از کجا بفهمیم کودکمان نرمی استخوان دارد؟

مشکلات استخوانی از رایج‌ترین عارضه‌های سلامتی در بین کودکان است. با بیشتر شدن سن کودک، میزان آسیب استخوانی در بین آن‌ها افزایش پیدا می‌کند و عارضه‌های دیگری از جمله کوتاهی قد یا بدفرمی اسکلتی و سایر بیماری‌های مرتبط ایجاد می‌شوند. کودکان 4 تا 14 ساله استخوان‌بندی نرم و انعطاف‌پذیری دارند. از طرفی کمبود مواد مغذی از جمله ویتامین D یا کلسیم و فسفات سبب تجزیه استخوان و نرمی اسکلت می‌شود. نرمی استخوان در کودکان به بدفرمی اسکلت و بروز مواردی مانند پای پرانتزی یا اختلال در رشد و مواردی از این دست می‌انجامد. این عارضه با اقدام به‌موقع به‌سادگی قابل درمان است. استخوان کودکان درصورت دریافت مواد مغذی لازم، خود را بازسازی کرده و بدفرمی‌های استخوان بهبود پیدا می‌کنند.

نرمی استخوان کودک

نرمی استخوان یا راشیتیسم یا Rickets نام نوعی اختلال استخوانی است که در اثر کمبود برخی از مواد در بدن ایجاد می‌شود. تامین مواد مغذی در سنین رشد کودکان باعث می‌شود که کودکان استخوان‌‌های قوی و محکم و سالم داشته باشند. افراد مبتلا به نرمی استخوان عموما استخوان‌های نرم و ضعیفی دارند. این بیماری همچنین در رشد اختلال ایجاد کرده و حتی باعث تغییر شکل اسکلت شده و در بسیاری از موارد کوتاهی قد را در پی دارد.

وجود ویتامین D کافی در بدن کودک از مهم‌ترین موارد برای داشتن استخوان‌های سالم است. ویتامین D زمینه و بستر لازم برای جذب بهتر فسفات و کلسیم را از روده‌ها فراهم می‌کند. ویتامین D از نور خورشید و محصولات غذایی مانند شیر، تخم‌مرغ، ماهی موجود است. کمبود ویتامین D، روند جذب کلسیم و فسفات را مختل کرده و باعث کمبود این ماده در بدن می‌شود. زمانی که این اتفاق میفتد؛ بدن شروع به تجزیه استخوان‌ها برای جذب فسفات و کلسیم می‌کند. در نتیجه استخوان‌های بدن توسط خود بدن تجزیه شده و ضعیف و نرم می‌شوند. در صورت بروز نرمی استخوان در کودکان می‌توانید از خدمات پرستار کودک در منزل بهره ببرید.

کمبود ویتامین D، باعث بروز نرمی استخوان در کودکان می‌شود. این ویتامین از نور خورشید، و محصولات لبنی مانند شیر و تخم‌مرغ و همچنین ماهی به دست می‌آید.

به نقل از سایت mayoclinic:

ویتامین D به بدن کودک شما کمک می کند تا کلسیم و فسفر غذا را جذب کند. کمبود ویتامین D، حفظ سطح مناسب کلسیم و فسفر در استخوان ها را دشوار می کند، که می تواند باعث راشیتیسم شود.
افزودن ویتامین D یا کلسیم به رژیم غذایی به طور کلی مشکلات استخوانی مرتبط با راشیتیسم را اصلاح می کند. هنگامی که راشیتیسم به دلیل یک مشکل پزشکی زمینه‌ای دیگر باشد، ممکن است کودک شما به داروهای اضافی یا درمان دیگری نیاز داشته باشد. برخی از ناهنجاری های اسکلتی ناشی از راشیتیسم ممکن است به جراحی اصلاحی نیاز داشته باشند.

