روان پریشی شرایطی است که افراد ارتباط خود را با واقعیت از دست می دهند. این مشکل ممکن است شامل دیدن یا شنیدن چیزهایی باشد که دیگران نمی توانند ببینند یا بشنوند و باور چیزهایی که در واقعیت وجود ندارند (توهم). اگر فردی با این ویژگی‌ها در نزدیکی خود داشته باشید، به خوبی می‌دانید که نحوه تعامل با او، نیاز به تخصص و دانش دارد به همین دلیل است که کمک گرفتن از فرد متخصصی مانند پرستار بیمار در این مسیر، امری عادی تلقی می‌شود.

روان پریشی چیست؟

اختلال روان پریشی چیست؟ اکر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم، می‎‌توان گفت به مجموعه رفتارهای یک فرد که نتواند واقعیت را از خیال تشخیص دهد گفته می‌شود. این مشکل در اثر اختلالات هورمون‌ها ایجاد خواهد شد که وقتی تعادل هورمون‌ها در بدن بهم بریزد به صورتی که افزایش بی رویه دوپامین و کم شدن عملکرد گیرنده‌های گلوتامات در مکانیسم مغز تبعاتی خواهد داشت. پیامدهای این اختلال روان پریشی دچار توهمات احساسی زیاد خواهند شد.

علل مبتلا شدن به روان پریشی

در جهت مبتلا شدن بیماری روان پریشی دلایل مختلفی وجود دارد. اختلالات روانی گوناگونی می‌تواند زمینه ساز این بیماری شود. اما از مهم‌تربن این دلایل می‌توان موارد زیر را نام برد.

• وراثت و ژنتیک
• مصرف مواد مخدر، سیگار
• مصرف داروهایی مثل آمفتامین‌ و عوارض جانبی آن ها
• اختلال روانی اسکیزوفرنی
• ضربه خوردن به سر
• تغییرات هورمونی
• تومور مغزی 
• زوال عقل
• بیماری صرع
• فشار روانی
• سکته مغزی
• بیماری HIV 
• تجربه احساسی تلخ مثل از دست دادن عزیزان یا تجاوز جنسی

اینکه هر چند وقت یک دوره روان پریشی رخ می دهد و چه مدت طول می کشد می تواند به علت زمینه ای بستگی داشته باشد.

به نقل از www.nimh.nih.gov :

روان‌پریشی به مجموعه‌ای از علائمی اطلاق می‌شود که بر ذهن تأثیر می‌گذارد، جایی که تماس با واقعیت قطع شده است. در طی یک دوره روان پریشی، افکار و ادراک فرد مختل می شود و ممکن است در تشخیص اینکه چه چیزی واقعی است و چه چیزی نیست مشکل داشته باشد.

علائم روان پریشی

از علائم این بیماری می‌توان به تجربه توهمات بسیار و متفاوتی اشاره کرد. این توهمات می‌توانن هم به صورت شنیداری هم دیداری باشند. نشانه‌های اصلی روان پریشی را می‌توان در دو قالب هذیان و توهمات جا داد که عبارتند از:

1. هذیان

هذیان حالتی است که در آن فرد تجربیاتی حسی دارد که در واقعیت وجود ندارند. این تجربیات می‌توانند شامل شنیدن صداها، دیدن تصاویر، احساس کردن چیزها، بوییدن و یا چشیدن طعم‌هایی باشند که در خارج از ذهن فرد وجود ندارند. با این حال، این تجربیات برای شخص بسیار واقعی به نظر می‌رسند.

• شنیداری: شنیدن صدایی که با فرد صحبت می‌کند یا او را خطاب قرار می‌دهد.
• بصری: دیدن اشیاء یا افراد غیر واقعی.
• لمسی: احساس لمس شدن یا حرکت موجودات روی بدن.
• بویایی و چشایی: بوییدن یا چشیدن چیزهایی که اصلا وجود ندارند.

2. توهمات

توهمات شامل باورهای قوی هستند که توسط دیگران مشترک نیستند و اغلب غیرواقعی یا نادرست‌اند. افراد مبتلا به توهمات معتقد به چیزهایی می‌شوند که معمولاً از نظر منطقی و واقعی قابل پذیرش نیستند.

