خواب در نوزادان و روش های تنظیم خواب نوزاد و کودک

خواب نوزادان و خواب کودکان اهمیت زیادی در شکل‌گیری و رشد مغز و همچنین سلامت روحی و جسمی نوزاد دارد. نوزادان در ماه اول تولد خواب طولانی‌تری دارند و در ماه‌های دوم و سوم معمولا مدام از خواب شب بیدار شده و تمایلی به خواب شب ندارند. آن‌ها تصور می‌کنند که روز زمان خوابیدن و شب زمان بیدار بودن است. در این دوره والدین با داشتن برنامه‌های منظم باید ریتم خواب نوزادان را تنظیم کرده و ترتیبی بدهند که خواب نوزادان منظم‌تر باشد. برای این منظور به صبر و حوصله زیادی نیاز است. والدین برای تنظیم خواب نوزادان باید آرام آرام و با صبوری روند خواب نوزاد را تغییر دهند. در این مواقع کمک گرفتن از یک پرستار کودک برای نظارت بر خواب وی، می‌تواند مناسب باشد.

اهمیت خواب برای نوزادان و کودکان

خواب در شکل‌گیری مغز در روزهای اول تولد نوزاد، نقش به‌سزایی دارد. همچنین بر رفتار و شادابی نوزاد و میزان گریه و بی‌تابی او در روز بعد هم تاثیر دارد. مطالعات انجام شده نشان داده‌اند که میزان خواب نوزادان به‌ سن آن‌ها بستگی دارد. کودکان و نوزادان تازه متولد شده به خواب بیشتری نیاز دارند. آن‌ها معمولا باید 16 تا 18 ساعت در روز خوابند. هرچه نوزاد بزرگ‌تر می‌شود؛ میزان خواب مورد نیاز او هم کمتر می‌شود.

خواب نوزادان اهمیت زیادی برای سلامت روحی و جسمی آن‌ها دارد. خواب برای رشد ذهنی کودک و همچنین بالا بردن سطح هوشیاری کودک مفید است. خواب کافی باعث می‌شود که کودک شما عملکرد بهتری داشته، تاب‌آوری و یادگیری و حافظه او نیز بازخورد بهتری داشته باشد.

در اوایل نوزادی، خواب کافی برای رشد کافی و داشتن ذهن فعال‌تر بسیار ضروری است؛ اما والدین همواره باید بدانند که نوزاد و کودک تا چه اندازه به خواب نیاز دارد. درکل نوزادان و کودکان برای اینکه در سلامت کافی باشند؛ باید در روز چند ساعت بخوابند؟

چرا نوزاد نمی‌خوابد

به هم خوردن خواب نوزادان و نخوابیدن نوزادان همواره می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که از مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:

• نوزاد شب و روز را گم کرده است: همانطور که گفتیم؛ نوزاد شما ریتم شبانه‌روزی درستی ندارد و تا مدت‌ها ممکن است الگوهای شب و روز را اشتباه بگیرد. از طرفی تغییر نور و تغییر فصل می‌تواند باعث گیج شدن دوباره او در خصوص شب و روز شود.
• خواب کودکان در روز زیاد بوده است: در مواردی که نوزاد بیش از اندازه عادی و بیش از اندازه مورد نیاز در روز بخوابد؛ در شب بیدار می‌ماند. بهتر است با بیشتر شدن سن نوزاد، از میزان خواب روزانه او کاسته و برای خواب شبانه عمیق‌تر و طولانی‌تر او برنامه‌ریزی کنید.
• نوزاد از نور طبیعی بی‌بهره است: در مواردی که نوزاد تنها نور مصنوعی را احساس می‌کند؛ دیرتر ساعت بیولوژیکی بدن او تنظیم می‌شود. برای همین بهتر است که نوزاد را برای ساعاتی در معرض نور طبیعی خورشید قرار دهید.
• نوزاد در طول روز فعالیت‌های خواب‌آور نداشته باشد: در طول روز نوزاد را از تخت خواب خارج کرد و تحرک بیشتری برای او در نظر بگیرید تا نوزاد شما در طول روز نخوابد.
• نوزاد گرسنه است: یکی از دلایل طولانی نشدن خواب نوزادان در شب، این است که نوزاد شما گرسنه مانده و نیاز به غذا دارد. در این مواقع بدون روشن کردن چراغ و ایجاد سروصدای اضافی به او شیر داده و دوباره نوزاد را بخوابانید.

