خجالتی بودن کودک یک عارضه رفتاری طبیعی است که برخی از کودکان به آن درگیر هستند. بسیار مهم است که والدین یا پرستار کودک با این عارضه آشنا بوده و آن را بپذیرند. سپس راهکارهایی برای کمک به کودک خجالتی، درمان و بهبود خجالتی بودن کودک در پیش بگیرند. در این مواقع والدین وظیفه دارند علت خجالتی بودن کودک را تشخیص داده و راهکارهایی برای بالا بردن اعتمادبه‌نفس کودک پیدا کنند. راهکارهایی مانند تقویت مهارت‌های اجتماعی، تشویق کودک برای شرکت در فعالیت‌ها و چالش‌های اجتماعی و فراهم کردن فرصت‌هایی برای بالا بردن اعتماد به نفس کودک، از مهم‌ترین مواردی است که والدین باید به آنها توجه کنند.
کودکان خجالتی یا کودکان مبتلا به FOJI
احتمالاً اصطلاح FOMO یا ترس از دست دادن را شنیده‌اید. به نظر می‌رسد کودکان خجالتی حالت عکس فومو را تجربه می‌کنند و آن FOJI یا ترس از پیوستن به یک موقعیت جدید است. بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلال علیرغم داشتن والدین حامی و پشتیبان، خواهر و برادرهای نزدیک و دوستان خوب همچنان از تجربه و امتحان چیزهای جدید می‌ترسند و حتی متنفر هستند. گاهی ترس غیر منطقی کودک از نتیجه کاری که تصمیم به انجام آن را دارد او را به عقب بر می‌گرداند. ممکن است کودک با این استنباط که من توانایی انجام این کار را ندارم و ممکن است باعث خرابکاری شوم یا اطرافیان من را مسخره کنند از انجام آن کار منصرف گردد.
با بالا رفتن سن کودکان خجالتی ممکن است فرصت‌های بسیار خوبی از زندگی را از دست دهند و به دلیل ترس از شکست همواره موقعیت های ارزشمندی را نادیده می‌گیرند.
علل خجالتی بودن کودکان
دلیل خجالتی بودن کودک می‌تواند شامل موارد متعددی باشد. تفاوت‌های بیولوژیکی در مغز افراد خجالتی وجود دارد. از طرفی تجربه‌های اجتماعی می‌تواند دلیل خجالتی بودن کودک باشد. همچنین رفتار غلط والدین می‌تواند زمینه بروز این رفتار باشد. رایج‌ترین دلایل داشتن کودک خجالتی شامل موارد زیر است:
- ژنتیک: ژن‌های خاص می‌توانند از دلایل داشتن کودک خجالتی باشند.
- رفتارهای اکتسابی: کودکی که والدین خجالتی دارد؛ ممکن است آنها را الگو خود قرار دهد.
- کاراکتر شخصیتی: کودکان خجالتی معمولا آن‌هایی هستند که به‌طور طبیعی آسیب‌پذیرتر و تحریک‌پذیرتر از دیگران هستند.
- روابط خانوادگی: خانواده‌هایی که در اصل فرزندپروری مانع از احساس امنیت در کودکان می‌شوند یا بیش از اندازه از آنها مراقبت می‌کنند و کودکان ترسو تربیت می‌کنند؛ معمولا کودک خجالتی دارند.
- عدم تعاملات اجتماعی: کودکانی که در سال‌های اول زندگی خود، تعاملات اجتماعی کمی دارند؛ معمولا خجالتی هستند.
- انتقاد شدید: انتقاد شدید از کودک و نقد و تمسخر شخصیت او می‌تواند باعث خجالتی بودن کودک شود.
- ترس از شکست: کودکانی که احساس شکست دارند و از امتحان کردن مسائل و ریسک کردن واهمه دارند؛ معمولا خجالتی هستند.
به نقل از سایت betterhealth :
یک کودک خجالتی در موقعیت های ناآشنا یا هنگام تعامل با دیگران مضطرب یا مهار می شود. یک کودک خجالتی اگر احساس کند که «در حال نمایش» است، مانند زمانی که با شخصی جدید ملاقات می کند یا مجبور است در مقابل دیگران صحبت کند، به احتمال زیاد دچار محدودیت عصبی می شود. یک کودک خجالتی به جای اینکه به آن بپیوندد، خیلی راحت تر است که این عمل را از کناری تماشا کند.
علائم خجالتی بودن کودکان
اگر کودک علائم اضطراب و خجالتی بودن را داشته باشند، لازم است با پزشک متخصص اطفال صحبت نماید و جهت بهبود وضعیت اضطراب کودک از کمک های تخصصی استفاده نمایید. در ادامه علائم کودکان خجالتی آورده شده است:
- چسبیدن به والدین
- عدم حضور در مدرسه
- بی دلیل گریه کردن
- حالت ترسیده یا ناراحت
- امتناع از صحبت کردن با دیگران
- احساس لرزش بدن و دستها ، دلهره و تنگی نفس
- احساس ناراحتی در معده
- سرخ شدن صورت
- خشکی دهان
- طپش قلب
بنابراین اگر فرزند شما از اختلال فوجی FOJI رنج می‌برد (ترس از همراهی با دیگران)، می‌توانید به طور فعال به او کمک کنید اعتماد به نفس پیدا کنند و چیزهای جدیدی را امتحان کند. هنگامی که کودکان خجالتی بر ترس‌های خود غلبه نماید می‌تواند در تمام عمر از تجربه کارهای مفید و جدی لذت ببرد و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشد.