• توطئه: باور به اینکه گروهی در حال توطئه کردن برای آسیب رساندن به او هستند.
• خودبزرگ‌بینی: اعتقاد به اینکه فرد دارای قدرت‌ها یا استعدادهای خاص و خارق‌العاده است.
• حسادت: باور غیرمنطقی به اینکه شریک زندگی در حال خیانت است.
• سوءظن: اعتقاد به اینکه دیگران قصد صدمه زدن یا فریب او را دارند.

ترکیب هذیان و توهمات

ترکیب این دو وضعیت می‌تواند به ناراحتی شدید و تغییر رفتار منجر شود. برای مثال، فردی که هم توهم شنیداری دارد و هم باور به توطئه، ممکن است صدایی بشنود که او را تهدید می‌کند و به این باور برسد که گروهی در تلاشند به او آسیب برسانند. این ترکیب می‌تواند باعث رفتارهای عجیب، پرخاشگرانه یا اجتنابی در فرد شود.

بیماری هایی که منجر به روانپریشی می‌شوند

روان‌پریشی یا سایکوز یک وضعیت روانی است که باعث اختلال در ادراک و تفکر فرد می‌شود. افراد مبتلا به روان‌پریشی ممکن است دچار توهمات (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند) و هذیان‌ها (باورهای نادرست) شوند. چندین بیماری می‌تواند منجر به روان‌پریشی شود که در زیر به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنم:

1. اسکیزوفرنی

یکی از بیماری‌های مزمن و شدید روانی که باعث اختلالات تفکر، احساس و رفتار می‌شود. علائم آن شامل توهم، هذیان، گفتار نامرتبط، رفتار نامنظم و کاهش انگیزه می‌شود.

2. اختلال دوقطبی

اختلال خلقی که با دوره‌های شیدایی (مانیا) و افسردگی مشخص می‌شود. در دوره‌های شیدایی ممکن است فرد دچار روان‌پریشی شود و توهمات و هذیان‌هایی را تجربه کند.

3. افسردگی شدید با ویژگی‌های روان‌پریشی

نوعی افسردگی که در آن فرد دچار توهمات و هذیان‌های متناسب با حالت افسرده خود می‌شود. علائم آن شامل هذیان‌های بی‌ارزشی، گناه شدید، یا اعتقادات نادرست در مورد مرگ و نیستی می‌شود.

4. اختلال شخصیت مرزی (BPD)

اختلال شخصیت که با ناپایداری در روابط بین فردی، تصویر خود و احساسات مشخص می‌شود. در مواقع استرس شدید ممکن است فرد دچار علائم روان‌پریشی موقت شود.

5. اختلال سایکوتیک کوتاه‌مدت

نوعی اختلال روانی که به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و مدت کوتاهی (کمتر از یک ماه) طول می‌کشد. توهمات و هذیان‌ها که معمولاً به دنبال یک استرس شدید روانی بروز می‌کنند.

6. سوء مصرف مواد

مصرف برخی مواد مخدر مانند آمفتامین‌ها، کوکائین و ال‌اس‌دی می‌تواند باعث روان‌پریشی شود. علائم آن شامل توهمات، هذیان‌ها، پارانویا و رفتارهای نامنظم می‌شود.

7. بیماری‌های عصبی

برخی بیماری‌های عصبی مانند بیماری آلزایمر، پارکینسون و صرع می‌توانند به روان‌پریشی منجر شوند. بسته به نوع بیماری عصبی، علائم متفاوتی از جمله توهمات و هذیان‌ها ممکن است بروز کنند.

8. بیماری‌های جسمی شدید

برخی بیماری‌های جسمی مانند عفونت‌های شدید، نارسایی کبدی یا کلیوی، و تومورهای مغزی می‌توانند باعث روان‌پریشی شوند. توهمات، هذیان‌ها و اختلالات شناختی از مهم‌ترین عوارض است.