میزان خواب نوزاد و کودک

میزان خواب نوزادان به‌نسبت سن آن‌ها متفاوت است. خواب نوزادان در روزهای اولیه تولد به نزدیک 20 ساعت می‌رسد؛ درحالی‌که با بزرگ‌تر شدن آن‌ها، به خواب کمتری نیاز دارند. البته اگر نیاز به خواباندن نوزاد داشته باشید، در مقاله چگونه بچه را بخوابانیم اطلاعات کامل تری هم قرار داده ایم.

به نقل از sleepfoundation.org :

اطلاعات محدودی در مورد اثرات طول مدت خواب در نوزادان وجود دارد و نوسانات در چرخه خواب نوزادان شایع است. نوزادان تازه متولد شده معمولاً 16 تا 18 ساعت در هر 24 ساعت شبانه روز می خوابند، اما این خواب در طول یک سری چرت ها جمع می شود. به ندرت اتفاق می افتد که نوزادان در طول شب بدون بیدار شدن بخوابند. مراقبان ممکن است بتوانند یک برنامه خواب منظم تری ایجاد کنند که شامل تغذیه، بخش های خواب شبانه و چرت زدن در طول روز در زمانی که نوزاد حدود 2 ماهه است، باشد.

خواب نوزادان 1 تا 4 هفته

نوزادان در 4 هفته ابتدایی تولد به خواب زیادی نیاز دارند. آن‌ها معمولا 15 تا 18 ساعت در روز می‌خوابند. بااین‌حال آن‌ها یکسره نمی‌خوابند. بلکه با توجه به اینکه نوزاد هر 3 الی 4 ساعت گرسنه شده و برای خوردن شیر بیدار می‌شود؛ آن‌ها تنها در دوره‌های 2 تا 4 ساعته خوابیده و بیدار می‌شوند. درصورتی که نوزاد نارس متولد شده است؛ نیاز به خواب بیشتری دارد. همچنین نوزادان هنوز ساعت بیولوژیکی ندارند. بنابراین الگوهای خواب شبانه‌روزی که در مادر وجود دارد؛ برای آن‌ها صدق نمی‌کند.

خواب نوزادان 1 تا 4 ماهه

بعد از 6 هفتگی، به‌مرور زمان خواب نوزادان ریتم منظم‌تری خواهد داشت. در این سن نوزادان نهایت 4 تا 6 ساعت می‌خوابند. در این سن به‌مرور ساعت بیولوژیکی بدن نوزاد تنظیم شده و خواب نوزادان در شبانه‌روز ریتم منظم‌تری دارند.

خواب نوزادان 4 تا 12 ماهه

در این سن نوزادان می‌توانند تا 15 ساعت بخوابند. بیشتر نوزدان تا سن 12 ماهگی به 12 ساعت خواب نیاز دارند. در یک سالگی ساعت خواب کودک با بزرگسالان شباهت بیشتری پیدا کرده و نوزاد اجتماعی‌تر می‌شود. بنابراین علاقه‌ دارد که در زمان‌هایی که دیگران بیدار هستند؛ بیدار بوده و با آن‌ها وقت بگذراند. در نتیجه خواب نوزادان در شب اهمیت زیادی دارد.

در این سن به جز خواب شبانه، سه دوره مختلف خواب برای نوزادان وجود دارد. ریتم چرت زدن کودک در این سن معمولا از ساعت 9 صبح شروع شده و تا یک ساعت ادامه دارد. در چرخه بعدی آن‌ها معمولا 2 ظهر حدود 1 الی 2 ساعت می‌خوابند. چرت زدن سوم مربوط به بعد از ظهر است که آن‌ها حدود 5 ساعت می‌خوابند.

بعد از 6 ماهگی کودک در شب خواب طولانی‌تری داشته و در طول روز تنها یک دوره می‌خوابد. تا یک سالگی نوزاد، ساعت بیولوژیکی نوزاد به مرور زمان کاملا شکل می‌گیرد.

