بخش مهمی از تناسب اندام و سالم ماندن این است که از سلامت روان خود مراقبت کنید. کارهای زیادی وجود دارد که می توانید انجام دهید تا از ذهنی سالم برخوردار شوید تا در نهایت نیاز به پرستار بیمار نداشته باشید و از نظر جسمی و روانی در سلامت کامل به سر ببرید. اگر شما هم در این زمینه سوالاتی دارید، این متن را تا انتها مطالعه کنید.
سلامت روان چیست؟
سلامت روان mental health، به مثابه گوهر تابناک وجود انسان، در هماهنگی و تعادل سه مؤلفه بنیادین خلاصه می‌شود: نحوه تفکر، تنظیم احساسات و کنترل رفتار. در پاره‌ای از اوقات، این هارمونی ظریف دچار اختلال شده و کارکردهای ذهنی فرد را تحت الشعاع قرار می‌دهد. اختلال روانی، اصطلاحی است که بر این آشفتگی دلالت دارد، زمانی که تغییرات ایجاد شده در تفکر، احساس یا رفتار فرد، موجبات پریشانی یا اختلال در عملکرد او را فراهم آورند. البته ناهنجاری های مقطعی مثل افسردگی زمستانی متفاوت هستند.
دامنه تأثیر یک اختلال سلامت روان، گستره وسیعی را در بر می‌گیرد و کیفیت ابعاد مختلف زندگی را تحت الشعاع قرار می‌دهد. روابط شخصی و خانوادگی، تعاملات اجتماعی، عملکرد در محل کار یا مدرسه، یادگیری متناسب با سن و هوش، و مشارکت در فعالیت‌های مهم، همگی از جمله عرصه‌هایی هستند که میتوانند تحت تأثیر این اختلالات قرار گیرند.
به نقل از وبسایت samhsa :
سلامت روان شامل رفاه عاطفی، روانی و اجتماعی ما می شود. این بر نحوه تفکر، احساس و عمل ما تأثیر می‌گذارد و به نحوه مدیریت استرس، ارتباط با دیگران و انتخاب کمک می‌کند.
سلامت روان در هر مرحله از زندگی، از کودکی و نوجوانی تا بزرگسالی مهم است. در طول زندگی، اگر مشکلات سلامت روانی را تجربه کنید، ممکن است بر تفکر، خلق و خو و رفتار شما تأثیر بگذارد.
نکته حائز اهمیت آن است که هنجارهای فرهنگی و انتظارات اجتماعی نیز در تعریف و تبیین اختلالات سلامت روان نقشی اساسی ایفا می‌کنند. هیچ معیار استانداردی در بین فرهنگ‌های مختلف وجود ندارد که به طور مطلق تعیین کند یک رفتار چه زمانی عادی و چه زمانی آسیب‌رسان تلقی می‌شود. رفتاری که در یک جامعه کاملاً عادی و پذیرفته شده باشد، ممکن است در جامعه‌ای دیگر به عنوان رفتاری ضدهنجار و ناهنجار تلقی گردد. درک این پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های فرهنگی، ضرورتی انکارناپذیر در زمینه مطالعه و بررسی اختلالات سلامت روان به شمار میرود.
چهار بعد اصلی سلامت روان
سلامت روان چهار بعد اصلی دارد که هر کدام از این ابعاد باید تغذیه، محافظت، درمان و مورد استفاده قرار گیرند. این ابعاد عبارتند از:
1- فکر — بعد ذهنی:
افکار شما بر حالت روحی‌تان تأثیر می‌گذارد و این حالت بر وضعیت ذهنی شما تأثیر می‌گذارد. مهم است که در مورد خودتان افکار مثبتی داشته باشید و زمان‌هایی را برای ارزیابی فرآیندهای فکری خود اختصاص دهید. تمرین تفکر مثبت به تقویت سلامت روان کمک می‌کند و در زمان‌های چالش‌برانگیز، پرورش مهارت تفکر مثبت ضروری است.
