بیماری سل یا tuberculosis یکی از 10 عامل مهم مرگ و میر در سرتاسر جهان می‌باشد. سل یک بیماری عفونی شایع، و در بسیاری از موارد مرگبار است. این بیماری توسط گونه‌های مختلف مایکوباکتریا، به‌طور معمول «مایکوباکتریوم توبرکلوزیس» ایجاد می‌شود.این بیماری معمولا به‌طور معمول به شش‌ها حمله می‌کند، اما بر قسمت‌های دیگر بدن نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد.
وقتی افرادی که عفونت سلی فعال دارند سرفه، عطسه، یا بزاق خود را از طریق هوا منتقل می‌کنند بیماری سل از طریق هوا پخش می‌شود. خطر سل برای سالمندان بسیار بالاتر از سنین دیگر می‌باشد. همچنین نگهداری و بهبود این بیماران بسیار حساس است.
آیا بیماری سل کشنده است؟
- در مجموع 1.5 میلیون نفر در سال 2018 بر اثر بیماری سل فوت کردند (از جمله 251000 نفر از درگذشتگان که مبتلا به HIV) بودند. در سال 2018، حدود 10 میلیون نفر در سراسر جهان به بیماری سل (سل) مبتلا شدند. 5.7 میلیون مرد، 3.2 میلیون زن و 1.1 میلیون کودک. مبتلایان به این بیماری در همه کشورها و گروه های سنی مختلف وجود داشت. اما خوشبختانه بیماری سل قابل درمان و پیشگیری است.
- در سال 2018، 1.1 میلیون کودک در سراسر جهان به بیماری سل مبتلا شدند و 205000 کودک در اثر سل از بین رفتند. سیستم های خدمات بهداشتی معمولاً سل کودک و نوجوان را دیر تشخیص می دهند و این موضوع باعث می‌شود که درمان آن نیز به دشواری انجام شود.
- پایان دادن به اپیدمی سل تا سال 2030 از جمله اهداف بهداشتی اهداف توسعه پایدار جهانی است.
- در سال 2018، 30 کشور شاهد ظهور مبتلایان جدید بودند که هشت کشور از این تعداد شامل دو سوم کل کشور را تشکیل می‌دهند که هند پیشرو در شمارش است و پس از آن چین، اندونزی، فیلیپین، پاکستان، نیجریه، بنگلادش و آفریقای جنوبی قرار دارند.
- سل مقاوم به دارو (MDR-TB) همچنان یک بحران بهداشت عمومی و تهدیدی برای سلامت است. سازمان جهانی بهداشت تخمین می زند که 484000 مورد مبتلا به این بیماری با مقاومت در برابر ریفامپیسین که موثرترین داروی درمان این بیماری می‌باشد وجود دارند.
- در سطح جهانی، میزان ابتلا به سل حدود 2٪ در سال در حال کاهش است. برای رسیدن به نقطه عطف استراتژی پایان سل در سال 2020، این کار نیاز به کاهش سالانه 4 تا 5 درصدی این بیماری دارد.
- حدود 58 میلیون نفر از طریق تشخیص و درمان سل بین 2000 و 2018 نجات یافتند.
علائم ابتلا به بیماری سل و شیوع آن
بیماری سل توسط باکتری های (مایکوباکتریوم توبرکلوزیس) ایجاد می‌شود که اغلب ریه ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سل قابل درمان و پیشگیری است. سل از طریق هوا و از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. هنگامی که افراد مبتلا به سل ریه سرفه، عطسه یا تف می‌کنند، میکروب های سل را به هوا منتقل می کنند. فرد برای آلوده شدن کافیست فقط تعداد کمی از این میکروب ها را استشمام نماید.
برای آشنایی بیشتر با بیماری های مختلفی که سالمندان عزیز درگیر آن ها هستند می توان به موارد زیادی اشاره کرد. برای مثال سالمندان مشکلات پوستی رایج تری نسبت به جوانان دارند که یکی از این مشکلات، مشکل پوست نازک سالمند می باشد.
حدود یک چهارم جمعیت جهان به سل پنهان مبتلا هستند، این بدان معناست که افراد به باکتری سل آلوده شده اند اما هنوز به صورت واقعی مبتلا محسوب نمی‌شوند و قادر به انتقال بیماری نیستند. افراد آلوده به باکتری سل در طول زندگی 5-15٪ خطر ابتلا به بیماری سل را دارند.