خواب کودکان 1 تا 3 ساله

کودک بعد از 1 سالگی و تا رسیدن به 18 تا 21 ماهگی به یک چرت کوتاه صبح یا بعد از ظهر نیاز دارد. دراین سن دوره خواب کودکان در روز به یک چرت کوتاه مدت محدود می‌شود.

خواب کودکان 3 تا 5 ساله

کودکان نوپا به 10 تا 13 ساعت خواب در طول شبانه‌روز نیاز دارند. در این سن کودک به دو چرت در طول شبانه روز نیاز دارد. کودک در این سن باید 9 شب بخوابد و یک خواب طولانی شبانه داشته باشد. همچنین به یک چرت روزانه پیش از عصر نیاز دارد.

در این سن معمولا کودک برای خوابیدن مقاومت می‌کند و دوست دارد بیشتر در جمع‌های بزرگ‌سالان حضور داشته و کنجکاوی‌هایی درخصوص موارد مختلف دارد. بهتر است برای تنظیم خواب کودکان در شب، نظارت بیشتری روی ساعت خواب کودک داشته باشند.

کودکان 6 تا 12 ساله

کودکان در این سن به 9 تا 12 ساعت خواب نیاز دارند. آن‌ها معمولا برنامه‌های شلوغی شامل درس و وقت گذرانی با دوستان‌شان دارند. در نتیجه خواب شبانه برای آن‌ها ضروری است. برای تنظیم خواب شبانه کودک می‌توانید فعالیت‌های پرتحرک بیشتری برای آن‌ها در نظر بگیرید تا کودک در شب راحت‌تر بخوابد.

خواب نوجوانان 13 تا 18 ساله

در این سن نوجوانان به 8 تا 10 ساعت خواب نیاز دارند و دیگر برنامه خواب آن‌ها مانند افراد بزرگسال است. تنها تفاوت موجود این است که نوجوانان معمولا ریتم شبانه‌روزی دیرتری دارند. بنابراین برای زود خوابیدن کمی مقاومت می‌کنند. در این مواقع اگر والدین هم ساعت خواب شبانه زودتری داشته باشند؛ نوجوان هم از آن‌ها تقلید کرده و زودتر می‌خوابد. همچنین اگر آن‌ها را صبح‌ها زود از خواب بیدار کنید؛ خواب شبانه آن‌ها تنظیم می‌شود.

چگونه خواب نوزاد را تنظیم کنیم

تنظیم خواب نوزادان به سن آن‌ها بستگی دارد:

تنظیم خواب نوازد یک ماهه

در چند ماهه اول زندگی، نوزاد شما 15 تا 18 ساعت می‌خوابد و این عالی است. تنها مشکلی که وجود دارد این است که این خواب وی مدام با وقفه مواجه شده و نوزاد شما هر 2 تا 4 ساعت یک بار از خواب بیدار می‌شود. هر بار نوزاد برای خوردن غذا یا عوض کردن پوشک از خواب بیدار می‌شود. در این مدت حتی ممکن است شما خودتان مجبور شوید نوزاد را بیدار کنید.

نوزادانی که با کمبود وزن مواجه هستند و زیاد می‌خوابند؛ معمولا به تجویز پزشک هر 4 ساعت یک بار برای خوردن شیر باید بیدار شوند. خواب نوزاد با نزدیک شدن به 3 ماهگی کم‌کم افزایش یافته و به دوره‌های 6 ساعته می‌رسد.

تنظیم خواب نوزاد 3 تا 5 ماهه

بعد از 6 تا 8 هفته اول، والدین احتمالا متوجه می‌شوند که نوزاد هوشیار‌تر شده و می‌خواهد زمان بیشتری با آن‌ها باشد و تمایل بیشتری به بودن در اتاق دارد. در همین زمان نوزاد از زمان چرت‌های خود کمتر کرده و هر روز حدود یک ساعت کمتر می‌خوابد.

با طولانی‌تر شدن فاصله بین چرخه‌های خواب، الگوهای خواب هم کم کم توسعه پیدا می‌کنند. خواب نوزادان در این دوره حداقل شامل یک دوره طولانی حدود 6 ساعت یا بیشتر خواهد بود. شما می‌توانید از این کار استقبال کنید و نیازی به بیدار کردن کودک خود نداشته باشید؛ مگر اینکه پزشک برای وزن‌گیری کودک، تجویز کند که او را برای خوردن شیر بیدار کنید.