انواع روان‌پریشی

روان‌پریشی، طبق کتاب تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، به عنوان وضعیتی تعریف می‌شود که در آن فرد درک و تفسیر صحیحی از واقعیت ندارد. این امر می‌تواند شامل توهم، هذیان، افکار آشفته و تغییرات رفتاری باشد. روان‌پریشی می‌تواند ناشی از طیف گسترده‌ای از شرایط، از جمله اختلالات سلامت روان، سوء مصرف مواد و بیماری‌های جسمی باشد. در این مقاله، به بررسی انواع مختلف روان‌پریشی و علل زمینه‌ای آنها می‌پردازیم:

1. روان‌پریشی اسکیزوافکتیو

این اختلال با علائم همزمان اسکیزوفرنی و اختلال خلقی (افسردگی یا مانیا) مشخص می‌شود. افراد مبتلا به روان‌پریشی اسکیزوافکتیو، دوره‌های متناوب یا هم‌زمانی از علائم روان‌پریشی (توهم، هذیان) و علائم خلقی (خلق افسرده، بی‌انگیزگی، شیدایی، پرانرژی) را تجربه می‌کنند.

2. اختلال روان‌پریشی گذرا

این نوع از روان‌پریشی، به‌طور موقت و در عرض یک ماه، در پاسخ به یک رویداد استرس‌زای شدید مانند تروما، سوء مصرف مواد یا محرومیت از خواب رخ می‌دهد. علائم روان‌پریشی گذرا پس از فروکش کردن عامل استرس‌زا، از بین می‌روند.

3. اختلال هذیانی

در این اختلال، فرد به باورهای غلط و غیرمنطقی به نام “هذیان” پایبند است. این باورها، با وجود شواهد خلاف، قوی و استوار باقی می‌مانند. هذیان‌ها می‌توانند موضوعات مختلفی مانند توطئه، آزار و اذیت، حسادت یا مأموریت‌های الهی را شامل شوند.

4. روان‌پریشی دوقطبی

برخی افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، در دوره‌های مانیا یا افسردگی شدید، دچار علائم روان‌پریشی مانند توهم، هذیان و تفکر آشفته می‌شوند. این نوع از روان‌پریشی به “روان‌پریشی خلقی” نیز معروف است.

5. افسردگی اساسی با ویژگی‌های روان‌پریشی

در این اختلال، فرد علاوه بر علائم افسردگی اساسی (غم عمیق، ناامیدی، خستگی)، علائم روان‌پریشی مانند توهم یا هذیان را نیز تجربه می‌کند.

6. روان‌پریشی پس از زایمان

این نوع از روان‌پریشی، در چند روز یا چند ماه پس از زایمان، به‌ویژه در زنانی که سابقه اختلال دوقطبی یا اسکیزوفرنی دارند، رخ می‌دهد. علائم روان‌پریشی پس از زایمان می‌تواند شامل توهم، هذیان، خلق و خوی ناپایدار و آشفتگی فکری باشد.

7. روان‌پریشی پستیکتال (PIP)

برخی افراد مبتلا به صرع، ممکن است پس از تشنج‌های متوالی، دچار علائم روان‌پریشی مانند توهم، هذیان و تغییرات در سطح هوشیاری شوند.

8. روان‌پریشی ناشی از مواد

مصرف مواد مخدر و الکل، به ویژه در مقادیر زیاد یا در افراد دارای سابقه آسیب‌پذیری، می‌تواند منجر به بروز علائم روان‌پریشی شود. مواد محرک مانند کوکائین و مت آمفتامین، و همچنین برخی از داروهای توهم‌زا مانند LSD، بیشتر احتمال ایجاد روان‌پریشی را دارند.

9. روان‌پریشی میکسدماتوز

کم‌کاری تیروئید (می‌کسدم) می‌تواند منجر به بروز علائم روان‌پریشی مانند توهم، هذیان، تغییرات در خلق و خوی و اختلال در تفکر شود.

10. روان‌پریشی قاعدگی

این نوع از روان‌پریشی بسیار نادر است و در زنانی که سابقه اختلالات خلقی یا روان‌پریشی دارند، می‌تواند در دوره‌های قاعدگی یا تخمک‌گذاری رخ دهد. تغییرات هورمونی در این دوران می‌تواند زمینه‌ساز علائم روان‌پریشی باشد.

11. روان‌پریشی کورساکوف

این اختلال، نوعی آسیب مغزی ناشی از کمبود ویتامین B1 است که بیشتر در افراد مبتلا به سوء مصرف الکل دیده می‌شود. علائم روان‌پریشی کورساکوف شامل توهم، هذیان و دیگر علائم مشابه می‌تواند باشد.