2- ارتباط — بعد اجتماعی:
تعامل اجتماعی جنبه کلیدی از سلامت روان است. به‌عنوان موجوداتی اجتماعی، مهم است که با دیگران ارتباط برقرار کنیم و روابط سالم و معناداری بسازیم.محققان بر اهمیت اجتماعی بودن برای حفظ سلامت تأکید می‌کند، زیرا ارتباط با دیگران می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کمک کند.
3- احساسات — بعد عاطفی:
احساسات ما نقش بزرگی در رفاه روانی ما دارند و میتوانند بر توانایی ما در انجام فعالیت‌های روزمره و کیفیت روابط تأثیر بگذارند. هنگامی که احساس بهتری نداریم یا احساسات خود را سرکوب می‌کنیم، ممکن است از نظر ذهنی خسته شویم. بیان آزادانه احساسات و پیدا کردن راه‌های سالم برای هدایت آنها، ما را از نظر ذهنی تیز نگه می‌دارد.
4- عملکرد — بعد روان‌شناختی:
این بعد به رفاه کلی روانی فرد مربوط می‌شود و شامل تفکر منطقی، تصمیم‌گیری خوب و مدیریت موقعیت‌های دشوار است. سلامت روان می‌تواند بر رفتارها تأثیر بگذارد و شرایط روانی نامناسب ممکن است باعث شود افراد به شیوه‌هایی غیرمنطقی و خارج از شخصیت خود رفتار کنند.
با درک این چهار بعد، می‌توانیم بهتر از خود و دیگران مراقبت کنیم و به سلامت روانی خود توجه بیشتری داشته باشیم.
عوامل موثر بر سلامت روح و روان فرد
سلامت روان، ثروتی ارزشمند است که تحت تأثیر عوامل متعدد فردی و محیطی قرار دارد. شناخت این عوامل و اتخاذ سبک زندگی سالم، کلید دستیابی به آرامش و تعادل روانی و خلق زندگی شاد و پویا است. در ادامه عوامل موثر بر سلامت روح و روان فرد را بررسی می‌کنیم.
عوامل فردی موثر سلامت روان
- ژنتیک: نقش انکارناپذیری در سلامت روان ایفا می‌کند. تمایلات ذاتی به اضطراب، افسردگی و سایر اختلالات روانی، گاه ریشه در ژن‌ها دارند. آگاهی از این امر، گامی مهم در تشخیص و درمان به موقع این اختلالات خواهد بود.
- سبک زندگی: تغذیه سالم، ورزش، خواب کافی و پرهیز از مواد مخدر، ارکان اصلی یک زندگی سالم و شاد هستند. تعادل در این مؤلفه‌ها، سلامت روان را به طور چشمگیری ارتقا می‌بخشد.
- مهارت‌های روان‌شناختی: مدیریت استرس، حل مسئله، برقراری ارتباط مؤثر و خودآگاهی، مهارت‌هایی حیاتی برای مقابله با چالش‌های زندگی و حفظ سلامت روان هستند.
- خودارزشیابی و خودپذیرش: تصویری که از خود داریم، نقش تعیین‌کننده‌ای در سلامت روان ایفا می‌کند. عزت نفس بالا و پذیرش خود، به ما در مواجهه با مشکلات و شکست‌ها یاری می‌رساند.
- اعتقادات و ارزش‌ها: هماهنگی بین باورها و اهداف شخصی، رضایت و رشد روانی را به ارمغان می‌آورد.
- تجربه‌های گذشته: خاطرات، تربیت و رویدادهای زندگی، چه مثبت و چه منفی، نقشی انکارناپذیر در سلامت روان دارند. تحلیل و درک این تجارب، گامی مهم در جهت رشد و تعالی فردی است.
عوامل محیطی موثر بر سلامت روح
- فرهنگ: اعتقادات، ارزش‌ها، رفتارها و شیوه‌های زندگی در یک جامعه، نقشی تعیین‌کننده در سلامت روان افراد ایفا می‌کنند. هنجارها و انتظارات فرهنگی، بر افکار و رفتار افراد اثر می‌گذارند.
