن رگ‌های خونی و اختلال در دریچه‌های یک طرفه سیاهرگ‌ها است.
آیا بیماری روماتیسم یک بیماری ارثی است؟
ابتلا به روماتیسم ناشی از دلایل ژنتیکی و عوامل محیطی است. درواقع ترکیبی از هر دو عامل باعث ابتلا به این بیماری هستند.
بیماری روماتیسم از چه سنی شروع میشود؟
سنین ابتلا به بیماری روماتیسم معمولا 30 تا 50 سالگی است.
بیماری روماتیسم چه تفاوتی با آرتروز دارد؟
بیماری آرتروز نام التهاب مزمن یا حاد مفاصل است که معمولا ناشی از آسیب ساختاری و فرسودگی است؛ اما روماتیسم به سندروم‌های مفصلی که منشأ خود ایمنی دارند گفته میشود که در آن مفاصل به دلیل حملات سیستم ایمنی بدن ملتهب و دردناک می‌شوند. این بیماری بر خلاف آرتروز شکل و ساختار مفاصل را به کلی منهدم می کند.
