دیسکینزی تاخیری چه عوارضی دارد و چگونه درمان می شود؟

دیسکینزی تاخیری یا مزمن  Tardive Dyskinesia یک سندرم عصبی است که با حرکات عضلانی تصادفی و غیر ارادی تشخیص داده می شود و معمولاً در صورت ، زبان ، لب ها یا فک رخ می دهد. بعضی اوقات داروهایی که برای درمان بیماری های جدی در بیماران استفاده می شوند می توانند به خودی خود مشکلات دیگری ایجاد کنند.یکی از این مشکلات دیسکینزیای تأخیری ( TD) است .

این بیماری به طور معمول در اثر استفاده طولانی مدت از داروهای ضد روان پریشی ایجاد می شود که گیرنده های دوپامین را مسدود می کند. از داروهای ضد روان پریشی برای درمان تعدادی از بیماری های روانی و اختلالات خلقی ، از جمله اسکیزوفرنی ، اختلال دو قطبی و افسردگی استفاده می شود.

دیسکینزی تاخیری چیست؟

دیسکینزی (dyskinesia) یک اختلال حرکتی غیر قابل کنترل است که در اثر مصرف طولانی مدت لوودوپا، دارو های ضد روانپریشی و یا ابتلا به پارکینسون برای مدت طولانی ایجاد می‌شود. همه افراد به یک شکل درگیر این عارضه نمی‌شوند و تجربه این بیماری برای هر کس متفاوت است. هدف از درمان‌های جدی تنها درمان علائم بیماری دیسکینزی است. چرا که درمان قطعی این بیماری هنوز کشف نشده است.

دیسکینزی باعث می‌شود که یک قسمت از بدن مانند بازو، پا یا تمام بدن درگیر شود. این بیماری باعث بیقراری، پیچ‌ خوردن، چرخیدن یا تکان دادن سر یا تاب خوردن بدن می‌شود. این عارضه در برخی از کیس‌ها با درد همراه است و می‌تواند روی زندگی روتین و ورزش حرفه‌ای فرد هم تاثیر بگذارد. بیماری دیسکینزی  درواقع یک نوع اختلال حرکتی غیرقابل کنترل و غیرارادی است که به‌خاطر به‌هم‌خوردن تناسب بین نورون‌های مغزی و عضلات ایجاد می‌شود. هنوز دلیل اصلی این بیماری مشخص نیست؛ اما کارشناسان عوامل ژنتیکی، فشار روحی، عوامل محیطی، تغذیه نامناسب و غیره را دخیل می‌دانند.

علائم این بیماری شامل لرزش دست، رکود حرکتی، تغییرات در قوام عضلات، ناراحتی در حرکت عادی و مشکلات تعادل است. معمولا علائم این بیماری به‌صورت تدریجی خودشان را نشان می‌دهند و با گذشت زمان شدت می‌گیرند. برای درمان این بیماری روش‌های مختلفی وجود دارد که از مصرف دارو تا مراجعه به پزشک یا جراحی متفاوت هستند. حضور پرستار بیمار برای زیر نظر داشتن علائم بیمار همواره مفید است.

دیسکینزی مزمن چیست؟

دیسکینزی مزمن بر اثر درمان با داروهای مسدود کننده گیرنده دوپامین، ایجاد می‌شود. دلیل ابتلا به این بیماری استفاده بیش از اندازه از داروهای مسدود کننده دوپامین است و به بیماری زمینه‌ای دیگری مرتبط نیست. علائم این بیماری ممکن است تا مدت‌ها بعد از قطع داروی ایجاد کننده بیماری، ادامه داشته باشد.