- ارزش‌ها و باورهای جامعه: هماهنگی ارزش‌های فردی با هنجارهای جامعه، به تعادل روانی و رضایت بیشتر کمک می‌کند.
- نقش‌ها و توقعات اجتماعی: تطبیق با انتظارات اجتماعی و احساس تعلق به گروه، حس رضایت و ارتباطات سالم‌تر را به ارمغان می‌آورد.
- روابط عاطفی: ارتباطات سالم و صمیمی با خانواده، دوستان و همسر، از ارکان اصلی سلامت روان هستند. این روابط، احساس تعلق، انگیزه و حمایت عاطفی را به فرد می‌بخشند.
- سیستم‌های اجتماعی و قوانین: عدالت، دسترسی به امکانات و حقوق انسانی، احساس امنیت و انسجام اجتماعی، زمینه‌ساز سلامت روان هستند.
- تعاملات اجتماعی: حمایت اجتماعی، حس تعلق و روابط مثبت با دیگران، اضطراب و افسردگی را کاهش می‌دهد و اعتماد به نفس را افزایش می‌بخشد.
- محیط فیزیکی: سکونت در محیطی آرام، پاک و منظم، به سلامت روان کمک می‌کند، در حالی که محیطی پرهرج و مرج و آلوده، تنش و استرس را به همراه دارد.
- استرس‌های محیطی: فشار کاری، مشکلات مالی، تغییرات زندگی و تهدیدات امنیتی، از جمله عواملی هستند که سلامت روان را به طور مستقیم تحت شعاع قرار می‌دهند.
- رسانه‌ها: محتوای منفی، خشونت‌آمیز و مضر در رسانه‌ها، نگرانی، اضطراب و استرس را افزایش می‌دهد. استفاده نادرست و افراطی از رسانه‌ها، منجر به وابستگی، انزوا و تشدید مشکلات روانی می‌شود.
ویژگی افراد دارای سلامت روان
سلامت روان، گوهری گرانبها در زندگی انسان است که بر ابعاد مختلف زندگی از جمله روابط، احساسات و عملکرد فرد در جامعه تأثیر می‌گذارد. دستیابی به این گوهر، مستلزم اتخاذ نگرش‌ها و رفتارهایی است که به شرح زیر هستند:
- صداقت در رفتار: افراد دارای سلامت روان، در گفتار و کردار خود صادق هستند. صداقت، پلی است که دنیای درون و برون انسان را به یکدیگر پیوند می‌دهد. این افراد از دروغ‌گویی پرهیز می‌کنند زیرا می‌دانند که پنهان کردن واقعیت، انرژی روانی آنها را فرسوده کرده و به اضطراب و نگرانی دامن می‌زند.
- پذیرش ضعف و شکست: افراد سالم روانی، شکست را جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی می‌دانند و از اتهام ضعف و ناتوانی به خود در هنگام شکست پرهیز می‌کنند. آنها شکست را فرصتی برای یادگیری و رشد می‌بینند و با اتکا به توانایی‌های خود برای رسیدن به اهدافشان تلاش می‌کنند.
- انعطاف‌پذیری: افراد سالم روانی، توانایی تاب آوردن در برابر تغییرات و چالش‌ها را دارند. آنها با حفظ آرامش در مواجهه با مشکلات، راه‌های جدیدی را برای عبور از آنها جستجو می‌کنند.
- توانایی “نه” گفتن: افراد دارای سلامت روان، به خواسته‌های نامعقول خود و دیگران با قاطعیت “نه” می‌گویند. آنها این توانایی را نشانه احترام به خود و نیازهای خود می‌دانند و اجازه نمی‌دهند دیگران از آنها سوءاستفاده کنند.