افراد مبتلا به ضعف سیستم ایمنی، مانند افراد مبتلا به HIV، سو تغذیه یا دیابت، یا افرادی که از دخانیات استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض خطر بیماری قرار دارند. هنگامی که فرد به بیماری سل فعال مبتلا می‌شود، علائم سل (مانند سرفه، تب، تعریق شبانه یا کاهش وزن) ممکن است برای چند ماه اول خفیف باشد.
این امر می‌تواند منجر به تأخیر در تشخیص و شروع درمان موثر باشد و منجر به انتقال باکتری به دیگران شود. افراد مبتلا به سل فعال می‌توانند در طی یک سال 5-15 نفر دیگر را از طریق تماس نزدیک آلوده کنند. بدون درمان مناسب، 45٪ افراد HIV منفی با سل و تقریباً همه افراد HIV مثبت با سل می‌میرند.
انواع بیماری سل
اگرچه بدن شما ممکن است باکتریهای عامل سل را در خود جای دهد، اما سیستم ایمنی بدن شما معمولاً می‌تواند مانع بیماری شما شود. به همین دلیل، پزشکان سل را به دو نوع تقسیم می‌نمایند:
- سل نهفته
- سل فعال
در ادامه توضیح کامل‌تری درباره این موارد می‌پردازیم.
1. بیماری سل نهفته
در این شرایط، بیمار به عفونت سل مبتلا است، اما باکتری ها در بدن فرد در حالت غیر فعال باقی می‌مانند و علائمی ایجاد نمی‌کنند. سل نهفته، که به آن عفونت سل یا سل غیرفعال نیز گفته می‌شود، مسری نیست. این بیماری می‌تواند به سل فعال تبدیل شود، بنابراین درمان برای فرد مبتلا به سل نهفته و کمک به کنترل شیوع سل مهم است. تخمین زده می‌شود که 2 میلیارد نفر سل نهفته داشته باشند.
درکل در خصوص بیماری سل به صورت نهفته می توان این جمله را گفت : شخصی که دارای باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس باشد دارای نوع نهفته بیماری سل می باشد.
2. بیماری سل فعال
این شرایط باعث بیماری فرد می‌شود و در بیشتر موارد به دیگران نیز سرایت می‌کند. ممکن است در چند هفته اول پس از آلوده شدن به باکتری سل رخ دهد یا ممکن است سالها بعد اتفاق بیفتد.
People with latent TB infection don’t feel sick and aren’t contagious. Only a small proportion of people who get infected with TB will get TB disease and symptoms. Babies and children are at higher risk of tuberculosis
علائم سل چیست؟
- سرفه ای که سه هفته یا بیشتر طول بکشد
- سرفه آلوده به خون
- درد قفسه سینه، یا درد همراه با تنفس یا سرفه
- لاغری ناخواسته
- خستگی
- تب
- عرق شبانه
- لرز
- از دست دادن اشتها
موارد گفته شده از مهم‌ترین علائم بیماری سل می‌باشد اگر که شما هر یک از موارد بالا را برخوردار بودید سریعا به نزدیک ترین دکتر و بیمارستان مراجعه گرده و شرایط خود را با دکتر در میان بزارید.
پیشگیری بیماری سل
در صورت مثبت شدن آزمایش بیمار برای عفونت سل نهفته، پزشک ممکن است به بیمار توصیه کند که برای کاهش خطر ابتلا به سل فعال، داروهایی مصرف کنید. تنها نوع سل که مسری است، انواع فعال است. بنابراین اگر بیمار بتواند از فعال شدن سل نهفته خود جلوگیری نماید، سل را به شخص دیگری منتقل نخواهد کرد.
کادر متخصص و آموزش دیده این مرکز در قالب پرستار کودک، پرستار سالمند و پرستار بیمار با اندوختن تجارب ارزشمند در طی سال ها خدمت رسانی همواره آماده حضور در کنار شما عزیزان می‌باشد.
نکاتی برای جلوگیری از شیوع بیماری سل
- در خانه بمانید. لازم است در چند هفته اول درمان بیماری سل فعال، به محل کار یا مدرسه نروید و در اتاق مشترک با افراد دیگر نخوابید.
