سوء تعذیه در بزرگسالان؛ علائم و عوارض سو تغذیه سالمندان

در صورتی که نیازهای غذایی بدن در دوره بزرگسالی به خوبی تامین نشود، سالمندان مشکلاتی از جمله سوء تغذیه در بزرگسالان را تجربه خواهند کرد. این موضوع در سالمندان با توجه به شرایط جسمانی هر فرد، خطرات متفاوتی را به دنبال دارد که مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی و روانی در بروز آن اثرگذار هستند. اگر می‌خواهید بدانید دلایل سو تغذیه در سالمند چیست و چطور می‌توان آن را به کمک پرستار سالمند و پزشکان درمان کرد، این مطلب را هرگز از دست ندهید.

تعریف سوء تغذیه بزرگسالان

با وجود توسعه صنایع در سال‌های اخیر در جهان، هنوز هم بسیاری از کشورها مشکلات مربوط به تغذیه، قحطی و کمبود مواد غذایی مورد نیاز برای سوخت و ساز بدن یا همان سوء تغذیه در بزرگسالان را تجربه می‌کنند. این بیماری هنوز هم در میان درصد زیادی از مردم، خود را به شکل چاقی، بدخوری یا کم‌خوری نشان می‌دهد. سازمان بهداشت جهانی چندی پیش طی آماری اعلام کرد که این موضوع بزرگ‌ترین دلیل مرگ و میر کودکان در جهان بوده و تهدیدی برای سلامت عمومی شناخته می‌شود.

البته تنها کودکان درگیر این بیماری نشده و آثار آن در بزرگسالان نیز به چشم می‌خورد. کمبود غذا اکثرا به معنای پایین بودن کیفیت و ارزش غذایی تغذیه و قیمت بالای آن در جوامع است که در نهایت آثار فقر را به ما نشان می‌دهد. این بیماری گاهی اوقات از کودکی همراه افراد بوده و شاید در نتیجه کمبود شیردهی باشد.

بیماری‌های عفونی نظیر ورم معده و روده، مالاریا، ذات‌الریه و سرخک باعث افزایش نیازهای غذایی شده و سو تغذیه را در پی دارد. به بیان دیگر، سو تغذیه اصطلاحی برای مصرف ناکافی یا بیش از حد نیاز مواد غذایی است. مصرف ناکافی می‌تواند به خاطر کم بودن حجم تغذیه سالمندان و متعادل نبودن انواع گروه‌های غذایی نظیر پروتئین‌ها در بدن باشد.

سوء تغذیه چیست؟

سوء تغذیه مشکلی است که هم کودکان و هم بزرگسالان در بسیاری از کشورهای جهان درگیر آن هستند و تا حدودی با دلایل آن نیز آشنا شدید. وجود این عارضه در سالمند می‌تواند خطرات بسیار بیشتری را به خاطر ضعف سیستم ایمنی نسبت به گروه‌های دیگر به دنبال داشته باشد. این بیماری به معنای دریافت خیلی کم یا زیاد برخی از مواد مغذی است که می‌تواند مشکلات جدی برای سلامتی مانند کاهش رشد، مشکلات چشمی، بیماری‌های قبلی یا دیابت را در پی داشته باشد.

طبق آمار منتشر شده، صدها میلیون نفر در سراسر جهان درگیر این بیماری هستند. برخی جمعیت‌ها با توجه به محیط، سبک زندگی و منابع خود بیشتر در معرض سو تغذیه قرار دارند و سازمان‌ها و دولت آن‌ها باید پیگیری بیشتری برای رفع مشکلات داشته باشند. پس به صورت کلی، سو تغذیه را می‌توان در نتیجه کمبود یا مصرف بیش از حد مواد مغذی عنوان کرد که انواع آن را در بخش بعدی بررسی می‌کنیم.

انواع سو تغذیه در بزرگسالان

بالاتر هم اشاره شد که سوء تغذیه سالمندان دو نوع اصلی نقص در تغذیه و تغذیه بیش از حد را شامل می‌شود که در این بخش مروری بر انواع آن خواهیم داشت:

• نقص در تغذیه
  شایع‌ترین نوع سو تغذیه، کمبود مواد غذایی در بدن است. بدن در این حالت پروتئین، کالری و ریزمغذی‌های مورد نیاز را دریافت نکرده و این خود مشکلاتی از قبیل توقف رشد، کوتاهی قد نسبت به سن و کمبود وزن را به دنبال دارد.
• تغذیه بیش از اندازه
  مصرف بیش از حد برخی از مواد غذایی مانند پروتئین، کالری یا چربی هم باعث سو تغذیه در فرد می‌شود. با وجود این که تعداد این نوع از بیماری نسبت به نوع یک کمتر است، اما باز هم خطری جدی برای مردم به شمار می‌رود. این مورد اغلب منجر به اضافه وزن یا چاقی فراوان می‌شود. تغییر سبک زندگی و ورزش می‌تواند آن‌ها را از شر چاقی نجات دهد.