راه‌های کمک به کودک خجالتی
داشتن کودک خجالتی مسئله‌ای است که والدین را به فکر فرو می‌برد. برای کمک به کودک خجالتی راهکارهای متعددی وجود دارد که در ادامه برخی از آنها را بررسی می‌کنیم. در این مسیر می‌توانید از کمک‌های یک پرستار کودک هم بهره‌مند شوید:
1. با کمرویی کودک خود همدردی کنید
به‌جای انتقاد و مقابله، با او همدردی کنید و اجازه دهید کودکتان با خجالتی بودن خود کنار آمده و این ویژگی را بپذیرد. به صحبت‌های او گوش دهید و اجازه دهید که تصویر کامل‌تری در خصوص مشکل او پیش روی شما ایجاد شود.
ممکن است بعضی از والدین کودک را با فشار زیاد و عجله وارد یک موقعیت جدید نمایند و با این کار تلاش کنند که خجالت او را از ورود به موقعیت جدید کاهش دهند در صورتی‌که استفاده از آرامش و گام‌های آهسته یک روش مفید برای بهبود این شرایط است. به این فکر کنید که چگونه می توانید کودک را در فعالیت یا محیط جدیدش همراهی نمایید و به او احساس راحتی ببخشید. آیا حضور شما یا یکی از اعضای خانواده مانند خواهر یا برادر بزرگتر می‌تواند به ایجاد احساس آرامش در او کمک نماید؟ پس این کار را امتحان نمایید.
2. راهکارهای مقابله با کمرویی را به کودکتان یاد دهید
با کودک صحبت کرده و نوع کمرویی او را بشناسید. سپس راهکارهایی برای مقابله با کمرویی به او پیشنهاد بدهید. برای مثال اگر او در بازی‌های گروهی دچار خجالت می‌شود؛ مهارت‌های انجام آن بازی یا صحبت کردن در جمع را به او یاد بدهید تا بتواند با کمرویی خود در آن موقعیت خاص مقابله کند.
3. الگوی رفتاری کودک خود باشید
بهترین الگو برای خجالتی نبودن کودک، خود شما هستید. سعی کنید رفتارهایی سرشار از اعتماد به نفس و اجتماعی بودن بروز بدهید تا کودکتان شما را نگاه کرده و یاد بگیرد. کودک در همه زمینه‌ها از شما الگوسازی می‌کند. در نتیجه برای مقابله با کمرویی هم خود شما می‌توانید یک راه نجات برای او باشید.
4. برچسب نزدن به کودک و رفتار درست در مواقع شکست
هرگز جلو او یا دیگران از کودکتان به‌عنوان یک کودک خجالتی یاد نکنید. این کار احساس گناه به کودک داده و توان تغییر را از او می‌گیرد. همچنین کودک خود را با مفهوم شکست آشنا کنید. به کودک بیاموزید که گاهی ممکن است در یک فعالیت ورزشی، یا حتی در یک موقعیت اجتماعی شکست بخورد و کارهای همیشه برطبق میل و خواسته او پیش نخواهد رفت. خیلی از موارد که ممکن است با آنها روبرو شود غیر قابل پیش بینی هستند و باید توانایی پذیرش شکست و شروع به اقدام مجدد از راه های هوشمندانه‌تر را بیاموزد. قطعا سخت کوشی برای او موثرترین راه برای جبران شکست است.
5. مهارت‌های اجتماعی را به کودکتان یاد بدهید
مهارت‌های اجتماعی، مهارت نه گفتن، روش‌های بازی کردن و دوست پیدا کردن و صحبت کردن در جمع و مهارتی‌هایی از این دست را به کودکتان یاد بدهید و برای تمرین و آموزش او وقت بگذارید.
داشتن ارتباطات دوستانه به بچه ها کمک می‌کند تا راحت‌تر با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار نمایند. دوستان یک کودک خجالتی به راحتی می‌توانند او را از این شرایط بیرون آورند. بیان یک جمله ساده مانند ” بیا اینجا با ما هم بازی کنیم” از طرف یک دوست می تواند تاثیر بسزایی در روحیه و اعتماد به نفس کودکان خجالتی بگذارد و آنها به ایجاد ارتباط با محیط اطراف تشویق نماید.
روش های که والدین می‌تواند برای تشویق روابط دوستانه کودکان خجالتی به کار گیرند شامل موارد زیر است
- از دوست فرزندتان دعوت نمایید تا به منزل شما بیاید تا با یکدیگر بازی نمایند.
- در مورد اهمیت دوستی و حفظ روابط دوستانه با کودک خود صحبت کنید.
