بیمار قطع نخاعی معمولا توانایی حرکت و کنترل تمام یا بخشی از اندامهای خود را از دست میدهد. این بیماران معمولا در معرض افسردگی، مشکلات ادراری و مثانه، بروز انواع عفونتها، زخم بستر، عدم توانایی در انجام ضروریات زندگی و مواردی از این دست هستند. همه این موارد سبب میشود که بیمار قطع نخاعی به مراقبت دائم و پرستاری بیمار نیاز داشته باشد. با کارهایی مانند خدمات فیزیوتراپی، استفاده از ویلچر و بریس، دارودرمانی، تراپی و غیره میتوان زندگی سادهتری را برای این افراد ایجاد کرد.
آسیب نخاعی
آسیب نخاعی بهمعنی ایجاد آسیب در هر قسمت نخاع است. حتی درصورتیکه انتهای اعصاب نخاع آسیب ببینند هم بهعنوان آسیب نخاعی شناخته میشود. نخاع از پایین مغز تا انتهای کمر امتداد یافته است. همچنین تمام اعضا و فیبرهای عصبی که به نخاع متصل هستند؛ بخشی از شبکه نخاعی محسوب میشوند؛ بنابراین آسیب نخاعی شامل آسیب رشته نخاع و هر کدام از اعصاب و رگهای که وظیفه ارسال و دریافت سیگنال را انجام میدهند؛ است.
آسیب نخاعی انواع متعددی دارد و میتوان از آسیب مستقیم به خود نخاع یا آسیبهای بافتی یا آسیب مهرههای نخاعی را شامل بشود. آسیب به نخاع باعث ایجاد تغییرات موقت یا دائمی در احساسات، حرکت، قدرت یا عملکرد بدن شده و درد در ستون فقرات را در پی دارد.
نقل قول از سایت who:
اصطلاح آسیب طناب نخاعی (SCI) به آسیب نخاعی ناشی از تروما (مثلاً در اثر سقوط و آسیبهای ترافیکی جادهای) یا علل غیر ضربهای مانند تومورها، شرایط دژنراتیو و عروقی، عفونتها، سموم یا نقایص مادرزادی اشاره دارد.
میزان آسیب ناشی از SCI به شدت آسیب و محل آن در نخاع بستگی دارد. SCI منجر به از دست دادن کامل یا ناقص عملکردهای حسی و/یا حرکتی زیر سطح آسیب می شود. در پاراپلژی، عملکرد بازو حفظ می شود. در تتراپلژی تحت تأثیر قرار می گیرند. اختلال عملکرد سیستم عصبی خودمختار که بر عملکردهای مختلف تأثیر می گذارد می تواند در هر سطحی از آسیب رخ دهد.
انواع آسیب نخاعی
آسیبهای نخاعی شامل دو دسته کلی آسیب نخاعی کامل یا ناقص میشود. آسیب نخاعی ناقص آسیبی است که طی آن نخاع برای ارسال یا دریافت برخی از پیامها از مغز، قدرت کافی ندارد. افرادی که این نوع آسیب را تجربه میکنند؛ در بخشهای پایین بدن، احساس و قدرت کنترل عضلات را ندارند. آسیب کامل نخاعی به این معنی است که هیچ ارتباط عصبی در قسمتهای از بدن که پایینتر از محل آسیب هستند؛ وجود ندارد و فرد امکان کنترل عضلات، احساسات یا عملکرد را در این نواحی از دست میدهد. در ادامه انواع آسیب نخاعی را میخوانیم:
- آسیب کامل
- آسیب ناقص
- آسیب مرکزی
- آسیب براون سکوارد
- آسیب مخروط نخاعی
- آسیب دم اسبی
علائم قطع نخاعی
بیمار قطع نخاع بهنسبت میزان آسیب و محل آسیب علائم متعددی را تجربه میکند. معمولا آسیبهایی که بالاتر باشند؛ بخشهای بیشتری از بدن را تحت تاثیر قرار میدهد. آسیب در نواحی بالاتر نخاع حتی معمولا فلج کامل بدن را در پی دارد. بهطوری که تمام اندامهای بدن قادر به حرکت نیستند؛ اما آسیبهایی که در بخشهای پایینتر نخاع ایجاد میشوند؛ معمولا تنها روی بخشهای پایین بدن و پاها تاثیر سو دارد.