علت سوء تغذیه در سالمندان

افرادی که به این بیماری دچار می‌شوند، اغلب مشکلاتی مانند کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی به خصوص آهن، روی، ویتامین A و ید و کمبود ویتامین دی را دارند. از سوی دیگر، کمبود ریز مغذی‌ها نیز با تغذیه بیش از حد به وجود می‌آید. فرد شاید به خاطر مصرف بیش از اندازه کالری دچار اضافه وزن شود، اما ویتامین‌ها و مواد معدنی را به اندازه کافی و به صورت همزمان وارد بدن خود نکند. دلیل آن را باید کالری و چربی بالای غذاهایی مانند سرخ کردنی‌ها و مواد شیرین عنوان کرد که نه تنها به جذب مواد مورد نیاز کمکی نمی‌کنند، بلکه مشکلاتی را در آینده به بار می‌آورند.

کمبود مواد غذایی و کیفیت نامناسب آن‌ها، از مهم‌ترین دلایل سوء تغذیه در سالمند در جهان بوده که متاسفانه عده زیادی را درگیر خود کرده است. مواردی مانند قحطی‌ها، کمبود آب و خشکی، جنگ و آفات در محصولات کشاورزی باعث تشدید این دو مورد می‌شوند. با افزایش جمعیت، گسترش بیابان‌ها، فقر جوامع و رژیم‌های غذایی نادرست به خاطر نداشتن اطلاعات و دانش کافی، باید بیشتر نگران بروز این دسته از بیماری‌ها بود.

علائم سوء تغذیه در بزرگسالان

سوء تغذیه سالمندان و برزگسالان، عارضه‌ای نیست که علائم چنان پیچیده‌ای داشته باشد. اغلب با مشاهده چند نشانه ساده باید اقدامات لازم را برای درمان انجام دهید. برخی از این نشانه‌ها را در این بخش آورده‌ایم.

• فرد بزرگسال با کاهش وزن شدید مواجه شده و به یک باره شاهد لاغر شدن خود است. این اتفاق حتی بدون رژیم غذایی برنامه‌ریزی شده صورت می‌گیرد.
• احساس ضعف جسمانی و خستگی زیاد، گاهی باعث می‌شود فرد در انجام کارهای روزمره خود ناکام بماند. آن‌ها حتی شاید نتوانند ساده‌ترین کارهای خود را با دقت و کیفیت لازم انجام دهند.
• نشانه‌ای که در تمام بزرگسالان مبتلا به سو تغذیه دیده می‌شود، بی‌اشتهایی است. آن‌ها در اکثر وعده‌های غذایی روز خود اصلا تمایلی برای میل کردن غذا ندارند. همچنین شاید غذا خوردن آن‌ها به میزان خاصی در شبانه‌روز باشد.
• با تشدید این بیماری، ناحیه‌هایی از بدن دچار تورم می‌شود و این می‌تواند روندی ادامه‌دار در بدن باشد.

به نقل از وبسایت www.nhsinform.scot :

تشخیص سوء تغذیه ممکن است دشوار باشد. این می تواند بسیار تدریجی اتفاق بیفتد، که می تواند تشخیص را در مراحل اولیه بسیار دشوار کند. علائم و نشانه های رایج سوء تغذیه عبارتند از:

از دست دادن اشتها و عدم علاقه به غذا یا مایعات
کاهش وزن برنامه ریزی نشده – ممکن است باعث شل شدن لباس، حلقه، ساعت یا دندان مصنوعی شود
خستگی یا سطح انرژی پایین
کاهش توانایی در انجام کارهای روزمره مانند دوش گرفتن، لباس پوشیدن یا آشپزی
کاهش قدرت عضلانی – برای مثال، عدم توانایی در راه رفتن به اندازه معمول
تغییرات خلقی که ممکن است باعث احساس بی حالی و افسردگی شود
تمرکز ضعیف
رشد ضعیف در کودکان
افزایش خطر عفونت، عفونت های مکرر، زمان بیشتری برای بهبودی و بهبود ضعیف زخم
مشکل گرم نگه داشتن
سرگیجه

درمان سوء تغذیه در بزرگسالان

درمان سو تعذیه در بزرگسالان و افراد سن بالا بعد از مراجعه به پزشک، معاینات نخستین با هدف بررسی شرایط جسمانی بزرگسالان انجام می‌شود. البته بسیاری از این معاینات در گروه‌های سنی مختلف مشابه هم هستند. پزشک تشخیص می‌دهد بدن سالمندان و فرد مسن به چه مقدار مواد مغذی برای درمان نیاز خواهد داشت. از این رو، رژیم غذایی مناسب برای تامین این مواد غذایی در دراز مدت در نظر گرفته می‌شود. در کنار رژیم غذایی، مصرف مکمل‌های خوراکی هم به افراد توصیه می‌شود و این کاملا بسته به شرایط جسمانی فرد است.