در این زمان باید کودک را در زمانی که خواب‌آلود است؛ در تخت خواب قرار دهید. این روند باعث می‌شود که کودک به خوابیدن در یک جای خلوت و به‌صورت مستقل عادت کند. این مهارت برای نوزاد بسیار ارزشمند است. این زمان همچنین زمان مناسبی برای شروع برنامه‌های شبانه است.

تنظیم خواب نوزاد 6 تا 8 ماهه

تا 6 ماهگی بیشتر نوزادان می‌توانند تمام طول شب را بدون تغذیه بخوابند. اگرچه هنوز ممکن است نوزاد یک بار در طول شب از خواب بیدار شود. در حدود 6 تا 8 ماهگی ممکن است متوجه شوید که کودک شما همیشه آماده است که یک چرت دیگر هم بزند و این چرت تنها 2 تا 3 ساعت طول می‌کشند. اما احتمالا در طول روز 3 تا 4 ساعت چرت داشته باشد؛ چرا که تعداد چرت‌ها در طول رو کمتر است.

تنظیم خواب نوزادان 9 تا 12 ماهه

نوزاد تا 9 ماهگی می‌تواند یک روال منظم برای خواب روز و شب پیدا کند. در حدود 9 ماهگی این احتمال زیاد است که کودک شما شب‌ها بین 9 تا 12 ساعت بخوابد. همچنین آن‌ها چرت‌های 3 تا 4 ساعت در صبح و عصر دارند.

زمانی که بین 8 تا 10 ماهگی هستند؛ ممکن است متوجه بی‌خوابی یا برگشت خواب و عوض شدن شب و روز در خواب نوزادان شوید. این روند طبیعی است و به‌این علت ایجاد می‌شود که نوزاد به مراحل مهم رشد خود رسیده است. در این برهه زمانی نوزاد برای خوابیدن با مشکل مواجه شده و چرت‌های کوتاه مدت می‌زند.

در این دوره همچنین نوزاد شروع به خزیدن یا ایستادن می‌کند و صداهای جدیدی با حنجره خود ایجاد می‌کند. در این مدت لازم است که به برنامه و روتینی که ایجاد کرده‌اید؛ مقید باشید تا نوزاد به الگوهای خواب خود برگردد.

نحوه خواباندن نوزاد

نوزادان به‌صورت کلی خواب یکسره و یکنواختی ندارند و مدام در طول شبانه‌روز بیدار می‌شوند. آن‌ها هر 2 الی 4 ساعت یک بار گرسنه شده و برای خوردن شیر و غذا بیدار می‌شوند. با‌این‌حال گاهی بیدار شدن‌های بی‌وقفه نوزادان و خواب‌های کمتر از دو ساعت آن‌ها باعث می‌شود که والدین احساس نگرانی کنند. برای تنظیم خواب نوزادان در درجه اول باید عادات خواب آن‌ها را بشناسید. در این مواقع کمک گرفتن از یک پرستار کودک بسیار مفید است.

نوزادان در روزهای اول تولد معمولا زیاد می‌خوابند و مادر در این روزها فرصت خوبی برای استراحت دارد. همچنین روزهای اولیه تولد نوزاد زمان خوبی است که طی آن عادت‌های خواب نوزاد را تنظیم کنید.

پیش از تولد نوزاد زمان خواب و بیداری برعکس مادر دارد. به‌این‌صورت که در زمانی که مادر مشغول فعالیت‌های روزانه است؛ تکان‌های بدن مادر برای جنین مانند گهواره عمل کرده و او هم می‌خوابد. در حالی‌که در زمان خواب مادر، جنین بیدار شده و تکان می‌خورد. طبیعی است که نوزاد بعد از تولد هم همین روند را در پیش بگیرد و ریتم خواب شبانه‌روزی برعکس با مادر داشته باشد.

بنابراین برای تنظیم خواب نوزادان لازم است که در درجه اول مادر ریتم شبانه‌روز را به نوزاد آموزش دهد. این کار از هفته دوم بعد از تولد شروع می‌شود و تا 4 ماهگی ادامه دارد تا اولین عقبگرد خواب اتفاق بیفتد. در 4 ماهگی آموزش خواب برای تنظیم خواب نوزادان شروع می‌شود.