- آنها را تشویق کنید تا آنقدر شجاع باشند که با بچه های دیگر صحبت کنند.
- فرزند خود را در کلاس هایی که دوستانشان در آن فعالیت دارند ثبت نام کنید.
6. تشویق کودکان خجالتی خود به حرکت
به کودکان بگویید که امتحان و انجام کارهای جدید برای آنها خوب خواهد بود. هرچند اگر کودکان به رشد ذهنی کافی نرسیده‌اند که متوجه اهمیت و عمق موضوع شوند. با پرسیدن این سوالات کودکان خجالتی را راهنمایی کنید تا به درک بهتری از موضوع برسند.
- فکر می کنی چقدر طول می‌کشد تا مردم در چیزی مهارت پیدا کنند؟
- آیا برخی از افراد به طور طبیعی در موارد خاصی مهارت دارند؟
- کاری رو نام ببر که خیلی دوست داشتی امتحانش کنی ولی ترسیدی که به سمتش بری؟
- چه کاری رو بخاطر ترس و نگرانی نیمه رها کردی؟
- اگر از انجام کاری منصرف شدی، آیا برای دوباره امتحان کردن آن خیلی دیر است؟
این سوالات به آنها کمک می کند تا بفهمند همه انسان ها توانایی های متفاوتی دارند و تلاش مجدد معمولاً یک گزینه قابل انتخاب است.
نحوه رفتار با کودکان خجالتی و کمرو
کودک خجالتی شرایط ویژه‌ای دارد؛ پس شیوه رفتار با او هم خاص و متفاوت است: برای اینکه بهترین رفتار با کودکان خجالتی داشته باشید؛ به موارد زیر توجه کنید:
- به کودک فضا بدهید تا احساس راحتی کند.
- در موقعیت‌های مختلف او را همراهی کرده و مانند یک کمک اضافی برای او باشید.
- به فرزندتان یادآوری کنید که احساسات او طبیعی است و خیلی از کودکان دیگر مانند او هستند.
- همواره با کودکتان با آرامش و صبوری رفتار کنید.
- رفتارهای شجاعانه کودک را تشویق کنید.
- اجازه ندهید دیگران به کودکتان برچسب خجالتی بودن بزنند.
- فرزندتان را در موقعیت‌های جدید قرار دهید تا مجبور شود با کمرویی خود مواجه شود.
پیشگیری از خجالتی شدن کودکان
یاد دادن برخی از مهارت‌ها، جلو خجالتی بودن کودک را می‌گیرد:
- مقابله با تغییرات
- استفاده از طنز برای موقعیت‌های ناراحت کننده
- قاطع بودن در مسیر خواسته‌ها
- مهربان بودن
- کمک به دیگران
- حفظ اسرار
- مدیریت خشم
- نشان دادن دلسوزی
- کمک به دیگران
داشتن مهارت‌های رفتاری باعث می‌شود که کودک شما در رفتار و تعامل با هم سن‌های خود عملکرد بهتری داشته و راحت‌تر رفتار کند و علائم کمرویی را از خود نشان ندهد.
سخن آخر
داشتن کودک خجالتی معمولا برای والدین یا اطرافیان نگران کننده است. خجالتی بودن کودک می‌تواند ارثی یا اکتسابی باشد. در هرصورت یاد دادن مهارت‌های اجتماعی و بالا بردن آگاهی کودک و اطرافیان او برای مقابله با این عارضه رفتاری مفید است. کودک باید با خجالتی بودن خود مواجه شده و سپس راهکارهایی برای رفع آن یاد بگیرد.
سوالات متداول
1. آیا خجالتی بودن کودک قابل درمان است؟
بله؛ شما می‌توانید با یاد دادن مهارت‌های اجتماعی و همراهی کردن کودک، از شدت نشانه‌های خجالتی بودن او بکاهید.
2. علت خجالتی بودن در کودک چیست؟
والدینی که مستبد یا بیش از حد محافظ هستند می‌توانند باعث خجالتی شدن فرزندانشان شوند. کودکانی که اجازه ندارند چیزهایی را تجربه کنند ممکن است در رشد مهارت های اجتماعی دچار مشکل شوند. یک رویکرد صمیمی و دلسوزانه برای تربیت کودکان معمولاً باعث می‌شود که آنها در کنار دیگران راحت‌تر باشند.
3. چگونه یک کودک خجالتی را درمان کنیم؟
به فرزندتان در مورد مزایای زیاد خجالتی نبودن بگویید. نمونه هایی از زندگی خود ارائه دهید. رفتارهای بیرونی را تشویق کنید. وقتی فرزندتان با موقعیتی ناآشنا برخورد می کند یا با فرد جدیدی ملاقات می کند او را تحسین کنید.
4. بچه ها از چه سنی خجالتی بودن را کم می‌کنند؟
برخی به راحتی با کودکان دیگر ارتباط برقرار می کنند اما در جمع غریبه‌های بالغ بسیار خجالتی می‌شوند. بیشتر کودکان 2 سالگی به بعد از کمرویی به سمت کاهش خواهند رفت.