- قاطعیت: افراد سالم روانی، با احترام به دیگران از حقوق و خواسته‌های خود دفاع می‌کنند. آنها بدون پرخاشگری و با استفاده از ارتباط مؤثر، از خود و عقایدشان دفاع می‌کنند.
- دوری از فرض‌های ذهنی: افراد دارای سلامت روان، از فرض‌های ذهنی و تصورات غلط دوری می‌کنند. آنها می‌دانند که تصور منفی درباره نظرات دیگران، احساسات منفی را در آنها پرورش داده و روابطشان را مسموم می‌کند.
- ورزش: افراد سالم روانی، به ورزش و فعالیت بدنی اهمیت می‌دهند. ورزش نه تنها سلامت جسم را به ارمغان می‌آورد بلکه روح و روان را نیز نیرومند می‌سازد و هورمون‌های شادی را در بدن افزایش می‌دهد.
- سازگاری اجتماعی: افراد دارای سلامت روان، روابط سالم و صمیمی با دیگران برقرار می‌کنند. آنها با احترام و مهربانی با دیگران رفتار کرده و از حمایت عاطفی و اجتماعی بهره‌مند می‌شوند، به همین دلیل احساس تنهایی و انزوا نمی‌کنند.
- هدف در زندگی: افراد سالم روانی، هدف و معنای روشنی در زندگی خود دارند. آنها برای تحقق اهدافشان تلاش کرده و از انگیزه و امید به زندگی بالایی برخوردار هستند.
- حرکت در مسیر پیشرفت: افراد دارای سلامت روان، کمال‌گرایی افراطی ندارند و انتظار کامل بودن در تمام زمینه‌ها را از خود ندارند. آنها به جای تمرکز بر نقص‌ها، بر پیشرفت‌های کوچک و موفقیت‌های تدریجی تمرکز می‌کنند و از استرس و اضطراب ناشی از کمال‌گرایی دوری می‌نمایند.
برای سلامت روان چه کنیم؟
برای آن که بتوانید سلامت روان داشته باشید و به معنی واقعی زندگی خود را در مسیر رشد، پیش ببرید، باید تمرین کنید و برای رسیدن به آن برنامه ریزی نمایید. مثلا باید روی خود کار کنید که تاثیر طلاق بر فرزندان که در کودکی بسیار مشهود است برای شما در روزمره خللی وارد نکند. در ادامه چند راهکار را به شما معرفی می‌کنیم.
برای سلامت روح و روان به اندازه کافی بخوابید
خواب برای سلامت جسمی و روانی ما بسیار مهم است. خواب به تنظیم مواد شیمیایی و هرومون هایی در مغز که اطلاعات را منتقل می کنند کمک می کند. این مواد شیمیایی در مدیریت خلق و خو و احساسات فرد مهم هستند. اگر به اندازه کافی نخوابید، ممکن است احساس افسردگی یا اضطراب کنید.
سلامت روان با خوردن غذای خوب
خوب غذا خوردن فقط برای بدن مهم نیست، بلکه برای ذهن نیز مهم است. کمبود برخی مواد معدنی، مانند کمبود آهن و ویتامین B12، می تواند خلق و خوی فرد را ضعیف کند. سعی کنید یک رژیم غذایی برای خود و تغذیه سالمندان داشته باشید. اگر متوجه شدید که فردی پر استرس یا مضطرب هستید، باید سعی کنید کافئین را محدود کنید یا آن را قطع کنید، زیرا این ماده باعث می‌شود شما احساس عصبانیت و اضطراب کنید.
خودداری از مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر برای سلامت روح
نوشیدن الکل و سیگار و استفاده از مواد مخدر همگی باعث آسیب به جسم و روان فرد می گردد .ممکن است در ابتدای مصرف فرد چندان احساس مشکل و ناراحتی نکند اما میتوانند بر سلامت روان تأثیر بگذارند. وقتی چند نوشیدنی حاوی الکل نوشیده شود ، فرد روز بعد احساس افسردگی و اضطراب بیشتری می کند و تمرکز کردن برای او سخت تر می شود.