در صورتی که بیماری‌های جسمی و روانی در ایجاد سوء تغذیه تاثیر داشته باشد، ابتدا باید به فکر درمان آن‌ها بود. پزشک ممکن است شما را به متخصصانی ارجاع دهد که درمان بهتری را با مشورت یک‌دیگر ترتیب دهند. فراموش نکنید تجویز دارو و روش‌های درمانی برای سالمندان مبتلا به این بیماری، نسبت به سایر گروه‌های جامعه به حساسیت بیشتری نیاز دارد. سوء تغذیه در سالمندان در موارد خاصی، حتی منجر به بروز افسردگی می‌شود و باید مراقبت این عزیزان بود.

درمان سوء تغذیه سالمندان در طب سنتی

خوب است بدانید طب سنتی تاثیر شگفت‌انگیزی در درمان سوء تغذیه سالمندان دارد. البته در این باره باید نکات مهمی را رعایت کرد که به چند نمونه از آن‌ها در این بخش اشاره خواهد شد.

• مزاج سالمندان عموما سرد و خشک بوده و هوایی مشابه بهار با این مزاج تناسب دارد. پس جریان هوا را به گونه‌ای تنظیم کنید که سالمندان در انزوا قرار نگیرند. این موضوع می‌تواند تاثیر زیادی روی تغذیه آن‌ها نیز داشته باشد.
• غذاهای مقوی که زود هضم می‌شوند، بهترین گزینه برای سالمندان هستند. این غذاها باید در حجم کم و در دفعات مختلف به سالمند داده شود. پرهیز از مصرف سردی‌جات، گوشت گوسفند و پرندگان، تخم مرغ عسلی، آش و سوپ‌های ساده، آب‌نخود و آبگوشت تا جای ممکن باعث سلامتی جسمانی بیشتر آن‌ها می‌شود. ضمنا مصرف موادی نظیر شنبلیله، برگ چغندر، شوید، مویز، انگور، کشمش، انجیر، گردو، گلاب، بهار نارنج، عرق بیدمشک و انواع مرباهای بالنگ، زنجبیل و سیب برای سالمندان مفید است.
• سالمندان اغلب به خاطر بیماری و مشکلات خود، خواب با کیفیت بالایی را تجربه نمی‌کنند. این در حالی است که تحقیقات ثابت کرده خواب با کیفیت بالا روی تغذیه سالمندان نیز تاثیر زیادی دارد. توصیه می‌شود شام این افراد سر شب میل شده و زود بخوابند. نوشیدن شیر گرم نیز کیفیت خواب آن‌ها را افزایش می‌دهد. طول خواب شبانه معمولا در سالمندان کم می‌شود، اما با در نظر گرفتن این شرایط می‌توان خواب بهتری را تجربه کرد.
• ورزش کردن می‌تواند تاثیر زیادی روی سو تغذیه در سالمندان داشته باشد. در واقع ورزش سبب افزایش حرارت غریزی شده و برای کاهش وزن کمک زیادی می‌کند؛ به ویژه برای افرادی که مبتلا به نوع دوم از سوء تغذیه در بزرگسالان هستند. از جمله ورزش‌های هوازی ساده و مفید برای کاهش وزن، پیاده‌روی را می‌توان نام برد.

درمان خانگی سوء تغذیه شدید سالمند

اگر سوء تغذیه از نوع اول یعنی نیاز به غذای بیشتر است، افراد برای چاق شدن باید صبور بوده و مدت زیادی را به بهبود خود اختصاص دهند. ضمن مراجعه به دکتر و دریافت راهنمایی‌های لازم، می‌توان درمان خانگی را هم در نظر داشت. البته افراد باید از روش‌های درست و سالم برای چاق شدن استفاده کنند که در ادامه یک سری از  این راهکارها را معرفی خواهیم کرد:

رفع سوء تغذیه در سالمند با رژیم غذایی پرکالری

سعی در استفاده از مواد غذایی داشته باشید که با کالری زیادی همراه باشد. همان قدر که کالری برای لاغر شدن اهمیت دارد، به همان میزان برای چاق شدن نیز مهم است. طبق تحقیقات، مصرف روزانه 250 کالری باعث افزایش نیم کیلو وزن می‌شود. حبوبات، غلات، گوشت، برنج، میوه‌های خشک و نان از مواد غذایی پرکالری هستند که می‌توانید آن‌ها را در برنامه غذایی خود جای دهید.