برای تنظیم خواب نوزادان باید به چند نکته کلیدی توجه داشته باشید:

بچه‌های 3 تا 4 ماهه با آموزش یاد می‌گیرند که در شب‌ها باید بخوابند.

برنامه تنظیم خواب نوازادان

برای آموزش خواب به نوزاد یک برنامه هفت روزه تنظیم کنید:

روز اول: یک روال منظم را شروع کنید

خیلی از نوزادان روزها و شب ها را با هم اشتباه گرفته و در روزها خواب هستند و شب‌ها بیدار می‌مانند.

نوزادان در روز اول زود بیدار کنید و روزانه آن‌ها را عادت دهید تا هر روز همزمان با شما بیدار شوند.

گهواره نوزاد را کنار پنجره قرار دهید تا نور طبیعی روز و شب به گهواره بتابد. این نور طبیعی به نوزادان کمک می‌کند تا ریتم خواب شبانه‌روزی بدن آن‌ها تنظیم شود.

بیدار شدن نوزاد در نور روز به آن‌ها نشان می‌دهد که وقت بیدار شدن است. اگر آن‌ها در تاریکی شب از خواب بیدار شوند؛ متوجه می‌شوند که هنوز برای بیدار شدن زود است.

برای خواب یک روتین مخصوص داشته باشید. برای مثال می‌توانید به نوزاد لباس خواب بپوشانید یا چراغ اتاق نوزاد را به موقع خاموش کنید. همچنین داشتن یک آهنگ مخصوص خواب یا لالایی برای خواباندن نوزاد مفید است.

روز دوم: تمرین کامل می‌شود

در روز دوم باید ریتمی که شروع کرده‌اید را تثبیت کنید.

اگر کودک شما تغذیه شبانه لازم دارد؛ بهتر است با خاموش نگه داشتن چراغ و آرام صحبت کردن، تفاوت شب و روز را به او بفهمانید. در شب از بازی کردن و سرحال کردن نوزاد پرهیز کنید. در طول روز تغذیه نوزاد را درحالی که راه می‌روید یا تحرک زیادی دارید؛ به نوزاد بدهید. این کار نوزاد شما را متوجه تفاوت شب و روز می‌کند.

برخی از نوزادان با برخی ترفندها مانند حمام کردن آرام می‌شوند. برخی از صداهای سفید مانند صدای رادیو یا صدای فن و کولر می‌تواند یک ریتم آرامش‌‌بخش برای خواب باشد. نویز سفید می‌تواند نوزاد را برای خوابیدن شرطی کند.

روز سوم: گریه شروع می‌شود

در روز سوم شما باید نوزاد را درحالی که هنوز بیدار است؛ در تخت قرار دهید. این مرحله، مهم‌ترین مرحله روتین خواب نوزاد است. برای این منظور بهتر است زمانی که نوزاد خواب‌آلود است؛ او را در گهواره قرار دهید.

اگر نوزاد بعد از شیر خوردن به خواب می‌رود؛ کمی با او بازی کنید تا نوزاد را بیدار نگه دارید و درحالی که بیدار است؛ او را در تخت بخوابانید. نوزاد معمولا در این مرحله گریه می‌کند و این گریه می‌تواند کم یا طولانی باشد. این گریه به نوزاد صدمه‌ای نمی‌زند و اگر تحمل کنید؛ نوزاد در همان تخت می‌ماند و به خواب می‌رود.

هرچه زودتر و در سن کمتر این روند را شروع کنید؛ عادت دادن نوزاد به شرایط و قوانین جدید، ساده‌تر است. معمولا عادت دادن نوزادان 5 تا 6 ماهه سخت‌تر است؛ درحالی‌که یک کودک 3 ماهه خیلی زودتر خودش را با روتین جدید، هماهنگ می‌کند. نوزادان کمتر از 5 ماه برای 15 تا 20 دقیقه به‌صورت ممتد گریه می‌کنند. این گریه آسیبی به آن‌ها نمی‌زند. اجازه دهید گریه نوزاد تمام شده و به خواب برود؛ سپس می‌توانید به‌صورت مرتب به او سر بزنید.