علائم و نشانه های دیسکینزی تاخیری

دیسکینزیا تأخیری عمدتا باعث حرکات تصادفی ، غیر ارادی صورت ، زبان ، لبها یا فک می شود. این حرکات  شامل موارد زیر است :

• لب زدن ، پوک زدن لب ، یا جمع کردن لب
• رانش یا برآمدگی زبان
• لبخند زدن غیر ارادی
• جویدن های تکراری
• چشمک زدن سریع
• حرکات سریع بازوها ، پاها و تنه
• حرکات غیر ارادی انگشتان

علل و عوامل خطرساز دیسکینزی تاخیری

دیسکینزیای تأخیری عمدتاً به دلیل داروهای کلاس قدیمی که برای درمان اختلالات روانپزشکی استفاده می شوند ، ایجاد می شود. این داروهای ضد روان پریشی که داروهای عصبی نیز نامیده می شوند ، به طور کلی برای درمان اختلالات روانپزشکی تجویز می شوند. این داروها با انسداد گیرنده های دوپامین در مغز کار می کنند. دوپامین یک انتقال دهنده عصبی است که به کنترل مراکز پاداش و لذت مغز کمک می کند. همچنین نقش عمده ای در عملکرد حرکتی دارد. مشخص نیست که چرا و چگونه علائم دیسکینزیا تأخیری شروع می شود، اما تصور می شود که این علائم مربوط به انسداد مزمن این گیرنده ها باشد.

طبق نظر محققان داروهای ضد سایکوتیک قدیمی که باعث ایجاد این اختلال می شوند عبارتند از:

• کلرپرومازین (تورازین ، پروماپار)
• فلوفنازین (پرولیکسین ، پرومیتیل)
• هالوپریدول (هالدول)
• پروفنازین
• پروکلرپرازین (Compazine ، Compro یا Procomp)
• تیوریدازین (ملاریل)
• تری فلووپرازین (استلازین)

داروهای ضد سایکوتیک جدید کمتر باعث ایجاد این سندرم می شوند، اما هنوز هم ممکن است علائم را تحریک کنند. داروهای ضد افسردگی زیر نیز ممکن است باعث دیسکینزی تاخیری شوند:

• آمیتریپتیلین (الاویل)
• فلوکستین (Prozac)
• فنلزین (ناردیل)
• سرترالین (Zoloft)
• ترازودون (Desyrel ، Oleptro)

سایر داروهایی که می توانند این مشکل را ایجاد کنند عبارتند از:

• متوکلوپرامید (Reglan ، Metozolv ODT) ، که معده را درمان می کند
• لوودوپا برای بیماری پارکینسون
• فنوباربیتال ها ، که تشنج را درمان می کنند
• فنی توئین (دیلانتین ، فنیتک) ، که تشنج را نیز درمان می کند

معمولاً ماهها یا سالها طول می کشد تا علائم دیسکینزی تأخیری ایجاد شود ، اما طبق گفته های محققان ، این اختلال گاهی ممکن است فقط در شش هفته بروز کند. بر اساس گزارش ژوئن 2018 در مجله علوم مغز و اعصاب ، برخی از  عوامل خطر برای ایجاد این بیماری ، سن بالاتر ، زن بودن و از نژاد سفید یا آفریقایی است.

هرچه فرد بیماری عصبی شدید تری داشته باشد احتمال بروز علائم بیشتر است. افرادی که دیابت دارند ، سیگار می کشند یا سو مصرف الکل دارند نیز ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند. دیسکینزی همچنین می تواند در مبتلایان به اسکیزوفرنی ایجاد شود که از داروهای ضد روان پریشی استفاده نکرده اند ، نوعی از بیماری که به عنوان دیسکینزی خود به خود شناخته می شود.