بیمار قطع نخاعی معمولا فلج را بلافاصله بعد از آسیب نخاعی تجربه میکند. همچنین ممکن است بعد از گذر زمان، خونریزی یا تورم در نخاع، سبب مرگ سلولی شود. آسیب نخاعی ممکن است به چند یا تمام فیبرهای نخاعی سرایت کنند. در مواردی که آسیب مرگ سلولها عصبی را در پی نداشته باشد یا اینکه آسیب نخاعی باعث مرگ تعداد کمی از سلولهای عصبی شود؛ فرد میتواند تقریبا بهبودی کامل پیدا کنند. آسیب نخاعی در هر فرد علائم متفاوتی دارد. از رایجترین علائمی که بیمار قطع نخاعی یا بیمار دارای آسیب نخاعی تجربه میکند؛ عبارتاند از:
- بیحسی، گزگز، یا عدم حس داشتن در دستها و پاها
- عدم توانایی در حرکت
- احساس درد یا فشار در سر، گردن یا پشت کمر
- ضعف در هر قسمت بدن
- قرار گرفتن سر یا ستون فقرات در موقعیتهای غیرطبیعی
- فلج شدن
- بیاختیاری ادرار در سالمندان یا مدفوع
- مشکلات راه رفتن
- تنگی نفس
- بروز اختلال در ضربان قلب
- اختلال فشار خون
- رفلاکس معده
- افت دماهای غیرطبیعی
- تغییرات در عملکرد جنسی
نحوه تشخیص آسیبهای نخاعی
تشخص این بیماری توسط پزشک و با آزمایشات و عکسبرداری انجام میشود. معمولا بروز اختلال در عملکرد اندامهای پایینی بدن، فرد را مشکوک به آسیب نخاعی میکند و برای تشخیص بیماری از یکی از روشهای زیر استفاده میشود:
- امآرآی
- سیتیاسکن
- عکسبرداری X-ray
قطع نخاعی چطور ایجاد میشود؟
آسیب نخاع یا آرتروز گردن از طرق متعددی ایجاد میشود که رایجترین آنها تصادف با موتور سیکلت است. همچنین سقوط از ارتفاع آمار زیادی از آسیبهای نخاعی را شامل میشود. بروز آسیب و ضربه در نزاعهای فیزیکی از دیگر اتفاقات رایج بروز آسیب نخاعی است. در آخر حوادث ناشی از فعالیتهای ورزشی این عارضه را در پی دارد. در این عارضه بخشی از طناب نخاعی یا عصبهای متصل به آن آسیب دیده و عملکرد خود را از دست میدهد.
عواملی که در آسیب نخاعی خطرناک است؟
آسیب نخاعی نیاز به درمان و رسیدگی سریع دارد. با مراقبت از بیمار قطع نخاعی باید از بروز عوامل خطرساز جلوگیری کرد. عفونت، مشکلات ادراری، افسردگی و حتی مرگ از مواردی است که بیمار قطع نخاعی را تهدید میکند.
نکات مهم در بیماران قطع نخاعی
مراقبت از بیمار قطع نخاعی اهمیت زیادی دارد. بیمار قطع نخاع همواره از نظر سلامت دستگاه ادراری و دفع باید چک شود. بروز عفونت در این نواحی و همچنین عدم کنترل ادرار و مدفوع در کمین این افراد است. پرستاری از بیماران قطع نخاع شامل چک کردن و جلوگیری از بروز زخم بستر هم میشود. کمر و لگن این افراد معمولا در معرض زخم بستر است. اگر سالمند مبتلا به این عارضه در منزل خود دارید، میتوانید با استخدام بک پرستار سالمندان در منزل، امر مراقبت و نگهداری از وی را سادهتر سازید.
تغییر زندگی و فشارهای مضاعف سبب میشود که بیمار قطع نخاع همواره در معرض بروز افسردگی باشد. پرستاری از بیماران قطع نخاع شامل جلوگیری از بروز افسردگی هم میشود. مراقبتهای پوستی از دیگر مواردی است که حین پرستاری از بیمار قطع نخاع باید در نظر بگیرید. این افراد معمولا در معرض بیماریهای پوستی ناشی از خشکی پوست، آلرژی یا قارچ پوستی و غیره هستند.
