بیماری زونا در سالمندان یک بیماری ویروسی محسوب می‌شود و از آنجایی که هدف ما در مجموعه بزرگ خدمات پرستاری سلامت اول بهبود کیفیت زندگی و ارتقای سطح سلامت جامعه است، در این نوشته به بیماری زونا در سالمندان می‌پردازیم و با اعزام پرستار در منزل، در کنترل بهتر این بیماری به شما عزیزان کمک می‌کنیم.
ویروس‌ها مرز بین دنیای زنده و غیرزنده هستند که در انواع گوناگون می‌توانند سلامت انسان و دیگر جانداران را تهدید کنند. یکی از ویروس‌های به شدت آزاردهنده و مخرب برای انسان، ویروس واریسلا زوستر است. ویروسی که در دوره‌های مختلف سنی مشکلات عجیب و غریبی برای بدن ایجاد می‌کند و ریشه‌کن کردن آن تا حدی دور از انتظار می‌باشد! وقتی شرایط برای جلوه این ویروس مهیا باشد، خود را به شکل بیماری دردناک و آزاردهنده نشان می‌دهد که زونا نام دارد و اگرچه کشنده نیست. اما درد شدیدی برای سالمندان ایجاد می‌کند.
به احتمال زیاد خود شما هم وجود چنین ویروسی را با ابتلا به آبله مرغان تجربه کرده‌اید! منتها برخلاف چیزی که فکر می‌کنید، با بهبودی آبله مرغان این ویروس از بدنتان خارج نشده؛ فقط جایی در گوشه و کنار سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) پنهان شده است! ویروس واریسلا زوستری که با آبله مرغان خود را نشان می‌دهد، پس از بهبودی بیماری، به صورت غیر فعال و خاموش به زندگی خود در سیستم عصبی ادامه می‌دهد.
علت بیماری زونا در پیری چیست؟
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، علت بیماری زونا در پیری، ویروس واریسلا زوستر است که در کودکی موجب بروز بیماری آبله مرغان می‌شود. این ویروس با بهبود آبله مرغان از بدن خارج نمی‌شود. بلکه برای گذران دوره خاموشی یا کمون، در حوالی CNS (سیستم عصبی مرکزی) جای می‌گیرد و برای سال‌ها، به صورت غیر فعال اما زنده در آنجا زندگی می‌کند.
وقتی استرس بالا رفته و سیستم ایمنی ضعیف می‌شود (مثل شرایطی که با افزایش سن ایجاد می‌شود)، ویروس فرصت پیدا می‌کند که خود را باری دیگر نشان دهد و به شکلی دردناکتر از قبل، و از طریق ضایعات پوستی خطی و قرمز رنگ، قدرت‌نمایی کند. پس از طرف دیگر علت بیماری زونا در پیری، سیستم ایمنی تضعیف شده نیز هست که به ویروس میدان می‌دهد!
پیشنهاد مقاله :بیماری های خود ایمنی سالمندان
بیماری زونا در چه سنی رخ می دهد؟
حال که با علت ایجاد بیماری زونا در سالمندان آشنا شدیم، سوالی که مطرح می‌شود، این است که آیا همه افرادی که در دوره‌ای از زندگی آبله مرغان را تجربه کرده‌اند، زونا می‌گیرند؟ قطعا خیر، تنها برخی افراد به زونا مبتلا می‌شوند و احتمال ابتلا در ۵۰، ۶۰ سالگی بیشتر است. آیا واکسنی کارآمد برای جلوگیری از زونا وجود دارد؟ واکسن زونا برای سالمندان بسیار مفید و کارآمد واقع می‌شود. اما این واکسن معمولا نمی‌تواند از ابتلا به بیماری جلوگیری کند. بلکه سبب می‌شود بیماری به صورت خفیف بروز کند و درد کمتری را برای فرد به همراه داشته باشد.
درواقع سازوکار سیستم ایمنی بدن، چیزی شبیه حرف U انگلیسی است. این سیستم در کودکی و سالمندی در اوج تنش و ضعف خود قرار دارد و دوره جوانی را با سهولت و نهایت قدرت پشت سر می‌گذارد. همین سبب می‌شود، کودکان بیشتر به آبله مرغان مبتلا شوند و سن اصلی بیماری زونا در سالمندان، بازه ۵۰، ۶۰ سال باشد. همینطور بانوان بارداری که تا به‌حال به آبله مرغان مبتلا نشده‌اند، مستعد ابتلا به زونا هستند.