درمان دیسکینزی

اگر این بیماری کیفیت زندگی شما را به شدت آزاد می‌دهد؛ باید گزینه‌های درمانی را امتحان کنید. هدف اولیه درمان این بیماری جلوگیری از بروز آن است. برای این منظور ابتدا بیمار باید کاملا معاینه شده و علائم بیماری کاملا ارزیابی شوند. این ارزیابی‌ها در نهایت مشخص می‌کنند که درمان بیماری دیسکینزی امکان‌پذیر است یا نه. برای درمان این بیماری مانند بیماری هانتینگتون روش‌های مختلفی وجود دارد:

• رویکردهای دارویی: اولین اقدام برای درمان این بیماری استفاده از داروهای دوپامینیک است.
• فیزیوتراپی و تمرینات حرکتی: با تمرینات فیزیوتراپی تلاش می‌شود تا انعطاف‌پذیری بیمار را افزایش داده و علائم حرکتی را تسریع کرد.
• جراحی در موارد شدید: درصورتی‌که روش‌های بالا موثر نبودند؛ از جراحی استفاده می‌شود. در جراحی بخشی از مغز که حرکات غیرارادی را کنترل می‌کنند؛ با ترمیم یا ایجاد تحریک الکترونیکی تغییر می‌کند.

به نقل از medicalnewstoday.com :

اگر علت یک داروی خاص مانند لوودوپا باشد، اولین درمان قطع مصرف دارو یا تغییر دوز است. همچنین داروهایی وجود دارد که فرد می تواند برای کنترل اسپاسم عضلانی مصرف کند. با این حال، این می تواند چالش برانگیز باشد، زیرا بسیاری از این داروها باعث ایجاد دیسکینزی نیز می شوند. پزشک باید با توجه به نوع دیسکینزی و شدت علائم فرد بهترین دارو را تعیین کند.

دیسکینزیای تأخیری چگونه تشخیص داده می شود؟

یک پزشک احتمالاً دیسکینزیای تأخیری را در افرادی که حداقل سه ماه از داروهای نورولپتیک استفاده کرده اند ، علائم و نشانه های مشکل را دارند  تحت آزمایش قرار می دهد

برای رد احتمال وجود سایر بیماری ها آزمایشاتی انجام می شود از جمله توموگرافی کامپیوتری (CT) ، مغناطیسی با توجه به مرکز اطلاعات بیماری های ژنتیک و نادر ، اسکن تصویربرداری رزونانس (MRI) ، یا توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) ،

برای تشخیص دیس کینزی تأخیری در افرادی که داروهای نورولپتیک مصرف می کنند و پیگیری شدت علائم در طول زمان ، پزشکان همچنین ممکن است از ابزاری به نام مقیاس حرکت غیرارادی غیرطبیعی (AIMS) استفاده کنند.

در طی یک آزمایش AIMS ، پزشک شما حرکت غیر ارادی در سراسر بدن شما را در یک مقیاس 5 درجه ای ارزیابی می کند و شدت حرکات را بر اساس Stat Pearls ارزیابی می کند.

پیش آگهی دیسکینزی تاخیری

پیش آگهی طولانی مدت در افراد مبتلا به دیسکینزیا تأخیری متفاوت است. در صورت تشخیص زود هنگام ، قطع مصرف دارویی که باعث ایجاد علائم می شود می تواند مشکل را برطرف کند ، اگرچه در برخی موارد ، علائم ممکن است به طور نامحدود باقی بمانند یا با گذشت زمان بدتر شوند.

گزینه های درمان و دارو برای دیسکینزی تاخیری

هیچ درمان استانداردی برای دیسکینزی تاخیری وجود ندارد. به احتمال زیاد ، پزشک دارویی را که احتمالاً باعث ایجاد علائم می شود ،را تغییر می دهد . در بسیاری از موارد ، داروهای نورولپتیک به کمترین دوز ممکن تغییر یافته و یا در صورت امکان قطع می شوند.

یک نکته: بر اساس یک بررسی منتشر شده در سال 2017 در مجله Ochsner ، متوقف کردن ناگهانی یک دارو عصبی احتمالاً باعث ایجاد بیماری شناخته شده به عنوان دیسکینزیا می شود.

گزینه های دارویی

داروی آرامش بخش کلونوپین (کلونازپام) ممکن است در درمان علائم این بیماری موثر باشد. داروهای Austedo (دوتترابنازین) و Ingrezza (والبنازین) توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای معالجه دیسکینزی تاخیری تایید شده اند . از تزریق بوتاکس (سم بوتولینوم) برای درمان این بیماری نیز استفاده شده است.