درمان خانگی سو تعذیه در بزرگسالان با افزایش تعداد وعده‌ ها

برای درمان سوء تغذیه شدید در سالمندان و بزرگسالان حتما 6 وعده غذایی در لیست روزانه خود داشته باشید که شامل سه وعده اصلی و سه میان وعده هستند. صبحانه، ناهار و شام باید با مواد غذایی سنگین همراه باشد؛ به ویژه شام که به افزایش وزن شما کمک زیادی خواهد کرد.

عوارض سوء تغذیه در بزرگسالان

سوء تغذیه در بزرگسالان و افراد سن بالا می‌تواند باعث ایجاد مشکلات سلامتی و بیماری‌های مزمن شود. اثرات طولانی این بیماری شامل افزایش خطر چاقی، بیماری قلبی و حتی دیابت در سالمندان است. محققان تصور می‌کنند سوء تغذیه در دوران کودکی، تغییراتی را در متابولیسم به وجود می‌آورد که بیماری‌های مزمن را در آینده به وجود می‌آورد. تغذیه بیش از اندازه هم می‌تواند برخی مشکلات را برای سلامتی افراد ایجاد کند.

کودکان و بزرگسالان دارای اضافه وزن، احتمال بیشتری برای دچار شدن به بیماری قلبی و دیابت از نوع دوم دارند. مطالعه‌ای روی بیشتر از 370 هزار کودک نشان داد که احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 در افرادی که چاق هستند، بیشتر از دیگران خواهد بود. به این خاطر که اثرات طولانی مدت سو تغذیه، خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها را بیشتر می‌کند، پیشگیری و درمان این بیماری نیز به کاهش شیوع بیماری‌های مزمن کمک می‌کند. بنابراین، پیگیری بیماری و مراجعه به پزشک باید در برنامه‌های شما قرار داشته باشد.

همان‌طور که در این مطلب هم اشاره شد، سوء تغذیه در بزرگسالان به تغذیه بیش از حد یا نقص در تغذیه مربوط می‌شود. افرادی که دچار نقص تغذیه هستند، مواردی مانند کاهش وزن، خستگی و تغییرات خلق و خو را تجربه کرده و یا دچار کمبود ویتامین و مواد معدنی می‌شوند که این برای سالمندان بسیار خطرناک خواهد بود. تغذیه بیش از اندازه نیز باعث اضافه وزن، چاقی، دریافت ناکافی و کمبود ریز مغذی‌ها شده و با راهکارهای ارائه شده در این مطلب از سلامت اول، باید هر چه سریع‌تر جلوی آن را گرفت. هر دو نوع از این بیماری به یک اندازه خطرات و مشکلاتی را برای سلامتی ایجاد می‌کنند.

سوالات متداول

تعریف سوء تغذیه چیست؟

سوء تغذیه در بزرگسالان به شرایطی گفته می شود که در اثر کمبود یا مصرف بیش از اندازه در بدن فرد مسن ایجاد می شود.

چرا سالمندان دچار سوء تغذیه می‌شوند؟

عدم دسترسی به غذای مورد نیاز، رژیم غذایی ناسالم و بیماری‌های زمینه‌ای همگی از دلایلی هستند که باعث بروز سو تغذیه در افراد سالمند می‌شود. این عادات اشتباه بعضا از سوی اطرافیان سالمندان ایجاد می‌شوند.

علائم سوء تغذیه سالمندان چیست؟

سالمندان معمولا سو تغذیه را با کاهش وزن شدید، از دست دادن تعادل هنگام راه رفتن، عدم بهبود جای زخم و خستگی دائمی نشان می‌دهند. بعضا خستگی آن‌ها حتی با استراحت‌های طولانی نیز جبران نمی‌شود و اثرات بلندمدتی خواهد داشت.

سوء تغذیه در بزرگسالان چه عوارضی دارد؟

سوء تغذیه در افراد مسن و سالمند می تواند سبب بیماری های قلبی، چاقی و حتی دیابت شود.

برای درمان سوء تغذیه شدید در بدن چه کنیم؟

افزایش تعداد وعده ها در روز و بالا بردن کالری روزانه جز بهترین درمان های خانگی سوء تغذیه در بزرگسالان می باشد.