سن شروع راشیتیسم

معمولا کودکان بیشتر از افراد بزرگسال به این بیماری مبتلا می‌شوند؛ چرا که آن‌ها هنوز در سن رشد هستند. به‌همین دلیل است که نرمی استخوان در نوزادان و کودکان بین 6 تا 36 ماه رایج است. معمولا کودکانی که در مکان‌های کم نور زندگی می‌کنند و رژیم غذایی آن‌ها محصولات لبنی و پروتئینی کمتری دارد؛ بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. از طرفی علت نرمی استخوان در کودکان در برخی از کیس‌ها زمینه ارثی نیز دارد.

انواع راشیتیسم در کودکان

انواع نرمی استخوان در کودکان شامل انواع خفیف تا شدید این بیماری است. بخش زیادی از نوع بیماری به زمینه ایجاد بیماری و زمان شروع دوره‌های درمان بستگی دارد. اگر درمان به‌موقع برای بیماری راشیتیسم انجام نشود؛ نوع خفیف این بیماری می‌تواند به انواع شدیدتر آن تبدیل شود. درنهایت در انواع خفیف نرمی استخوان در کودکان می‌توان از یک دارودرمانی ساده برای این بیماری استفاده کرد. انواع راشیتیسم عبارت‌اند از:

• راشیتیسم نوع 1 وابسته به ویتامین D
• راشیتیسم نوع دو وابسته به ویتامین D
• راشیتیسم کلیوی
• راشیتیسم هیپوفسفاتمیک
• راشیتیسم مقاوم به هدر رفت فسفات کلیه

علائم نرمی استخوان کودک

برای تشخیص علت نرمی استخوان در کودکان لازم و وجود این بیماری است که علائم این بیماری را بشناسید. رایج‌ترین علائم نرمی استخوان در کودکان عبارت‌اند از:

• رشد کمتر قد
• تاخیر در رشد طبیعی
• تاخیر در یادگیری مهارت‌های حرکتی
• تغییر شکل دندان‌ها
• نقص در ساختار اصولی بدن
• تغییر شکل اسکلت بدن
• شکستگی‌های استخوان بدون دلیل
• تاخیر در رشد کودک
• احساس درد در ستون فقرات، لگن، بازو و پاها
• ضعف و اسپاسم عضلات
• تاخیر در تشکیل دندان‌ها
• ایجاد سوراخ روی مینای دندان
• آبسه
• برجستگی استخوان سینه
• داشتن انحنا در ستون فقرات
• تغییر شکل ظاهر جمجمه
• افزایش ضخامت ناخن دست یا پا
• ایجاد انحنا در فرم پاها
• تغییر شکل لگن

علل ابتلا به نرمی استخوان کودکان

اصلی‌ترین علت نرمی استخوان در کودکان کمبود ویتامین D است. کمبود ویتامین D باعث می‌شود که بدن نتواند کلسیم و فسفر کافی از غذاها دریافت کند؛ به‌این ترتیب نرمی استخوان در کودکان ایجاد می‌شود. علت نرمی استخوان در کودکان شامل موارد زیر است:

1. کمبود ویتامین D

اشعه ماورا بنفش نور خوشید باعث می‌شود که پیش ماده ویتامین D فعال شده و به ویتامین D تبدیل شد. درصورتی‌که فرد به‌اندازه کافی ویتامین D تولید نکند؛ ممکن است بدن او به‌اندازه کافی کلسیم از مواد غذایی دریافت نکند. کمبود کلسیم در خون سبب بدشکلی استخوان می‌شود. علائم کمبود ویتامین D در کودکان علائم زیر را دارد:

• تیره شدن پوست
• ابتلا به بیماری‌هایی مانند بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های التهابی روده، لییاک، سیستیک فیبروزیس که از تولید یا جذب ویتامین D جلوگیری می‌کنند.
• داشتن یک رژیم غذایی گیاهی بدون لاکتوز
• زندگی در مکانی با آلودگی هوا بیش از حد استاندارد

درخصوص نرمی استخوان نوزاد نیز کمبود ویتامین D در شیر مادر باعث بروز راشیتیسم می‌شود. به‌همین دلیل است که نوزادانی که تنها از شیر مادر تغذیه می‌کنند؛ نیاز به مکمل‌های ویتامین D دارند تا افزایش تراکم استخوان برای آن‌ها رخ بدهد. شایع شدن نرمی استخوان نوزاد سبب شد که تولید شیر خشک غنی شده با ویتامین D افزایش پیدا کند.