درمان های جایگزین و مکمل

در حالی که روشهای مختلف درمانی جایگزین برای درمان دیسکینزی تاخیری مورد مطالعه قرار گرفته اند ، اما تأثیر آنها نامشخص است. برخی شواهد نشان می دهد که آمینو اسیدهای شاخه دار (BCAA) می توانند علائم TD را کاهش دهند.

این مکمل ها بدون نسخه به شکل پودر موجود است که می تواند با آب مخلوط شود. جینکو بیلوبا همچنین ممکن است به عنوان درمانی برای علائم TD مفید باشد.

پیشگیری از دیسکینزی تاخیری

وقتی صحبت از TD می شود ، بهترین استراتژی پیشگیری است. این به معنای استفاده منطقی و به جا از داروهای ضد روان پریشی است. در مرحله بعدکنترل منظم بیماران از نظر علائم و اقدام سریع برای مداخله و تغییر درمان در هنگام بروز علائم از جمله اقدامات پیشگیرانه و حیاتی است.

تغییر داروها نیز ممکن است کمک کند. با توجه به متاآنالیز منتشر شده در اکتبر 2018 در روانپزشکی جهانی ، در حالی که همه داروهای ضد روان پریشی خطر TD را دارند ، اما نسل دوم آنتی سایکوتیک ها خطر کمتری دارند.

عوارض دیسکینزی تاخیری

اگرچه اکثر عوارض TD خفیف است ، برخی از آنها ممکن است بسیار شدید باشد و باعث مشکل در بلع ، مشکلات گفتاری و مشکل تنفس شود که لازم است مورد درمان قرار گیرد.

درصد درمان

طبق تحقیق بسیار گسترده که در اکتبر 2018 در روانپزشکی جهانی منتشر شد ، این بیماری در حدود 20 درصد از بیماران تحت درمان با روان پریشی های نسل اول درمان می شود.

تحقیقات نشان می دهد که زنان و بیماران مسن در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند و به ویژه در زنان بعد از یائسگی ، میزان بروز آنها تا 30 درصد بیشتر است.

آمریکایی های سیاه پوست و دیسکینزیای تأخیر

تحقیقات نشان می دهد که نژاد آفریقایی بیشتر از سایر نژادها مستعد ابتلا به این بیماری را دارند.  ارزیابی 1114 بیمار مبتلا به TD نشان داد که بیماران آفریقایی-آمریکایی بیشتر از سایرین به TD مبتلا می شوند.

شرایط و علل مرتبط با دیسکینزیای تاخیری

همانطور که در بالا ذکر شد ، اختلالات زیر می تواند علائمی شبیه به علائم ناشی از دیسکینزیای تاخیری ایجاد کند :

• بیماری هانتینگتون
• فلج مغزی
• سندرم تورت
• دیستونی

سخن آخر

دیسکینزی یک اختلال عصبی و حرکتی است که تاثیر گسترده‌ای روی عملکرد مغز دارد. این بیماری معمولا ژنتیکی است و عوامل محیطی مانند آسیب‌ها عوارض داروها یا غیره هم در آن دخیل هستند. درمان این بیماری به کمک دارودرمانی، فیزیوتراپی یا در موارد شدیدتر جراحی امکان پذیر است. این روش‌ها تلاش می‌کنند تا علائم بیماری را کاهش داده و از بروز دوباره آن جلوگیری کنند.

سوالات متداول

آیا دیسکینزی همان لرزش یا تومور است؟

خیر؛ دیسکینزی یک حرکت غیرارادی است؛ اما لرزش یک پوزیشن خاص در حرکت یک مفصل است.

مصرف کدام داروها می‌توانند باعث ابتلا به دیسکینزی شوند؟

بیشتر داروهای ضد روان‌پریشی که در قدیم تجویز می‌شدند؛ این عارضه جانبی را در پی داشتند.