نوشیدن زیاد الکل برای دوره های طولانی می تواند فرد را با کمبود تیامین مواجه کند. تیامین برای عملکرد مناسب مغز مهم است و کمبود آن می تواند منجر به مشکلات شدید حافظه، مشکلات حرکتی (هماهنگی)، گیجی و مشکلات چشمی شود.
اگر فرد مواد مخدر استفاده کند ، در بدن و مغز او اختلالی ایجاد می شود که فرد را تحریک پذیر و مضطرب می کند. سیگار اغلب بر روان فرد تاثیر می گذارد و می‌تواند باعث ضعیف شدن اعصاب و بروز اضطراب شوند. اثرات شدیدتر مواد مخدر شامل پارانویا و هذیان است. برخی تحقیقات وجود دارد که نشان می دهد مصرف مواد مخدر با ایجاد اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی مرتبط است.
نور خورشید برای بهبود سلامت روان
نور خورشید منبع عالی ویتامین D است. ویتامین D یک ویتامین واقعا مهم برای بدن و مغز است. نور خورشید به مغز کمک می کند تا مواد شیمیایی خاصی را آزاد کند که خلق و خوی فرد را بهبود می بخشد، مانند اندورفین و سروتونین. سعی کنید تا آنجا که ممکن است زیر نور خورشید بروید، اما مطمئن شوید که پوست و چشم های خود را ایمن نگه دارید.قرار گیری در زیر نور خورشید حدود 30 دقیقه تا دو ساعت ایده آل است.
در طول زمستان با کمبود ویتامین D در کودکان، برخی از افراد افسرده می شوند زیرا به اندازه کافی نور خورشید دریافت نمی کنند – این مشکل به عنوان اختلال عاطفی فصلی (SAD) شناخته می شود. در برخی از افراد استفاده از نوردرمانی باعث کاهش علائم بیماری می شود و به درمان اختلال عاطفی فصلی کمک می کند.
مدیریت استرس و سلامت روح
در زندگی امروزی ، استرس اغلب اجتناب ناپذیر است، اما تشخیص اینکه چه چیزی باعث بروز استرس می شود و شناخت اینکه چگونه می توان با آن کنار آمد، کلید حفظ سلامت روان است. سعی کنید مسئولیت ها و نگرانی های خود را با تهیه لیست یا برنامه ریزی زمانی مدیریت کنید. اغلب اگر نگرانی ها و استرس های خود را یادداشت کنید، متوجه می شوید که بیشتر آنها قابل کنترل هستند.
سعی کنید از نادیده گرفتن مشکلات اجتناب کنید و با مشکلات روبرو شوید. اگر متوجه شدید که مشکل خواب دارید، یا بیش از حد از خواب بیدار می شوید و به همه چیزهایی فکر می کنید که باعث استرس شما می شوند، آنها را یادداشت کنید و به خود اطمینان دهید که می توانید صبح راهی برای حل آنها پیدا کنید .
فعالیت و ورزش برای افزایش سلامت روح و روان
فعالیت و ورزش برای حفظ سلامت روان ضروری است. فعال بودن نه تنها به فرد حس موفقیت می دهد، بلکه مواد شیمیایی موجود در مغز را تقویت می کند. این هورمون ها به فرد در بهبود خلق و خوی کمک می کند. ورزش می تواند به از بین بردن بدخلقی، اضطراب، استرس و احساس خستگی و تنبلی کمک کند. همچنین با زندگی طولانی تر و سالم تر مرتبط است. برای فعال بودن نیازی به دویدن ماراتن یا 90 دقیقه فوتبال ندارید، یک پیاده روی کوتاه یا برخی فعالیت های فیزیکی ملایم دیگر ممکن است این کار را انجام دهد.