2. عوامل ژنتیکی

زمینه‌های ژنتیکی سبب می‌شود که انواع نرمی استخوان نوزادان و کودکان بروز کند. در نوع نادر راشیتیسم، به نام راشیتیسم هایپوفسفاتمیک کلیه‌ها نمی‌توانند فسفات را پردازش کنند. درنتیجه میزان فسفات در خون کم بوده و نرمی استخوان را در پی دارد. از طرفی عوامل ژنتیکی که در جذب کلسیم از مواد غذایی اختلال ایجاد می‌کنند هم بروز این بیماری را در پی دارند.

عواملی که باعث نرمی استخوان کودک می شود؟

اصلی‌ترین عواملی که علائم نرمی استخوان در کودکان را در پی دارد؛ عبارت‌اند از:

• وراثت
• رژیم غذایی نامناسب
• آلودگی هوا
• سن
• موقعیت جفرافیایی 
• ژن
• رنگ پوست
• بیماری‌هایی که باعث اختلال در جذب ویتامین D یا کلسیم می‌شوند.

عوارض نرمی استخوان کودک

نرمی استخوان همواره مشکلات و عوارض متعددی در پی دارد که از جمله آن عبارت‌اند از:

• پای پرانتزی
• ناهنجاری‌های کف پا
• گودی کمر

پیشگیری از نرمی استخوان کودکان

نور خورشید منبع غنی ویتامین D است. کافی است در هر فصل از سال، روزانه 10 تا 15 دقیقه در معرض تابش نور خوشید باشید. هرچند جذب ویتامین D در زمستان کمی بیشتر طول می‌کشد. همچنین افرادی که پوست تیره دارند؛ ویتامین D کمتری جذب می‌کنند.

برای پیشگیری از علائم نرمی استخوان در کودکان بهتر است مواد غذایی غنی از ویتامین D را در رژیم غذایی خود بگنجانید. مواد غذایی مانند ماهی‌های چرب، روغن ماهی، زرده تخم‌مرغ یا مواد غذایی که با ویتامین D غنی شده‌اند؛ مثال‌های خوبی برای این منظور هستند. درصورتی‌که باردار هستید و متوجه کمبود ویتامین D در نوزاد شده‌اید برای جلوگیری از نرمی استخوان نوزاد هرچه سریع‌تر در پی جبران این کمبود بربیایید.

نحوه تشخیص نرمی استخوان کودک

تشخیص نرمی استخوان معمولا با معاینات فیزیکی انجام می‌شود. معمولا پزشک با معاینات فیزیکی ساده شروع می‌کنند. وارد کردن فشار به استخوان باعث ایجاد حساسیت یا درد کیس‌هایی می‌شود که از نرمی استخوان کودکان رنج می‌برد. همچنین برخی آزمایش‌ها و تست‌ها برای اثبات این بیماری کاربرد دارند:

• تصویربرداری با اشعه ایکس برای تشخیص تغییر شکل استخوان‌ها
• آزمایش خون برای اندازه‌گیری میزان کلسیم و فسفات خون

درمان نرمی استخوان کودک

با اینکه راشیتیسم بیماری خطرناک و مهلکی به نظر می‌رسد؛ اما همچنان امیدی برای درمان بیماری وجود دارد. حتی اگر برای درمان دیر شده باشد؛ باز هم راهکارهایی برای بهبود وضعیت استخوان‌ها وجود دارد. با مصرف مکمل‌ها می‌توان مواد غذایی از دست رفته در استخوان را جایگزین کرد. با این کار بیشتر علائم بیماری از بین می‌روند.

در مواردی که کودک از کمبود ویتامین D رنج می‌برد؛ پزشک تجویز می‌کند که کودک حداقل روزانه یک ربع در معرض تابش مستقیم نور خورشید باشد. همچنین مصرف محصولات غذایی سرشار از ویتامین D مانند ماهی، جگر، شیر و تخم‌مرغ تجویز می‌شود.