پیشنهاد مقاله : علائم بیماری سل و نگهداری از سالمند دارای این بیماری
بیماری زونا تا چه مدت واگیردار است؟
یکی از دغدغه‌های اصلی اطرافیان سالمندی که به زونا مبتلا شده، این است که بیماری زونا تا چه مدت واگیردار است؟ در واقع مشابه چیزی که در مورد آبله مرغان وجود دارد، شیوه سرایت و انتقال زونا نیز، تماس پوست فرد با محل زخم زونا بیمار است. زخم زونا به صورت خطی و در برخی نواحی سینه، شکم و یا پشت ظاهر می‌شود و زمانیکه تاول‌های متورم آن حالت زخم و التهاب پیدا کنند، می‌تواند مسری باشد.
اما نکته عجیبتر ماجرا این است که در اثر تماس پوستی با فرد مبتلا، فرد زونا نمی‌گیرد. بلکه در صورت عدم مقاومت نسبت به آبله مرغان، به این بیماری مبتلا خواهد شد. چراکه ویروس واریسلا زوستر منشا هر دو این بیماری‌ها است و برحسب شرایط به اشکال مختلفی نمود پیدا می‌کند.
پیشنهاد مقاله : همراه و پرستار بیمار در سفر
عوارض بعد از بیماری زونا چیست؟
به‌طورکلی زونا بیماری کشنده نیست. اما در برخی افراد می‌تواند با عوارض جدی همراه باشد. عوارض بعد از بیماری زونا عبارتند از:
- دردهای شدید عصبی که به صورت مزمن یا دوره‌ای احساس می‌شوند. و این دردها گاها به حدی شدت دارند که منجر به مشکلات حرکتی و ناراحتی‌های روحی می‌شوند.
- التهاب پوست، خارش، سوزش و آلرژی
- بروز زونا در صورت می‌تواند عواقب بد و جبران‌ناپذیری برای گوش، دهان و دیگر اجزای صورت داشته باشد. به عنوان مثال سوت کشیدن گوش، سرگیجه، کم شنوایی و گوش درد از جمله علائم این عارضه هستند.
- زخم زونا در پیرامون چشم، پیشانی و بینی احتمال نابینایی را با خود به همراه دارد.
- درصورتیکه تاول‌ها به موقع برطرف نشوند، عفونت‌های دردآور و خطرناک فرد را تهدید می‌کنند که می‌توانند زمینه‌ساز ذات‌الریه و التهاب مغز شوند.
- درصورتیکه بانو بارداری تابه‌حال به آبله مرغان مبتلا نشده و واکسن زونا را نزده باشد، احتمال ابتلا به زونا و نقص مادرزادی جنین وجود دارد.
پیشنهاد مقاله : 6 نکته برای سالمندان مبتلا به ام اس و نگهداری آن‌ها
درمان بیماری زونا در افراد مسن
خوشبختانه با تمام این اوصاف، امکان درمان بیماری زونا در سالمندان وجود دارد و با مراجعه به موقع به پزشک می‌توان از بسیاری عوارض بیماری جلوگیری کرد. داروهای ضد ویروسی، مسکن‌ها و آنتی هیستامین‌ها، داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد صرع و انواع پماد برای درمان بیماری زونا در سالمندان تجویز می‌شوند. بهترین پماد برای زونا پماد آسیکلوویر ۵ درصد است که به همراه لوسیون‌ها، نه تنها درد بیماری را کاهش می‌دهد؛ بلکه موجب رفع خارش پوست نیز می‌شود. توجه داشته باشید که خاراندن پوست، هیچ دردی را از شما دوا نمی‌کند و بدتر به شدت زخم‌ها خواهد افزود.
کمک گرفتن از یک پرستار بیمار ماهر می‌تواند روند درمان را سرعت و سهولت ببخشد و روحیه از دست رفته را به بیمار و خانواده بازگرداند.