مراقبت از بیمار قطع نخاعی
بیمار قطع نخاعی معمولا به حجم زیادی از مراقبت و توجه نیاز دارد. از مهمترین مراقبتها برای این بیماران عبارتاند از:
- مراقبتهای حرکتی: آموزش بیمار برای استفاده از صندلی چرخدار یا بریس
- مراقبت از مفاصل بیمار: جلوگیری از خشکی و سفتی آنها
- مراقبتهای پوستی: جلوگیری از زخم بستر در ناحیه لگن
- مراقبتهای دستگاه ادراری و دفعی: دستگاههای ادراری و دفعی بیمار
درمان بیماری آسیب نخاعی
آسیبهای نخاعی درمان مشخصی ندارند. درمانهای اولیه در اورژانس انجام میشود؛ بهطوریکه ستون فقرات محکم شده و فشار از روی مهرهها برداشته میشود. همچنین با اضافه کردن لولههای تنفسی، تلاش میشود تا به تنفس بیمار کمک شود.
از درمانهای آنتیبیوتیک برای جلوگیری از بروز عفونت و تجویز داروهای ضدانعقاد خون استفاده میشود. همچنین برخی روشهای درمانی طولانی مدت برای بیمار قطع نخاعی یا بیمار دچار آسیب نخاعی وجود دارد:
1. درمان آسیب نخاعی با فیزیوتراپی
فیزیوتراپی برای توانبخشی و کمک به بهبود عملکرد بیمار قطع نخاعی موثر است. فیزیوتراپی با ورزش و حرکت ورزشی، دامنه حرکت بیمار را افزایش میدهد.
2. جراحی آسیب نخاعی
جراحی معمولا تاثیر بهتری برای درمان این عارضه دارد. در جراحی قطعات شکسته شده استخوان حذف شده و تمام اشیا اضافی که فشار مضاعف به نخاع وارد میکنند؛ خارج میشوند. در جراحی ستون فقرات تثبیت میشود و تلاش میشود تا از بروز درد در آینده جلوگیری شود.
سخن آخر
آسیب نخاعی شامل آسیب به رشته نخاع یا هر کدام از رشتههای عصبی متصل به آن است. در این آسیب فرد کنترل حرکت تمام اندام یا بخشی از آنها را از دست میدهد. امکان درمان این آسیب یا ترمیم نخاع وجود ندارد و تنها میتوان با روشهای درمانی وضعیت فرد را ثابت نگه داشته و از پیشروی آن جلوگیری کرد. همچنین میتوان به کمک فیزیوتراپی و حرکات ورزشی، دامنه حرکتی فرد را کمی افزایش داد.
سوالات متداول
1. آیا آسیب نخاعی باعث ایجاد درد میشود؟
برخی افراد در این ناحیه احساس سوزن سوزن شدن یا گزگز شدن دارند. درد ناشی از آسیب نخاعی ممکن است در طول زمان بهبود پیدا کند.
2. هنگام آسیب نخاعی چه اتفاقی می افتد؟
در اثر آسیب مستقیم به خود نخاع یا آسیب به بافت و استخوانها که طناب نخاعی را احاطه کردهاند، تغییرات موقت یا دائمی در احساس، حرکت، قدرت و عملکرد بدن در زیر محل خواهد شد.
3. ضایعه نخاعی را چگونه درمان میکنید؟
درمان ممکن است شامل جراحی، دارو و سایر درمانها در صورت نیاز باشد. برخی از افراد ممکن است برخی از عملکردها را در طول زمان بازیابی کنند، اما برخی دیگر ممکن است مشکلات طولانی مدت داشته باشند. فیزیوتراپی و کاردرمانی می تواند به شما کمک کند تا با روشهای جدید سازگار شوید.
4. چگونه آسیب نخاعی را تشخیص دهیم؟
تستهای تشخیصی برای آسیبهای نخاعی ممکن است شامل سیتی اسکن، امآرآی یا اشعه ایکس باشد. پزشک شما میتواند دقیقاً محل آسیب نخاعی را ببیند.
