بیماری زردی از جمله بیماری‌های رایج در بین نوزادان است. نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند یا وزن زیادی دارند یا پیش‌زمینه بیماری دارند؛ معمولا بیشتر از سایر نوزادان درگیر زردی نوزاد می‌شوند. علت زردی نوزاد بالا رفتن سطح بیلی‌روبین خون است. زردی در نوع خفیف خود بی‌خطر است و تنها باعث تغییر رنگ پوست میشود. در این مواقع کافی است منتظر بمانید تا نوزاد به سن 2 هفتگی برسد و کبد رشد کامل داشته باشد. به‌این‌ترتیب نوزاد توانایی تجزیه بیلی‌روبین موجود در خون را دارد و بیماری زردی خون خودبه‌خود درمان میشود.
در موارد شدیدتر لازم است که از دستگاه نوردرمانی یا روش جایگزین کردن خون استفاده کرد. استفاده از دستگاه نوردرمانی رایج‌تر است. در این روش‌ها نوزاد بدون لباس در معرض نور آبی قرار می‌گیرد تا پروسه رشد سرعت پیدا کرده و نوزاد سریع‌تر درمان شود.
علت زردی نوزاد
اصلی‌ترین علت زردی نوزاد این است که سطح بیلی‌روبین موجود در خون نوزاد از حد استاندارد و نرمال خون بیشتر میشود. بیلی‌روین در زمان پاره شدن گلبول‌های قرمز به داخل خون نفوذ می‌کند. زیاد بودن تعداد گلبول‌های قرمز سبب میشود که به یکباره مقدار زیادی بیلی‌روبین به جریان خون راه پیدا کند.بیلی‌روبین رنگدانه طبیعی است که از تجزیه گلبول‌های قرمز ایجاد میشود. نوزادان در آغاز زندگی خود حجم بیشتری گلبول قرمز تجزیه می‌کند و بیلی‌روبین بیشتری وارد بدنشان میشود.
با توجه به اینکه در سنین کم، کبد نوزاد هنوز نارس است؛ در تجزیه حجم عادی بیلی‌روبین هم عملکرد خوبی ندارد. حال اینکه بالا رفتن مقدار بیلی‌روبین کار کبد را سخت‌تر می‌کند. درنتیجه کبد در تجزیه بیلی‌روبین عملکرد خوبی نداشته و سطح بیلی‌روبین موجود در خون افزایش پیدا می‌کند. به‌این‌ترتیب شاهد زرد شدن پوست نوزاد خواهید بود.
بعد از 2 هفتگی نوزاد، کبد کاملا شکل می‌گیرد و توانایی آن برای تجزیه بیلی‌روبین بیشتر میشود. به‌عبارتی تنها در صورتی که تا 2 هفتگی نوزاد منتظر بمانید؛ زردی بچه خودبه‌خود خوب میشود.هرچند در برخی از موارد زمینه‌های ژنتیکی و برخی از بیماری‌ها هم می‌توانند علت زردی نوزاد باشند. از طرفی در موارد زیر بروز احتمال ابتلا نوزاد به زردی بیشتر است.
روش های موثر در درمان زردی نوزاد کدامند
زردی در نوزادان به‌صورت طبیعی درمان میشود. کافی است نوزاد به سن مورد نظر برسد و کبدش برای تجزیه بیلی‌روبین به‌اندازه کافی رشد کرده و کامل شود. در این زمان کبد میزان اضافی بیلی‌روبین را تجزیه کرده و از خون دفع می‌کند و زردی کودک خودبه‌خود رفع میشود؛ اما در مواردی که زردی کودک بیش از اندازه بالا باشد؛ لازم است که درمان‌های دیگری هم انجام شود.
برای اینکه مشخص شود برای برطرف کردن زردی بچه به چه روشی نیاز دارید؛ کافی است به کمک تست و با دستگاه مخصوص میزان بیلی‌روبین خون را اندازه‌گیری کنند. در بیشتر نوزادان درمان خاصی لازم نیست و پزشکان تنها تاکید می‌کنند که نوزاد از شیر مادر خود تغذیه کند. با مراجعه به مرکز پرستاری سلامت اول شما می‌توانید از خدمات پرستار و مراقب بیمار نیز بهره‌مند شوید.
حتی گاهی لازم است که نوزاد برای خوردن شیر مادر از خواب بیدار شود. نوشیدن شیر ماندن پروسه رشد نوزاد را سرعت داده و درنتیجه کبد نوزاد هم سریع‌تر کامل میشود و قادر است بیلی‌روبین موجود در خون را تجزیه کند.
همچنین در کیس‌هایی که نوزاد بعد از 2 هفتگی همچنان درگیر زردی است؛ لازم است که تست‌های بیشتری انجام شود و همچنین مشخص شود که نوزاد سابقه بیماری زمینه‌ای دارد یا خیر. درمواردی کودک تحت نوردرمانی قرار می‌گیرد و در صورت وخیم‌تر شدن اوضاع، از روش تعویض خون استفاده می‌کنند.