- اتاق را تهویه کنید. میکروب های سل در فضاهای کوچک بسته که هوا حرکت نمی‌کند به راحتی گسترش می‌یابند. اگر در فضای باز هوا خیلی سرد نیست، پنجره ها را باز کنید و با استفاده از یک فن هوای داخل را بیرون بکشید.
- دهان خود را بپوشانید. در هر زمان که می‌خندید، عطسه می‌کنید یا سرفه می‌کنید از یک دستمال برای پوشاندن دهان خود استفاده کنید. دستمال کاغذی را درون کیسه ای بریزید، آن را مهر و موم کرده و دور بریزید.
- ماسک بزنید. استفاده از ماسک جراحی در هنگام حضور در کنار افراد دیگر در طی سه هفته اول درمان ممکن است به کاهش خطر انتقال کمک کند.
موارد گفته شده از مهم‌ترین نکات برای جلوگیری از ابتلا به بیماری سل می‌باشد.
واکسن بیماری سل
در کشورهایی که بیماری سل بیشتر دیده می‌شود، نوزادان غالباً با واکسن باسیلوس کالمت-گوئرین (BCG) واکسینه می‌شوند زیرا این امر می‌تواند از سل شدید در کودکان جلوگیری کند. در ایالات متحده استفاده از واکسن BCG برای عموم توصیه نمی‌شود زیرا در بزرگسالان چندان موثر نیست. ده ها واکسن جدید سل در مراحل مختلف توسعه و آزمایش هستند.
در صورت تب، کاهش وزن غیر قابل توضیح، عرق شبانه یا سرفه مداوم به پزشک مراجعه کنید. این موارد معمولا علائم سل هستند، اما همچنین می‌توانند از دیگر مشکلات پزشکی ناشی شوند. پزشک می‌تواند آزمایشاتی را برای کمک به تعیین علت انجام دهد.
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها توصیه می‌کند افرادی که احتمال سل را افزایش می‌دهند از نظر عفونت سل نهفته مورد بررسی قرار گیرند. این توصیه شامل افرادی است که:
- اچ آی وی یا ایدز داشته باشید
- از داروهای IV استفاده کنید
- با افراد آلوده در تماس هستند
- از کشوری هستند که سل در آن شایع است، مانند چندین کشور در آمریکای لاتین، آفریقا و آسیا
- در مناطقی که سل در آن شایع است مانند زندان ها یا خانه های سالمندان زندگی یا کار کنید
- در مراکز مراقبت های بهداشتی کار می‌کنند و افرادی را که مبتلا به خطر سل هستند را درمان می‌کنند
سخن پایانی
مرکز پرستاری در منزل سلامت اول با داشتن مجوز رسمی از وزارت بهداشت و سال ها تجربه ارزشمند در ارائه خدمات مراقبت و پرستاری در منزل آمادگی دارد به صورت شبانه روزی به همشهریان گرامی ارائه خدمت نماید.
سوالات متداول
سریعترین راه تشخیص سل چیست؟
انجام آزمایش خلط بهترین و کم هزینه ترین راه شناسایی بیماری سل در افراد مشکوک می‌باشد. نمونه خلط در این روش در سه نوبت در عرض ۲ تا ۳ روز جمع آوری و آزمایش می‌شود. در اغلب موارد در صورت ابتلا به سل ریوی میکروب سل در زیر میکروسکوپ مشاهده خواهـد شـد. اگر همچنان شک به بیماری در فرد وجود داشته باشد از آزمون‌های دقیق‌تری استفاده می‌شود.
چند نوع آزمون برای تشخیص سل وجود دارد؟
آزمون‌های متفاوتی برای تشخیص این بیماری وجود دارد که ما پراستفاده‌ترین آزمون‌ها را در لیست زیر قرار دادیم: اسمیرمستقیم خلط، آزمون پوستی توبرکولین (PPD)، آدنوزین د آمیناز (ADA)، MTB (Mycobacterium tuberculosis) PCR
سل چه علائمی دارد؟
سرفه پایدار به مدت دو هفته یا بیشتر که می تواند با دفع خلط، عرق شبانه، کاهش وزن، تب خفیف، بی اشتهایی، خستگی و ضعف عمومی همراه باشد.
درمان بیماری سل چقدر زمان می‌برد؟
درمان بیماری سل، شش ماه طول می کشد و در صورت مصرف دقیق و منظم دارو، بهبودی کامل را در پی خواهد داشت.