کاری را انجام دهید که از آن لذت می برید
سعی کنید زمانی را برای انجام کارهای سرگرم کننده ای که از آن لذت می برید اختصاص دهید. اگر دوست دارید پیاده روی، نقاشی یا یک برنامه تلویزیونی خاص را ببینید ، سعی کنید زمانی را برای لذت بردن از این موارد اختصاص دهید. اگر زمانی را برای انجام کارهایی که از آن لذت می برید صرف نکنید ممکن است متعاقبا تحریک پذیر و نعصبی شوید .
با دیگران ارتباط برقرار کنید و اجتماعی باشید
برای حفظ روابط خوب تلاش کنید و هر زمان که فرصت پیدا کردید با مردم صحبت کنید این کار از ایجاد بیماری روان پریشی نیز جلوگیری می‌کند. داشتن دوستان خوب نه تنها برای افزایش عزت نفس فرد مهم است، بلکه وقتی از نظر احساسی حال خوبی ندارید می توانند از شما حمایت نمایند.
تحقیقات نشان داده است که صحبت کردن با دیگران فقط به مدت ده دقیقه می تواند حافظه و نمرات آزمون را بهبود بخشد! صرف نظر از اینکه بیرون رفتن و ملاقات با افراد برایتان سخت است یا نه، بهتر است راهی برای ارتباط سالم و موثر با دوستان خوب پیدا کنید.
کارهایی را برای دیگران انجام دهید
کمک به دیگران فقط برای افرادی که به آنها کمک می کنید خوب نیست. برای شما هم خوب است. کمک به افراد دیگر می تواند به اعتماد به نفس شما کمک کند.
این کار باعث می شود احساس خوبی نسبت به جایگاه خود در جهان داشته باشید. احساس اینکه شما بخشی از یک جامعه هستید، بخش بسیار مهمی از سلامت روان شما است. می توانید به صورت داوطلبانه برای یک موسسه خیریه محلی کاری انجام دهید یا به یک همسایه سالمند در کارهای خانه کمک نمایید .
سلامت روان با درخواست کمک
یکی از مهم ترین راه ها برای حفظ سلامت ذهنی این است که تشخیص دهید چه زمانی احساس خوبی ندارید و بدانید چه زمانی باید از دیگران کمک بخواهید. اگر احساس ضعف یا استرس دارید، از کسی درخواست حمایت کنید، و از این درخواست خجالت نکشید. هرکسی از مشکلاتی در زندگی عبور می کند که در نسبت به آنها احساس خوبی ندارند.
سعی کنید با دوستان یا اعضای خانواده خود که با آنها احساس صمیمیت می نمایید در مورد احساس خود صحبت کنید. در شرایطی که نیاز به کمک بیشتری دارید بهتر است از یک مشاور حرفه ای در مورد این مشکل مشورت دریافت نمایید.
شرکت پرستاری سلامت اول با داشتن مجوز رسمی از وزارت بهداشت و سال ها تجربه در امر ارائه خدمات مراقبت و پرستاری در منزل آمادگی دارد با کادری مجرب و متخصص به صورت شبانه روزی در خدمت همشهریان گرامی باشد. این مجموعه همواره با در نظر گرفتن آخرین استانداردهای خدمات مراقبتی و پرستاری به ارائه خدمت پرداخته و آسایش و امنیت عزیزان شما را اولویت اصلی خویش قرار داده است.
سوالات متداول
1- تفاوت بهداشت روان و سلامت روان چیست؟
بهداشت روان روش هایی است که برای حفظ و بهبود سلامت روانی به کار میرود اما سلامت روان وضعیت کلی فرد از جنبه های عاطفی، روانی و اجتماعی است.
2- نشانه های سلامت روان چیست؟
احساسات مثبت مانند شادی و رضایت، توانایی مدیریت استرس، برقراری روابط مثبت با دیگران، توانایی انجام وظایف روزمره، احساس ارتباط و هدف در زندگی و … از جمله مهمترین نشانه های سلامت روان است.
3- اهمیت بهداشت روانی چیست؟
با کمک بهداشت روانی افراد میتوانند بر چالش های زندگی روزمره غلبه کنند و زندگی با کیفیت تری داشته باشند.