تفاوت روان‌پریشی با اسکیزوفرنی

روان‌پریشی و اسکیزوفرنی، هر دو مفاهیمی در حوزه سلامت روان هستند، اما تفاوت‌های اساسی بین آنها وجود دارد. در این بخش به بررسی این تمایزات می‌پردازیم. روان‌پریشی، به عنوان یک علامت، به از دست دادن ارتباط با واقعیت و تجربه توهم و هذیان اشاره دارد. این پدیده می‌تواند ناشی از طیف وسیعی از شرایط، از جمله اختلالات روانی، سوء مصرف مواد و بیماری‌های جسمی باشد.

در مقابل، اسکیزوفرنی یک بیماری مزمن روانی است که نحوه تفکر، احساس و رفتار فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم مثبت اسکیزوفرنی شامل توهم، هذیان، افکار آشفته و رفتار غیرمنطقی است. علائم منفی این بیماری نیز شامل بی‌تفاوتی، بی‌انگیزگی، کم‌حرفی و انزوا می‌شود.

• علت: روان‌پریشی می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله اختلالات روانی، سوء مصرف مواد، بیماری‌های جسمی و تروما باشد. اسکیزوفرنی علل پیچیده‌ای دارد که شامل ترکیبی از عوامل ژنتیکی، مغزی و محیطی می‌شود.
• علائم: علائم روان‌پریشی محدود به توهم، هذیان و افکار آشفته می‌شود. در حالی که اسکیزوفرنی طیف گسترده‌تری از علائم را شامل علائم مثبت و منفی، مشکلات شناختی و عملکردی در زندگی روزمره را در بر می‌گیرد.
• مدت زمان: روان‌پریشی می‌تواند موقتی باشد و با رفع عامل زمینه‌ای از بین برود. اسکیزوفرنی یک بیماری مزمن است که نیاز به درمان مادام العمر دارد.
• درمان: درمان روان‌پریشی به طور خاص بر روی بیماری زمینه‌ای مانند افسردگی یا سوء مصرف مواد تمرکز دارد. درمان اسکیزوفرنی شامل ترکیبی از داروها و روان‌درمانی برای مدیریت علائم و بهبود عملکرد فرد است.

نقاط اشتراک این دو بیماری را نیز این چنین گفت:

• هر دو می‌توانند شامل توهم و هذیان باشند.
• هر دو می‌توانند زندگی فرد را به طور قابل توجهی مختل کنند.
• هر دو نیاز به تشخیص و درمان توسط متخصصان سلامت روان دارند.

زمان مناسب برای مراجعه به پزشک

در صورت مشاهده علائم روان پریشی، بسیار حیاتی است که روان پریشی در اسرع وقت درمان شود، زیرا درمان زودهنگام می تواند موثرتر باشد. پزشک عمومی ممکن است از بیمار سوالاتی بپرسد تا به تعیین علت روان پریشی بیمار کمک کند. همچنین پزشک باید بیمار را برای ارزیابی و درمان بیشتر به متخصص سلامت روان ارجاع دهند. اگر نگران شخصی هستید که دچار  این مشکل اس ، می توانید با پزشک متخصص وی مشورت نمایید. اگر فکر می کنید علائم فرد به حدی شدید است که نیاز به درمان فوری دارد و می‌تواند آن‌ها را در معرض خطر قرار دهد، می توانید اقدامات زیر را به عمل آورید:

• در صورت موافقت او را به نزدیکترین مطب روانپزشک ببرید.
• با پزشک متخصصی که فرد را از قبل زیر نظر دارد تماس بگیرید.
• در مواقع حساس با اورژانس تماس بگیرید.
• تعدادی خط راهنمای سلامت روان  ملی نیز در دسترس است که می توانند توصیه های  مناسبی را ارائه دهند.

عوارض روان پریشی

افرادی که سابقه روان پریشی دارند بیشتر از سایرین دچار مشکلات سوء مصرف مواد مخدر یا الکل یا هر دو می شوند. برخی از افراد از این مواد به عنوان راهی برای کنترل علائم روان پریشی استفاده می کنند. اما سوء مصرف مواد می تواند علائم روان پریشی را بدتر کند یا مشکلات دیگری را ایجاد کند.