در موارد شدید، زردی نوزاد خودبه‌خود درمان نمی‌شود. بلکه لازم است حتما تحت درمان‌های گفته شده قرار بگیرد. درغیر این صورت ممکن است که نوزاد دچار آسیب‌های مغزی دائمی شود.
در روش نوردرمانی بهتر است لباس‌های نوزاد را دربیاورید و او را در معرض نور آبی قرار دهید. چشمان نوزاد توسط ماسک محافظت میشود. همچنین نوزاد باید پوشک داشته باشد. دستگاه نور آبی به رشد نوزاد سرعت می‌دهد. در موارد شدیدتر خون نوزاد باید کاملا با خون جدید جایگزین شود. برای این موضوع نوزاد را بستری می‌کنند و به‌آرامی خون بدن او را با خون جدید که میزان بیلی‌روبین آن نرمال است؛ جایگزین می‌کنند. روند برطرف کردن زردی بچه نیز مانند درماتیت آتوپیک در نوزادان نیازمند زمان و توجه پزشکی است.
به نقل از nhs.uk :
زردی ناشی از تجمع بیلی روبین در خون است. بیلی روبین یک ماده زرد رنگ است که وقتی گلبول های قرمز خون که اکسیژن را در سراسر بدن حمل می کنند، تجزیه می شود.
زردی در نوزادان تازه متولد شده شایع است زیرا نوزادان دارای تعداد زیادی گلبول قرمز در خون خود هستند که اغلب شکسته شده و جایگزین می شوند.
همچنین، کبد نوزاد تازه متولد شده به طور کامل رشد نکرده است، بنابراین در حذف بیلی روبین از خون کمتر موثر است.
زردی ناشی از شرایط طبیعی نوزاد، به‌عنوان زردی فیزیولوژیک شناخته میشود و معمولا در روز دوم یا سوم تولد نوزاد تشخیص داده میشود. به‌عبارتی علت زردی نوزاد بالا رفتن میزان بیلی‌روبین در خون است. درصورت مشاهده این بیماری می‌توانید از خدمات یک پرستار کودک برای زیر نظر گرفتن نوزاد و رسیدگی به او استفاده کنید. از این گذشته برخی بیماری‌ها و اختلال‌های زمینه‌ای هم می‌توانند علت زردی نوزاد قلمداد شوند:
- عملکرد ضعیف کبد
- عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی
- خونریزی داخلی
- ناهنجاری‌های گلبول‌های قرمز
- عفونت خون نوزاد
- آلرژی صفراوی
- کمبود آنزیم
- متفاوت بودن گروه خونی نوزاد و مادر
- وزن کمتر از 2500 گرم
- دو یا چندقلو بودن نوزادها
- نارس بودن کودک
علائم زردی نوزاد
سفید شدن بیش از حد چشم‌ها و زرد شدن پوست از مهم‌ترین علائم زردی نوزاد است. در این بیماری اگر پوست نوزاد را کمی فشار دهید؛ جای انگشت شما زرد میشود. به‌عبارتی رنگ پوست برای چند دقیقه کمی روشن‌تر میشود. به جز این، زردی بچه، نشانه‌ها و علائم دیگری هم دارد:
- نوزاد به‌اندازه کافی مدفوع و ادرار نمی‌کند.
- نوزاد مدام دچار تب میشود.
- گریه نوزاد بیش از اندازه است.
- نوزاد بداخلاق است.
- پوست نوزاد رنگ زرد یا نارنجی دارد.
- نوزاد خواب‌آلود است و به‌ندرت شیر می‌خورد.
- نوزاد اشتهایی برای خوردن شیر مادر یا شیر خشک ندارد.
چه زمانی زردی نوزاد راباید جدی گرفت؟
- زمانی که رنگ پوست نوزاد دائما زردتر می شود
- زرد شدن شکم و پا و بازو ها نیز جدی است
- اگر پس از دو هفته زردی تشدید شود
- اختلال در روند وزن گیری نوزاد نیز می تواند خطرناک باشد
- اختلال خواب شدید و غیر طبیعی که با بیقراری کودک همراه است
نکات مهم زردی نوزادان
- در طی 24 ساعت اولیه تولد نوزاد، توجه ویژه ای به زردی داشته باشید
- برسی نوزاد از لحاظ زردی در یک هفته اول تولد نیز بسیار مهم است
- به ریتم تغذیه نوزاد و تغییرات آن توجه کنید
- نوزاد باید طبق یک نمودار و برنامه مشخصی وزن گیری کند و برسی وضعیت وزن گیری نوزاد بسیار مهم است
- اگر فرزندان قبلی تا 14 روز اول تولد، زردی را تجربه کرده اند، آن را به پزشک اطلاع دهید.