روز چهارم: سختی کشیدن

روز سوم روز خسته‌کننده‌ای بود؛ اما روز چهارم راحت‌تر خواهد گذشت. در این روز کودک شما روز سوم را به خاطر آورده و می‌داند گه گریه کردن دیگر نتیجه‌ای ندارد. بنابراین زودتر با قوانین شما کنار می‌آید.

روز پنجم: کودک مستقر می‌شود

بیشتر نوزادان در عرض 3 تا 5 روز با این برنامه آشنا شده و با خواب شب کنار می‌آیند.

اگر نوزاد شما هنوز مقاومت می‌کند؛ شاید بهتر است که زمان پاسخگویی را تا 15 دقیقه افزایش دهید. بررسی نوزاد به نفع والدین است؛ چرا که به نوزاد احساس امنیت داده و او می‌داند که تنها برای نخوابیدن بی‌تابی می‌کند و نگرانی دیگری نخواهد داشت.

درصورتی که هر بار به اتاق او وارد می‌شوید؛ کودک بیشتر بی‌تابی می‌کند؛ بهتر است زمان چک کردن کودک را طولانی‌تر کنید. می‌توانید به جای چک کردن مستقیم، از دوربین‌های نظارت بر نوزاد استفاده کنید یا دورادور او را زیر نظر بگیرید.

کودکان 3 تا 4 ماهه که حداقل 5 کیلوگرم وزن دارند؛ تغذیه شبانه را کنار می‌گذارند؛ اما شما نمی‌توانید شیر دادن به نوزادان کوچک را متوقف کنید. درصورتی که نوزاد برای تغذیه شبانه بیدار می‌شود؛ غذا را از او دریغ نکنید. فقط به‌یاد داشته باشید که این کار را در نهایت سکوت و در نور کم انجام دهید.

روز ششم: کودک در طول شب می‌خوابد

نوزادان ممکن است در روز ششم از روی عادت بیدار شوند. بهتر است روی آن‌ها را ملافه بپوشانید تا جای آن‌ها گرم شده و به خواب فرو بروند. برای خواباندن نوزاد عجله نداشته باشید و با آرامش پیش بروید. هر بار اجازه دهید نوزاد خودش به‌آرامی به خواب برود.

روز هفتم: شما نیز آرام می‌خوابید

حالا که برنامه هفت روزه را انجام دادید؛ احتمالا می‌توانید در روز هفتم جایزه خود را گرفته و به آرامی بخوابید. گاهی ممکن است بری اتفاقات روتین خواب نوزاد را تغییر دهد. دراین‌صورت دوباره می‌توانید برنامه هفت روزه خواب را از سر بگیرید. اگر بعد از هر بی‌نظمی درخواب دوباره برنامه را خیلی سریع از سر بگیرید؛ نوزاد شما زودتر خودش را با برنامه جدید وقف می‌دهد.

سخن آخر

خواب نوزادان به نسبت سن و نیاز آن‌ها به تغذیه طول و میزان متفاوتی دارد. معمولا نوزادان کوچک‌تر نیاز بیشتری به خواب دارند؛ درحالی‌که نوزادان کوچک‌تر مدام برای تغذیه از خواب بیدار شده و دوره‌های خواب کوتاه‌تری دارند.

خواب نوزادان را می‌توان به مرور زمان با آشنایی مفهوم شبانه‌روز و تمرین خواب شبانه‌روز با آن‌ها بهبود داد و ترتیبی داد که نوزاد شما در زمان مناسب به خواب برود. معمولا خواب نوزادان از 3 تا 4 ماهگی قابل تنظیم بوده و شما می‌توانید به‌مرورزمان ریتم خواب شبانه‌روزی آن‌ها را بهبود دهید.

سوالات متداول

دلیل بیدار شدن پی در پی نوزاد چیست؟

نوزادان معمولا هر 2 الی 4 ساعت به شیر و تغذیه نیاز دارند؛ بنابراین خواب‌های کوتاه مدت داشته و مدام در طول خواب آن‌ها وقفه ایجاد می‌شود.

چرا نوزاد درکی از خواب شب ندارد؟

نوزاد در دوران جنینی عادت داشته است که در روز بخوابد و در شب بیدار بماند. نوزاد این عادت را در چند ماه اول ادامه می‌دهد و مادر باید تلاش کند که با آموزش ریتم شبانه‌روز این اشتباه نوزاد را اصلاح کند.