از مکمل‌های کلسیم و ویتامین D نیز می‌توان برای درمان و کاهش علائم نرمی استخوان در کودکان بهره برد. دوز مصرف مکمل‌ها به سن بیمار بستگی دارد. درمواردی که راشیتیسم به بدفرمی استخوان منجر شده باشد؛ لازم است که از بریس‌هایی برای شکل‌گیری استخوان استفاده کرد. در موارد شدید، عمل‌های جراحی برای کودک تجویز می‌شود.

برای درمان نرمی استخوان وراثتی معمولا مکمل‌های فسفات و فرم خاصی از ویتامین‌های D تجویز می‌شود. بالا بردن سطح ویتامین D، کلسیم، فسفات به درمان این بیماری کمک می‌کند. درمان این بیماری خیلی زود حاصل شده و بیشتر کودکانی که از این عارضه رنج می‌برند؛ درعرض یک هفته درمان می‌شوند. همچنین انواع داروها مانند Fosamax یا داروی فوزاماکس  یا Prolia برای درمان این بیماری کاربرد دارند.

سخن آخر

بیماری نرمی استخوان در کودکان از بیماری‌های رایج در این سنین است. این بیماری درد استخوانی، بدفرمی استخوان و ناهنجاری‌هایی در ظاهر اسکلت کودک را در پی دارد. دلیل بروز این بیماری کمبود ویتامین D و کلسیم و فسفات در بدن است که باعث می‌شود بافت‌های استخوانی نرم شده و با کمبود همراه شود. درمان این بیماری با تامین ویتامین و مواد مغذی برای بدن می‌توان درمان کرد.

سوالات متداول

1. راشیتیسم ارثی است؟

این بیماری معمولا در اثر کمبودهای غذایی درد بدن ایجاد می‌شود؛ اما در موارد نادر زمینه ایجاد نرمی استخوان، عوامل ارثی و ژنتیکی است.

2. آیا نرمی استخوان خطرناک است؟

بله؛ بدن همواره برای بقا و تولید بافت‌های استخوانی به مواد معدنی مانند کلسیم و فسفات نیاز دارد. کمبود این مواد مغذی در بدن شکنندگی استخوان را ایجاد می‌کند.

3. آیا بیماری نرمی استخوان در بزرگسالان هم بروز می‌کند؟

بله؛ بروز این بیماری در سنین بزرگسالی هم دیده شده است. هرچند این عارضه چندان رایج نیست. بزرگسالان ممکن است شرایط مشابهی را تجربه کنند که به نام استئومالاسی یا استخوان های نرم شناخته می‌شود.

4. آیا شانسی برای درمان خودبه‌خود نرمی استخوان وجود دارد؟

خیر؛ نرمی استخوان تنها در صورتی درمان می‌شود که مود مغذی کافی دریافت کرده و بافت استخوانی بتواند خودش را بازسازی کند. به‌عبارتی نرمی استخوان تنها درصورت دریافت میزان کافی ویتامین D، درمان می‌شود.

5. کمبود کدام ویتامین باعث نرمی استخوان کودک می‌شود؟

کمبود ویتامین D، باعث بروز نرمی استخوان در کودکان می‌شود. این ویتامین از نور خورشید، و محصولات لبنی مانند شیر و تخم‌مرغ و همچنین ماهی به دست می‌آید.

6. علت اصلی راشیتیسم چیست؟

شایع ترین علت راشیتیسم کمبود ویتامین D یا کلسیم در رژیم غذایی کودک است. هر دو برای رشد استخوان های قوی و سالم کودکان ضروری هستند.

7. آیا راشیتیسم قابل درمان است؟

بله، اکثر موارد راشیتیسم (به ویژه راشیتیسم تغذیه ای) زمانی که زود تشخیص داده شود قابل درمان است. در بیشتر موارد، تغییر رژیم غذایی، مکمل های ویتامینی اضافه شده و قرار گرفتن بیشتر در معرض نور خورشید برای درمان این بیماری کافی است.

8. راشیتیسم چگونه تشخیص داده می شود؟

آزمایش خون و ادرار می تواند تشخیص راشیتیسم را تأیید کند و همچنین پیشرفت درمان را کنترل کند.