خودزنی و خودکشی

افراد مبتلا به روان پریشی بیشتر از میانگین متوسط  بیماران روانی، ​​خطر خودزنی و خودکشی دارند. اگر فکر می کنید یکی از دوستان یا خویشاوندان ممکن است در اثر روان پریشی به خود آسیب برساند، به دنبال علائم بریدگی های بی دلیل، کبودی یا سوختگی سیگار، معمولاً در مچ دست، بازوها، ران‌ها و سینه او باشید.

افرادی که به خود آسیب می رسانند ممکن است در هر زمان حتی در هوای گرم لباس های پوشیده بپوشند تا محل آسیب ها را پنهان نمایند. پیشنهاد می‌شود اگر  فردی احساس می کند که تمایل به خود کشی دارد لازم است در اسرع وقت با یک دوست، یکی از اعضای خانواده یا فردی که به او اعتماد دارد صحبت کند. همچنین باید برای ملاقات با پزشک متخصص یا روانپزشک یا روان شناس اقدام نماید.

جمع بندی

بنابراین در این مقاله از موسسه پرستاری سلامت اول گفته شد که روان پریشی یک وضعیت غیرطبیعی ذهن است که منجر به ایجاد مشکل در تشخیص واقعیت و  دنیای غیر واقعی می شود. علائم ممکن است شامل توهم و هذیان باشد. علائم دیگر ممکن است شامل ناهماهنگی گفتار و رفتار نامناسب برای یک موقعیت باشد.

سوالات متداول

1. علل ایجاد روان پریشی از چیست؟

روان‌پریشی می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. برخی از این دلایل شامل بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و افسردگی شدید هستند. همچنین، سوء مصرف مواد مخدر مانند آمفتامین‌ها، کوکائین و ال‌اس‌دی می‌تواند منجر به روان‌پریشی شود. دیگر عوامل ممکن است شامل استرس شدید، اختلالات عصبی مانند بیماری آلزایمر و پارکینسون، و بیماری‌های جسمی شدید مانند عفونت‌های شدید یا تومورهای مغزی باشند.

2.آیا روان پریشی قابل درمان است؟

با آموزش های لازم می توان علائم روان پریشی را مدیریت کرد و بهبود یافت. البته این بدان معنا نیست که تجربه روان پریشی به طور کامل از بین می رود.

3.علائم روانپریشی چیست؟

علائم روان پریشی عبارتند از: گیجی. هذیان – باورهای نادرستی که با دیگران مشترک نیست. توهم شنیدن، دیدن، بوییدن یا چشیدن چیزی که وجود ندارد.

4.روان پریشی چقدر می تواند ادامه داشته باشد؟

اختلالات روان پریشی ممکن است یک ماه یا کمتر طول بکشد و فقط یک بار رخ دهد، یا همچنین می تواند شش ماه یا بیشتر طول بکشد.

5. روان‌پریشی چیست و چه علائمی دارد؟

روان‌پریشی یا سایکوز یک وضعیت روانی است که باعث اختلال در ادراک و تفکر فرد می‌شود. افراد مبتلا به روان‌پریشی ممکن است دچار توهمات (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند) و هذیان‌ها (باورهای نادرست) شوند. دیگر علائم شامل گفتار نامرتبط، رفتار نامنظم، کاهش انگیزه، و اختلال در عملکرد اجتماعی و شغلی هستند. این علائم می‌توانند به طور ناگهانی یا تدریجی بروز کنند و شدت آن‌ها متفاوت باشد.

6. چگونه می‌توان روان‌پریشی را درمان کرد؟

درمان روان‌پریشی معمولاً شامل ترکیبی از داروها و روان‌درمانی است. داروهای ضد روان‌پریشی برای کاهش یا حذف علائم استفاده می‌شوند. روان‌درمانی می‌تواند به فرد کمک کند تا با تجربه‌های خود کنار بیاید و مهارت‌های مقابله‌ای را بیاموزد. درمان‌های حمایتی، مانند مشاوره و پشتیبانی خانوادگی، نیز می‌توانند مؤثر باشند. در برخی موارد، ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان برای درمان و نظارت دقیق باشد. درمان زودهنگام و مداوم می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کند و احتمال عود علائم را کاهش دهد.