- سوابق بیماری های کبدی در خانواده را با پزش در میان بگذارید.
تغذیه با شیر مادر چه تاثیری در زردی نوزاد دارد
در کودکانی که به صورت انحصاری از شیر مادر تغذیه می کنند شاهد بروز زردی متوسط و زود گذر تری هستیم. همچنین به صورت آماری، زردی در بین کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند بیشتر دیده میشود. البته نباید این طور بزداشت شود که شیر مادر باید قطع شود.
روش هایی که نباید به عنوان درمان زردی برای نوزاد استفاده کرد!
اب قند: استفاده از آب قند به دلیل تداخل با شیر مادر می تواند زردی را بدتر کند و باعث تاخیر در کاهش سطح بیلی روبین نوزاد شود. از دادن آب قند به نوزاد اکیدا خودداری کنید. آب قند به شدت در میزان بیلی روبین تاثیر گذار است و موجب افزایش آن و تاخیر در روند بهبودی زردی می شود.
توقف تغذیه با شیر مادر: شیر مادر برای غذیه کودک و درمان زردی بسیار مهم است و نباید قطع شود. ادامه تغذیه با شیر مادر در درمان زردی نوزاد بسیار مهم است
سخن آخر
علت زردی نوزاد بالا رفتن میزان بیلی‌روبین خون است. در سنین کم کبد نوزاد هنوز قابلیت کافی برای تجزیه بیلی‌روبین را ندارد. درنتیجه سطح بیلی‌روبین در خون بالا رفتنه و باعث روشن‌تر شدن رنگ پوست و ایجاد هاله زرد یا نارنجی در پوست نوزاد میشود. در نوع خفیف این بیماری، تنها کافی است که صبر کنید تا کبد کودک کاملا رشد کرده و توانایی تجزیه کامل بیلی‌روبین را داشته باشد.
اما در انواع شدیدتر این بیماری از دستگاه نوردرمانی یا روش جایگزین کردن خون استفاده می‌کنند. درمان بیماری زردی اهمیت زیادی دارد؛ چرا که در صورت ماندگاری بیماری خطر آسیب‌های جدی مغزی وجود دارد.
سوالات متداول
زردی نوزاد چه زمانی پایان می یابد؟
گاها زردی نوزاد تا بیش از 4 هفته نیز ادامه پیدا می کند اما در کودکانی که از شیر خشک استفاده می کنند زردی اغلب تا دو هفته بعد از تولد بهبود پیدا می کند.
آیا فتوتراپی به کودک آسیبی وارد نمی کند؟
خیر! چشمان کودک در مقابل اشعه های دستگاه فتوتراپی محافظت می شوند، اما بهتر است در زمان استفاده از دستگاه چشمان نوزاد را بپوشانیم. دستگاه تناسلی کودک نیز دچار مشکلی نخواد شد. اما امکان دارد برخی از کودکان در واکنش به دستگاه فتوتراپی دچار اسهال شوند که این موضوع نگران کننده نیست و با دادن شیر بیشتر به کودک، مایعات لازم برای کودک فراهم می شود.
چگونه مانع از بروز زردی در نوزادان شویم؟
تغذیه باشیر مادر در ساعات اول تولد و پس از آن به صورت مکرر و کافی به نوزاد کمک می کند تا از طریق دفع مدفوع بیلی روبین را دفع کند و همچنین انرژی لازم را برای عملکرد کبد در اختیار بدن نوزاد قرار می دهد. والدین باید توجه کنند رنگ مدفوع نوزاد باید از سبز به زرد تغییر کند. مرکز پرستاری سلامت اول، با بیش از یک دهه فعالیت تخصصی در حوزه امور مراقبتی، آماده ارائه خدمات پرستاری در منزل به شما عزیزان می‌باشد.
آیا درمان زردی نوزاد در خانه امکان‌پذیر است؟
گاهی زردی نوزاد کم است و تنها کافی است تا دو هفتگی نوزاد منتظر بمانید تا کبد رشد کافی داشته و بتواند پروسه تجزیه بیلی‌روبین را انجام دهد. در موارد شدیدتر باید از دستگاه نورتراپی یا روش جایگزین کردن خون استفاده کنید.
در زردی خفیف نوزاد، نشانه‌های بیماری کدام است؟
زردی باعث سفید شدن چشم و زرد شدن پوست میشود. در نوع خفیف این بیماری، بعد از لمس پوست نوزاد، همان نقطه برای چند دقیقه زرد میشود.
آیا زردی بیماری خطرناکی است؟
زردی خفیف، خطری ندارد و خودبه‌خود خوب میشود؛ اما در نوع شدید این بیماری ممکن است حجم بالای بیلی‌روبین موجود در خون باعث آسیب‌های جدی مغزی شود.
